تاریخِ جان‌ها: جهانِ معنای چند برگ از نگارگری ایرانی با محوریتِ کیخسرو از منظر فلسفۀ پدیدارشناسانه-هرمنوتیکی هانری کربن با تمرکز بر مفهومِ تاریخ تمثیلی

الموضوعات :

منیره پنج تنی ¹ , شهریار شکرپور ²

1 - دانشجوی دکتری پژوهش هنر، گرایش هنرهای اسلامی، دانشکدۀ هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران. نویسنده مسئول:
2 - استادیاردانشکدۀ هنرهای صناعی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران.

تاريخ الإرسال : 08 الثلاثاء , شعبان, 1444 تاريخ التأكيد : 30 السبت , شوال, 1444 تاريخ الإصدار : 18 الإثنين , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: پدیدارشناسی, هرمنوتیک, کربن, سهروردی, کیخسرو, نگارگری ایرانی.,

ملخص المقالة :

پژوهشِ حاضر کوشیده¬است به یاریِ رویکرد پدیدارشناسانه-هرمنوتیکی هانری کربن به جهانِ معنایِ پنج نگاره با محوریتِ نقشِ کیخسرو و با تمرکز بر مفهومِ تاریخی تمثیلی دست¬یابد. دو پرسش اصلی پژوهش عبارتند از اینکه: چه ارتباطی میان حیاتِ کیخسرو و مفهوم تاریخ تمثیلی و فضای نگارگری ایرانی وجوددارد؟ و دستگاه فکری هانری کربن برای خوانش نگارگری ایرانی –به‌طور ویژه نقاشی‌هایی با محور دیداری‌ِ پهلوانان و حکمای ایران باستان، در این‌جا کیخسرو- چه امکاناتی دارد؟ به دلیل ارجاعات مهم از سوی متخصصانِ این حوزه به آرای کربن در تفسیر نگارگری ایرانی، هدف مقاله استفاده از امکانات دستگاه فکری او در خوانش، فهم و آشکارگی جهانِ معنایِ پنج نگاره، مربوط به دوره‌های مختلف تاریخِ نگارگری ایرانی است. رویکردِ پژوهش توصیفی-تحلیلی و برگرفته از فلسفۀ پدیدارشناسانه-هرمنوتیکی هانری کربن است. بر اساس آرای کربن، نگارگری ایرانی برای بازنمایی تاریخ تمثیلی مناسب است؛ وقتی این نگاره‌ها تاریخِ تمثیلی و جغرافیای حکمی را بازنمایی¬می‌کنند به¬مثابۀ ابزار مکاشفه برای ارتقای نفس عمل¬می‌کنند. این دو مفهومِ هم‌پیوندِ طرح¬شده در آثار کربن، در خوانش برخی نگاره‌های ایرانی مانند حیاتِ کیخسرو راهگشایند. در نهایت پژوهش حاضر با تمرکز بر مفهوم تاریخ تمثیلی – به عنوان سومین مقاله از یک مجموعۀ سه‌گانه- با ارجاع به دو مقالۀ پیش از خود، از امکانات دستگاه پدیدارشناسانه-هرمنوتیکی هانری کربن برای تفسیر و مواجهه با نگارگری ایرانی استفاده¬کرده و در عین حال به موانع و محدودیت‌های آن نیز اشاره¬کرده¬است.

المصادر:

