بررسی تاریخی معتقدات، احیای طریقت قادریه و رابطه شیوخ شاخه ی برزنجی-سوله ای آن با حکومت در کردستان عصر قاجار
الموضوعات :
1 - استادیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: قادریه, طریقت, خاندان سوله¬ای, قاجاریه, کردستان. ,
ملخص المقالة :
خاندان سوله¬ای یا دولت¬آبادی از شعب طریقت قادریة برزنجی در سراسر منطقه کردستان محبوب و معروفند. بررسی منابع نشان¬می¬دهد بزرگان و مشایخ این طریقت با دربار قاجاریه ارتباط حسنه¬ای داشتند. علاوه¬بر آن، شیوخ این طریقت با تکیه بر عقاید صوفیانه و دیدگاه¬های عرفانی و تشکیلات منظم درویشی در زمینه¬های مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در میان مردم نفوذ-داشته¬اند. پرسش اساسی¬ مقاله این است که چرا طریقت قادریه که در ایران عصر صفوی و افشاری از ایران طرد¬شده¬بودند، یکی از شعبه¬های آن معروف به برزنجی با شاخه¬های متعددش از جمله سوله¬ای به ایران بازگشته و قلمرو ارشاد خود را در سراسر کردستان پراکندند؟ این پژوهش بر مبنای مطالعة کتابخانه¬ای و با روش توصیفی_ تحلیلی نشان¬داده که طریقت قادریه برزنجی و شاخة سوله¬ای برخلاف اسلافشان با حکومت مرکزی ایران روابط حسنه داشته¬اند و زمینه را برای پذیرش کردها در مذهب تشیع هموار کرده¬اند.
منابع و مآخذ
1) اسکندر بیگ ترکمان. (1382). تاریخ عالم¬آرای عباسی. تصحیح ایرج افشار. چاپ سوّم. تهران. امیرکبیر.
2) بیانی، شیرین. (1370). دین و دولت در ایران عهد مغول. تهران. مرکز نشردانشگاهی.
3) حاجیان پور، حمید. (1392). «جایگاه اجتماعی طریقت قادریه از پیدایش تا پایان دوره صفوی». در پژوهش نامه تاریخ اجتماعی، سال 2، ش 1، 88-67.
4) حضرتی، حسن و قنبری، صباح. (1394). «روابط سیاسی شیوخ برزنجی کردستان عراق با دولت عثمانی». در نشریه تاریخ اسلام. شماره 63، 206-183.
5) روحانی، کمال. (1385). تاریخ جامع تصوف کردستان. تهران. نشر سامرند.
6) زرین کوب، عبدالحسین.(1365). جستجو در تصوف ایران. تهران. انتشارات امیرکبیر،
7) سلطانی، محمدعلی. (1377). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان تهران. نشر سها.
8) ___________. (1380). تاریخ تصوف در کرمانشاه. تهران. نشر سها.
9) سنندجی، میرزا شکرالله. (1366). تحفه ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان. تهران. انتشارات امیرکبیر.
10) شیبی، کامل¬مصطفی. (1374). تشیع و تصوف تا آغاز سدة 12 ه. ترجمة علی¬رضا ذکاوتی¬قراگزلو. تهران: امیرکبیر.
11) عزیز، احمد. (1388). تاریخ تفکر اسلامی درهند. ترجمه نقی لطفی. تهران. انتشارات امیر کبیر.
12) عظیمی، کیومرث، چلونگر، محمدعلی و منتظرالقائم، اصغر. (1393). «طریقت¬های صوفیانه عامل همگرایی کردها به تشیع در کردستان از 907 تا 1400ق». پژوهش¬های تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، سال چهارم، ش 24، صص42-17.
13) _________________________________. (1394). «بررسی دو متغیر طریقت های صوفیه و مهاجرت بر گسترش تشیع در میان کردها در چند قرن اخیر». در فصلنامه شیعه شناسی، سال 1، ش52، صص 85-134.
14) علیار، ناصر. (1397). «شیخ بابا سعید برزنجی در میانه گمان¬ها و شایعات». کشکول، شماره 9، صص 76-272.
15) ماسینیون، جیتک و همکاران. (1397). تصوف و طریقت: نگاهی تاریخی. ترجمة علیرضا رضایت. تهران. حکمت.
16) مجموعه سخنرانىهاى هفتمين تحقيقات ايرانى، ج 3.(1355). به¬كوشش محمدرسول درياگشت. تهران. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
17) مدرسی چهاردهی، نورالدین. (1382). سلسله¬های صوفیه ایران. تهران. انتشارات علمی و فرهنگی.
18) مشیرالدوله، سید جعفرخان مهندس باشی. (1348ش). رسالة تحقیقات سرحدیه. به اهتمام محمد مشیری. تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ.
19) وقایع¬نگار کردستانی، علی اکبر. (1384). جغرافیا و تاریخ کردستان. به کوشش محمدرئوف توکلی. تهران. توکلی.
20) Bausani, "Religion in the Saliuq period".1968. in The Cambridge history of Iran. vol.۵, ed. J. A. Boyle. Cambridge.
21) Martin van Bruinessen.1992. Agha, Shaik and State, The Social and Political Structures of Kurdistan. London and New York.
