تأثیر عصاره‌های گیاهی بر کاهش رشد باکتری عامل شانکر باکتریایی بادام (pv. syringae Pseudomonas syringae) در شرایط آزمایشگاه

الموضوعات :

محمدرضا ارژنگ ¹ , جلال غلام نژاد ² , اعظم جعفری ³ , حیدر مفتاحی زاده ⁴ , مهسا برهمت ⁵

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران
2 - دانشیار، گروه باغبانی، دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران
3 - دانشیار، گروه باغبانی، دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران
4 - دانشیار، گروه باغبانی، دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران
5 - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران

تاريخ الإرسال : 25 الإثنين , ذو الحجة, 1445 تاريخ التأكيد : 06 الإثنين , ربيع الأول, 1446 تاريخ الإصدار : 17 الجمعة , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: شانکر باکتریایی, بادام, Pseudomonas syringae pv. syringae , عصاره‌ گیاهی,

ملخص المقالة :

بادام بومی آسیای میانه و ایران است و جزء مهمترین محصولات باغی کشور بوده و جایگاه مهمی در بین محصولات باغی کشور به­ویژه سمت غرب کشور دارد. بیماری شانکر باکتریایی با عامل pv. syringae Pseudomonas syringae به بیماری بلاست جوانه و بلاست شکوفه هم معروف است. با توجه به اهمیت این بیماری و لزوم انجام مبارزه صحیح و اصولی با آن، تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر غلظت‌های مختلف عصاره­های گیاهی شامل اسطوخودوس، کارده و بن‌سرخ بر کاهش بیماری‌‌زایی باکتری pv. syringae P. syringae و معرفی غلظت مؤثر و کاربردی از عصاره­های گیاهی در آزمون آزمایشگاهی انجام شد. آزمون بر روی محیط کشت Nutrient Agar انجام شد و برای شاهد از آب مقطر سترون استفاده شد. برای هر عصاره سه تکرار در نظر گرفته شد. غلظت‌های عصاره­های آبی و الکلی شامل 500، 1500 و ppm2000 بود. بعد از گذشت 48 ساعت از ریختن عصاره­ها در چاهک‌ها، هالۀ بازدارندۀ رشد اطراف چاهک اندازه‌گیری شد و در نهایت درصد کنترل‌کنندگی هر عصاره در مقایسه با شاهد آب مقطر محاسبه گردید. نتایج نشان داد بهترین اثر بازدارندگی در بین عصاره­های آبی مربوط به عصارۀ آبی اسطوخودوس با غلظت ppm2000 به میزان 45/82 درصد و کمترین بـازدارنـدگی مـربـوط به عـصـارۀ آبی بن‌سـرخ با غـلـظـت ppm500 بـه مـیـزان 68/29 درصـد بـر روی بـاکـتـری P. syringae pv. syringae در شرایط آزمایشگاه بود؛ بهترین اثر بازدارندگی در بین عصاره­های الکلی مربوط به عصارۀ الکلی اسطوخودوس با غلظت ppm2000 به میزان 12/84 درصد بود و عصارۀ الکلی بن‌سرخ با غلظت ppm500 کم‌ترین اثر بازدارندگی به میزان 12/34 درصد را بر روی باکتری P. syringae pv. syringae در شرایط آزمایشگاه داشت؛ تمامی تیمار­های مورد استفاده در این پژوهش در سطح آماری بهتری نسبت به تیمار شاهد قرار گرفتند. یافته‌های این پژوهش نشان داد که عصاره‌های گیاهی مورد استفاده در این پژوهش خاصیت بازدارندگی علیه باکتری عامل بیماری شانکر باکتریایی در شرایط آزمایشگاه داشتند؛ لذا با یافتن فرمولاسیون‌هایی از ترکیبات گیاهی مانند عصاره‌ها می‌توان به­عنوان ترکـیـبات جایگزین با خاصیت گیاه‌سـوزی کمـتر، خطرات زیـست‌مـحیطی کمـتر و تضمین‌کننده سلامت انسان و محیط­زیست، علیه این باکتری استفاده نمود.

المصادر:

