طراحی مدل حکمرانی دیجیتال درسازمانهای دولتی ایران (موردمطالعه سازمان تأمین اجتماعی)
الموضوعات :
پیام فضلی خانی
1
,
فرشاد حاج علیان
2
,
منصوره مرادی حقیقی
3
,
مهدی امیرمیاندرق
4
1 - گروه مدیریت ، واحد فیروزکوه،دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران
2 - گروه مدیریت ، واحد فیروزکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ايران
3 - گروه مدیریت ، واحد فیروزکوه،دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران
4 - گروه ریاضی ، واحد فیروزکوه ، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه،ايران
الکلمات المفتاحية: حکمرانی, حکمرانی دیجیتال, سازمانهای دولتی, تأمین اجتماعی,
ملخص المقالة :
مفهوم«حکمرانی دیجیتال» نقش مهمی در شکل دادن به اهداف دیجیتالی موجود در جامعه اطلاعاتی ایفا کرده است. حکمرانی دیجیتال فقط برای ارتقای کیفیت خدمات به شهروندان نیست، بلکه این تحول به بهینه‌سازی عملکرد بخش دولتی ،تقویت مشارکت جامعه در حکومت‌داری،شکل‌دهی به دولتی شفاف و پاسخگو تأکید دارد. هدف تحقیق حاضر طراحی مدل حکمرانی دیجیتال درسازمانهای دولتی ایران ( موردمطالعه سازمان تأمین اجتماعی) هست بر این اساس مطالعات کتابخانه‌ای صورت گرفت و مشخص شد این مدل درسازمانهای دولتی تاکنون طراحی نشده ضمن اینکه موردمطالعه به‌عنوان یکی از سازمانهای مهم کشور فاقد چنین مدلی بوده بنابراین بر اساس جامعه آماری که شامل مدیران ارشد تأمین اجتماعی و اساتید دانشگاه می‌باشند با استفاده از رویکرد آمیخته و ابزار مصاحبه در بخش کیفی 10 مورد مصاحبه صورت گرفت و مضامین استخراج و سپس با استفاده از روش تحلیل مضمون مدل نهایی شامل 9 مضمون حاصل شد. و در بخش کمی تعداد 30 پرسشنامه توزیع و در ادامه مدل معادلات ساختاری و تحلیل بار عاملی مدل ارائه‌شده که تمامی این عوامل در سطح اطمینان 95 درصد مورد تائید قرارگرفته و اعتبار سنجی آزمون آلفای کرون باخ برای تمامی مضمون‌ها بالاتر از آستانه 0.7 هست که این نشانگر پایایی مطلوب برای تمامی متغیرها بوده و لذا می‌توان گفت عوامل استخراجی دارای قابلیت اطمینان می‌باشند. آنچه می‌تواند زمینه رشد مدیریت دولتی را در حکمرانی دیجیتال درسازمانهای تقویت نماید، شاخصهای کلیدی و حائز اهمیت در تحول دیجیتال است و ایجاد سازوکاری در جهت شفافیت و جلب اعتماد ذینفعان هست که باید موردتوجه بیشتری قرار گیرد
ابوالعمعالی، فاطمه السادات؛ دانش فرد، کرم اله؛ پور عزت، علی‌اصغر. (1399)، طراحی الگوی اصلاحات اداری با رویکرد حکمرانی دیجیتال، فصلنامه علمی مدیریت سازمانهای دولتی، دوره 8، شماره 3، تابستان 1399.
ابوالعمعالی، فاطمه السادات؛ دانش فرد، کرم اله؛ پور عزت، علی‌اصغر. (1399)، طراحی الگوی اصلاحات اداری با رویکرد حکمرانی دیجیتال، فصلنامه علمی مدیریت سازمانهای دولتی، دوره 8، شماره 3، تابستان 1399.
ناظمی جنابی، فائقه؛ رحمانی، حامد. (1399). حکمرانی الکترونیک: تحلیل استنادی پژوهش‌های ملی و بین‌المللی با رویکردی ب ه آینده ایران. فصلنامه علمی مطالعات راهبردی سیاسیت گذاری عمومی، 10(34)، بهار،99 صص -294
رحیمی، م. حسینی، س؛ و محمدی، ع. (2020). چالش‌های پیاده‌سازی حکمرانی دیجیتال در سازمانهای دولتی ایران. فصلنامه مدیریت فناوری اطلاعات، ۱۲ (۳)، ۴۵-۶۰.
صرافی زاده، اصغر؛ مختاری بایع کالیی، مهران. (1388)، نقش دولت الکترونیک در تسهیل به‌کارگیری مدیریت دولتی نوین در جمهوری اسلامی ایران و ارائه یک الگوی مناسب، مجله پژوهش‌های مدیریت، شماره 81، تابستان 1388.
شریفیان ثانی، مریم. (1380). فرهنگ شهری: مشارکت شهروندی، حکمرانی شهری و مدیریت شهری. مدیریت شهری، 2(8)، 43-43. SID. https://sid.ir/paper/440503/fa
علیزاده، ح؛ و صفری، ر. (2019). نقش فرهنگ‌سازمانی در موفقیت حکمرانی دیجیتال. مجله مطالعات مدیریت دولتی، ۱۱ (۲)، ۷۸-۹۲.
Alfalah, A. (2021); Visualization of E-Gov Adoption Models in a Developing Region: A Review of the Predictors in Empirical Research. International Journal of Electronic Government Research (IJEGR), Vo. 17,No. 4, Pp. 103-121. DOI:10.4018/IJEGR.2021100106
Erkut, Burak (2020); From Digital Government to Digital Governance: Are We There Yet? Sustainability,Vo. 12, No. 3, 2021. https://doi.org/10.3390/su12030860
Iyad, Dhaoui (2019); Electronic governance: An overview of opportunities and challenges. MPRA (hosted by university library LMU Munich), paper No. 92545 DOI: 10.4236/ajcc.2019.83023
Indriasari, E. Supangkat, S. & Kosala, R. (2020). Digital Transformation: IT governance in the agile environment. International Journal of Scientific & Technology Research, 9(4),4555.https:// Doi: 10.28991/ESJ-2023-07-06-07
Jreisat, J. (2010). Comparative public administration and Africa. International Review of Administrative Sciences, 76(4), 612-631. https://doi.org/10.1177/0020852310381205
مجله توانمندسازی سرمایه انسانی دوره 8، شماره 2، تابستان 1404 صص. 127- 137 |
طراحی مدل حکمرانی دیجیتال در سازمانهای دولتی ایران
(مورد مطالعه: سازمان تأمین اجتماعی)
پیام فضلیخانی1، فرشاد حاجعلیان*2، منصوره مرادیحقیقی3، مهدی امیرمیاندرق4
تاریخ دریافت: 18/01/1404
تاریخ پذیرش: 25/02/1404
https://doi.org/10.71837/jhce.2025.n84q-r959
چكيده
حکمرانی دیجیتال به استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای بهبود فرآیندهای مدیریتی و خدمات عمومی اشاره دارد. این مفهوم فقط برای ارتقای کیفیت خدمات به شهروندان نیست، بلکه به بهینه‌سازی عملکرد بخش دولتی ،تقویت مشارکت جامعه در حکومت‌داری،شکل‌دهی به دولتی شفاف و پاسخگو تأکید دارد. هدف تحقیق حاضر طراحی مدل حکمرانی دیجیتال درسازمانهای دولتی ایران ( موردمطالعه سازمان تأمین اجتماعی) است. بر این اساس مطالعات کتابخانه‌ای صورت گرفت و مشخص شد این مدل درسازمانهای دولتی تاکنون طراحی نشده ضمن اینکه موردمطالعه به‌عنوان یکی از سازمانهای مهم کشور فاقد چنین مدلی بوده بنابراین بر اساس جامعه آماری که شامل مدیران ارشد تأمین اجتماعی و اساتید دانشگاه می‌باشند با استفاده از رویکرد آمیخته و ابزار مصاحبه در بخش کیفی 10 مورد مصاحبه صورت گرفت و مضامین استخراج و سپس با استفاده از روش تحلیل مضمون مدل نهایی شامل 9 مضمون حاصل شد. و در بخش کمی تعداد 30 پرسشنامه توزیع و در ادامه مدل معادلات ساختاری و تحلیل بار عاملی مدل ارائه‌شده که تمامی این عوامل در سطح اطمینان 95 درصد مورد تائید قرارگرفته و اعتبار سنجی آزمون آلفای کرونباخ برای تمامی مضمون‌ها بالاتر از آستانه 0.7 هست که این نشانگر پایایی مطلوب برای تمامی متغیرها بوده و لذا می‌توان گفت عوامل استخراجی دارای قابلیت اطمینان می‌باشند. آنچه می‌تواند زمینه رشد مدیریت دولتی را در حکمرانی دیجیتال درسازمانهای تقویت نماید، شاخصهای کلیدی و حائز اهمیت در تحول دیجیتال است و ایجاد سازوکاری در جهت شفافیت و جلب اعتماد ذینفعان هست که باید موردتوجه بیشتری قرار گیرد.
