بررسی نقش و شخصیت زنان در ساختار قدرت سیاسی در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی

الموضوعات : political sociology

مهسا عمادی ¹ , محمدکاظم کاوه پیشقدم ² , فرح نیازکار ³ , کرامت اله راسخ ⁴

1 - گروه علوم سیاسی، پردیس علوم و تحقیقات فارس، دانشگاه آزاداسلامی، فارس، ایران
2 - گروه علوم سیاسی، واحدشیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران
4 - گروه جامعه شناسی، واحدجهرم، دانشگاه آزاد اسلامی، جهرم، ایران

تاريخ الإرسال : 09 الإثنين , شوال, 1446 تاريخ التأكيد : 22 الخميس , محرم, 1447 تاريخ الإصدار : 23 الجمعة , محرم, 1447

الکلمات المفتاحية: زن, نظامی گنجوی, ساختار, قدرت سیاسی, تبیین,

ملخص المقالة :

زنان نقش و جایگاه مهمی در تایخ اساطیر ایران دارند و با توجه به اینکه نصف جامعه را زنان تشکیل دادند، شناسایی و مطالعۀ زنان تأثیرگذار در طول تاریخ، برای این که الگویی برای زنان جامعه امروز باشند، بسیار مهم و ضرروی است. هدف این مقاله، «تبیین نقش و شخصیت زنان در ساختار قدرت سیاسی نظامی گنجوی» است. روش استفاده‌شده در این پژوهش از نوع کتابخانه‌ای است؛ بدین‌صورت که کتاب «خسرو و شیرین گنجوی» به‌صورت دقیق مطالعه شده و از طریق تحلیل محتوا مطالب مورد نظر به دست آمده است.  داستان‌های نظامی گنجوی، در مرکز توجه قرار دارد و داستان‌های بسیاری حول‌ محور شخصیت زن وجود دارد. زنان در خسرو شیرین نظامی گاهی معشوقی دلربا، گاهی فرمانروا و دارای قدرت هستند. و در ساختار قدرت حضور دارند.

چارچوب نظری استفاده‌شده در این مقاله نقد اسطوره ‌شناسی می‌باشد. یافته‌های این پژوهش نشان دهنده‌ی این  است که در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی در سه بُعد، از جمله: اول بُعد اجتماعی، شامل 5 مؤلفه و 17 شاخص؛ دوم بُعد سیاسی، شامل 2 مؤلفه و 14 شاخص و در سوم بُعد شخصیتی؛ شامل 2 مؤلفه و 5 شاخص تعیین و ترسیم شده است. زنان در منظومۀ نظامی هدایتگر و حکمران هستند؛ سیاستمداری آن‌ها باعث شده که در ادارۀ مملکت به مردان نیازمند نباشند و مردان را به‌خوبی هدایت می‌کنند. زنان در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی، برخلاف سایر زنانِ داستان‌های این‌چنینی، زنانی پرده‌نشین نیستند که کاری جز دلبری و طنازی نداشته باشند؛ آن‌ها زنان آزاده و قدرتمندی هستند که همپای مردان حضوری فعال در امر قدرت و ساختار سیاسی دارند.

المصادر:

1. احسانی اصطهباناتی، محمدامین (1398). نقد جامعه‌شناختی شخصیت‌هاي کلیدي خسرو و شیرین نظامی گنجوی، فصلنامۀ علمی- تخصصی مطالعات زبان و ادبیات غنایی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، سال نهم، شماره سی و سه، ص.9-24
2. آموزگار، ژاله (1385) .تاریخ اساطیری ایران، چاپ هشتم، تهران، انتشارات سمت.
3. پریسا، داوری (1384) نگاهی دوباره به جایگاه زن در ادبیات با تأملی بر روایت نظامی و فردوسی از داستان خسرو و شیرین، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان) شماره چهل و یک
4. ثروت، منصور (1370) آیینۀ حکمت در آثار نظامی، تهران، امیر کبیر، اول.
5. ثروتیان، بهروز (1383) دل‌محوری در باغ عرفان نظامی، فصلنامۀ آیینۀ میراث، شماره بیست و پنجم.
6. شمیسا، سیروس (1383) نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات فردوس.
7. عباس‌نژاد خراسانی،‌هادی؛ اکبری، ناهید (1396) هویت‌بخشی شخصیت زن در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی گنجوی، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در علوم انسانی.
8. غنی‌پور ملکشاه، احمد؛ تیرگر بهنمیری، ساجده (1389). سیمای زن در پنج‌گنج نظامی، فصلنامۀ پژوهش‌های دستوری و بلاغی، شمارۀ 5.
9. غنی‌پور ملکشاه، احمد (1389). سیمای زن در پنج‌گنج نظامی. مجلۀ علوم ادبی، سال سوم، شمارۀ پنجم.
10. قائمی، فرزاد (1389). پیشینه و بنیادهای نظری رویکرد نقد اسطوره‌ای و زمینه و شیوۀ کاربرد آن در خوانش متون ادبی، فصلنامۀ نقد ادبی، سال سوم، شمارۀ
11. گویری، سوزان (1375). آناهیتا در اسطوره‌های ایرانی. چاپ دوم، تهران: جمال‌الحق.
12. متحدین، ژاله (1354) در داستان‌های عاشقانۀ نظامی، نشریۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد، دورۀ یازده، شمارۀ دوم.
13. نظامی (1391) کلیات خمسۀ حکیم نظامی گنجوی، تهران: امیر کبیر.
14. نظامی گنجوی، جمال‌الدین (1376). شرفنامه. تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ اول، تهران: قطره.
15. نظامی، الیاس بن یوسف، وحید دستگردی (1381). کلیات حکیم نظامی گنجوی، جلد دوم، تهران: بهزاد.
16. نورمحمدی نجف‌آبادی، زهرا (1402) تأثیر سرمایه‌های زنان بر نقش سلطه در داستان خسرو و شیرین، فصلنامه فنون ادبی، سال پانزدهم، شمارۀ (2 )پياپی 43 ، ص81-102.
17. نوروزی، زینب (1394). بررسی شخصیت زن در شعر نظامی، مجموعه مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی. 18. یوسفی، غلامحسین (1369). چشمۀ روشن، تهران: علمی، اول.
19. یونگ، کارل گوستاو یونگ (1377) انسان و سمبول‌هایش، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی.
20. Jung, Carl Gustav and Wolfgang Pauli(1955) The Interpretation of Nature and the Psyche: Synchronicity: an Acausal Connecting Principle Pantheon Books