تبیین هم‌پیوندی توسعۀ زیرساخت‌های ریلی و دگرگونی‌های اجتماعی در تکوین هویت‌فضایی ایستگاه‌های راه‌آهن ایران و ترکیه

الموضوعات :

پریچهر باهنر ¹ , حسین سلطان‌زاده ² , غزال کرامتی ³ , سارا دشتگرد ⁴

1 - گروه معماری، واحد تهران‌مرکزی، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه معماری، واحد تهران‌مرکزی، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
3 - گروه معماری، واحد تهران‌مرکزی، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران.
4 - گروه معماری و شهرسازی، واحد هشتگرد، دانشگاه آزاداسلامی، هشتگرد، ایران.

تاريخ الإرسال : 09 السبت , ربيع الثاني, 1446 تاريخ التأكيد : 16 الأحد , رمضان, 1446 تاريخ الإصدار : 01 الخميس , محرم, 1447

الکلمات المفتاحية: توسعه, تحولات اجتماعی, ایستگاه‌های راه‌آهن, راه‌آهن ایران و ترکیه, حکومت‌ پهلوی, دوران آتاتورک.,

ملخص المقالة :

این پژوهش به تحلیل و بررسی فرایند هم‌پیوندی توسعۀ حمل‌ونقل ریلی و تحولات اجتماعی در شکل‌دهی به هویت‌فضایی ایستگاه‌های راه‌آهن ایران و ترکیه در بازۀ زمانی ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۷خورشیدی (دوران حکومت‌ پهلوی در ایران و دوران آتاتورک در ترکیه)، می‌پردازد. هدف اصلی این تحقیق، شناخت تأثیرات متقابل توسعۀ سیستم حمل‌ونقل ریلی و تغییرات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بر طراحی کالبدی و اجتماعی ایستگاه‌ها و به‌تبع آن، شکل‌گیری هویت‌فضایی این فضاها است. پژوهش باتأکیدبر سه بُعد محوری «طراحی کالبدی ایستگاه‌ها»، «ارتباطات اجتماعی در فضاهای ایستگاهی»، و «تأثیرات فرهنگی و نمادین ایستگاه‌ها در هویت‌فضایی»، به‌واکاوی و مقایسۀ این فرایند در ایران و ترکیه می‌پردازد. روش‌تحقیق ترکیبی است‌که در بخش کیفی، داده‌ها ازطریق تحلیل اسناد تاریخی و انجام مصاحبه‌های عمیق با متخصصان حوزه‌های مختلف جمع‌آوری شده است. در بخش کمی، اطلاعات ازطریق پرسش‌نامه به‌صورت آنلاین میان کاربران ایستگاه‌های راه‌آهن در هر دو کشور جمع‌آوری گردیده و بااستفاده‌از نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس و آزمون تی‌تست تحلیل شده است. نتایج نشان می‌دهند که تحولات اجتماعی و سیاسی در دوران پهلوی و آتاتورک به‌طور مستقیم بر هویت‌فضایی ایستگاه‌ها و تعاملات اجتماعی در فضاهای ایستگاهی تأثیر گذاشته و نقشی کلیدی در شکل‌گیری هویت‌شهری و عملکردهای اجتماعی این فضاها ایفاء کرده‌اند. این تحقیق می‌تواند به‌عنوان مبنای طراحی و برنامه‌ریزی ایستگاه‌های راه‌آهن در آینده، بادرنظر گرفتن ابعاد اجتماعی و تاریخی، کاربرد داشته باشد.

المصادر:

پورادیب، ابوذر. 1401. بررسی تأثیر راه‌آهن پاکستان–ایران-ترکیه بر اقتصاد منطقه‌ای پاکستان، دورۀ 29، شمارۀ 1؛ (پیاپی 107)، 53-33.
حسن‌پور، آرش. حسن‌پور، وحید. کافی، مجید. 1398. تحلیل تطبیقی-تاریخی تجربۀ شکست پروژۀ نوسازی در ایران دورۀ پهلوی اول (مقایسه با ترکیه در دورۀ آتاترک با کاربست فن جبر بولی). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-جامعه‌شناسی کاربردی، دورۀ 30، شمارۀ 3؛ (پیاپی 75)، 90-63.
حسن‌پور، ناصر. سلطان‌زاده، حسین. 1395. عوامل پس‌زمینۀ تحولات معماری معاصر ایران در دوران پهلوی دوم و مقایسۀ تطبیقی آن با ترکیه. نشریۀ علمی‌پژوهشی-باغ‌نظر، دورۀ 13، شمارۀ 44، 52-39.
حق‌جو، امیر. سلطان‌زاده، حسین. تهرانی، فرهاد. آیوازیان، سیمون. 1398. گرایش‌ها و رویکردهای نظری معماری بناهای دولتی و حکومتی دورۀ پهلوی اول و دوم. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات هنراسلامی، دورۀ 15، شمارۀ 34، 170-154.
سهیلی، جمال‌الدین. دیبا، داراب. 1389. تأثیر نظام‌های حکومتی در ظهور جنبش‌های ملی‌گرایانه معماری ایران و ترکیه. نشریۀ علمی‌پژوهشی-باغ‌نظر، دورۀ 7، شمارۀ 14، 44-27.
شاه‌حسینی، حبیب. اسدزاده، فاطمه. 1401. گونه‌شناسی فضای معماری ایستگاه‌های راه‌آهن شمال غرب ایران (مطالعه‌موردی: دورۀ قاجار تا عصر حاضر). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-هویت‌شهر، دورۀ 16، شمارۀ 4، 80-63.
شریفی، معراج. طالبیان، محمدحسن. 1397. بازشناسی و تبیین ارزش‌های میراث راه‌آهن در نمونۀ راه‌آهن سراسری ایران. دوفصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دورۀ 8، شمارۀ 1؛ (پیاپی 15)، 94-75.
عباسی، ابراهیم. محسنی، حسین. 1402. اقتصاد سیاسی راه‌آهن و سیاست‌گذاری ریلی در ایران از منظر نظریۀ تخریب خلاق، فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، دورۀ 6، شمارۀ 2، 445-417.
فتاحی، محمدرضا. کاراحمدی، مهران. 1402. بررسی ویژگی‌های سبک معماری ایستگاه‌های راه‌آهن ایران در دورۀ پهلوی اول. هفتمین همایش ملی افق‌های نُوین در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران-ایران، 10-1.
فرجی، مهدی. 1399. روابط سیاسی ایران و ترکیه در دورۀ رضاشاه و مصطفی کمال آتاتورک، چاپ‌اول، تبریز: آیدین؛ انتشارات یانار.
فرح‌بخش، مرتضی. حناچی، پیروز. 1394. تحلیل تأثیر راه‌آهن به‌عنوان میراث صنعتی در ایران. نشریۀ علمی‌پژوهشی-هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، دورۀ 20، شمارۀ 4، 44-33.
قاسمی، محمد. نصر آزادانی، مسعود. 1402. بررسی تأثیرات اقتصادی و اجتماعی ایستگاه‌های راه‌آهن. هشتمین کنفرانس بین‌المللی پیشرفت‌های اخیر در مهندسی راه‌آهن، تهران-ایران، 25-1.
قدیمی قیداری، عباس. جنگجو قولنجی، شهناز. 1389. هویت ملی و نگاه ملی‌گرایانه به تاریخ و زبان در دورۀ حکومت آتاتورک. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات خاورمیانه، دورۀ 17، شمارۀ 4؛ (پیاپی 63)، 100-81.
معتضد، خسرو. 1399. سایه‌به‌سایه رضاشاه: (تاریخ راه‌آهن سراسری ایران)؛ خاطرات یک وزیر دکتر محمد سجادی. چاپ‌اول، تهران: انتشارات ماهریس.
نوری، مصطفی. 1401. فرازوفرود تعیین مسیر راه‌آهن سراسری ایران. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-گنجینۀ اسناد، دورۀ 32، شمارۀ 2؛ (پیاپی 126)، 100-76.
نوری، مصطفی. سلیمانی، کریم. 1399. نقش آلمانی‌ها در تأسیس راه‌آهن در ایران عصر رضاشاه. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-گنجینۀ اسناد، دورۀ 30، شمارۀ 2؛ (پیاپی 118)، 141-118.
هود، سیده دل‌افروز. ملاصالحی، ودیهه. 1394. بررسی تأثیر ایدئولوژی ها و مکاتب فکری بر معماری دورۀ پهلوی اول. سومین کنگرۀ بین‌المللی عمران، معماری و توسعۀ شهری، تهران-ایران، 11-1.
Alexander, Matthew. Hamilton, Kathy. 2015. A 'Placeful' Station? The Community Role In Place Making And Improving Hedonic Value At Local Railway Stations. Journal Of Transportation Research Part A: Policy And Practice, 82(1): 65-77.
Ciccarelli, Carlo. Giuntini, Andrea. Groote, Peter. 2021. History Of Rail Transport. In Book: International Encyclopedia Of Transportation, 413-426.
Hacısüleyman, Deniz. 2024. A Historical Analysis Of the Railway Transportation Economy In Turkey. Euroasia Journal of Social Sciences & Humanities, 11(41): 48-57.
Roy, Stabak. Ghorbanzadeh, Shaghayegh. 2023. Regional Transformation Via Rail: A Historical And Analytical Examination Of Iran’s Railway Network And Its Socio-Economic Impacts. Journal Of Mechatronics And Intelligent Transportation Systems, 2(3): 146-157.