کلید واژهها: حکمرانی، حکمرانی دیجیتال، سازمانهای دولتی، تأمین اجتماعی
مقدمه
پیشرفت‌ها در ﺣﻮزه ﻓﻨﺎوری اﻃﻼﻋﺎت و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ آﻏﺎز ﻋﺼﺮ ﺟﺪﯾﺪ در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮمی ﺷﺪه اﺳﺖ. مفهوم«حکمرانی دیجیتال» نقش مهمی در شکل دادن به اهداف دیجیتالی موجود در جامعه اطلاعاتی ایفا کرده است. به‌عبارت‌دیگر، هدف از حکمرانی دیجیتال تنها بهبود ارائه خدمات به مردم نیست، بلکه ارتقاء اثربخشی و کارایی در بخش عمومی، افزایش مشارکت شهروندان در امور عمومی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، و ایجاد شفافیت و پاسخگویی در امور دولتی را نیز شامل می‌شود. با در نظر گرفتن افزایش سرعت تعقییرات در فنّاوری و باوجود فناوری اطلاعات وسیع در تمامی زمینه‌ها دولت‌ها باید دیجیتالی شدن جامعه را در برنامه‌ریزی‌ها خود موردتوجه قرار دهند و در جهت ارتقا و توسعه همه‌جانبه خود ناچار به گذر از این مسیر هستند. حکمرانی دیجیتال به‌طورکلی به معنای ساختار سازمانی در مسیر توسعه و تخصیص منابع سازمانی درزمینه تحول دیجیتال است. هدف از این سازوکار، پیشبرد هرچه مطلوب‌تر اقدامات دیجیتالی سازمان هست. تحول دیجیتال به یک جزء حیاتی در توسعه پایدار ملی بسیاری از کشورها در هزاره سوم، تبدیل‌شده است. دولت‌ها در تلاش برای استقرار حکمرانی الکترونیک و اصلاح بوروکراسی‌های سنتی هستند. سازمانهای پیشرو نیز اصلاحات مبتنی بر فناوری، با تمرکز ویژه بر جامعه دیجیتالی در بخش سازمانی را در اولویت قرار داده‌اند. در مواقع حکمرانی دیجیتال برگرفته از مفهوم کلی حکمرانی است. (تمامی سازمان‌ها توسط یک بدنه حاکمیتی) که افراد در مهم‌ترین فعالیت‌های آن نقش‌آفرینی می‌کنند اداره می‌شود یکی از اساسی‌ترین اقداماتی که هر سازمان با هر نوع فعالیت و هدفی به‌طور مستمر انجام می‌دهد، حکمرانی هست. بر این اساس حکمرانی دیجیتال، با تعیین وظایف افراد در راستای پیشبرد اهداف تحول دیجیتالی، نقش مهمی در کنترل روند این تغییر اساسی در سازمان ایفا می‌کند (ایندیاساری وهم کاران، 2020) ازآنجایی‌که مدیریت دولتی شریان حیاتی حکومت محسوب می‌شود. (جری سات، 2010) تحول در مدیریت دولتی به‌منظور بهبود بخشیدن به ظرفیت‌های اداری جهت اجرای خط‌مشی‌ها و ارائه خدمات عمومی امری لازم و ضروری است. (ابو المعالی و همکاران، 1399) درواقع با مدیریت صحیح دولتی و درنتیجه تحقق کامل نقش دولت در تحول اداری ایران و حرکت درراستای اهداف سند چشم‌انداز و اصل سوم قانون اساسی مبنی بر ایجاد نظم اداری صحیح و حذف تشکیلات غیرضروری در دولت، می‌توان به توسعه همه‌جانبه در تمام ابعاد گام برداشت (اصغری و محسنی، 1393) در این راستا، یکی از بااهمیت‌ترین چالش‌هایی که همواره دولت‌ها با آن مواجه بوده ا ند، پاسخ به خواست‌ها و انتظارات در حال تغییر شهروندانی است که مشروعیت خود را از آن‌ها کسب می‌کنند. کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات جهت ارائه خدمات دولتی به جامعه، ابتکار عمل جدیدی است که قصد دارد تا زمینه دسترسی شهروندان به خدمات عمومی را از طریق رسانه‌های الکترونیک فراهم آورد و روابط دولت و شهروندان را به‌گونه‌ای جدید پایه‌ریزی نماید (صرافی زاده و مختاری، 1388) با توجه به آنچه ذکرشده است سازمان‌ها مختلف ازجمله سازمانهای دولتی و خصوصی در جهت حکمرانی دیجیتالی باید به مباحث ذکرشده توجه نمایند. سازمان تأمین اجتماعی نیز از این قاعد مستثنا نیستند. سازمان تأمین اجتماعی ایران به‌عنوان بیمه‌گر اجتماعی عمومی غیردولتی، مسئولیت تأمین پوشش بیمه‌ای اجباری برای کارگران و حقوق‌بگیران و همچنین پوشش بیمه‌ای اختیاری برای صاحبان حرفه و مشاغل در بخش دولتی و آزاد را بر عهده دارد؛ و بر سه اصل ذیل استوار است. از فراهم کردن «حقوق و تأمین خاص» «مقرری خاص» «حمایت کارفرمایان». این سازمان به‌عنوان بزرگ‌ترین نهاد بیمه‌ای ایران، مسئولیت ارائه خدمات به بیش از 45 میلیون بیمه‌شده را بر عهده دارد. بااین‌حال، پژوهش‌های میدانی نشان می‌دهند سیستم‌های فعلی (مانند سامانه سپند) در پاسخگویی به نیازهای ذینفعان ناکارآمدند و تنها 40٪ خدمات دیجیتال شده است (جعفری و صادقی، 1402).چالش‌های اصلی عبارت‌اند از:1. فقدان مدل حکمرانی یکپارچه برای هماهنگی بین فناوری اطلاعات و اهداف سازمانی. 2. امنیت داده‌ها : نشت اطلاعات حساس بیمه‌ای به دلیل نبود استانداردهای امنیتی مطابق با ISO 27001. 