منابع و مآخذ
1) اخگر، مجید. (1391). فانی و باقی: درآمدی انتقادی بر مطالعۀ نقاشی ایرانی. تهران: حرفه هنرمند.
2) استاینباک، آنتونی جی. (1401). پدیدارشناسی و عرفان: عمودیت تجربۀ دینی. ترجمۀ منیره طلیعه‌بخش. تهران: علمی.
3) اسحاق‌پور، یوسف (1397). مینیاتور ایرانی: رنگ‌های نور: آینه و باغ. ترجمۀ جمشید ارجمند. تهران: دمان.
4) امیرمعزی، محمدعلی. (1389). نکاتی چند دربارۀ تعابیر عرفانی شاهنامه. در کتاب تن پهلوان، روان خردمند: پژوهش‌هایی تازه در شاهنامه. به کوشش شاهرخ مسکوب. تهران: طرح نو.
5) بهار، مهرداد. (1376). از اسطوره تا تاریخ. گردآورنده و ویراستار: ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: چشمه.
6) بهار، مهرداد.(1389). پژوهشی در اساطیر ایران: پارۀ نخست و پارۀ دویم. ویراستار: کتایون مزداپور. تهران: آگه.
7) پنج‌تنی، منیره. (1400). تأملی درباب امکانات و موانع دستگاه فکریِ پدیدارشناسانه-هرمنوتیکیِ هانری کربن در خوانش نگارگری ایرانی. فصلنامۀ علمی-تخصصی اطلاعات حکمت و معرفت. سال 1. شمارۀ 3. پیاپی 160. صص 61-69.
8) پورنامداریان، تقی. (1389). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی: تحلیلی از داستان‌های عرفانی-فلسفی ابن‌سینا و سهروردی. تهران: علمی و فرهنگی.
9) سهروردی، شیخ شهاب‌الدین. (1374). لغت موران. به کوشش حسین مفید. تهران: مولی.
10) ______________ (1392). حکمت‌الاشراق. ترجمۀ فتحعلی اکبری. تهران: علم.
11) رحمتی، انشاءالله. (1392). کیمیای خرد. تهران:سوفیا.
12) رضی، هاشم. (1393). حکمت خسروانی. تهران: بهجت.
13) رمبرگ، بیورن. گسدال، کریستین. (1393). هرمنوتیک: دانشنامۀ فلسفۀ استنفورد. ترجمۀ مهدی محمدی. تهران: ققنوس.
14) صادقیان، محمدعلی، جعفری قریه‌علی، حمید(1386)، کیخسرو و کیش مهر، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورۀ جدید، شماررۀ 21، بهار 86.
15) صدری‌افشار، غلامحسین. حکمی، نسرین. حکمی، نسترن. (1388). فرهنگنامۀ فارسی. ج3. تهران: فرهنگ معاصر.
16) قائمی، فرزاد. (1389)، تحلیل داستان کیخسرو در شاهنامه بر اساس روش نقد اسطوره‌ای. فصلنامه پژوهش‌های ادبی. سال 7. شمارۀ 27. صص 77-100.
17) شایگان، داریوش. (1397). آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی. باقر پرهام. تهران: فرزان روز.
18) عالیخانی، بابک. (1385). حکمت گمشدۀ مغانی. در زائر شرق: مجموعۀ مقالات بزرگداشت یکصدمین سال تولد هانری کربن. گردآوری و تدوین شهرام پازوکی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
19) کربن، هانری. (1383). از هایدگر تا سهروردی. ترجمۀ حامد فولادوند. تهران: وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات.
20) _______. (1389). واقع‌انگاری رنگ‌ها و علم میزان. ترجمۀ انشاءالله رحمتی. تهران: سوفیا.
21) _______. (1391، ج1). چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی اسلام ایرانی: تشیع دوازده امامی. ترجمه و تحقیق انشاءالله رحمتی. تهران: سوفیا.
22) _______. (1391، ج 2). چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی اسلام ایرانی: سهروردی و افلاطونیان پارس. ترجمه و تحقیق انشاءالله رحمتی. تهران: سوفیا.
23) ________. (1394، ج 3). چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی اسلام ایرانی: خاصان عشق، تشیع و تصوف. ترجمه و تحقیق انشاءالله رحمتی. تهران: سوفیا
24) _______. (1398)، ج4، بخش اول) چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی اسلام ایرانی: مکتب اصفهان، مکتب شیخیه. ترجمه و تحقیق انشاءالله رحمتی. تهران: سوفیا.
25) _______. (1398، جلد4، بخش دوم). چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی اسلام ایرانی: امام دوازدهم(عج) و فتوت. ترجمه و تحقیق انشاءالله رحمتی. تهران: سوفیا.
26) _______. (1387). ابن‌سینا و تمثیل عرفانی. ترجمه و تحقیق انشاءالله رحمتی. تهران: سوفیا.
27) _______. (1395). ارض ملکوت: کالبد رستاخیزی انسان از ایران مزدایی تا ایران شیعی. ترجمه و تحقیق انشاءالله رحمتی. تهران: سوفیا.
28) ________. (1399). تخیل خلاق در عرفان ابن‌عربی. ترجمه و تحقیق، انشاءالله رحمتی. تهران: سوفیا.
29) گرابار، اولگ. (1396). مروری بر نگارگری ایرانی. ترجمۀ مهرداد وحدتی دانشمند. تهران: فرهنگستان هنر.
30) گشتاسب، فرزانه(1391)، عروج کیخسرو در روایات شفاهی مردم ایران، مجلۀ انسان‌شناسی، سال دهم، شمارۀ 17، ص114-131.
31) فضایلی، سودابه. (1388). شبرنگ بهزاد: رمزپردازی اسب در روایات پریانی، اسطوره‌ای و حماسی، نمادهای جام و جام حسنلو، سرسپاری و رمزهایش. تهران: جیحون.