تحلیل فقهی تاثیرات خراج و ابعاد اقتصادی آن در اندیشه علامه محقق کرکی

الموضوعات :

سید دانیال هاشمی ¹ , حمیدرضا حقیقت ² , علی رضا بیابان نورد سروستانی ³

1 - گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، ایران، دانشجوی دکتری علوم سیاسی
2 - علوم سیاسی علوم انسانی آزاداسلامی شیراز ایران
3 - گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، فارس، ایران

تاريخ الإرسال : 15 السبت , رمضان, 1446 تاريخ التأكيد : 11 السبت , ذو الحجة, 1446 تاريخ الإصدار : 25 السبت , ذو الحجة, 1446

الکلمات المفتاحية: خراج, فقه اسلامی, علامه محقق کرکی, نظام مالیاتی, عدالت اجتماعی,

ملخص المقالة :

این مقاله به بررسی و تحلیل دقیق نظرات علامه محقق کرکی، یکی از فقیهان برجسته شیعه در قرن دهم هجری، در زمینه تاثیرات خراج و ابعاد اقتصادی و فقهی آن می‌پردازد. خراج به‌عنوان یکی از منابع اصلی درآمدی حکومت اسلامی و ابزاری برای تأمین مالی پروژه‌های عمومی، در متون فقهی و به‌ویژه در آثار محقق کرکی، موضوعی کلیدی و مهم به شمار می‌آید. در این پژوهش، ابتدا به تعریف و تبیین مفهوم خراج و جایگاه آن در فقه اسلامی پرداخته می‌شود. سپس نظرات محقق کرکی در مقایسه با دیگر فقها، از جمله شیخ طوسی و علامه حلی، مورد بررسی قرار می‌گیرد. این مقایسه شامل تحلیل دقیق جزئیات فقهی، اصول و قواعد حاکم بر اخذ خراج و تأثیرات آن بر جامعه کشاورزی و اقتصادی است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که محقق کرکی بر اهمیت رعایت عدالت و انصاف در اخذ خراج تأکید دارد و بر این باور است که اخذ خراج باید به‌گونه‌ای باشد که به تولید و معیشت کشاورزان آسیب نرساند. او همچنین به شرایط زمان و مکان و نیاز به انعطاف‌پذیری در تعیین میزان خراج توجه دارد.علاوه بر این، مقاله به بررسی تأثیرات اجتماعی و اقتصادی نظرات محقق کرکی بر جامعه اسلامی می‌پردازد. این تأثیرات شامل تقویت همبستگی اجتماعی، افزایش اعتماد عمومی به حکومت و بهبود وضعیت اقتصادی است.در ادامه، چالش‌ها و فرصت‌های موجود در نظام مالیاتی اسلامی تحلیل می‌شود. چالش‌هایی از جمله فساد اداری، عدم شفافیت و ناتوانی در شناسایی درآمدهای پنهان به‌عنوان موانع اصلی در اجرای نظام مالیاتی اسلامی شناسایی می‌شوند. در نهایت، این مقاله پیشنهاداتی برای اصلاحات لازم در نظام مالیاتی اسلامی به‌منظور بهبود کارایی و عدالت در اخذ خراج ارائه می‌دهد. توجه به چالش‌ها و فرصت‌های موجود می‌تواند به ایجاد یک نظام مالیاتی کارآمدتر و عادلانه‌تر در جوامع اسلامی منجر شود و به تأمین نیازهای عمومی و بهبود کیفیت زندگی مردم کمک کند.