آشنگرف، م. و معتصم زوراب، م. ۱۴۰۱. سنتز سبز نانو¬ذرات مس توسط باکتری سودوموناس گریمونتی و تعیین ویژگی و فعالیت ضد¬باکتریایی آن. زیست‌شناسی میکروبی ۱۱(۴۱): ۶۱-۷۹.
احسنی، ح.، محمودی صفا، ج.، نصراله‌نژاد، س. و رحیمیان، ح.ا. 1398. تعیین خصوصیات فنوتیپی و تنوع ژنتیکی جدایه‌های Pseudomonas syringae pv. syringae عامل شانکر باکتریایی درختان میوه هسته‌دار در استان‌های خراسان رضوی و شمالی. آفات و بیماری‌های گیاهی 87(109): 181-193.
احمدی اسب‌چین، س. و مصطفی‌پور، م.ج. ۱۳۹۷. اثرات متقابل ضد¬باکتریایی اسانس رزماری و اسانس اسطوخودوس بر روی دو باکتری گرم مثبت و سه باکتری گرم منفی در محیط آزمایشگاهی. پژوهش‌های سلولی و مولکولی (مجله زیست‌شناسی ایران) ۳۱(۲): ۱۲۱-۱۳۶.
اطـمیـنانـی، ف. و اطمینانی، ا. ۱۳۹۹. فعالیت ضد¬باکتریایی عصاره‌های هیدرو¬الکـلی گیـاه آویـشن و به‌لـیـمو بـر بـاکـتری Pseudomonas syringaeدر شرایـط آزمـایـشگـاهی. پـژوهـش‌های سلولی و مولکولی (زیست‌شناسی ایران) ۳۳(۲): ۱۳۶-۱۴۳.
اکبری، پ.، فریدونی، م.س. و غلام حسینی، ا. 1395. اثر عصاره¬های کارده Biarum bovei و جفت گیاه بلوط Quercus infectaria بر درصد تخم¬گشایی و بقا لارو قزل¬آلای رنگین¬کمان Oncorhynchus mykiss در مراحل اولیه رشد. مجله تحقیقات دامپزشکی 71(3): 403-407.
بـاسـاونـد، ا.، خـدایـگان، ص.، رحیـمـیـان، ح.، بابایـی‌زاد، و. و میرحسینی، ح.ع. ۱۳۹۰. Pseudomonas syringae pv. syringae به¬عنوان عامل جدید بیمـاری سوخـتـگی برگ کلم. مجله آسیـب‌شـناسی گیاهی ۱۶۹(۴): ۲۵۳-۲۵۹.
پیله رام، س.، رومیانی، ل. تدینی، م. 1397. تأثیر پوشش کیتوزان و اسانس فلفل سیاه بر ماندگاری فیله کپور علف‌خوار در بسته‌بندی اتمسفر تغییریافته. علوم و فنون شیلات 7(3): 167-174.
حجتی، م. و علیزاده بهبهانی، ب. 1400. بررسی اثر روش استخراج با حلال¬های آب و متانول بر ویژگی¬های ضد-اکسایشی و ضد¬میکروبی عصاره گیاه بن¬سرخ: مطالعه در شرایط آزمایشگاهی. 17(1): 83-91. https://doi.org/10.22067/ifstrj.v17i1.85992.
حسینی، ا.، روستا، ع.، طبیب لقمانی، ف.ا. و محمـودپور، م.ب. ۱۳۹۳. فعالیت آنـتی‌اکسـیدانی عصـاره هـیدرو¬متانولی گیاه کارده (Biarum carduchorum) در شرایط آزمایشگاهی و تأثیر آن بر لیپید¬های سرم موش‌های صحرایی. مجله علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران ۹(۳): ۱-۸.
حناچی، پ.، قربانی، ن.، صادقی علی‌آبادی، ح.، کیارستمی، خ. و حسینی، ف.س. ۱۴۰۱. سنجش میزان ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی عصاره گیاهان بادرنجبویه و اسطوخودوس با استفاده از حلال‌ها و روش‌های عصاره‌گیری مختلف و بررسی خواص ضد¬باکتریایی آن‌ها. نوید نو ۲۵(۸۲): ۳۸-۴۹.
خاکسریان، م.، مشکوه السادات، م.ه.، فرازی فرد، ر. و صفرپور، ف. 1386. بررسی اثر ضد¬دردی و مـواد متشکله عصاره برک گیاه دارویی بن سرخ Allium jesdanum و نقش احتمالی سیستم اوپیوئیدی در اثرات ضد¬دردی آن. یافته 9(4): 21-26.
ده مرده، ص.، سالاری، م.، پیرنیا، م. و افضلی گروه، ص. 1396. بررسی خاصیت ضد¬قارچی و ضد¬باکتریایی اسانس و عصاره برخی از گیاهان دارویی بر بیمارگر¬های گیاهی. دوازدهمین همایش ملی پژوهش‌های نوین در علوم و فناوری.
دهقان، ح.، هاشمی، س.ع.ا. و طباطبایی، س.ج. ۱۴۰۳. بررسی فیتوشیمیایی اسانس‌های زیـره سـبز، زیره سیاه و اسـطوخـودوس و اثـر آن‌هـا عـلیـه قـارچ بـیمـاری‌زای گـوجـه¬فـرنـگی Fusarium oxysporum. شیمی کـاربردی روز ۱۹(۷۰): ۲۴۳-۲۶۰.
رئیسی، م.، شکرفروش، س.ش.، امیـن‌لاری، م.، قیصـری، ح.ر. و گلـکاری، ح.ا. ۱۳۹۶. بـررسی خـصوصـیـات فـیزیکـوشیمیـایی کالـبـاس امـولسـیونـی تـولـید شـده با گوشت ترد شده توسط عـصاره آبی گـیاه کارده (Biarum carduchcorum). بهداشت مواد غذایی 7، 2(26): ۵۷-۶۶.
زنـگویـی، ا.، بازگیـر، ع.، غلام‌نـژاد، ج.، و درویـش‌نـیـا، م. ۱۳۹۷. مـطـالـعـه اثـر عـصـاره اسـطـوخـودوس (Lavandula spica L..) بر روی بیماری کپک آبی. اولین همایش ملی علوم کشاورزی و زیست‌محیطی ایران، باوى.
سرمیلی، ع.، لرستانی، ع.ن. و عقیلی ناطق، ن. ۱۴۰۲. تشخیص خلال بادام درختی از خلال بادام¬زمینی به کمک بینی الکترونیکی. مهندسی بیوسیستم ایران ۵۴(۳): ۶۱-۷۴.
عزت‌پور، ب.، بادپروا، ا.، احمدی، ش.، رشیدی‌پور، م. و ضیائی، ه. ۱۳۸۷. بررسی تأثیر اسانس گیاه اسطوخودوس بر تریکوموناس واژینالیس در محیطIn vitro. مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام ۱۶(۴): ۳۱-۳۷.
عطایی عظیمی، ع.، دلنواز هاشملویان، ب. و غنایی، ع.م. 1385. اثر ضد¬قارچـی عـصـاره¬های آب، الکلی و فنلی دانه و بـرگ سـورگوم بیکالر Sorghum bicolor L. Moench بر فـوزاریـوم سـولانـی و فـوزاریوم پـوآ. گیاهان دارویی 6(3): 26-32.
غلام نـژاد، ج.، مـحمـدی گـل تپه، ا.، سنـجریان، ف.، صـفایی، ن. و رضـوی، خ. 1392. بررسی تأثیر اسید سالیسیلیک بر روی علائم بیـماری سـپتوریـای بـرگی Mycospharella graminicola. تحقیقـات بیماری¬های گیاهی 1(2): 35-46.
غلامی، ع.، عربستانی، م. ر. و احمدی، م. ۱۳۹۵. بررسی فعالیت ضـد¬میـکروبی عصـاره متانولی و آبی گیاه بن‌سرخ (Allium Jesdianum) بر روی تعدادی از باکتـری‌های بیمـاری‌زا با مقاومـت دارویی گـسترده. مجله علمی پژوهان ۱۴(۴): ۱۸-۲۶.
کردجزی، ع. و فرهمندفر، ر. 1398. فعالیت ضد¬باکتریایی عصاره هیدرو¬الکلی برگ کاردین بر لیستریا مونوسیتوژنز، سالمونلا اینترتیدیس و سودوموناس آئروژینوزا. علوم و صنایع غذایی 97(16): 29-35. http://dx.doi.org/10.29252/fsct.16.97.29.
محمودی، ر.، زنگنه‌نژاد، ز. و سـترکـی، م. ۱۳۹۷. اثـر حفـاظتـی عصـاره گیاه کـارده بر افـسردگی و درد در مـدل پارکـیـنسـون ایجـاد شـده توسـط ۶-هیدروکسی دوپـامـین در موش‌های صحرایی. یافته‌های نوین در علوم زیستی ۵(۴): ۳۶۵-۳۷۱.