3. شکاف دیجیتالی: دسترسی نابرابر بیمه‌شدگان روستایی و سالمند به سامانه‌های آنلاین. در ایران، علیرغم تأکید اسناد بالادستی مانند سند چشم‌انداز 1404 و راهبرد ملی هوشمند سازی دولت، سازمان‌هایی مانند تأمین اجتماعی با چالش‌هایی نظیر ساختارهای بوروکراتیک سنتی، نبود مدل‌های بومی حکمرانی دیجیتال و شکاف دیجیتالی مواجه‌اند (خلیلی و رضوی، 1402). مدل‌های بین‌المللی حکمرانی دیجیتال (مانند COBIT یا TOGAF ) به دلیل تفاوت‌های فرهنگی، حقوقی و زیرساختی، در ایران کاربرد محدودی دارند. برای مثال، تحریم‌ها دسترسی به فناوری‌های پیشرفته را محدود کرده و نیاز به راهکارهای داخلی را پررنگ می‌کند. همچنین، مطالعات پیشین عمدتاً بر «دولت الکترونیک» متمرکز بوده‌اند، درحالی‌که حکمرانی دیجیتال به‌عنوان سطح کلانتر، نیازمند مدلی است که ابعاد زیر را پوشش دهد: ۱.همسویی استراتژیک بین فناوری و اهداف سازمان تأمین اجتماعی. ۲.مشارکت ذینفعان (بیمه‌شدگان، کارکنان، شرکای دولتی. ۳.انطباق با قوانین داخلی (مانند قانون حریم خصوصی داده‌های شخصی 1401). سازمان تأمین اجتماعی با توجه به ماهیت عملکردش به آنچه در مباحث بالا ذکر گردیده در باب دولت الکترونیک و حکمرانی دیجیتال باید حساس باشد. در طی فرایند تحقیق با انجام مصاحبه اکتشافی پژوهشگر در خصوص وضعیت دیجیتالی سازمان تأمین اجتماعی مشخص گردیده اهداف مدنظر سازمان که از پیش‌طرح ریزی و تعیین‌شده که عبارت‌اند از (توسعه دیجیتالی سازمان، سازمان الکترونیک، ارتباط الکترونیک با ذی نعفان) محقق نگردد. طراحی مدل حکمرانی دیجیتال برای سازمان تأمین اجتماعی، نه‌تنها پاسخگوی چالش‌های فعلی (مانند ناکارآمدی سامانه‌ها) است، بلکه با توجه به جایگاه این سازمان در اقتصاد ایران، می‌تواند الگویی برای سایر نهادهای دولتی باشد. موفقیت این مدل منوط به ترکیب سه عنصر کلیدی است: فناوری‌های تطبیقی، قوانین بومی و مشارکت فعال ذینفعان. مدل حکمرانی دیجیتال در سازمان تأمین اجتماعی، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت انکارناپذیر برای بقای این سازمان در عصر دیجیتال است.
اهمیت موضوع در این است .امروزه و در دنیای که توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و تصویب اسناد بالادستی مانند نقشه راه دولت الکترونیک، توجه به مفهوم دولت الکترونیک و حکمرانی دیجیتال حائز اهمیت شده است؛ و با توجه به مطالب ذکرشده و اهمیت موضوع مطالعاتی توست پژوهشگران در کشورهای مختلف در این خصوص صورت گرفته و مدل‌های نیز در این راستا ارائه گردیده. لذا به دلایل ذیل انجام چنین تحقیقی واجد اهمیت است. به این جهت طراحی مدل حکمرانی دیجیتال و وجود یک مدل جامع در جهت توزیع و تخصیص منابع درراستای جهت‌دهی و تعیین و نظارت بر اقدامات و فعالیت‌های مربوط به اهداف کلان سازمان‌ها مؤثر بوده و طراحی این مدل اثرات اقدامات دیجیتال را افزایش داده و از هدر رفتن منابع جلوگیری می‌نمایید؛ و می‌تواند بخش‌های مختلف سازمان‌ها را به حرکت متوازن در جهت توسعه در حوزه حکمرانی دیجیتال هماهنگ نماید. از انجایکه مدل‌های حکمرانی دیجیتال واجد ویژگی‌های جامعیت هستند و اثربخشی و کارایی را به‌طور هم زمان در درون خود دنبال می‌کند... قاعدتا پرداختن به این موضوع دارایی بار ارزشی بوده و به جهت اینکه جوامع مختلف هستند. در حوزه ارزش‌ها و نظام ارزش‌ها نیز متفاوت خواهند بود به‌طورکلی مدل‌ها نیز با یک دیگر تفاوت خواهند داشت. از انجایکه تاکنون مدلی برای جامعه‌ای با ویژگی‌های کشور ما طراحی نشده است و مدل‌های ارائه‌شده قابلیت کاربردی در کشور ما را نداشته پروژه حاضر به دنبال ارائه الگوی حکمرانی دیجیتال با توجه به بسترهای فرهنگی و شرایط بومی کشور هست. لذا این تحقیق با استناد بر مطالب فوق الذکربه دنبال ارائه مدل حکمرانی دیجیتال با در نظر گرفتن شرایط فعلی کشور هست. بر اساس مدل‌های تحقق دولت الکترونیک و با توجه به گزارش‌ها سازمان ملل متحد کشورهای در سطح تحقق دولت الکترونیک در رده‌بندی‌های مختلف قرار دارند و بر این اساس می‌توان به این نتیجه رسید که حکمرانی دیجیتال که در سطح کلانتر از دولت الکترونیک و یک اعم از ماجرای دولت الکترونیک است. قاعدتاً تحت تاثیرمیزان تحقق دولت الکترونیک است ازاین‌رو مدل‌های حکمرانی دیجیتال به جهت تأثیرپذیری از میزان بلوغ دولت الکترونیک متفاوت خواهد بود و هر جامع و یا سازمان مدل‌های مختص به خود را خواهند داشت. بر اساس گزارش توسعه دولت الکترونیک سازمان ملل (2023)، ایران با رتبه 91 در میان 193 کشور، نه‌تنها از کشورهای منطقه (مانند عربستان سعودی رتبه 31) عقب است، بلکه تنها 41٪ خدمات دستگاه‌های دولتی به‌صورت الکترونیکی ارائه می‌شود. این ضعف ناشی از نبود استراتژی یکپارچه، محدودیت‌های زیرساختی و مقاومت فرهنگی در پذیرش فناوری‌های نوین است (سازمان تأمین اجتماعی، 1402). که مشکلات مطروح به دلیل انفعال و نبود استراتژی و سیاست‌گذاری در جهت دیجیتالی شدن هست. در صورت عدم انجام چنین تحقیقی در حوزه حکمرانی دیجیتال نیز همانند. دولت الکترونیک دچار مشکل می‌شویم با این تفاوت که دولت الکترونیک در حوزه کارایی هست وبروز مشکل با تمهیدات دولت رو به بهبود می‌رود اما حکمرانی دیجیتال مرتبط با اثربخشی هست و پیدایش و وجود مشکل در این حوزه بقای کل سیستم را به خطر می‌اندازد.
