کمال‌گرایی سبک هندی در دیوان صائب تبریزی با تأکید بر نُه شاخص کلان شعری

الموضوعات :

مجتبی کریمی ¹ , غلامعلی زارع ² , مسعود مهدیان ³ , ملیحه مهدوی ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران.
2 - دانشیار، دانشگاه علوم پزشکی گلستان، گرگان، ایران.
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران.
4 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران.

تاريخ الإرسال : 28 الخميس , ربيع الثاني, 1446 تاريخ التأكيد : 17 الأحد , شعبان, 1446 تاريخ الإصدار : 08 السبت , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: سبک هندی, صائب تبریزی, شاخص‌های نُه گانه, کمال‌گرایی.,

ملخص المقالة :

سبک هندی را می‌توان از مهمترین و تأثیرگذارترین سبک‌های ادبی قلمداد نمود. این سبک مولود مهاجرت برخی از شعرای عصر صفوی به هندوستان بوده که اثراتی شگرف بر ماهیت اشعار آن اوان گذارد. مسئلۀ مهم آن¬که در میان کثرت شعرای نام آور سبک هندی همچون رودکی، خاقانی، بیدل دهلوی و...، کمال این سبک را بایستی در اشعار صائب تبریزی جست. مقالة کنونی نیز تلاشی است از سوی نویسندگان آن در بررسی و ارائه پاسخی متقن و مستدل به این سوال که: «سبک هندی عمدتاً در آثار کدام شاعر و از چه طریقی به کمال خود می‌رسد؟» فرضیۀ مقاله دلالت بر این مسئله دارد که سبک هندی در آثار صائب تبریزی به نقطۀ اعلای خود می‌رسد. یافته‌های پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای نشان داد صائب با تمسّک بر نُه کلان شاخص توانست سبک هندی را به کمال خود برساند که این شاخص‌های کلان عبارتند از: تصویرگرایی پارادوکسيکال، استقلال مضامین، عمق روابط معنایی و تناسب‌های لفظی، مضامین بدون قرينه، ايجاد ترکیبات و اصطلاحات جديد، تصاوير انتزاعی، کژتابی يا دريافت‌های دوگانه، تعمّد شاعر در به بیراهه کشاندن ذهن خواننده، وابسته‌های عددیِ خاص.

المصادر:

1. احمدی، احیا (1400). اشعار، مدح و مرثیۀ شعرای سبک هندی، تهران: فرشتگان فردا.
2. بابایی، شهربانو؛ طلوعی آذر، عبداله و مدرّسی، فاطمه. (1396). نظریۀ ادبی سبک هندی؛ با تأکید بر اشعار صائب تبریزی، مجلّۀ ادب فارسی، سال7، شمارۀ 2، صفحه 149-133.
3. جنّتی، حبیب الله (1388). گلچین معانی، تهران: نقش گستران بهار.
4. سجّادی، علی‌محمد (1399). صائب تبریزی و شاعران معروف سبک هندی، تهران: پیام نور.
5. سیّدحسینی، رضا (1401). مکتب‌های ادبی، تهران: سخن.
6. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1401). صورخیال در شعر فارسی، چاپ بيست و سوم، تهران: آگه.
7. صائب تبریزی، محمدعلی (1383). دیوان اشعار، تهران: علم.
8. صفری، پژمان (1400). سلاطین سبک هندی، تهران: پرنیان دیلمان.
9. طاهری، مرضیه و کرمی، محمدحسین (1394). قافیه و مضمون آفرینی با تکرار قافیه در غزلیات صائب تبریزی، مجلّۀ شعر پژوهی(بوستان ادب)، دورۀ 7، شمارۀ 3، صفحه 84-57.
10. طهماسبی، فریدون (1400). آموزه‌های تعلیمی در خوشۀ تداعی تصویرهای شعرصائب تبریزی، مجلّۀ پژوهش‌های نثر و نظم فارسی، دورۀ 5، شمارۀ 12، صفحه 315-283.
11. علوی، رقیه (1399). آموزه‌های ملی و مذهبی در مطابقت و درون‌مایه‌های آیینۀ خیال صائب، مجلّۀ جستارنامه: ادبیات تطبیقی، سال4، شمارۀ 13، صفحه 34-16.
12. کارگر، زینب (1399). نگاهی ژرف به سبک هندی و هنر آفرینی شاعران (کلیم همدانی)، تهران: سنجش و دانش.
13. کرمی، محمدحسین و مظاهری رودبالی، علی (1395). بررسی و تحلیل علل ابهام و دیریابی مفهوم در اشعار صائب، مجلّۀ تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دورۀ 8 ، شمارۀ 30، صفحه 62-31.
14. محمّدی، عباس (1401). آرایه‌های ادبی، تهران: سخن.
15. مرادقلی، سهیلا (1399). عروض و بلاغت شاعر سبک هندی، تهران: پردیس.
16. یاسینی، سیدامیرمهدی (1399). گزیدۀ موضوعی ابیاتی از شاعران عهد صفوی (سبک هندی)، تهران: امتیاز.
17. یزدانی، مریم (1401). آرایه‌های ادبی و قالب‌های شعری، تهران: نستعین.