معراجی، ه.، محمدی، م.، سالک سیفی، ک.، حزبئی‌پور، س. و مرادی، م. ۱۳۹۷. مهار دو گونه قارچ فوزاریوم توسط اسانس گیاهان دارویی. تحقیقات نوین در گیاه پزشکی ۱(۱): ۴۵-۵۸.
موسـیـوند، م.، رحیمـیان، ح. و شـمس بخـش، م. 1388. ارتباط فنـوتیپی و ژنتـیکی سویـه¬های Pseudomonas syringae pv. Syringae جـدا شـده از نیـشـکر، درخـتان مـیوه هـسـته¬دار و گنـدم. بیـماری¬های گیاهی 45(1): 85-98.
وحدانی، ر.، محرابی سی‌سخت، ص.ا.، ملک‌زاده، ج.م.، جان‌نثار، ر.، صادقی، ه.ا. و شفایی‌پـور، ا. ۱۳۹۰. تأثیر عصـاره آبی بـن‌سـرخ بر پیشـگیری از سنـگ کلیه ناشی از اتیـلن گلیـکول در موش نر نـژاد ویسـتار. ارمغـان دانش ۱۶(۶) ۶: ۵۵۷-۵۶۶.
Abdul-Aziz, H., Omran, A. and Zakaria, W.R. 2010. H2O2 oxidation of pre-coagulated semi aerobic leachate. International Journal of Environmental Research 4(2): 209-216.
Abu-Lafi, S., Odeh, I., Dewik, H., Qabajah, M., Hanuš, L.O. and Dembitsky, V.M. 2008. Thymol and carvacrol production from leaves of wild Palestinian Majorana syriaca. Bioresource Technology 99(9): 3914-3918. https://doi.org/10.1016/j.biortech.2007.07.042.
Amiri, H. 2007. Chemical composition and antibacterial activity of the essential oil of Allium jesdianum Boiss. and Buhse from Iran. Journal of Medicinal Plants 6(1): 39-44. https://dor.isc.ac/dor/20. 1001.1.2717204.2007.6.21.6.7.
Atmani, F., Sadki, C., Aziz, M., Mimouni, M. and Hacht, B. 2009. Cynodon dactylon extract as a preventive and curative agent in experimentally induced nephrolithiasis. Urological Research 37(2): 75-82. https://doi.org/10.1007/s00240-009-0174-8.
Bachir, R.G., Boudali, T. and Hakem, O. 2020. Antifungal activity of five commercial extract against Alternaria alternata. Journal of Biotechnology Research 6(8): 98-103. https://doi.org/10.32861/jbr. 68.98.103.
Bahraminejad, S., Asenstorfer, R.E., Riley, I.T. and Schultz, C.J. 2008. Analysis of the antimicrobial activity of flavonoids and saponins isolated from the shoots of oats (Avena sativa L.). Journal of Phytopathology 156(1): 1-7. https://doi.org/10.1111/j.1439-0434.2007.01309.x.
Bakkali, F., Averbeck, S., Averbeck, D. and Idaomar, M. 2008. Biological effects of essential oils–A review. Food and Chemical Toxicology 46(2): 446- 475. https://doi.org/10.1016/j.fct.2007.09.106.
Bhat, R. 2021. Bioactive Compounds of Allium Species. In: Murthy, H.N. and Paek, K.Y. (eds.). Bioactive Compounds in Underutilized Vegetables and Legumes. Reference Series in Phytochemistry. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-57415-4_17.
Cacique, I.S., Barbosa, E.S., de Pinho, G.P. and Silverio, F.O. 2020. Maceration extraction conditions for determining the phenolic compounds and the antioxidant activity of Catharanthus roseus (L.) G. Don. Ciência e Agrotecnologia 44: e017420. https://doi.org/10.1590/1413-7054202044017420.
Chaieb, K., Hajlaoui, H., Zmantar, T., Kahla-Nakbi, A.B., Rouabhia, M., Mahdouani, K. and Bakhrouf, A. 2012. The chemical composition and biological activity of clove essential oil Eugenia caryophyllata (Syzigium aromaticum L. Myrtaceae): a short review. Phytotherapy Research 21: 501-506. https://doi.org/10.1002/ptr.2124.
Čolić, S., Zec, G., Natić, M. and Fotirić-Akšić, M. 2019. Almond (Prunus dulcis) oil. Pp. 149-180. In: Ramadan, M. (ed.). Fruit Oils: Chemistry and Functionality, Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-12473-1_6.
De Araujo, G.G., Rodrigues, F., Gonçalves, F.L.T. and Galante, D. 2019. Survival and ice nucleation activity of Pseudomonas syringae strains exposed to simulated high-altitude atmospheric conditions. Scientific Reports 9(1): 7768. https://doi.org/10.1038/s41598-019-44283-3.
Dulla, G.F., Krasileva, K.V. and Lindow, S.E. 2010. Interference of quorum sensing in Pseudomonas syringae by bacterial epiphytes that limit iron availability. Environmental Microbiology 12(6): 1762-1774. https://doi.org/10.1111/j.1462-2920.2010.02261.x.
Gholamnezhad, J. 2019. Effect of plant extracts on activity of some defense enzymes of apple fruit in interaction with Botrytis cinerea. Journal of Integrative Agriculture 18(1): 115-123. https://doi.org/10.1016/S2095-3119(18)62104-5.
Gholamnezhad, J., Sanjarian, F., Mohammadi Goltapeh, E., Safaei, N. and Razavi, Kh. 2016. Effect of salicylic acid on enzyme activity in wheat in immediate early time after infection with Mycosphaerella graminicola. Scientia Agriculturae Bohemica 47: 1-8. http://dx.doi.org/10.1515/sab-2016-0001.
Ivanović, Ž., Stanković, S., Živković, S., Gavrilović, V., Kojić, M. and Fira, D. 2012. Molecular characterization of Pseudomonas syringae isolates from fruit trees and raspberry in Serbia. European Journal of Plant Pathology 134: 191-203.
Lopez, M.M., Llop, P., Olmos, A., Mcro-Noales, E., Cambra, M. and Bertolini, E. 2009. Are the molecular tools solving the challenges posed by detection of plant pathogenic bacteria and viruses. Current Issues in Molecular Biology 11: 13-46.