چهارچوب نظری پژوهش
قدمت حکمرانی به تاریخ تمدن بشری برمی‌گردد. واژه حکمرانی از لغت یونانی کیبرنان و کیبرنت گرفته‌شده و معنی آن هدایت کردن و راهنمایی کردن ویا چیزها را در کنار هم نگه‌داشتن است (شریفیان،2002) حکمرانی به عنوان شبکه‌ای از روابط بین دولت، جامعه مدنی، و بخش خصوصی تعریف می‌کند که بر تعاملات غیرمتمرکز تأکید دارد (بِوِر،2012) . این سیستم شامل قوانین، فرایندها، ساختارها و روابطی است که تصمیم‌گیری‌ها و اجرای آن‌ها را تسهیل می‌کند. هدف اصلی حکمرانی، ایجاد یک محیط پایدار، عادلانه و کارآمد برای رسیدن به اهداف تعیین‌شده است.
مفهوم دیجیتال به معنای بازطراحی مدل‌های کسب‌وکار، خدمات دولتی و شیوه‌های زندگی با ادغام فناوری‌های دیجیتال است. (وسترمن،2014). تحلیل نظری حکمرانی دیجیتال به معنای طراحی چارچوبی ساختاریافته برای مدیریت فناوری، داده ها، فرآیندها، و ذینفعان در جهت تحقق اهداف سازمانی با استفاده از ابزارهای دیجیتال است. این مفهوم فراتر از اتوماسیون فرآیندهاست و شامل شفافیت، پاسخگویی، مشارکت ذینفعان، واخلاق دیجیتال می شود. واستفاده از فناوری‌های دیجیتال (مانند اینترنت، رایانه‌ها، تلفن‌های هوشمند، نرم‌افزارها و…) در تمامی جنبه‌های زندگی و کار است. این مفهوم شامل تبدیل فرایندهای سنتی به فرایندهای دیجیتال، ایجاد ارتباطات آنلاین، جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها و استفاده از فناوری‌های نوظهور برای بهبود عملکرد و ایجاد نواری است. حکمرانی دیجیتال به مجموعه قواعد، فرآیندها، و ساختارهایی اطلاق می‌شود که برای هدایت، نظارت، و مدیریت فناوری‌های دیجیتال در یک سازمان، دولت، یا نهاد به کار می‌رود. این مفهوم بر نحوه تصمیم‌گیری درباره منابع دیجیتال (مانند داده‌ها، سامانه‌ها، و زیرساخت‌ها)، همسویی فناوری با اهداف استراتژیک، رعایت قوانین، امنیت سایبری، و شفافیت در استفاده از ابزارهای دیجیتال تمرکز دارد. حکمرانی دیجیتال به دنبال ایجاد تعادل بین نوآوری، ریسک‌پذیری، و مسئولیت‌پذیری در فضای دیجیتال است (بانک جهانی، 2021).حکمرانی دیجیتال کاربردهای گسترده‌ای درزمینه مختلف دارد. برخی از کاربردهای مهم آن عبارت‌اند از: ارائه خدمات الکترونیکی: ارائه خدمات دولتی و عمومی به‌صورت آنلاین، مانند صدور مدارک، ثبت‌نام، پرداخت قبوض و… افزایش مشارکت شهروندان: ایجاد فضاهای آنلاین برای مشارکت شهروندان در فرایندهای تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری. بهبود شفافیت و پاسخگویی: انتشار اطلاعات مربوط به فعالیت‌های دولت و سازمان‌ها به‌صورت آنلاین، به‌منظور افزایش شفافیت و پاسخگویی. بهبود کارایی و بهره‌وری: استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای خودکارسازی فرایندها، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری. ایجاد شهر هوشمند: استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای مدیریت بهتر منابع شهری، بهبود حمل‌ونقل، کاهش آلودگی و…امنیت سایبری: ایجاد سیستم ها و پروتکل‌های امنیتی برای محافظت از داده‌ها و زیرساخت‌های دیجیتال. به‌طور خلاصه، با استناد به تعریف سازمان ملل متحد و انجمن مدیریت دولتی آمریکا، حکمرانی دیجیتال به معنای بهره‌گیری هدفمند از اینترنت و شبکه‌های ارتباطی برای ارائه خدمات، اطلاعات حکومتی و دولتی به شهروندان و ذینفعان است. برنامه توسعه سازمان ملل نیز این مفهوم را با تمرکز ارکان اساسی ذیل تعریف می‌کند.1-اداره کردن الکتروﻧﯿکی 2 -اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت الکتروﻧﯿکی 3 -ﻣﺸﺎرکت الکتروﻧﯿکی سازمان به گروهی از افراد گفته می‌شود که برای دستیابی به یک یا چند هدف مشترک با یکدیگر همکاری می‌کنند. این همکاری معمولاً در یک ساختار مشخص و بر اساس یک سری قوانین و فرایندها انجام می‌شود. سازمان‌ها می‌توانند بسیار متنوع باشند، از یک گروه کوچک دوستانه گرفته تا شرکت‌های بزرگ چندملیتی. سازمان مکانی است که افراد برای رسیدن به یک هدف همکاری و فعالیت می‌کنند. در سازمان‌ها، انسان‌ها از مهارت‌های و خود استفاده می‌کنند و توانایی‌های خود را ارتقا می‌دهند ماهیت سازمان‌ها بر وجود هدف مشترک استوار است. دستیابی به این اهداف، دلیل اصلی شکل‌گیری سازمان‌ها بوده و ساختار سازمانی حول این اهداف شکل می‌گیرد.
مدیریت همواره در بستر یک سازمان معنا پیدا می‌کند. سازمان می‌تواند طیف وسیعی از نهادها، ازجمله شرکت‌های خصوصی، سازمانهای دولتی و یا مؤسسات غیرانتفاعی را شامل شود. درحالی‌که برخی سازمان‌ها باهدف ماندگاری و فعالیت بلندمدت شکل می‌گیرند، برخی دیگر صرفاً برای انجام پروژه‌ها یا وظایف مشخص ایجادشده و پس از اتمام آن‌ها، منحل می‌شوند. سازمانهای دولتی که زیر نظر مستقیم دولت و بر اساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی تشکیل می‌شوند، مأموریت‌های خاصی را بر عهده‌دارند؛ و از طرف دولت مرکزی در جهت فعالیتی معین ایجاد می‌شود؛ و مأموریت‌های کاری آن‌ها گاهی به‌صورت دائم و گاهی نیز موقت برنامه‌ریزی می‌شود. این سازمان‌ها طیف گسترده‌ای از نهادها، از وزارتخانه‌ها تا سازمانهای تخصصی، سازمانهای بیمه و بانک‌ها را در برمی‌گیرند.
پیشینۀ پژوهش
غافلی و همکاران (1403) در پژوهشی با عنوان "ارائه الگوی نوین حکمرانی مدیریت شهری عدالت محور بر مبنای فناوری هوشمند خدمات شهری در کلان‌شهر اهواز" نتایج پژوهش نشان‌داده فناوری‌های نوین هوشمند سازی خدمات شهری به‌عنوان يک راهبرد اساسی عدالت محور در حکمرانی‌های کلان‌شهرها ایران معرفی می‌شود که با ترکیب پلتفرم‌های هوشمند در خدمات شهری به عدالت محوری، یکپارچه و همسوسازی در راستای خدمات‌رسانی هوشمند منجر می‌شود.
