بررسی و تحلیل عناصر درون¬ساز عرفانی در اشعارخاکی سلیمانیّه‌ای

الموضوعات :

گلشاد پورمحمود ¹ , شهریار حسن زاده ² , مجتبی صفرعلیزاده ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبيّات فارسي، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.
2 - استادیارگروه زبان و ادبيّات فارسي، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]
3 - استادیارگروه زبان و ادبيّات فارسي، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.

تاريخ الإرسال : 28 الأحد , ربيع الثاني, 1445 تاريخ التأكيد : 17 الإثنين , رجب, 1445 تاريخ الإصدار : 15 السبت , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: کلیدواژه‌ها: خاکی سلیمانیّه‌ای, کرد, اشعار, عناصر, عرفان.,

ملخص المقالة :

ملاّمحمّد خاکی سلیمانیّه‌ای ادیب، فاضل و صوفی اهل طریقت نقشبندیّه، عالم و شاعر دوره معاصر است. او در روستاي احمدبرنده شهرزور از توابع شهر حلبچه استان سلیمانیه عراق به سال 1261 قمري متولّدشد. وی به دو زبان فارسي و کُردی شعر سروده¬است و دو اثر شعری از وی باقی¬مانده¬است. نسخة ديوان اشعار فارسي خاكي موجود است و اين نسخه شامل 100 صفحه و در 1114 بیت در شهر سليمانيه عراق توسّط فردي به نام عبدالرّحمن حسيني كتابت¬شده¬است. آنچه مسلّم است، خاکی با آثار شاعران کلاسیک زبان فارسی آشنایی داشته¬است و یکی از شاعرانی که خاکی به شعر وی نظرداشته حافظ شیرازی است. بیشتر ابیات خاکی محتوایی اخلاقی، دینی و عرفانی دارند. زبان شاعر ساده و روان و قابل¬درک است. سلوک صوفیانه وی که تحت¬تأثیر نقشبندیّه می‌باشد. با چراغ عقل راه عرفانی خود را در اشعار خویش پدیدارساخته و تزویر را سدّ راه کمال معرّفی¬می‌کند و چاره برداشتن موانع این راه را در کنترل نفس متذکرمی‌شود. خلوص و صداقت انسانی را ، راه اعتلای مقام انسانی می‌داند. عشق را تمامیّت راه هستی قلمدادمی‌کند و در عرصة معرفت رندی را در میان صفه صفا ناظر عمل خود می‌داند. روش تحقیق این مقاله نظری تحلیلی بوده وهدف آن بیان نظرات خاکی به¬کمک اصطلاحات عرفانی در اشعار وی است تا اثبات¬کند شاعر سعی¬کرده در فضای غبارآلود فکری زمان خود، راه هدایت برای مریدانش به¬وجودآورد و در این راه با توجه به نتایج پژوهش سرانجامی زیبا به¬تصویرکشیده¬است.

المصادر:

منابع و مآخذ
1) آرتیمانی، رضی¬الدین،(۱۳۷۲) دیوان رضی الدین چاپ اول، قم، نشر دارالفکر.
2) جامی، عبدالرّحمن، (۱۳۷۳)، نفحات الانس من حضرات القدس، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات: دکتر محمود عابدی، تهران: اطلاعات، چاپ دوم.
3) حافظ شیرازی، شمس‌الدّین محمّد، (۱۳۹۶)، دیوان، با مجموعه تعلیقات و حواشی: علاّمه محمّد قزوینی، به اهتمام: ع جربزه‌دار، تهران: اساطیر، چاپ هشتم.
4) حسن‌زاده آملی، حسن، (۱۳۸۸)، شرح اشارات و تنبیهات، نمط نهم، قم: آیت اشراق، چاپ اوّل.
5) حقیقت، عبدالرّفیع، (۱۳۷۲)، عرفان و عارفان ایرانی از بایزید بسطامی تا نورعلیشاه گنابادی، تهران: گومش، چاپ دوم.
6) حلبی، علی اصغر، (۱۳۹۲)، تاریخ تصوّف و عرفان، تهران: زوار، چاپ اوّل.
7) خاکی، محمّد، (1276ق)، دیوان اشعار، خطّی، نسخة متعلق به آرشیو: دکتر صباح حسینی (سقز).
8) خرمشاهی، بهاالدّین، (۱۳۸۹)، حافظ نامه، جلد اوّل، تهران: علمی فرهنگی، چاپ نوزدهم.
9) زرّین‌کوب، عبدالحسین، (۱۳۶۹)، ارزش میراث صوفیه، تهران: سپهر، چاپ ششم.
10) سجّادی، سیّد جعفر، (۱۳۸۳)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری، چاپ هفتم.
11) ------------، (۱۳۷۸)، مقدّمه‌ای بر عرفان و تصوّف، تهران: سمت، چاپ هفتم.
12) عراقی، فخرالدّین، (۱۳۸۸)، کلیّات، تصحیح و مقدّمه: محسن پویان، قزوین: سایه‌گستر، چاپ اوّل.
13) فروزانفر، بدیع‌الزّمان، (۱۳۹۰)، شرح مثنوی شریف، جلد اوّل، تهران: زوّار، چاپ پانزدهم.
14) مصری، ابن فارض، (1395)، دیوان، ترجمه و تعلیق: دکتر سیّد فض‌اله میرقادری و اعظم‌السادات میرقادری، قم: طه.
15) عطارشیخ فریدالدین(1371)،دیوان ،به¬تصحيح تقی تفضلی، تهران: نشر علمی و فرهنگی.چاپ ششم.
16) کلیات شمس تبریز،(۱۳۶۳) به¬کوشش محمد عباسی، تهران:انتشارات فخررازی.