Mohsenzadeh, S. 2024. A Short Review of Allium jesdianum Boiss. and Buhse (Amaryllidaceae). Herbal Medicines Journal (in press).
Naeini, A., Yaraee, R. and Shokri, H. 2020. Antifungal and immunomodulatory activity of Allium jesdianum Boiss extracts. Journal of Herbmed Pharmacology 9(1): 75-80.
Prusinowska, R. and Śmigielski, K.B. 2014. Composition, biological properties and therapeutic effects of lavender (Lavandula angustifolia L.). A review. Herba Polonica 60(2): 56-66.
Radjabian, T., Hosseinpur Yektaei, Z., Naghizadeh, M.M. and Ghazanfari, T. 2022. Immunomodulatory impacts of bulbs extracts from five Allium species on IFN-γ, IL-4, and IL-11. Cytokines and Immunoregulation 4(2): 91-100.
Rahimi, S. and Madani, M. 2015. Evaluation of different concentrations of ethanolic extract of Allium jesdianum on humoral immunity in infected mice with Candida albicans. Journal of Medicinal Plants 4(1): 23-29.
Samavatian, H. 2006. Identification and distribution of bacterial disease agent of almond tree canker in Isfahan province. Acta Horticulturae 726: 667–671.
Schwartz, E., Tzulker, R., Glazer, I., Bar-Ya'akov, I., Wiesman, Z., Tripler, E., Bar-Ilan, I., Fromm, H., Borochov-Neori, H., Holland, D. and Amir, R.J. 2009. Environmental conditions affect the color, taste, and antioxidant capacity of 11 pomegranate accessions' fruits. Journal of Agricultural and Food Chemistry 57(19): 9197-9209.
Shariatifar, N., Shoeibi, S., Sani, M.J., Jamshidi, A.H., Zarei, A., Mehdizade, A. and Dadgarnejad, M. 2014. Study on diuretic activity of saffron (stigma of Crocus sativus L.) aqueous extract in rat. Journal of Advanced Pharmaceutical Technology and Research 5: 17-20. https://doi.org/10.4103/2231-4040.126982.
Shila, S.J., Islam, M.R., Ahmed, N.N., Dastogeer, K.M.G. and Meah, M.B. 2013. Detection of Pseudomonas syringae pv. lachrymans associated with the seeds of cucurbits. Universal Journal of Agricultural Research 1(1): 1-8. http://dx.doi.org/10.13189/ujar.2013.010101.
Sodaeizadeh, H., Rafieiolhossaini, M. and Van-Damme, P. 2010. Herbicidal activity of a medicinal plant, Peganum harmala L. and decomposition dynamics of its phytotoxins in the soil. Industrial Crops and Products 31(2): 385-394. https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2009.12.006.
Sowndhararajan, K., Joseph, J.M. and Manian, S. 2013. Antioxidant and free radical scavenging activities of Indian Acacias, Acacia leucophloea (Roxb) Willd., Acacia ferruginea DC., Acacia dealbata Link. and Acacia pennata L. Willd. International Journal of Food Properties 16(8): 1717-1729. https://doi.org/10.1080/10942912.2011.604895.
Soylu, S., Yigitbas, H., Soylu, E.M. and Kurt, S. 2007. Antifungal effects of essential oils from oregano and fennel on Sclerotinia sclerotiorum. Journal of Applied Microbiology 103: 1021-1030. https://doi.org/10.1111/j.1365-2672.2007.03310.x.
Tabatabaei-Yazdi, F., Alizadeh-Behbahani, B., Vasiee, A.R., Mortazavi, S.A. and Tabatabaei-Yazdi, F. 2016. Antifungal activity of extracts Biarum carduchorum (Kardeh) on Aspergillus fumigatus and Penicillium expansum in vitro. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences 18(4): e6464. https://doi.org/10.17795/zjrms-6464.
Tariq, S., Wani, S., Rasool, W., Shafi, K., Bhat, M.A., Prabhakar, A. and Rather, M.A. 2019. A comprehensive review of the antibacterial, antifungal and antiviral potential of essential oils and their chemical constituents against drug-resistant microbial pathogens. Microbial Pathogenesis 134: 103580. https://doi.org/10.1016/j.micpath.2019.103580.
Tribelli, P.M., Lujan, A.M., Pardo, A., Ibarra, J.G., Fernandez Do Porto, D., Smania, A. and López, N.I. 2019. Core regulon of the global anaerobic regulator Anr targets central metabolism functions in Pseudomonas species. Scientific Reports 9(1): 9065. https://doi.org/10.1038/s41598-019-45541-0.
Vakili, S., Shabaninejad, Z., Ameri, M., Ebrahiminezhad, A., Shojazadeh, A., Safarpour, H., Khalaf, N. and Noorozi, S. 2022. Green synthesis, characterization and antibacterial activity of silver nanoparticles by Biarum chaduchrum leaf extract. Applied Physiology 128: 241. https://doi.org/10.1007/s00339-022-05384-5.
Wahab, B.A.A., Alamri, Z.Z., Jabbar, A.A., Ibrahim, A.A.I, Almaimani, R.A., Almasmoum, H.A., Ghaith, M.M., Farrash, W.F., Almutawif, Y.A., Ageeli, K.A., Alfaifi, S.M. and Alharthi, R.F. 2023. Phytochemistry, antioxidant, anticancer, and acute toxicity of traditional medicinal food Biarum bovei (Kardeh). BMC Complementary Medicine and Therapies 23 (1): 283. https://doi.org/10.1186/ s12906-023-04080-y.
Zuzarte, M., Gonçalves, M.J., Cavaleiro, C., Canhoto, J., Vale-Silva, L., Silva, M.J. and Salgueiro, L. 2018. Antifungal activity of lavender essential oil against Botrytis cinerea. Industrial Crops and Products 124: 331-337. https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2018.05.032