دانش فرد، و همکاران (1402) در پژوهشی با عنوان" ارائه مدل سلسله مراتبی ارتقاء بهره‌وری سازمانهای دور کار در دولت الکترونیک با رویکرد کاهش بطالت اجتماعی" تحلیل داده‌های دستیابی به مدلی هشت سطحی که تأثیرگذارترین شاخصهای این الگو در سطح هشتم فرهنگ و ارتباطات سازمانی کارآمد و رهبری تحول‌آفرین گروه‌ها و گروه‌های چالشی و شاخص بهبود پاسخگویی سازمانی تأثیرپذیرترین متغیرهای این الگو بودند.
نصیری و نصیری (1402) در پژوهشی با عنوان به"بررسی عوامل مؤثر بر اعتماد مشتریان در استفاده از بانکداری الکترونیکی بانک توسعه تعاون ابهر"پرداخت و نتایج نشان داد متغیرهای امنیت درک شده، نفوذ اجتماعی، مهارت فردی، سازگاری درک شده بر اعتماد به خدمات بانکداری الکترونیک تأثیر مثبت و معناداری دارد همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که امنیت درک شده بر نفوذ اجتماعی و مهارت فردی بر سازگاری درک شده تأثیر مثبت و معناداری دارد. از طرفی دیگر متغیرهای نفوذ اجتماعی و سازگاری درک شده در ارتباط بین امنیت درک شده و مهارت فردی با اعتماد نقش متغیر حد واسط دارند.
دویودی و همکاران (2024) در پژوهشی با عنوان "نقش هوش مصنوعی در حکمرانی عمومی"، استفاده از الگوریتم‌های پیش‌بینی کننده برای بهبود خدمات اجتماعی را بررسی کردند.
اسمیت وکولمن (2024) در پژوهشی با عنوان" چالش‌های امنیت سایبری در ذخیره‌سازی داده‌های حساس " دولتی را تحلیل و راهکارهای مبتنی بر استانداردهای اتحادیه اروپا (GDPR) پیشنهاد کردند.
الفالح (2021) در پژوهش با عنوان "مدل‌سازی دولت الکترونیک در کشورهای درحالی‌که توسعه"به بررسی 51 مطالعه درزمینه حکمرانی الکترونیک پرداخت و نتیجه نشان اگر این است که دولت الکترونیک آغاز اگر تعقییرات ناشی از وجود فناوری اطلاعات و ارتباطات در حاکمیت کشورهای عربستان سعودی، کویت، بحرین، عمان، قطر و امارات متحده عربی بوده است.
رکوت (2020) در پژوهشی با عنوان "از دولت دیجیتال تا حکمرانی دیجیتال" ورود شهروندان به ساختار حاکمیت در حکمرانی دیجیتال را از اولویت‌ها می‌داند. ونهایتان گذر از دولت دیجیتال به حکمرانی دیجیتالی را رشدی از یک ساختار فنی می‌داند که به چندین فرآیند در طبقات مختلف که هریک از این فرایندها دارای موانعی دارد معرفی می‌کند.
روششناسی پژوهش
این تحقیق ازلحاظ هدف، کاربردی و همچنين پژوهش بر اساس رویکرد تحقیق، آميخته خواهد بود. روش پژوهش آميخته از نوع اکتشافی متوالی است؛ به عبارتی ابتدا کيفی و سپس کمی است؛ و در قسمت کیفی تجزیه‌وتحلیل دادها از روش تم استفاده‌شده است؛ و جامع آماری اساتيد و نخبگان دانشگاهی که در ارتباط با تحقیق حاضر صاحب کتاب و مقاله می‌باشند و مدیران ارشد سازمان تأمین اجتماعی و مدیرانی که در حوزه این تحقیق دارای دانش می‌باشند، بخش کيفی این پژوهش را تشکيل خواهند داد و در سیر انجام مصاحبه‌ها نمونه‌گیری به روش گلوله برفی به تعداد 10 مورد مصاحبه تاحد اشباع نظری ادامه خواهد یافت. همچنین جامعه آماری پژوهش کمی نيز مدیران کل و معاونین مدیرکل و کار شناسان سازمان تأمین اجتماعی ایران بوده؛ و در این بخش با تبدیل نتایج مستخرج از بخش کیفی به پرسشنامه و توزیع و دریافت پرسشنامه به تعداد 30 عدد اقدام شد. در بخش کمی نیز از روش نمونه‌گیری تصادفی (کرجسی و مورگان) استفاده‌شده است.
یافته‌های پژوهش
با استفاده از تحلیل مضمون مؤلفه‌ها استخراج‌شده و سپس با استفاده از تحلیل بار عاملی مدل مربوطه اعتبارسنجی و مشخصه‌های جمعیت شناختی ارائه و سپس مضامین استخراجی معرفی می‌شود و در انتها مدل ارائه می‌گردد که پس‌ازآن اعتبار مدل بررسی و به‌منظور سنجش قابلیت اطمینان عوامل از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است.
جدول 1. نتایج تحلیل مضمون
مضامین سازمان دهنده | مضامین سازمان دهنده | مضامین پایه |
|---|---|---|
|
| مطالعه و تحقیق |
تحقیقاتی | تحقیق و توسعه | طرح‌های راهبردی دیجیتال |
|
| مشورت دیجیتال |
| آینده‌پژوهی | آینده‌نگری |
| آگاهی | آگاهی دیجیتال |
| مدیریت استراتژیک | اهداف کلیدی |
|
| آرمان حیاتی |
|
| قدرت |
|
| بینش |
|
| نفوذ |
| همکاری و هماهنگی | تشریک‌مساعی |
|
| هم تلاشی |
|
| پیوند مردمی |
|
| مشارکت شهروندی دیجیتال |
مدیریتی |
| مشارکت دیجیتال |
|
| مشارکت عمومی |
| پاسخگویی | بلادرنگ |
|
| شتابان |
|
| شفافیت |
|
| سرعت |
| کنترل و رصد | نظارت دیجیتال |
| کارایی و اثربخشی | بهبود کارایی |
|
| بهبود عملکرد |
| تمرکززدایی | غیر انحصاری |
|
| عدم تمرکز |
| سازمان و مدیریت | اداره دیجیتال |
|
| تصمیم‌گیری جمعی |
|
| انعطاف‌پذیری |
|
| توسعه |
| سازگاری | انطباق |
| عدالت و برابری | مساوات |
سیاسی |
| یکسان بودن |
|
| انصاف |
|
| عدالت |
| دموکراسی | مردم‌سالاری |
|
| دموکراسی دیجیتال |
| رویکرد خدمت محور | خدمات دیجیتال |
|
| جامعیت خدمات الکترونیک |
|
| ارائه خدمات |
| مشتری مداری | رضایت ذینفعان |
| رویکرد جهانی و جامعه | جهانی‌سازی |
برونگرایی |
| جامعه دیجیتال |
|
| دسترسی جهانی |
| تعامل و ارتباطات | روابط عمومی |
|
| فناوری اطلاعات |
|
| تعامل دیجیتال |
|
| ارتباط دیجیتال |
|
| تعامل گروهی |
|
| سرمایه‌گذاری آی تی |
|
| قوانین |
خط‌مشی گذاری | تدوین سیاست و خط‌مشی | خط‌مشی |
|
| ضابطه مقررات |
|
| قوانین و مقررات دیجیتال |
|
| رویه |
| زیرساخت | زیرساخت دیجیتال |
|
| سهولت |
| دسترسی‌پذیری | استفاده از هر مکان |
| کاربردپذیری | سهولت استفاده |
| مدیریت منابع انسانی | نیروی کار |
|
| شایسته‌سالاری |
|
| سرمایه انسانی |
|
| تعهد |
منابع انسانی |
| انظباط |
| رویکرد فردی | خودشناسی |
|
| صداقت |
|
| قناعت |
|
| برجستگی |
| توانمندسازی | مهارت‌های فنی |
|
| خبرگی |
|
| مهارت دیجیتال |
|
| نیروی انسانی توانمند |
|
| توانمندی دیجیتال |
| داده و اطلاعات | داده‌های استاندارد و شفاف |
اطلاعاتی |
| مدیریت اطلاعات |
|
| ارائه اطلاعات |
|
| اخبار آزاد |
| مدیریت دانش | یک‌کاسه شدن دانش |
