تجلّی تعالیم فلسفی- عرفانی فلوطین در الهی¬نامۀ عطار نیشابوری

الموضوعات :

سهیلا زینلی ¹ , حسین آریان ² , نزهت نوحی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاداسلامی، زنجان، ایران.

تاريخ الإرسال : 30 الأحد , رمضان, 1443 تاريخ التأكيد : 19 الإثنين , ذو الحجة, 1443 تاريخ الإصدار : 18 الإثنين , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: فلسفۀ نوافلاطونی, فلوطین, عرفان اسلامی, عطار نیشابوری, مثنوی الهی¬نامه.,

ملخص المقالة :

فلوطین معروف¬ترین فیلسوف عارف مسلک فلسفۀ ¬نوافلاطونی است که در نزد حکما و فلاسفه¬ اسلامی به شیخ¬الیونانی شهرت دارد. این نظام فلسفی از طریق نشر و ترجمۀ آثار نوافلاطونیان به-خصوص آموزه¬های فلوطین، وارد دنیای اسلام شد و در فلسفه و عرفان اسلامی و ایرانی نفوذیافت. در این میان، تعالیم نوافلاطونی در آثار واصلان و جویندگان معرفت، چون: سنایی، ¬عطار، مولوی و ... بیشتر نمودیافته¬است. عطار نیشابوری که تصویرگر اندیشه¬ها و مفاهیم دلکش و نغز عرفانی است، از زبان شعر بهره¬می¬جوید تا با بیان حکایت¬های تمثیلی و رمزی، تعالیم عارفانۀ خویش را به مخاطبان عرضه¬دارد. مثنوی الهی¬نامه، جهان¬بینی شاعر را به¬نمایش¬می¬گذارد و انعکاس سیر درونی او است. او در این اثر به¬صورت ماهرانه اندیشه¬های تعالی¬گرایانۀ خود را با رویکردی غایت¬شناسانه بیان¬می¬کند و اصول بنیادین وجود و معرفت¬شناسی را با اشاراتی به نظریۀ فلوطین تبیین و تشریح می¬کند. ازاین¬رو، نگارنده مقاله تلاش¬دارد تا با روش تحلیلی توصیفی، به بازتاب اندیشه¬های فلسفی- عرفانی فلوطین در این منظومه¬ بپردازد و هدف آن، به¬تصویرکشیدن وجوه اشتراکات تعالیم عرفانی و ذوقی فلوطین و عطار در بیان موضوعات اساسی چون احد، عقل و روح است.

المصادر:

منابع و مآخذ
1. قرآن کریم، (1384)، مترجم مهدی الهی قمشه¬ای، چاپ دوم، قم: انتشارات حلم.
2. اروین، ترنس، (1380)، تاریخ فلسفۀ غرب، تفکر در عهد باستان، مترجم محمد سعید حنایی، تهران: قصیده¬سرا.
3. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1389)، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، ج1، تهران: طرح نو.
4. اقبال لاهوری، محمد، (1354)، سیر فلسفه در ایران، ترجمۀ ا.ح. آریان¬پور، تهران: مؤسسۀ فرهنگی.
5. بریه، امیل، (1395)، تاریخ فلسفه، ج 2، مترجم علی مراد داودی، چاپ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
6. پورجوادی، نصرالله، (1378)، درآمدی به فلسفۀ افلوطین، چاپ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
7. پورنامداریان، تقی، (1375)، دیدار با سیمرغ، هفت مقاله در عرفان و شعر و در اندیشۀ عطار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
8. حسن¬لی، کاووس، (1384)، سادۀ بسیار نقش، تهران: علمی فرهنگی.
9. راسل، برتراند، (1365)، تاریخ فلسفۀ غرب، مترجم نجف دریابندری، ج1، تهران: پرواز.
10. ریتر، هلموت، (1388)، دریای جان (سیری در آراء و احوال شیخ فریدالدین عطار نیشابوری)، ج اول، ترجمۀ عباس زریاب¬خویی و مهرآفاق بایبوردی، چاپ سوم، تهران: انتشارات بین¬المللی¬الهدی.
11. رحمانی، غلامرضا، (1387)، فلسفۀ عرفانی افلوطین، تهران: سفینه.
12. سجادی، سیدجعفر، (1386)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ هشتم، تهران: طهوری.
13. ــــــــــ ،(1338)، فرهنگ لغات و اصطلاحات فلسفی، به اهتمام حسام¬الدین قهاری، تهران: سعدی.
14. شریف، میان محمد، (1389)، تاریخ فلسفه در اسلام، چاپ دوم، تهران: مرکز دانشگاهی.
15. صابری نجف آبادی، ملیحه، (1389)، کلیات تاریخ فلسفه به زبان ساده، تهران: سمت.
16. صارمی، سهیلا، (1386)، فرهنگ مصطلحات عرفانی و مفاهیم برجسته در زبان عطار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
17. ضیاء نور، فضل¬الله، (1369)، وحدت وجود، تهران: زوار.
18. عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم، (1394)، اسرار¬نامه، با مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی¬کدکنی، چاپ دوم، تهران: سخن،.
19. ــــــــــــــــــــــــــــ ، الهی¬نامه، با مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی¬کدکنی، چاپ دوم، تهران، سخن.
20. غنی، قاسم، (1383)، بحث در آثار و افکار و احوال حافظ، چاپ نهم، تهران، زوار.
21. کاپلستون، فردریک چارلز، (1396)، تاریخ فلسفه (یونان و روم)، مترجم سیدجلال¬الدین مجتبوی، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
22. فخری، ماجد، (1389)، سیر فلسفه در جهان اسلام، چاپ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
23. فروزانفر، بدیع¬الزمان، (1370)، احادیث مثنوی، چاپ پنجم، تهران: امیر کبیر.
24. فروغی، محمدعلی، (1388)، سیر حکمت در اروپا، چاپ پنجم، تهران: زوار.
25. فلوطین، (1389)، دورۀ آثار فلوطین «تاسوعات»، مترجم محمدحسن لطفی، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
26. نصر و لیمن، حسین و الیور، (1389)، تاریخ فلسفۀ اسلامی، ج 1، چاپ سوم، تهران: حکمت.
27. ورنر، شارل، (1373)، حکمت یونان، ترجمۀ بزرگ نادرزاده، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
28. هالینگ دیل، ر.ج، (1395)، تاریخ فلسفۀ غرب، مترجم عبدالحسین آذرنگ، چ یازدهم، تهران: ققنوس.
29. یاسپرس، کارل، (1388)، فلوطین، مترجم محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
30. یثربی، سیدیحیی، (1387)، فلسفۀ عرفان، قم، بوستان کتاب، چاپ ششم.
31. دایرة¬المعارف بزرگ اسلامی، (1382)، زیر نظر کاظم بجنوردی، ج9، تهران.