نص كامل:



گیاه­پزشکی کاربردی، جلد 13، شماره 1، سال 1403

تأثیر عصاره‌های گیاهی بر کاهش رشد باکتری عامل شانکر باکتریایی بادام (pv. syringae Pseudomonas syringae) در شرایط آزمایشگاه

The effect of plant extracts on reducing the growth of almond bacterial canker agent (Pseudomonas syringae pv. syringae) in vitro conditions

 

محمد­رضا ارژنگ1، جلال غلام­نژاد*2، اعظم جعفری2، حیدر مفتاحی­زاده2 و مهسا برهمت3

 

دریافت: 11/4/1403 پذیرش: 19/6/1403

 

چکیده

بادام بومی آسیای میانه و ایران است و جزء مهمترین محصولات باغی کشور بوده و جایگاه مهمی در بین محصولات باغی کشور به­ویژه سمت غرب کشور دارد. بیماری شانکر باکتریایی با عامل pv. syringae Pseudomonas syringae به بیماری بلاست جوانه و بلاست شکوفه هم معروف است. با توجه به اهمیت این بیماری و لزوم انجام مبارزه صحیح و اصولی با آن، تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر غلظت‌های مختلف عصاره­های گیاهی شامل اسطوخودوس، کارده و بن‌سرخ بر کاهش بیماری‌‌زایی باکتری pv. syringae P. syringae و معرفی غلظت مؤثر و کاربردی از عصاره­های گیاهی در آزمون آزمایشگاهی انجام شد. آزمون بر روی محیط کشت Nutrient Agar انجام شد و برای شاهد از آب مقطر سترون استفاده شد. برای هر عصاره سه تکرار در نظر گرفته شد. غلظت‌های عصاره­های آبی و الکلی شامل 500، 1500 و ppm2000 بود. بعد از گذشت 48 ساعت از ریختن عصاره­ها در چاهک‌ها، هالۀ بازدارندۀ رشد اطراف چاهک اندازه‌گیری شد و در نهایت درصد کنترل‌کنندگی هر عصاره در مقایسه با شاهد آب مقطر محاسبه گردید. نتایج نشان داد بهترین اثر بازدارندگی در بین عصاره­های آبی مربوط به عصارۀ آبی اسطوخودوس با غلظت ppm2000 به میزان 45/82 درصد و کمترین بـازدارنـدگی مـربـوط به عـصـارۀ آبی بن‌سـرخ با غـلـظـت ppm500 بـه مـیـزان 68/29 درصـد بـر روی بـاکـتـری P. syringae pv. syringae در شرایط آزمایشگاه بود؛ بهترین اثر بازدارندگی در بین عصاره­های الکلی مربوط به عصارۀ الکلی اسطوخودوس با غلظت ppm2000 به میزان 12/84 درصد بود و عصارۀ الکلی بن‌سرخ با غلظت ppm500 کم‌ترین اثر بازدارندگی به میزان 12/34 درصد را بر روی باکتری P. syringae pv. syringae در شرایط آزمایشگاه داشت؛ تمامی تیمار­های مورد استفاده در این پژوهش در سطح آماری بهتری نسبت به تیمار شاهد قرار گرفتند. یافته‌های این پژوهش نشان داد که عصاره‌های گیاهی مورد استفاده در این پژوهش خاصیت بازدارندگی علیه باکتری عامل بیماری شانکر باکتریایی در شرایط آزمایشگاه داشتند؛ لذا با یافتن فرمولاسیون‌هایی از ترکیبات گیاهی مانند عصاره‌ها می‌توان به­عنوان ترکـیـبات جایگزین با خاصیت گیاه‌سـوزی کمـتر، خطرات زیـست‌مـحیطی کمـتر و تضمین‌کننده سلامت انسان و محیط­زیست، علیه این باکتری استفاده نمود.

واژگان کلیدی: شانکر باکتریایی، بادام، Pseudomonas syringae pv. syringae ، عصاره‌ گیاهی

 

مقدمه

بادام (Prunus dulcis) از تیره رزاسه (Rosaceae) بومی آسیای میانه و ایران است ( Čolić et al., 2019). بیشترین سطح زیر کشت آبی و میزان تولید بادام در ایران به ترتیب متعلق به استان‌های چهارمحال و‌ بختیاری، فارس، خراسان‌رضوی، آذربایجان‌شرقی، کرمان، اصفهان و مرکزی است؛ در این میان استان چهارمحال‌و‌بختیاری به­عـنـوان یـکی 

 

1- دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

2- دانشیار، گروه باغبانی، دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران

3- دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران

نویسنده مسئول مکاتبات: [e-mail]

از قطب‌های تولید بادام دارای اهـمـیت خاصی بـوده و بـادام در اقـتـصاد باغداران ایـن اسـتان دارای جایگاه ویژه‌ای است (سرمیلی و همکاران، ۱۴۰۲).

یکی از عوامل اصلی مد­نظر تولید­کنندگان بادام، مقاومت به آفات و بیماری‌های کلیدی در باغات است. درخت بادام همانند سایر هسته­داران از بیماری‌های متعدد قارچی، باکتریایی و ویروسی صدمه می‌بیند، که از آن میان می‌توان به بیماری شانکر باکتریایی با عامل Pseudomonas syringae pv. syringae اشاره کرد. این بیماری از اغلب مناطق میوه‌کاری دنیا گزارش شده است، به‌خصوص در مناطـق دارای شـرایـط آب‌وهـوایی معـتـدل و مرطوب بسیار جدی است (Ivanović et al., 2013). باکتری P. syringae pv. syringae میله‌ای شکل با تاژک قطبی، گرم منفی و هوازی است (Shila et al., 2013) و درحضور اسید­آمینه آرژنین می‌تواند به­صورت بی‌هوازی رشد کند‌ (Tribelli et al., 2019). اکثر سویه‌ها روی محیط کشت فقیر از نظر آهن، تولید رنگدانه فلورسنت تحت نور ماوراءبنفش (طول‌موج 254 نانومتر) می­کنند (Dulla et al., 2010). در اغلب موارد پرگنه‌های این باکتری روی محیط کشت NA کرم رنگ است (باساوند و همکاران، ۱۳۹۰)‌. بسیاری از جدایه‌های این باکتری در دمای منفی پنج تا پنج درجه سلسیوس، هـسـته یخ تولید می‌کنند (De Araujo et al., 2019).

مبارزه شيميايي به كمک محلول‌ بردو در بهار قبل از شكوفه‌دهي و يا استفاده از اكسي‌كلرورمس و آنتي‌بيوتيک‌هاي استرپتومايسين و اريترومايسين براي كنترل بيماري توصیه شده است، كه علاوه بر مقرون ‌به ‌صرفه نبودن، موجب بروز مقاومت در جمعيت‌هاي باكتريايي شده و در بسياري از كشور­هاي پيشرفته مجوز مصرف ندارند؛ به‌طور كلي در طولاني مدت هيچ­يك از اين راه‌حل‌ها نتوانسته­اند نتيجه مطلوبي در پي داشته و در عين حال، به نگراني‌هاي بشر در رابطه با مصرف سموم هم افزوده­اند. مصرف سموم علاوه بر اتلاف سرمايه، تحميل هزينه مضاعف به كشاورزان و در نهايت اضافه شدن قيمت محصول براي مصرف­كننده، مشكلات جانبي و زيست­محيطي به مراتب خطرناك‌تري را به دنبال دارد، كه امروزه اين مشكلات بر همگان محرز است (Cacique et al., 2019). لذا استفاده از ترکیبات گیاهی (عصاره­های گیاهی) به­عـنوان جایگزین ترکیبات شیـمیایی که هم اثر­بـخشی بهتر و هم برای محیط­زیست و انسان بی‌خطر است، استفاده کرد (Tariq et al., 2019).