| رویکرد نوآورانه | نواوری و کارآفرینی دیجیتال |
|
| رویکرد پلتفرمی |
| حریم شخصی و امنیت | امنیت سایبری |
|
| حریم خصوصی |
فرهنگی | رویکرد فرهنگی | فرهنگ دیجیتال |
|
| فرهنگ‌سازمانی تشویق‌کننده |
اقتصادی | سرمایه | سرمایه دیجیتال |
| مدیریت مالی و اقتصاد | اقتصاد دیجیتال |
با استفاده از ترکیبی از رویکردهای کمی و کیفی به ارائه مدل حکمرانی دیجیتال در سازمانهای دولتی پرداخته شد است. در بخش کیفی در ابتدا با استفاده از رویکرد تحلیل مضمون مضامین پایه به دست آمد بر اساس جدول فوق می‌توان مشاهده کرد که 9 مضمون سازمان دهنده که اجزای تشکیل‌دهنده مدل حکمرانی دیجیتال را تشکیل می‌دهد وجود دارد. هر مضمون سازمان دهنده دارای تعدادی مضامین پیش سازمان دهنده یا مؤلفه می‌باشند که با استفاده از روش تحلیل مضمون استخراج‌شده‌اند. و سپس بر اساس آن مضامین پیش سازمان دهنده و سپس مضامین سازمان دهنده که به‌نوعی ابعاد مدل را تشکیل می‌دهند حاصل گردید. و سپس در بخش کمی مدل استخراجی با استفاده از تحلیل بار عاملی و مدل معادلات ساختاری اعتبار سنجی شد که نتایج نشان داد تمامی عوامل در سطح اطمینان 95 درصد معنی‌دار می‌باشند.
جدول 2. آزمون پایایی عوامل
مضامین سازمان دهنده | مضامین پیش سازمان دهنده | الفای کرون باخ |
|---|---|---|
| تعامل و ارتباطات | 0.730999 |
برونگرایی | رویکرد جهانی و جامعه | 0.899394 |
| مشتری مداری | 0.847037 |
| رویکرد خدمت محور | 0.733758 |
خط‌مشی گذاری | تدوین سیاست و خط‌مشی | 0.786402 |
| زیرساخت | 0.774939 |
| دسترسی‌پذیری | 0.703863 |
| کاربردپذیری | 0.700248 |
فرهنگی | رویکرد فرهنگی | 0.786602 |
| مدیریت استراتژیک | 0.798118 |
مدیریتی | همکاری و هماهنگی | 0.709142 |
| پاسخگویی | 0.800116 |
| کنترل و رصد | 0.707941 |
| کارایی و اثربخشی | 0.778411 |
| تمرکززدایی | 0.742016 |
| سازمان و مدیریت | 0.860659 |
| سازگاری | 0.743059 |
اقتصادی | سرمایه | 0.727705 |
| مدیریت مالی و اقتصاد | 0.722952 |
سیاسی | عدالت و برابری | 0.836446 |
| دموکراسی | 0.743615 |
| تحقیق و توسعه | 0.799637 |
تحقیقاتی | آینده‌پژوهی | 0.737649 |
| آگاهی | 0.871138 |
| توانمندسازی | 0.753057 |
| داده و اطلاعات | 0.837771 |
اطلاعاتی | مدیریت دانش | 0.863998 |
| رویکرد نوآورانه | 0.854785 |
| حریم شخصی و امنیت | 0.751786 |
منابع انسانی | مدیریت منابع انسانی | 0.811193 |
| رویکرد فردی | 0.885835 |
همان‌گونه که مشاهده می‌شود آزمون آلفای کرون باخ برای تمامی عوامل بالاتر از آستانه 0.7 هست که این نشانگر پایایی مطلوب برای تمامی عوامل و متغیرها بوده و لذا می‌توان گفت عوامل استخراجی دارای قابلیت اطمینان می‌باشند.
شکل 1. مدل مفهومی نهایی
بحث و نتیجه گیری
حکمرانی دیجیتال در مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) سازمانهای دولتی، به‌سرعت در حال تبدیل‌شدن به موضوعی حیاتی برای محققان و سیاست‌گذاران است. این مفهوم، بر استفاده مؤثر و کارآمد از فناوری‌های دیجیتال تأکید دارد. در ایران، با توجه به تحولات اخیر در حوزه فاوا و سیاست‌های کلان کشور مانند برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حکمرانی دیجیتال به‌عنوان ضرورت استراتژیک مطرح‌شده است. با در نظر گرفتن مراحل تحقیق می‌توان این‌گونه گفت، وجود تغییرات روزبه‌روز فنّاوری در جهان، نقشی که دولت‌ها در همسوی با این تغییرات دارند مهم‌تر جلوه می‌کند؛ و این وظیفه دولت‌ها است که در جهت بهبود زیرساخت‌های و در راستای تطبیق با فناوری‌های روز دنیا برای شهروندان خود فعالیت کنند. لذا، آنچه می‌تواند موجبات رشد مدیریت دولتی را در حکمرانی دیجیتال در سازمانهای افزایش دهد، ارتقاع شاخصهای مرتبط هست. با توجه به تحقیقات پیشین و همچنین پژوهش فوق این نتیجه حاصل می‌شود که حکمرانی دیجیتال در سازمانهای دولتی به‌عنوان راهبرد کلیدی برای تحول اداری، افزایش شفافیت، بهبود خدمات عمومی و ارتقای مشارکت شهروندان مطرح‌شده است. پیاده‌سازی موفق این مفهوم با چالش‌های متعددی روبرو است. این چالش‌ها شامل کمبود زیرساخت‌های فنی، مقاومت کارکنان در برابر تغییر، نبود قوانین جامع و شفاف، ضعف در فرهنگ‌سازمانی و کمبود مهارت‌های دیجیتال در میان کارکنان و مدیران است. از سوی دیگر، تجربیات موفق برخی سازمانهای دولتی و همچنین مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد که حکمرانی دیجیتال می‌تواند به بهبود کارایی و اثربخشی ، کاهش فساد و افزایش رضایت شهروندان منجر شود. درمجموع مدل تحقیق حاضر شامل 9 بعدی اصلی هست که این ابعاد حکمرانی دیجیتال را در سازمانهای دولتی ایران تشریح می‌کنند مدل ارائه‌شده دارای ابعاد مدیریتی، اقتصادی، سیاسی، اطلاعاتی برونگرایی، خط‌مشی گذاری، فرهنگی، منابع انسانی و تحقیقاتی هست که هر بعد می‌تواند نقش مهمی را در مدل حکمرانی دیجیتال ایفا نماید . از جهتی، موردقبول بودن سیستم حکمرانی الکترونیک در حوزه دولتی بسته به قبول ذینفعان و شهروندان و اعتماد آن‌ها به کارا بودن این رویه و مدیریت در سازمان‌ها هست. برای گسترش موفقیت‌آمیز حکمرانی دیجیتال، دولت‌ها باید چهار محور اصلی را در برنامه‌ریزی‌های خود اولویت‌دهی کنند. فرهنگ‌سازی و پذیرش دولت الکترونیک،توسعه زیرساخت‌های فناورانه،تقویت همکاری و توانمندسازی شرکا،همسوسازی سیستمی و رهبری تحول‌گرا این الزامات نشان می‌دهند مدل‌های حکمرانی دیجیتال نه‌تنها در سازمانهای دولتی، بلکه در بخش خصوصی نیز قابل‌استفاده و اثرگذار هستند
پیشنهادات
برای ارائه پیشنهاد‌ها کاربردی در این تحقیق لازم است پیشنهاد‌ها مبتنی بر چالش‌های خاص این سازمان و نیازهای ذینفعان آن طراحی شوند. در ادامه، پیشنهاد‌ها تخصصی و عملیاتی برای سازمان تأمین اجتماعی ارائه می‌شود:
1. تحلیل ذینفعان و نیازسنجی دقیق
شناسایی ذینفعان کلیدی: شامل بیمه‌شدگان، کارفرمایان، کارکنان سازمان، نهادهای نظارتی (مانند دیوان محاسبات)، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، و ارائه‌دهندگان فناوری.
