ارزیابی محوطه باز فضاهای آموزشی با تاکید بر عوامل کالبدی، محیطی و انسانی مطالعه موردی: مدارس ابتدایی منطقه 9 شهر تهران

الموضوعات :

محسن کاملی ¹

1 - استادیار گروه معماری، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران

تاريخ الإرسال : 05 الثلاثاء , شعبان, 1446 تاريخ التأكيد : 06 الجمعة , ربيع الأول, 1447 تاريخ الإصدار : 24 الثلاثاء , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: فضای آموزشی, منظر, کالبد, بعد انسانی, عوامل محیطی ,

ملخص المقالة :

فضاهای آموزشی یکی از مولفه­های مهم و تاثیرگذار بر روی رفتار و شخصیت افراد می­باشند ولی بخش اعظم محیط آموزشی را فضای بسته تشکیل داده است. با توجه به ارزیابی به عمل آمده از محیط­هاي آموزشی تمام توجهات معطوف به فضاهاي درونی است و آنچه مغفول مانده است فضاهاي باز شامل حیاط و یا باغچه­ها هستند که به منظور کمک به اهداف این فضاها می­باشد. در صورتی­که فضاهای باز در مکان­های آموزشی میدان شهری کودکان بوده و این پتانسیل را دارد که به عنوان یک مکان برای تجربه آزادی حرکت و بازی، خلاقیت، کشف و ارزش­های اجتماعی دیده شود. این پژوهش به دنبال یافتن ارتقاي دانش طراحی فضاهاي باز سایت­هاي آموزشی و تقویت این فضاها در یادگیري و آموزش استفاده­کنندگان است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بر پایه پیمایش بوده و از فن مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه به جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. محدوده مورد مطالعه مدارس ابتدایی منطقه9 استان تهران می­باشد. يافته­هاي اين پژوهش نشان مي­دهد از دیدگاه دانش­آموزان عوامل محیطی بیش از دو عامل انسانی و کالبدی بر روی مطلوبیت فضاهای باز در رسیدن به یک طرح منظر موفق، تأثیرگذار است. بنابراین هر طرح براي ایجاد ارتباط صحیح با زمینه خود، می­بایست با محدودیت­ها و امکاناتی که شاخصه­هاي محیطی در اختیار آن قرار می­دهد، هماهنگ باشد. با چنین رویکردي، طراحی محیط و منظر از بستر و ویژگی­هاي ذاتی آن برخاسته و در سازگاري با آن قرار می­گیرد. هم­چنین از نظر کاربران این فضاها، عوامل انسانی نیز بیش از عوامل کالبدی بر روی مطلوبیت فضاهای باز تأثیرگذار است كه لزوم توجه به نظامي از ویژگی­های رشد كودكان مي­تواند در جهت ارتقای کیفیت  و با نشاط سازي حياط مدارس در راستاي اهداف متنوع آموزشي و پرورشي كارساز باشد.

المصادر:

هرندي، محمد مهدي و اكرمي، غلامرضا ( 1377 )؛ فضاي باز در مدارس ابتدايي؛ تهران: سازمان نوسازي مدارس.
اكرمي ، غلامرضا ( 1383 ) حيات مدرس ، نقش فضاي باز در مدارس ابتدايي ، رساله دكتري معماري ، دانشگاه شهيد بهشتي.
سميع آذر، عليرضا ( 1379 )؛ مفهوم و كاركرد فضاي باز در مدارس سنتي و جديد؛ نشريه علمي پژوهشي معماري وشهرسازي صفه 31111-104 شيعه ، اسماعيل ( 1386 ) آماده سازي شهر براي كودكان ، نشر شهر ، تهران
فيضي ، محسن و سينارزاقي اصل ( 1388 ) مروري بر نظريات و گرايشات طراحي منظر حياط باز مدارس ، مجله آرمانشهر ، ش 2
فيضي، محسن و سينارزاقي اصل (1389) ،تدوين ضوابط و معيارهاي طراحي منظر محوطه باز مدارس ابتدايي ، سازمان نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس كشور دفتر فني و تحقيقات
كامل نيا ، حامد ( 1386 ) دستورزبان طراحي محيط هاي يادگيري ، نشرسبحان نور، تهران.
کامل نیا، حامد،(3183 )، نگرشي نو بر طراحي محيطهاي يادگيري، مجله معماری و فرهنگ، شماره 41 ، صفحات 6-14
رفیعیان، مجتبي، خدايي، زهرا، ( 1388 )، بررسي شاخصها و معيارهاي موثر بر رضايتمندي شهروندان از فضاهاي عمومي شهري،. فصلنامه راهبرد، سال هجدهم، شماره 53، صفحه 227تا 248
پانرو، جولیوس و زلنیک، مارتین، (1378) ، ابعاد انسانی و فضاهاي داخلی (کتاب مرجع استانداردهاي طراحی)، ترجمه محمد احمدي نژاد، نشر خاك.
مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، (1383) ، ضوابط طراحی معماري مهدکودك، وزارت مسکن و شهرسازي.
Dattner, Richard (1969); Design for Play; New York: Van Nostrand Reinhold Co.
Wilson, Ruth (1997); A Sense of Place and Child Development; Early Childhood Education Journal 24 (3): 191-194
Liberman, G. & Hoody, L. (1998), Closing the achievment gap: using the environment as an integrating context for learning. San Diego, CA: State education and environment roundtable.
Young, C. (1990), Learning through landscapes: using school grounds as an educational resource, Winchester, England.
Dymnet, J. (2004), The potential impacts of green schoolgrounds,(unpublished)
Titman, W. (1994), Special Places; Special People – The hidden curriculum of the school grounds, Godalming, WWF UK.
Wong H & Moore R. (1997), Natural Learning: The Life of an Environmental Schoolyard. Creating Environments for Rediscovering Nature's Way of Teaching. California.
Malone, K. & Tranter, P. (2003), School Grounds as Sites for Learning: making the most of environmental opportunities, Environmental EducationResearch, 9, 3, pp. 283-303.
Rickinson, M., Dillon, J., Tearney, K., Morris, M., Choi, M.Y., Sanders, D,Benefield, P., (2004), A review of research on outdoor learning, Slough,NFER
Moore, R. (1993), Plants for play:a plant selection guide for childrens outdoor environments. Berekley, CA: MIG communications.