اسطوخودوس (Lavandula angustifolia)، گياهـي چنـد ساله و هميشه سبز از خانواده نعناعيان (Lamiaceae) است (Abu-Lafi et al., 2008). ارتفاع گياه بين30 تا60 سانتي‌متر، گل‌ها به‌صورت خوشه‌اي انتهايي و مجتمع در رأس ساقه است (Bakkali et al., 2008). عصاره اسطوخودوس شامل ۴۰ ترکیب مختلف شامل لینالیل استات، سینئول­ها، لینالول­ها، آنتوسیانین­ها، مونو­ترپن­ها، ترکیبات فنلی، تافن­ها و فلاونوئید­ها است (Prusinowska and Śmigielski, 2014). کارده (Biarum carduchorum) از گیاهان تیره گل شیپوریان (Araceae) است (رئیسی و همکاران، 1396). عصاره کارده شامل ترکیباتی نظیر فلاونوئید­ها، آنتوسیانین­ها، آلکالوئید­ها، آمین­ها، ساپونین­ها و اسید­های سینامیک است (محمودی و همکاران، 1397). گیاه بن­سرخ (Allium jesdianum) از خانوادهAmaryllidaceae  گیاهی پیازی با برگ‌هایی شبیه تره است؛ عصاره بن­سرخ حاوی ترکیبات فنلی، توپترپنوئید­ها، لوسین­ها و ترکیبات سولفیدی است (Amiri, 2007).

این پژوهش با هدف بررسی اثر بازدارندگی عصاره­های گیاهان اسطوخودوس، کارده و بن­سرخ بر بیمارگر شانکر باکتریایی درخت بادام (P. syringae pv. syringae) در شرایط آزمایشگاه بر روی محیط­کشت Nutrient Agar انجام شد.

 

مواد و روش‌ها

محل و مشخصات آزمایش

این آزمایش در آزمایشگاه گیاه­شناسی، در شهرستان اردکان، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه اردکان انجام شد. تیمار­های مورد استفاده عصاره­‌های اسطوخودوس، کارده و بن‌سرخ بودند، که بعد از جمع‌آوری برگ این گیاهان از ارتفاعات استان چهارمحال­و­بختیاری و خشک کردن، برای انجام عملیات عصاره­گیری و بررسی تأثیر آن‌ها بر عامل بیمارگر شانکر باکتریایی در شرایط آزمایشگاهی به آزمایشگاه گیاه­شناسی منتقل شدند.

نمونه­برداری و جدا­سازی باکتری عامل بیماری شانکر باکتریایی در باغ

نمونه­برداری و جدا­سازی باکتری از باغات بادام واقع در مناطق مختلف ار شهرستان سامان، استان چهارمحال­و­بختیاری صورت گرفت. درختانی که داراي علائم شانكر باکتريايي و لكه‌برگي، مورد بررسی قرار گرفته و نمونه‌هايي از بافت‌هاي آلوده در قسمت­های برگ، تنه، شاخه و سرشاخه جمع‌آوري شدند و در نهایت دقت، در داخل پاكت‌هاي كاغذي به آزمايشگاه انتقال داده شدند. نمونه‌ها در دماي چهار درجه سلسیوس نگهداري شدند. براي جدا­سازي باكتري، ابتدا در زیر جریان آب معمولی برگ‌هاي داراي علایم لکه برگي نکروزه و شاخه‌هاي داراي شانكر شسته شدند و سپس در محلول هيپوكلريت سديم سه درصد به مدت سه دقیقه قرار گرفتند، سپس دو بار در زیر آب مقطر سترون شست‌و‌شو انجام گرفت و روي كاغذ صافي سترون خشک شدند. از حد فاصل بافت سالم و آلوده برگ و حاشيه شانكر روي شاخه قطعات‌ کوچک یک‌ الی‌ دو سانتی‌متري جدا و در پتري‌دیش به­وسيله تيغ اسکالپل سترون خرد گرديد و چند قطره آب مقطر سترون به آن‌ها اضافه شد. پس از گذشت ۱۵ دقيقه، يك لوپ از هر يك از سوسپانسيون‌هاي باكتريايي برداشته شد و برروي محيط كشت آگار همراه با پنج درصد سوکروز (NAS) به­مدت ۴۸ ساعت در دماي ۲۷ درجۀ سلسیوس نگهداري شد. تك پرگنه‌های محدب به رنگ كرم و سفيد انتخاب و مجدداً روي محيط کشت آگار خالص­سازی گرديد؛ از این نمونه­ها برای آزمایشات بیوشیمیایی و تشخیص باکتری استفاده شد.

آزمون‌هاي فيزیولوژیکي، بيوشيميایي و تغذیه‌اي

كلیه جدایه‌ها در آزمون‌های فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و تغذیه‌ای بررسی شدند. تعیین واكنش گرم، تولید رنگدانه فلورسنت، فعالیت كاتالاز، تولید اوره‌آز، احیای نیترات، توانایی رشد در دما­های 35 و 31 درجه سلسیوس، هیدرولیز نشاسته و توئین 80، آزمون توانایی استفاده از برخی منابع هیدروكربنی، آزمون LOPAT (تولید لوان، اكسیداز، فعالیت پکتولتیکی، تولید آرژنین دی‌هیدرولاز و واكنش فوق حساسیت روی شمعدانی)، آزمون GATTa (ذوب ژلاتین، هیدرولیز اسکولین، فعالیت تیروزیناز و استفاده از تارتارات)، رشد هوازی/ بی‌هوازی، تحمل رشد در نمک طعام به همراه سایر آزمون‌های رایج با استفاده از روش­های متداول در باكتری‌شناسی گیاهی انجام شد (احسنی و همکاران، ۱۳۹8).

تهیه عصاره‌های گیاهی

گـیاهان مورد استفاده در این بـررسی شامـل اسطوخودوس، کارده و بن‌سرخ، از رویشگاه طبیعی در استان چهارمحال­و­بختیاری جمع­آوری شدند. گیاهان مورد نظر در شرایط آزمایشگاه و دور از تابش مستقیم نور آفتاب خشک و پس از آسیاب کردن از الک مش 14 عبور داده شدند (Abdul-Aziz et al., 2010). تهیه عصاره گیاهی به دو روش استفاده از حلال اتانول و آب انجام شـد. در روش اسـتفاده از اتـانول،50 گرم مـاده خـشک به حجم 500 میلی­لیتر اتانول (شرکت Merk) رسانده شد و بعد از 48 ساعت قرار گرفتن در فضای آزمایشگاه، به­مدت 24 ساعت روی شیکر با سرعت 110 دور در دقیقه قرار داده شدند. پس از اتمام زمان مورد نظر، محلول­های حاصل توسط پارچه ململ صاف و در 4000 دور در دقیقه به­مدت 20 دقیقه سانتریفیوژ شدند. سپس 200 میلی­لیتر از محلول رویی به یک استوانه مدرج منتقل و 50 میلی­لیتر آب مقطر استریل شده به آن اضافه شد تا به حجم 250 میلی­لیتر برسد، سپس هم­حجم آن هگزان اضافه شد. این مخلوط دو ساعت روی شیکر قرار گرفت، سپس بخش­های مختلف به کمک دکانتور جدا شد و بخش اتانولی جهت تبخیر اتانول زیر هود قرار داده­شد (Bahraminejad et al., 2008). در روش استفاده از آب،50 گرم از ماده خشک گیاهی به حجم 500 میلی­لیتر آب مقطر رسانده شد و بعد از 48 ساعت از پارچه ململ عبور داده­شد و سپس سانتریفیوژ گردید (عطایی عظیمی و همکاران، 1385).