نیازسنجی: انجام نظرسنجی و مصاحبه با ذینفعان برای شناسایی نیازهای اصلی (مانند کاهش زمان پرداخت مستمری‌ها، شفافیت در تخصیص منابع، و دسترسی آسان به پرونده الکترونیک بیمه).
۲. طراحی چارچوب بلوغ دیجیتال
ارزیابی وضعیت فعلی: سنجش بلوغ دیجیتال سازمان تأمین اجتماعی در ابعادی مانند زیرساخت فناوری، فرآیندهای اداری، منابع انسانی، و فرهنگ‌سازمانی.
شناسایی شکاف‌ها: مقایسه وضعیت موجود با استانداردهای جهانی (مانند مدل COBIT یا ITIL ) و تعیین نقاط ضعف مانند نبود سیستم یکپارچه اطلاعاتی یا کمبود مهارت‌های دیجیتال در کارکنان.
۳. طراحی مدل حکمرانی دیجیتال مبتنی بر نیازهای بومی
لایه‌های مدل پیشنهادی: حکمرانی ساختاری ایجاد کمیته راهبری دیجیتال متشکل از مدیران ارشد، متخصصان فناوری، و نمایندگان بیمه‌شدگان.. فناوری: توسعه پلتفرم یکپارچه خدمات دیجیتال باقابلیت ادغام سامانه‌های موجود (مانند سامانه جامع بیمه).
فرآیندها: بازمهندسی فرآیندهای کلیدی (مانند بررسی پرونده‌های پزشکی یا پرداخت مستمری‌ها) با خودکارسازی و هوش مصنوعی.. منابع انسانی: آموزش کارکنان در حوزه‌های فناوری اطلاعات، امنیت سایبری، و مدیریت داده.
قانونی: تطبیق مدل با قوانین داخلی (مانند قانون حمایت از داده‌های شخصی) و استانداردهای امنیتی.
بومی‌سازی: تطبیق مدل با الزامات فرهنگی و حقوقی ایران (مانند محدودیت‌های دسترسی به فناوری‌های خارجی یا نیاز به زبان فارسی در رابط کاربری.
۴. توسعه سکو یکپارچه خدمات دیجیتال
یکپارچه‌سازی سامانه‌ها: ادغام سامانه‌های پراکنده (مانند سامانه‌های درمان، مستمری، و مالی) در یک پلتفرم متمرکز با دسترسی واحد برای کاربران.
امکانات پیشنهادی: پورتال بیمه‌شدگان: امکان ره‌گیری پرونده‌ها، پرداخت آنلاین حق بیمه، و دریافت مشاوره مجازی.
سامانه هوشمند پیش‌بینی: استفاده از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی بحران‌های مالی (مانند کسری صندوق‌ها).
بلاک چین برای شفافیت: استفاده از فناوری بلاک چین برای ثبت غیرقابل دست‌کاری تراکنش‌های مالی.
۵. خودکارسازی فرآیندهای محوری
فرآیندهای هدف: پرداخت مستمری‌ها و غرامت‌ها ، بررسی پرونده‌های پزشکی و صدور مجوزهای درمانی ، دریافت گزارش‌های کارفرمایان و محاسبه حق بیمه
راهکارها: استفاده (خودکارسازی رباتیک فرآیندها) برای کاهش خطاهای انسانی و سرعت بخشیدن به عملیات. پیاده‌سازی چت بات های هوشمند برای پاسخگویی به سؤالات بیمه‌شدگان.
۶. ایجاد چارچوب حکمرانی داده
امنیت داده‌ها: طراحی سامانه امن ذخیره و تبادل داده‌های حساس (مانند اطلاعات پزشکی و مالی بیمه‌شدگان) با استفاده از رمزنگاری پیشرفته.
تحلیل داده‌ها: ایجاد داشبوردهای مدیریتی برای نظارت بلادرنگ بر عملکرد سازمان و تصمیم‌گیری مبتنی برداده.
رعایت حریم خصوصی: تطبیق با قانون حمایت از داده‌های شخصی ایران و دریافت گواهینامه‌های امنیتی مانند ISO 27001.
۷. برنامه تغییر مدیریت
آموزش کارکنان: برگزاری دوره‌های آموزشی فشرده در حوزه‌های دیجیتال (مانند مدیریت سامانه‌های جدید، امنیت سایبری، و تحلیل داده).
فرهنگ‌سازی دیجیتال: ایجاد انگیزه در کارکنان با سیستم پاداش‌دهی به نوآوری‌های دیجیتال و کاهش مقاومت در برابر تغییر.
مشارکت ذینفعان: تشکیل کارگروه‌های مشترک با نمایندگان بیمه‌شدگان و کارفرمایان برای دریافت بازخورد مستمر.
۸. بهبود تجربه کاربری
طراحی رابط کاربری ساده:بهینه‌سازی پورتال‌های سازمان برای دسترسی آسان بیمه‌شدگان مسن یا کم‌توان.
پشتیبانی چندکاناله: ارائه خدمات از طریق پیام رسانه‌ای داخلی (مانند ایتا یا سروش)، تلفن، و شعب مجازی.
سنجش رضایت: نظرسنجی دورهای از کاربران برای ارزیابی بهبود خدمات دیجیتال.
۹. همکاری با بخش خصوصی و استارتآپ ها
شراکت‌های فناورانه: همکاری با استارتآپ های ایرانی فعال در حوزه فینتک، سلامت دیجیتال، و امنیت سایبری برای توسعه راهکارهای نوآورانه.
برون‌سپاری خدمات غیر حیاتی: برون‌سپاری بخش‌هایی مانند پشتیبانی فنی یا توسعه نرم‌افزار به شرکت‌های معتبر داخلی.
۱۰. پیاده‌سازی گام‌به‌گام و آزمایش پایلوت
پروژه‌های آزمونه: اجرای مدل در یک شعبه یا بخش خاص (مانند پرداخت مستمری‌ها در استان تهران) و ارزیابی نتایج پیش از تعمیم.
