بررسی مبانی قرآنی دیپلماسی انقلابی در اندیشه مقام معظم رهبری و تأثیر آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مرتضی سویلمی ¹ , حبیب اله ابوالحسن شیرازی ² , شیوا جلال پور ³ , حامد عامری گلستانی ⁴

1 - گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
2 - گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
4 - گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

تاريخ الإرسال : 08 الأحد , شوال, 1446 تاريخ الإصدار : 08 الأربعاء , ذو الحجة, 1446

الکلمات المفتاحية: دیپلماسی انقلابی, فقه سیاسی, سیاست خارجی, مقام معظم رهبری, استکبارستیزی, استقلال.,

ملخص المقالة :

دیپلماسی انقلابی جمهوری اسلامی ایران، بر مبنای اصول قرآنی، آموزه‌های اسلامی و فقه سیاسی اسلام، چارچوبی متمایز و هویت‌محور برای سیاست خارجی کشور ترسیم کرده است. این دیپلماسی در تقابل با نظم سلطه‌محور جهانی، با هدف تحقق استقلال، عدالت و دفاع از مظلومان، طراحی شده است. در اندیشه مقام معظم رهبری، سه اصل بنیادین «عزت»، «حکمت» و «مصلحت» به‌منزله اصول راهنمای کلان، مبنای تعیین راهبردهای سیاست خارجی قرار گرفته‌اند؛ اصولی که سایر مؤلفه‌ها ازجمله استکبارستیزی، نفی سلطه و حمایت از مستضعفان در پرتو آن‌ها تبیین و تنظیم می‌شوند. درواقع، این سه‌گانه‌ راهبردی، معیار سنجش و تعادل‌بخشی در رفتار خارجی جمهوری اسلامی ایران را فراهم کرده است. این پژوهش از نوع کیفی و نظری بوده و با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع قرآنی، فقهی و سیاسی، به بررسی مبانی قرآنی دیپلماسی انقلابی و تأثیر آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. سه پرسش اصلی در این زمینه عبارتند از: اول، اصول قرآنی مؤثر بر دیپلماسی انقلابی کدام‌اند؟ دوم، این اصول چگونه در شکل‌دهی به سیاست خارجی ایران ایفای نقش کرده‌اند؟ سوم، این نوع دیپلماسی چه تأثیری بر قدرت منطقه‌ای و جایگاه بین‌المللی جمهوری اسلامی داشته است؟ فرضیه پژوهش بر آن است که دیپلماسی انقلابی، با اتکاء به مبانی اسلامی، توانسته الگویی فعال، مستقل و مقاوم در برابر تهدیدات بین‌المللی ارائه دهد و زمینه‌ساز ارتقای مشروعیت، استقلال و نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران گردد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که این دیپلماسی، با اتکا به اصول قرآنی و فقهی، مدلی متمایز و مؤثر از سیاست خارجی ارائه داده که ضمن حفظ استقلال و هویت اسلامی، به تقویت نفوذ منطقه‌ای، افزایش قدرت نرم، ارتقاء مشروعیت بین‌المللی و شکل‌دهی به نظم چندقطبی در سطح جهانی کمک کرده است.

المصادر:

قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
خامنه‌ای، سید علی (04/7/1398). بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=43591
خامنه‌ای، سید علی (06/2/1399). سخنرانی تلویزیونی رهبر انقلاب در پایان محفل انس با قرآن کریم. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=45426
خامنه‌ای، سید علی (09/11/1368). بیانات در دیدار با کارگزاران نظام جمهوری اسلامی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2259
خامنه‌ای، سید علی (10/12/1368). بیانات در سالروز میلاد امام حسین(ع) و روز پاسدار. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=396
خامنه‌ای، سید علی (12/04/1398). بیانات در دیدار با کارگزاران حج. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=42974
خامنه‌ای، سید علی (12/8/1392). بیانات در دیدار با دانش‌آموزان و دانشجویان. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=24378
خامنه‌ای، سید علی (14/3/1391). بیانات در بیست و سومین سالگرد رحلت امام. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=19996
خامنه‌ای، سید علی (14/4/1368). پیام به حجاج بیت‌الله الحرام. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2126
خامنه‌ای، سید علی (14/4/1368). پیام به حجاج بیت‌الله الحرام. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2126
خامنه‌ای، سید علی (15/02/1392). بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=25696
خامنه‌ای، سید علی (18/02/1368). خطبه‌های نماز جمعه‌ تهران. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=20689
خامنه‌ای، سید علی (18/04/1370). بیانات در دیدار مسئولان وزارت امور خارجه. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2471
خامنه‌ای، سید علی (19/04/1379). بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3016
خامنه‌ای، سید علی (19/10/1369). بیانات در سالگرد قیام ۱۹ دی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2409
خامنه‌ای، سید علی (22/2/1388). بیانات در جمع مردم استان کردستان در میدان آزادی سنندج. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=6642
خامنه‌ای، سید علی (23/12/1397). بیانات در دیدار با اعضای مجلس خبرگان. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=41994
خامنه‌ای، سید علی (24/1/1395). بیانات در دیدار عیدانه جمعی از مسئولان کشور. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=32827
خامنه‌ای، سید علی (25/۵/1379). بیانات در دیدار مسئولان‌ وزارت‌ امور خارجه‌ و سفیران‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=18427
خامنه‌ای، سید علی (27/06/1385). بیانات در دیدار دست‌اندرکاران ستاد اقامه‌ نماز. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3352
خامنه‌ای، سید علی (29/11/1398). بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی. قابل دسترس در:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=44955
خامنه‌ای، سید علی (31/۵/1368). بیانات در دیدار وزیر و مسئولان وزارت خارجه و رؤسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور. قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2167
خوشوقت، محمدحسین (1358). تجزیه و تحلیل تصمیم‌گیری در سیاست خارجی. تهران: وزارت امور خارجه.
سویلمی، مرتضی (1402). مبانی دیپلماسی انقلابی در اندیشه امامین انقلاب اسلامی. تهران: اندیشکده صنایع نرم.
مقتدر، هوشنگ (1358). مباحثی پیرامون سیاست بین‌الملل و سیاست خارجی. تهران: دانشکدۀ علوم سیاسی و اجتماعی.