مبانی فقهی اصل 11 ق. ا با برویکردی بر ادله امکان وحدت مذاهب اسلامی از منظر فریقین

الموضوعات :

زکیه ابراهیم زاده ¹

1 - دكتراي تخصصي فقه و مباني حقوق اسلامي، دانشگاه پيام نور، تهران، ايران.

تاريخ الإرسال : 20 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1442 تاريخ التأكيد : 06 الأحد , ربيع الأول, 1444 تاريخ الإصدار : 20 الأربعاء , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: تقریب مذاهب, وحدت, قرآن, امکان, روایت.,

ملخص المقالة :

اتحاد و یکپارچگی میان مذاهب اسلامی یکی از اصول مهمی است که مخالفان و موافقان وحدت مباحث مهمی را مطرح نمودند که در این نوشتار به مسألة امکان وحدت با توجه به نقد و بررسی ادله عدم امکان و امکان آن بر مبنای اصل یازده، پرداخته می¬شود. همچنین این مقاله به دنبال اعتبار سنجی امکان وحدت از منظر شیعه و اهل تسنّن می‏باشد. حاصل این پژوهش آن است که مفهوم شناسی وحدت که از سوی طرفداران وحدت ارائه می¬شود و با معنایی که طرفداران عدم امکان وحدت و مخالفان تقریب بیان می¬کنند، متفاوت می¬باشد. معنای وحدت اسلام و تقریب مذاهب اسلامی، واحد شدن مذهب اسلامی و یا ابطال مذاهب اسلامی دیگر نیست؛ بلکه معنای وحدت و تقریب آن است که همه مذاهب اسلامی با تمامی گستردگی¬های عقاید و آراء آن، قابل احترام هستند که نتیجه آن تکیه بر نقاط مشترک و اتحاد همه مذاهب و فرفه¬های اسلامی برای اعتلای اسلام در مقابل دشمنان اسلام و دفاع همه جانبه از همه مسلمانان جهان می¬باشند. مهم ترین ادله امکان وحدت، آیات و روایات و عقل و تاریخ است.

المصادر:

قرآن‌کریم
نهج البلاغه
1- ابن‌ادريس، محمدبن‌منصور بن‌احمد حلّى (1410). السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
2- ابن‌بابويه، محمدبن على (1413). من لايحضره الفقيه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
3- ابن‌بابويه، محمدبن على، الخصال (1362). جامعه مدرسين. قم.
4- ابن‏عاشور، محمدطاهر (1420). تفسير التحرير و التنوير المعروف بتفسير ابن عاشور. بيروت: مؤسسة التاريخ العربي.
5- ابوالفتوح رازى، حسين‌بن‌على (1408). روض الجنان و روح الجنان في‌تفسير القرآن. مشهد: آستان قدس رضوى، بنياد پژوهش¬هاى اسلامى.
6- اخگری، محمد جواد (1387). امام موسی صدر و وحدت اسلامی. اندیشه تقریب: شماره 17 (‎16 صفحه از 93 تا 108).
7- اصفهانى، مجلسى دوم، محمدباقر بن‌محمد تقى (1404). مرآة العقول في‌شرح أخبار آل‌الرسول. تهران: دارالكتب الإسلامية.
8- آلوسى، محمودبن‌عبدالله (1415هـ). روح المعاني في‌تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني. بيروت: دارالكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون.
9- امینی‌نجفی، عبدالحسین (1414). الغدیر فی‌الکتاب و السنه و الادب. بيروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
10- بروجردى، آقاحسين (1386). جامع أحاديث الشيعة (للبروجردي). تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
11- بزرگی، سیدمهدی (1384). نقش انقلاب‌اسلامی در بیداری و وحدت مسلمانان. مجله اندیشه تقریب: شماره 5.
12- بن‌حمزه، محمدبن‌على طوسى. (1408). الوسيلة إلى نيل الفضيلة. قم: انتشارات كتابخانه آية‌الله مرعشى نجفى.
13- بهراني، آلعصفور، يوسف بن‌احمدبن ابراهيم (1405). الحدائق الناضرة في‌أحكام العترة الطاهرة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
14- بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم (1354). اسلام آیین همبستگی. بعثت: بی¬تا.
15- بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم (1387). همبستگی مذاهب اسلامی، بحث¬های علمی و اصطلاحی بیست تن از پیشوایان تشیع و تسنن. ترجمه تهران: دانشگاه مذاهب اسلامی.
16- حلّى، علامه، حسن بن‌يوسف بن‌مطهر اسدى (1412). منتهى المطلب في‌تحقيق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامية.
17- حلّى، علامه، حسن‌بن يوسف بن‌مطهر اسدى (1413). مختلف الشيعة في‌أحكام الشريعة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
18- حلّى، محقق، نجم‌الدين، جعفر بن‌حسن (1408). شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعيليان، ج 4.
19- خمینی، روح‌الله موسوی (1389). صحیفه امام (بیانات، پیام¬ها، مصاحبه¬ها، احکام، اجازات شرعی و نامه¬ها). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
20- دخيل، على ‌محمدعلى (1422). الوجيز في تفسير الكتاب‌العزيز. بيروت: دارالتعارف للمطبوعات.
21- رستگار جویباری، یعسوب‌الدین. حقیقت وحدت در دین و حکمت عـید الزهـراء علیهاالسلام. بی‌نا: بی‌تا.
22- زنجانى، عباس على‌عميد (1421). فقه سياسى (عميد). تهران: انتشارات اميركبير.
23- سيوطى، عبدالرحمن بن‌ابى‏بكر (1404). الدر المنثور فى‌التفسير بالماثور. قم: كتابخانه عمومى حضرت آيت‌الله‌العظمى مرعشى نجفى (ره).
24- شريف‌الرضي، محمدبن‌حسين (1386). نهج البلاغة. ترجمه انصاريان، تهران: پيام آزادى.
25- شهيد ثانى، زين‌الدين بن‌على عاملى (1413). مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامية، ج 15.
26- شهيد ثانى، زين‌الدين بن‌على (1421). رسائل الشهيدالثاني (ط- الحديثة). قم: انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم.
27- صمیمی، سیدرشید (1386). آسیب‌شناسی، تقریب مذاهب: کوثر معارف، شماره چهارم، ص 187-223.
28- طباطبايى، محمدحسين (1390). الميزان في‌تفسير القرآن. بيروت: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
29- طبرسى، فضل بن‌حسن (1372). مجمع‌البيان في‌تفسير القرآن. تهران: ناصر خسرو.
30- طوسى، محمدبن‌حسن (1387). المبسوط في فقه الإمامية. تهران: المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية.
31- طوسى، محمدبن‌حسن (1400). النهاية في مجرد الفقه و الفتاوى. بيروت: دارالكتاب العربي.
32- عاملى، بهاء الدين، محمدبن‌حسين (1390). الحبل المتين في أحكام‌الدين. قم: كتابفروشى بصيرتى.
33- عاملی، حسین با عبدالصمد (1387). گفتگوی یک دانشمند شیعی با یک عالم سنی یا مـناظره و مـباحثه پدر شیخ بهایی. تهران: ترجمه میر سیداحمد روضاتی.
34- عبدلي، معصومه، ذكياني، غلامرضا، محمودنيا، عليرضا، باقري، خسرو (1394). مبناي نظري و روش‌هاي عملي امام موسي صدر در ايجاد وحدت ملي، فرهنگ در دانشگاه اسلامي. شماره 4، از صفحه 573 تا صفحه 586.
35- فاضل استرآبادی، محمد، شخصیت و جایگاه علامه حلی (ره). در فقه. مجله فقه اهل بیت، شماره 9، ص (179-197)، بی‌تا.
36- فخر رازى، محمدبن عمر (1402). التفسير الكبير (مفاتيح الغيب). بيروت: دار إحياء‌التراث العربي.
37- فغانی، رامین، زارعی، محمد مهدی، ابراهیمی، سعید (1400پاییز). همگرايي مفهوم عدالت فقهي در فقه مذاهب اسلامي. فصلنامه پژوهش‌هاي فقه و حقوق اسلامي، سال هفدهم، شماره 65.
38- قریشی، سیدحسن، اشرفی خیرآبادی، حمید (1394). نبرد چالدران؛ زمینه‌ها پیامدها و قهرمانان فداکار آن. تحقیقات جدید در علوم انسانی، شماره 1 از 39 تا 5.
39- القفاری، ناصر بن‌عبداللّه بن‌علی (1428). مسأله التقریب بین اهل السنه و الشیعه. ریاض: دارطیبه ‌للنشر و التوزیع.
40- مجلسى، محمدباقر بن‌محمدتقى (1403). بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بيروت: دارإحياء التراث العربي.
41- مجلسى، محمدتقى بن‌مقصودعلى (1414). لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقيه. قم: مؤسسه اسماعيليان.
42- مطهری، مرتضی (1364). امامت و رهبری. تهران: صدرا.
43- مفيد، محمّدبن محمدبن نعمان عكبرى (1413). المقنعة (للشيخ المفيد). قم: كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد.
44- مكارم شيرازى، ناصر (1411). القواعد الفقهية (لمكارم). قم: مدرسه امام اميرالمؤمنين.
45- مكارم شيرازى، ناصر (1371). تفسیر نمونه، تهران: الكتب الإسلامية.
46- مهریزی، مهدی (1389). جریان‌شناسی تقریب مذاهب اسلامی. مجله هفت آسمان، شماره ۴۷ (از صفحه ۵ تا ۲۶).
47- نجفى، صاحب الجواهر، محمدحسن (1404). جواهر الكلام في‌شرح شرائع الإسلام. بيروت: 43 جلد، دارإحياء التراث العربي.
48- النمر، عبدالمنعم (1988). المؤامره علی‌الکعبه من‌‌القرامطه الی‌الخمینی. قاهره: مکتبه التراث الاسلامیه، بی‌چا.
49- واعظ‌زاده خراسانی، محمد (1369). شش مقاله (الغدیر و وحدت اسلامی). تهران: صدرا.
50- واعظ‌زاده خراسانی، محمد (1385). یادداشت¬های استاد مطهری. تهران: صدرا.
51- واعظ‌زاده خراسانی، محمد (1371). وحدت اسلامی. تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.