تحلیل فقهی و حقوق مبانی و کاربست های امضای الکترونیکی
الموضوعات :جواد وفادار 1 , علیرضا عسگری 2 , نسرین کریمی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
2 - دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
الکلمات المفتاحية: امضای الکترونیکی, مبانی فقهی و حقوقی, کاربست امضای الکترونیکی, ضوابط فقهی, قانون تجارت الکترونیک,
ملخص المقالة :
امروزه با توجه به گسترش روز افزون وسایل ارتباطی و انترنتی، بسیاری از فعالان گستره تجارت و قرارداد از رهگذر بسترهای فضای مجازی اقدام به انعقاد قرارداد می¬کنند. از آنجایی که میان طرفین قرارداد فاصله مکانی وجود دارد، طرفین در بسیاری از موارد به صورت الکترونیکی، توافقات قراردادی¬شان را امضا می-کنند.در این میان بحث از اعتبار و کاربست¬های امضای الکترونیکی مطرح می¬شود؛ زیرا بر خلاف گذشته، امضا به صورت فیزیکی و حضوری انجام نمی¬شود. این مسئله باعث پدیداری پرسش از اعتبار امضای الکترونیکی را مطرح می¬سازد و از سوی دیگر، در صورت معتبر بودن امضای الکترونیکی، پرسش از کاربست آن به وجود می¬آید؛ به این معنا که باتوجه به ملاحظات قراردادهای تجاری و بین المللی، امضای الکترونیکی تنها در این عرصه قابل به کارگیری از است یا اینکه می¬تواند در گستره قراردادهای داخلی نیز مورد استفاده باشد. در پژوهش فرارو تلاش شد تا با روش تحلیلی-توصیفی و ابزار کتابخانه به پرسش¬های پیشین پاسخ داده شود. یافته پژوهش آن است که با از یک سو، با تمسک به ضوابط فقهی و مقررات قانونی می¬توان اعتبار امضای الکترونیکی را توجیه نمود. در پژوهش حاضر با تمرکز به اصل مصلحت و اصل حلیت و مقررات قانونی اعتبار امضای الکترونیکی سنجش شده، امکان بهره¬مندی از آن اثبات شد. آن گاه که اعتبار امضای الکترونیکی به اثبات رسید، می¬توان گفت که کاربست امضای الکترونیکی محدود به تجارت بین الملل یا قرارداد ویژه نیست؛ بلکه می¬تواند همه گستره¬های اعمال حقوقی را پوشش دهد.
قرآن
1. .ابوالقاسم علیدوست، فقه و مصلحت، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ دوم، 1390؛
2. .ابوالقاسم گرجی، فصل نامه نقد و نظر، شماره 1، زمستان1373؛
3. .محمد مدحت عزمی، المماملات التجاریه الألکترونیه الأسس القانونیه و التطبیقات، مرکز الإسکندریه للکتاب، چ اول، 2008م؛
4. ابن فارس، احمد بن زکریا، معجم المقاییس اللغه، بیروت، دارالإحیاء تراث العربی، 1422ه.ق؛
5. اکبری، محسن، بررسی موانع حقوقی توسعه خرید و فروش الکترونیکی در ایران، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش¬های بازرگانی، چ اول، 1384؛
6. ایزدهی، سید سجاد، مصلحت در فقه سیاسی شیعه، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ اول، 1393؛
7. ترخان، قاسم، برایند مبانی کلامی در علوم انسانی اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ اول، 1402؛
8. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، ناشر کتابخانه گنج دانش، چ دوم، 1367؛
9. الجنیهی، منیر محمد ، الجنیهی، ممدوح محمد، التوقیع الکترونی و حجیته فی الإثبات، بی¬جا، دارالفکر الجامعی، 2004 م؛
10. چاچکامی، حمید دهقان، جایگاه مصلحت در قانونگذاری کیفری ایران، قم، بوستان کتاب، چ اول، 1390؛
11. حسینی شیرازی، سید محمد، اسلام و جامعه، مشهد، مؤسسه فرهنگی، هنری و انتشارات ضریح آفتاب، چ اول، 1393؛
12. زرکلام، ستار، امضای الکترونیکی و جایگاه آن در نظام ادله اثبات دعوا، نشریه مدرس، دوره 7، شماره 1، بهار1382؛
13. ساردوئی نسب، محمد، طاهری، احمد، اسناد تجارتی الکترونیکی( برات، سفته و چک الکترونیکی، تهران، نشرمیزان، چ اول، 1393؛
14. سبزوارى، سيد عبد الأعلى، مهذّب الأحكام، قم، مؤسسه المنار - دفتر حضرت آية الله، چ چهارم، 1413 ه ق؛
15. شاهرودى، محمد ابراهيم جناتى، منابع اجتهاد از ديدگاه مذاهب اسلامى، بی¬جا، بی¬نا، بی¬چا، بی¬تا؛
16. شوشترى، سيد محمد حسن مرعشى، ديدگاه‌هاى نو در حقوق، تهران، نشر ميزان، چ دوم، 1427 ه ق؛
17. صانعی، سیدمهدی، انفال و آثار آن در اسلام،قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغتت اسلامی، چ اول، 1379؛
18. ضیاء الدین، محمد، الخراج و النظم المالیه للدولویه الإسلامیه، قاهره، الریس، چ دوم، 1911؛
19. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، الجمل و العقود في العبادات، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه فردوسى مشهد، ،چ اول، 1387 ه ق؛
20. عرفانی، محمود، حقوق تجارت؛ اسناد تجاری، تهران، انتشارات جنگل، چ اول، 1388؛
21. عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، چ بیست و سوم، 1381؛
22. کاتوزیان، ناصر، مقدمه حقوق، تهران،شرکت سهامی انتشار،چ شصت وپنجم،1387؛
23. کریمی، سحر، کنوانسیون استفاده از ارتباط الکترنیکی در قراردادهای بین المللی،تهران، نشر میزان، چ اول، 1393؛
24. گلباغی ماسوله¬ای، سید علی جبار، در آمدی برعرف،قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، چ اول، 1378؛
25. مازندرانى، على اكبر سيفى، دليل تحرير الوسيلة - ولاية الفقيه،تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى قدس سره، چ دوم، 1428 ه ق؛
26. معصوم بالله، مهد، تجارت الکترنیک اسلامی؛ رویکرد کاربردی، ترجمه سید محسن روحانی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، چ اول، 1391؛
27. ناصیف، الیاس، العقود الدولیه العقد الکترونی فی القانون المقارن، بیروت، توزیع منشورات الحلبی الحقوقیه، الطبعه الأولی، 2009؛
28. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، عوائد الأيام في بيان قواعد الأحكام، قم ، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، چ اول، 1417 ه ق؛
29. قانون تجارت الکترونیک.