رویکرد چابک: توسعه مدل در چرخه‌های کوتاه باقابلیت اصلاح پیوسته بر اساس بازخوردها.
۱۱. نظارت و ارزیابی عملکرد
شاخصهای کلیدی عملکرد : تعیین شاخص‌هایی مانند کاهش زمان پرداخت مستمری‌ها، درصد رضایت بیمه‌شدگان، و تعداد خطاهای فرآیندی.
گزارش دهی شفاف: انتشار گزارش‌های دورهای عملکرد دیجیتال در وب‌سایت سازمان برای افزایش پاسخگویی.
۱۲. توجه به الزامات حقوقی و امنیتی
به‌روزرسانی قوانین: پیشنهاد اصلاح قوانین مرتبط با خدمات دیجیتال (مانند قانون تأمین اجتماعی) به مجلس شورای اسلامی.
امنیت سایبری: ایجاد گروه واکنش به حوادث سایبری و انجام تمرینات منظم برای مقابله با تهدیدات.
۱۳. تقویت زیرساخت‌های فنی
ارتقاء سرورها و شبکه: سرمایه‌گذاری بر روی زیرساخت‌های ابری داخلی برای افزایش مقیاس‌پذیری و دسترسی‌پذیری.
تضمین پشتیبان گیری: ایجاد سیستم پشتیبان گیری خودکار و چندلایه برای جلوگیری از دست دادن داده‌ها.
۱۴. ایجاد سکوی نوآوری باز
حل چالش‌های سازمانی: برگزاری رویدادهای با موضوع بهبود خدمات تأمین اجتماعی و جذب ایده‌های نو از جامعه فناوری.
همکاری با دانشگاه‌ها: انجام پروژه‌های پژوهشی مشترک با مراکز دانشگاهی برای توسعه راهکارهای بومی.
پیشنهاد‌ها فوق با تمرکز بر ویژگی‌های خاص سازمان تأمین اجتماعی (مانند جمعیت تحت پوشش گسترده، حساسیت مالی، و نیاز به شفافیت) طراحی‌شده‌اند. موفقیت این مدل نیازمند تعهد مدیریت ارشد، تخصیص بودجه مناسب، و مشارکت فعال ذینفعان است. پیاده‌سازی این پیشنهاد‌ها نه‌تنها عملکرد سازمان تأمین اجتماعی را بهبود می‌بخشد، بلکه می‌تواند به‌عنوان الگویی برای سایر سازمانهای دولتی ایران نیز مورداستفاده قرار گیرد.
منابع
ابوالعمعالی، فاطمه السادات؛ دانش فرد، کرم اله؛ پور عزت، علی‌اصغر. (1399)، طراحی الگوی اصلاحات اداری با رویکرد حکمرانی دیجیتال، فصلنامه علمی مدیریت سازمانهای دولتی، دوره 8، شماره 3، تابستان 1399.
اصغری یالقوز آغاجی؛ محسنی زنوزی، سید جمال‌الدین. (1393). نقش دولت در تحول نظام اداری، مجله اقتصادی، شماره‌های 5 و 6، شهریور 1393، صص 54-41
جعفری، م.، و صادقی، ر. (1392). ارزیابی کارایی سیستم سپند. مجله سیاست عمومی در ایران، 12(4)، 89-110
خلیلی، ع.، و رضوی، س. م. (1392). موانع تحول دیجیتال در سازمان های دولتی ایران. مجله مدیریت دولتی ایران، 15(3)، 45-67.
دانشفرد, کرم اله,نجف بیگی,رضا,قدیری نژادیان,محسن.ارائه مدل سلسله مراتبی ارتقاء بهره وری سازمان های دورکار در دولت الکترونیک با رویکرد کاهش بطالت اجتماعی . مطالعات کمی در مدیریت · شماره 57 دوره 15 تابستان 1403.
سازمان تأمین اجتماعی. (۱۴۰۲). گزارش سالانه عملکرد دیجیتالی. تهران
شریفیان ثانی، مریم. (1380). فرهنگ شهری: مشارکت شهروندی، حکمرانی شهری و مدیریت شهری. مدیریت شهری، 2(8)، 43-43. SID. https://sid.ir/paper/440503/fa
صرافی زاده، اصغر؛ مختاری بایع کالیی، مهران. (1388)، نقش دولت الکترونیک در تسهیل به‌کارگیری مدیریت دولتی نوین در جمهوری اسلامی ایران و ارائه یک الگوی مناسب، مجله پژوهش‌های مدیریت، شماره 81، تابستان 1388.
غافلی، ناجی ؛ چناری، وحید ؛میمی، محمد ؛ مکوندی، فواد ؛ امیرنژاد، قنبر ؛ ارائه الگوی نوین حکمرانی مدیریت شهری عدالت محور بر مبنای فن اوری هوشمند خدمات شهری در کلان شهر اهواز مطالعات کمی در مدیریت پاییز 1403 - شماره 58 ، B (دانشگاه آزاد (16 صفحه - از 105 تا 120 )
نصیری ، مهرداد و نصیری ، پروانه ؛ بررسی عوامل موثر بر اعتماد مشتریان در استفاده از بانکداری الکترونیکی بانک توسعه تعاون ابهر، مطالعات کمی در مدیریت ، دوره 14، شماره 53، شهریور 1402، صفحه 166-193.
Alfalah, A. (2021); Visualization of E-Gov Adoption Models in a Developing Region: A Review of the Predictors in Empirical Research. International Journal of Electronic Government Research (IJEGR), Vo. 17,No. 4, Pp. 103-121. DOI:10.4018/IJEGR.2021100106
Bevir, M. (2012). Governance: A very short introduction. Oxford University Press.
Dwivedi, Y. K., Hughes, L., & Rana, N. P. (2024). AI-driven governance: Enhancing public service delivery through predictive analytics. International Journal of Information Management, 65, 102567. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2024.102567
Dwivedi, Y. K., Hughes, L., & Rana, N. P. (2024). AI-driven governance: Enhancing public service delivery through predictive analytics. International Journal of Information Management, 65, 102567. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2024.102567
Erkut, Burak (2020); From Digital Government to Digital Governance: Are We There Yet? Sustainability,Vo. 12, No. 3, 2021. https://doi.org/10.3390/su12030860
Indriasari, E. Supangkat, S. & Kosala, R. (2020). Digital Transformation: IT governance in the agile environment. International Journal of Scientific & Technology Research, 9(4),4555.https:// Doi: 10.28991/ESJ-2023-07-06-07
Jreisat, J. (2010). Comparative public administration and Africa. International Review of Administrative Sciences, 76(4), 612-631. https://doi.org/10.1177/0020852310381205
Smith, J., & Kollmann, T. (2024). Cybersecurity in digital governance: Aligning national policies with global standards. Computers & Security, 123, 102890. https://doi.org/10.1016/j.cose.2024.102890
World Bank. (2021). Digital governance: A primer for policymakers. World Bank. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/35237
World Bank. (2021). Digital governance: A primer for policymakers. World Bank. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/35237
.
[1] دانشجوی دکتری، گروه مدیریت، واحد فیروزکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران
[2] استادیار، گروه مدیریت، واحد فیروزکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران
[3] استادیار، گروه مدیریت، واحد فیروزکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران
[4] استادیار، گروه ریاضی، واحد فیروزکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران
ایمیل نویسنده مسئول: f.hajalian@gmail.com