بررسی تأثیر عصاره­های گیاهی بر رشد قارچ بیمارگر با استفاده از روش اختلاط با محیط کشت

به منظور بررسی تأثیر عصاره­های گیاهی بر رشد باکتری بیمارگر از روش اختلاط با محیط کشت استفاده گردید. این آزمایش با تیمار (سه عصارۀ آبی و سه عصارۀ اتانولی در غلظت­های 500، 1500، ppm2000، هر کدام در سه تکرار) و تیمار شاهد (عامل بیماری بر روی محیط کشت بدون عصاره)، در دمای اتاق 25 درجۀ سلسیوس در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد (Gholamnezhad et al., 2016). درابتدا محلول­های پایه تهیه شده از عصاره­های آبی و اتانولی اسطوخودوس، کارده و بن‌سرخ به­عنوان غلظت 100 درصد عصاره در نظر گرفته و بر این اساس غلظت­های مناسب در مقیاس میکرو­لیتر تهیه شد. محیط کشت NA (Nutrient Agar) در دستگاه اتوکلاو به­مدت 20 دقیقه تحت فشار یک اتمسفر و در دمای 121 درجۀ سلسیوس ضد­عفونی شد، سپس ظرف محیط کشت در دمای اتاق قرار داده شد تا دمای آن به حدود 45 درجۀ سلسیوس برسد، سپس داخل هر پتری دیش هشت سانتی­متری 20 میلی­لیتر محیط کشت NA اضافه شد. با استفاده از سمپلر، مقادیر مشخصی عصاره (میکرو­لیتر) به روش اختلاط به محیط کشت اضافه و عامل بیماری به میزان 50 میکرو­لیتر بر روی محیط کشت NA قرار داده شد؛ هر میلی‌لیتر حاوی 108 باکتری، که این غلظت با استفاده از محلول استاندارد 5/0 مک فارلند تهیه شد. سپس پتری­ها در انکوباتور با دمای 25 درجۀ سلسیوس قرار داده شدند و درصد بازدارندگی رشد باکتری هر تیمار، بعد از یک هفته با اندازه­گیری قطر هاله بازدارنده رشد با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد (Gholamnezhad, 2019).

 

تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها

داده‌های حاصل در آزمایش به کمک نرم‌افزار آماریSAS (نسخۀ 1/9) مورد بررسی قرار گرفت. اثر تیمار­ها با تجزیه واریانس (ANOVA)  آنالیز و مقایسه میانگین‌ها با استفاده از روش دانکن در سطح احتمال 1% انجام گرفت.

 

نتایج 

نتایج آزمون بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی جدایه‌ها

تمامی جدایه‌ها در آزمون‌های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی مورد بررسی قرار گرفتند. تعیین واکنش گرم، آزمون رشد هوازی/ بی‌هوازی، واکنش حساسیت، تولید رنگدانه فلورسنت، تولید لوان، آزمون کاتالاز، لهانیدن ورقه‌های سیب‌زمینی، اوره‌آز، هیدرولیز ژلاتین، تحمل نمک طعام، تولید گاز از گلوکز و هیدرولیز اسکولین و سایر آزمون‌های فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و تغذیه‌ای با استفاده از روش‌های متداول در باکتری‌شناسی گیاهی انجام گردید (جدول 1).

تأثیر بازدارندگی عصاره­های آبی گیاهی بر روی باکتری syringae P. syringae pv. در شرایط آزمایشگاه

در آزمایشگاه هر سه عصاره­های آبی اسطوخودوس، کارده و بن‌سرخ در غلظت­های 500، 1500، ppm2000 اثر بازدارندگی بر روی باکتری P. syringae pv. syringae از خود نشان دادند (جدول 2 و 3). بهترین اثر بازدارندگی مربوط به عصارۀ آبی اسطوخودوس با غلظت ppm2000 با اثر بازدارندگی 45/82 درصد بود و بعد از آن مربوط به عصارۀ اسطوخودوس با غلظت ppm1500 با اثر بازدارندگی 65/70 درصد بود. عصارۀ آبی بن‌سرخ با غلظتppm 500 با اثر بازدارندگی 68/29 درصد کم‌ترین اثر بازدارندگی را بر روی باکتری P. syringae pv. syringae در شرایط آزمایشگاه داشت. هر سه عصارۀ آبی گیاهی اسطوخودوس، کارده و بن­سرخ در شرایط آزمایشگاه اثر بازدارندگی از خود نشان دادند، که به ترتیب عملکرد از لحاظ درصد بازدارندگی عصارۀ آبی اسطوخودوس به نسبت عصاره­های آبی کارده و بن‌سرخ در سطح بالاتری قرار داشت. تمامی عصاره­های آبی در هر سه غلظت نسبت به شاهد بهتر بودند.

تأثیر بازدارندگی عصاره­های اتانولی گیاهی بر روی باکتری syringae P. syringae pv. در شرایط آزمایشگاه

در آزمایشگاه هر سه عصاره­های الکلی اسطوخودوس، کارده و بن‌سرخ در غلظت‌های 500، 1500 و ppm2000 اثر بازدارندگی بر روی باکتری  P. syringae pv. syringaeاز خود نشان دادند (جدول 4 و 3). بهترین اثر بازدارندگی مربوط به عصارۀ اتانولی اسطوخودوس با غلظت ppm2000 با اثر بازدارندگی 12/84 درصد بود و بعد از آن مربوط به عصارۀ اتانولی اسطوخودوس با غلظت ppm1500 با اثر بازدارندگی 26/80 درصد بود. عصارۀ اتانولی بن‌سرخ با غلظتppm 500 با اثر بازدارندگی 12/34 درصد کم‌ترین اثر بازدارندگی را بر روی باکتری P. syringae pv. syringae در شرایط آزمایشگاه داشت. هر سه عصارۀ اتانولی گیاهی اسطوخودوس، کارده و بن­سرخ در شرایط آزمایشگاه اثر بازدارندگی از خود نشان

 

جدول 1- نتایج آزمون‌های بیوشیمیایی و فنوتیپی جدایه‌های P. syringae pv. syringae جدا شده از درختان بادام در شهرستان سامان

Table 1. Biochemical and phenotypic test results of P. syringae pv. syringae isolates from almond trees in Saman County

