مولوی و شمس در ادب عرفانی یارسان (درنگی در برخی منابع)

الموضوعات : ...

سپیده گلزار ¹ , مهدی فاموری ² , محمد هادی خالق زاده ³ , محمد رضا معصومی ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
4 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

تاريخ الإرسال : 09 الإثنين , شوال, 1446 تاريخ التأكيد : 13 الإثنين , ذو الحجة, 1446 تاريخ الإصدار : 14 الثلاثاء , ذو الحجة, 1446

الکلمات المفتاحية: مولوی, شمس تبریزی, یارسان, بکتاشیه, دونادونی. ,

ملخص المقالة :

مولانا جلال‌الدین بلخی و شمس تبریزی، دو عارف بزرگ ایرانی، دارای حضور و تأثیری فراوان در شاخه‌های گوناگون فرهنگ ایرانی‌اند. یارسان (اهل حق) نیز از پیروان طریقت و آیینی علوی­ و دارای اهمیت معنوی و فرهنگی، حتی در ابعادی جهانی‌­اند. بنابراین، نوع نگاه پیروان این آیین به هریک از بزرگان تاریخ و از جمله شمس و مولوی می­تواند واجد اهمیت پژوهشی باشد. در این گفتار کوتاه، کوشیده‌­ایم برخی از خطوط اصلی حضور این دو را در متون مهم حقانی بررسی کنیم. نسبت شمس با حلاج (و آن‌گاه: پیر داوود و امام حسین^(ع)) و نسبت مولوی با حضرت محمّد^(ص) (و محمّد بن ابی­‌بکر) از نگره­‌های مهمِ یارسان دربارۀ این دو چهره است. نیز تکیه بر نسبت رازآمیزِ خویشاوندی میان آن دو، حضور ایشان در نیایش­‌های اهل حق و حضور آن‌ها، خاصه مولانا، در داستان‌­های علویان بکتاشی، از دیگر نکاتی است که در این گفتار بدان‌ها اشاره شده است. وصف اصلی حکایات و روایات یادشده، به مانند بسیاری دیگر از آثار یارسان، رمزی بودن آن‌هاست.

المصادر:

افلاکی، شمس‌الدین احمد(1362). مناقب العارفین. به تصحیح تحسین یازیجی. تهران: دنیای کتاب.
الهی، نورعلی(1373). آثار الحق. تهران: جیحون.
الهی، نورعلی(1379). برهان الحق. تهران: جیحون.
تذکرۀ اعلی(1950 م.). در ضمنِ: مجموعۀ رسائل و اشعار اهل حق، به اصلاح ویکتور ایوانف. بمبئی: انجمن اسماعیلی.
جامی، نورالدین عبدالرحمن(1336). نفحات الانس من حضرات القدس. به تصحیح مهدی توحیدی‌پور. تهران: کتابفروشی سعدی.
جنگ خطی یارسان(بی تا). کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. به شمارۀ ثبت 208615.
جیحون‌آبادی، نعمت اله(1373). شاهنامۀ حقیقت (حق الحقایق). تهران: جیحون.
خواجه‌الدین، سید محمدعلی(1349). سرسپردگان (تاریخ و شرح عقاید دینی اهل حق). تبریز: بی‌نا.
سپهسالار، فریدون بن احمد(1325). رساله (در احوال مولانا جلال‌الدین مولوی). به تصحیح سعید نفیسی. تهران: کتابخانۀ اقبال.
شمس تبریزی، محمد(1385). مقالات. به تصحیح محمدعلی موحد. تهران: خوارزمی.
صفی‌علیشاه، میرزا حسن(1389). دیوان. به کوشش منصور مشفق. تهران: صفی‌علیشاه.
عالی‌نژاد، سید خلیل(بی‌تا). سلسله سخنان استاد سید خلیل عالی‌نژاد (بخش پنج). بی‌جا: بی‌نا.
فردوسی رومی، الیاس بن خضر(2011 م.). ولایت‌نامه. ترجمۀ اسرا دوغان، با همکاری مریم سلطانی. اربیل: آراس.
گولپینارلی، عبدالباقی(1375). مولانا جلال‌الدین (زندگانی، فلسفه، آثار و گزیده‌ای از آنها). ترجمۀ توفیق سبحانی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مخبر دزفولی، فهیمه(1389). پیدایش طریقت علوی بکتاشی در آناتولی. تهران: علمی و فرهنگی.
نامۀ سرانجام(1375). به تحقیق صدیق صفی‌زاده (بوره‌که‌ئی). تهران: هیرمند.