المصادر:

- ابن حزم، علی بن احمد. (1400). المحلی. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- احمدی، حسین. (1401). نظام مالیاتی در تاریخ اسلام. قم: انتشارات حوزه علمیه.
- افتخاری، محسن. (1400). فقه مالیاتی در اسلام. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- جامه بزرگ، علی. (1399). مبانی فقهی مالیات در اسلام. تهران: انتشارات سمت.
- حیدری، علی. (1400). خراج و زکات در فقه شیعه. قم: انتشارات معارف.
- حیدری، محمد. (1401). خراج و زکات: مقایسه‌ای فقهی. تهران: انتشارات کتابفروشی.
- خلیلی، مجتبی. (1401). فقه و سیاست در حکومت صفویه. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
- دینی، فاطمه. (1403). تاریخ مالیات در ایران. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی.
- رحمتی، علی. (1401). فقه و حقوق مالی در اسلام. تهران: انتشارات میزان.
- رستمی، فرهاد. (1402). نظام اقتصادی اسلام. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
- زاهدی، مهدی. (1402). فقه و سیاست در تاریخ ایران. تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا.
- زاهدی، ناصر. (1403). فقه اقتصادی در اسلام. تهران: انتشارات اندیشه.
- زنجانی، احمد. (1403). فقه و حقوق مالی در تاریخ اسلام. تهران: انتشارات پژوهشگاه.
- زینلی، حسن. (1402). نظام مالیاتی در تاریخ ایران. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- سهرابی، مهدی. (1402). تاریخ مالیات در ایران از دوران باستان تا صفویه. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- شریعتی، علی. (1400). نظام مالیاتی و اجتماعی در اسلام. قم: انتشارات فقهی.
- شریعتی، محمد. (1403). فقه مالی و اقتصادی در اسلام. تهران: انتشارات علمی.
- شفیعی، زهرا. (1401). نظام مالیاتی اسلامی و چالش‌های آن. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن. (1410). نهایه. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- صادقی، رضا. (1401). فقه و مالیات: بررسی تطبیقی. تهران: انتشارات علمی.
- طاهری، علی. (1401). فقه اقتصادی در تاریخ اسلام. تهران: انتشارات علمی.
- طباطبایی، سید محمد. (1402). خراج در فقه شیعه. قم: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
- علامه حلی، حسن بن یوسف. (1413). تحریر الاحکام. قم: انتشارات فقهی.
- فاضلی، حمید. (1401). فقه مالی و اقتصادی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
- قاسمی، حسن. (1403). فقه و حقوق مالی در تاریخ اسلام. تهران: انتشارات دانشگاهی.
- قاسمی، مهدی. (1401). فقه و حقوق مالی در اسلام. تهران: انتشارات علمی.
- کاشانی، سید علی. (1402). نظام مالیاتی در عصر صفویه. تهران: انتشارات پژوهشگاه.
- کاظمی، فرزاد. (1403). فقه اقتصادی در اسلام. قم: انتشارات فقهی.
- کاظمی، مهدی. (1400). خراج و زکات در فقه اسلامی. قم: انتشارات معارف.
- گودرزی، سعید. (1401). فقه و سیاست در تاریخ ایران. تهران: انتشارات سمت.
- گودرزی، علی. (1401). خراج و زکات در فقه اسلامی. قم: انتشارات معارف.
- لاله‌زاری، سمیه. (1403). فقه مالی در اسلام و تأثیرات آن. تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا.
- محقق کرکی، علی بن عبدالعال. (1380). قاطعة اللجاج فی تحقیق حل الخراج. قم: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
- مدرسی عاصم، سید جلال و همکاران. (1401). فقه مالی و اقتصادی در اسلام. قم: انتشارات فقهی.
- مدرسی، سید جلال. (1400). نظام مالیاتی در عصر صفویه. تهران: انتشارات پژوهشگاه.
- مهدوی، محمد. (1400). تاریخ معاصر ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- نوری، ابوالقاسم. (1402). نظام مالیاتی در اسلام و تأثیرات آن بر جامعه. تهران: انتشارات کتابفروشی.
- نوری، محسن. (1402). فقه و حقوق مالی در تاریخ اسلام. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
- نیکو، فاطمه. (1400). تاریخ مالیات در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- هاشمی، سید عبادالله. (1401). فقه و اقتصاد اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
- هاشمی، مهدی. (1401). فقه و اقتصاد اسلامی. قم: انتشارات فقهی.
- یزدی، سید محمد. (1400). فقه اقتصادی در ایران. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- یوسفی، علی. (1401). نظام مالیاتی اسلامی و تأثیرات آن بر جامعه. تهران: انتشارات سمت.