نتیجه Results	Test	آزمون	نتیجه Results	Test	آزمون
v	Gelatin Hydrolysis	هیدرولیز ژلاتین	-	Gram Reaction	واکنش گرم
-	Starch	نشاسته	-	Oxidase	اکسیداز
+	Tween 80	توئین ۸۰	+	Levan Production	تولید لوان
-	Casein	کازئین	-	Potato Rot	لهانیدن سیب زمینی
v	Esculin	اسکولین	+	Hypersensitivity Reaction	واکنش فوق حساسیت
-	Lecithinase	لسيتيناز	-	Arginine Dihydrolase	آرژنین دهیدرولاز
+	Catalase	کاتالاز	-	Growth at 39°C	رشد در دمای°C 39
+	Phosphatase	فسفاتاز	+	Growth at 4°C	رشد در دمای °C4
-	Tolerance to 7% NaCl	تحمل نمک طعام ۷ درصد	-	H2S Production from Cysteine	تولید H2S از سیستئین
+	Tolerance to 5% NaCl	تحمل نمک طعام ۵ درصد	-	H2S Production from Peptone	تولید H2S از پپتون
-	Indole Acetic Acid Production	تولید ایندول استیک اسید		H2S Production from Sodium Thiosulfate	تولید H2S از تیوسولفات سدیم
+	Fructose	فروکتوز	-	Nitrate Reduction	احیای نیترات
+	Mannitol	مانيتول	+	Aerobic growth	رشد هوازی
+	Citrate	سيترات	-	Anaerobic growth	رشد بی هوازی
+	Arabinose	آرابینوز	+	Mannose	مانوز
-	Tyrosinase	تیروزیناز	+	Urease	اوره آز
-	Trehalose	تری هالوز	-	Methyl Red	متیل رد
-	Raffinose	رافينوز	+	Galactose	گالاکتوز
+	Cellobiose	سلوبیوز	-	Ketolactose	کتولاكتوز
-	Inositol	اینوزیتول	+	Glucose Utilization	استفاده از گلوکز
+	Rhamnose	رامنوز	+	Sucrose	سوکروز
-	Lactose	لاكتوز	+	Sorbitol	سوربیتول

+: واکنش جدایه‌ها مثبت بود، -: واکنش جدایه‌ها منفی بود، v: واکنش جدایه‌ها متغیر بود.

+: Reaction of isolates was positive, -: Reaction of isolates was negative, v: Reaction of isolates was variable.

 

دادند، که به ترتیب عملکرد از لحاظ درصد بازدارندگی عصارۀ اتانولی اسطوخودوس به نسبت عصاره­های اتانولی کارده و بن‌سرخ در سطح بالاتری قرار داشت. تمامی عصاره­های اتانولی در هر سه غلظت در مقایسه با شاهد عملکرد بهتری از خود نشان دادند.

 

جدول ۲- تجزیه واریانس درصد بازدارندگی باکتری P. syringae pv. syringae بر اثر عصاره‌های آبی گیاهی در محیط کشت NA

Table 2. Analysis of variance (ANOVA) of the inhibition percentage of P. syringae pv. syringae by aqueous plant extracts on NA culture medium

F	میانگین مربعات Mean Squares (MS)	درجه آزادی Degrees of Freedom (df)	Source of Variation (S.O.V)	منبع تغییرات
56.9**	23.87	9	Treatment	تیمار
	12.9	20	Experimental Error	خطای آزمایش
		29	Total	کل

**اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال ۹۹ درصد ( ≥ p01/0)؛ C.V.= 65/%4

** Significant difference at 99% probability level (p ≤ 0.01); C.V (Coefficient of Variation)= 4.65%

 

بحث

کشور ایران جزء کشور­‌های تولید­کننده غالب بادام قرار دارد و این محصول جایگاه ویژه‌ای در بین محصولات باغی کشور دارد؛ یکی از قطب‌های اقتصادی کشت بادام در ایران، استان چهارمحال­و­بختیاری است. آفات و بیماری‌های زیادی موجب کاهش عملکرد و کیفیت درخت بادام می‌شوند که بیماری شانکر باکتریایی یکی از مهم‌ترین بیماری‌های گیاهی است؛ این بیماری باعث ضعف شدید درخت، خشک‌شدن شاخه، بلاست شکوفه و در موارد شدید، باعث خشک شدن کامل درخت می‌شود. مهم‌ترین راه حل برای مقابله با این بیماری استفاده از سموم شیمیایی مسی مانند مخلوط بردو است که علاوه بر خاصیت گیاه­سوزی و از بین بردن میکرو­ارگانیسم‌های خاک برای سلامتی انسان نیز مضر هستند؛ همچنین باعث ایجاد مقاومت در جمعیت باکتری‌های خاکزی می‌شود (اطمینانی و اطمینانی، ۱۳۹۹).

 

جدول 3- مقایسه میانگین درصد بازدارندگی باکتری P. syringae pv. syringae بر اثر عصاره‌های آبی گیاهی در محیط کشت  NA

Table 3. Comparison of mean inhibition percentage of P. syringae pv. syringae by aqueous and ethanol plant extracts in NA culture medium

میانگین بازدارندگی*                       Mean Inhibition (%)*		تیمار­ها و غلظت (ppm) Treatments and concentration (ppm)
عصاره اتانولی Ethanol extract	عصاره آبی Aquaeous extract
72.20 c	68.12 b	Lavender 500	اسطوخودوس ۵۰۰
80.26 ab	70.65 b	Lavender 1500	اسطوخودوس ۱۵۰۰
84.12 a	82.45 a	Lavender 2000	اسطوخودوس ۲۰۰۰
48.15 f	44.12 f	Biarum 500	کارده ۵۰۰
48.24 ef	46.78 ef	Biarum 1500	کارده ۱۵۰۰
52.12 de	49.38 de	Biarum 2000	کارده ۲۰۰۰
23.18 i	29.68 j	Michael Hoog 500	بن سرخ ۵۰۰
36.22 hi	33.14 ij	Michael Hoog 1500	بن سرخ ۱۵۰۰
38.49 gh	35.22 hi	Michael Hoog 2000	بن سرخ ۲۰۰۰
k	۰ k	Control	شاهد

حروف مختلف نشان‌دهندۀ اختلاف معنی‌دار در سطح یک درصد بین تیمارهای مورد مطالعه است.

Different letters indicate significant differences at the 1% level among the treatments.

 

جدول ۴- تجزیه واریانس درصد بازدارندگی باکتری P. syringae pv. syringae بر اثر عصاره‌های الکلی گیاهی در محیط کشت NA

Table 4. Analysis of variance (ANOVA) of the inhibition percentage of P. syringae pv. syringae by ethanol plant extracts in NA culture medium

F	میانگین مربعات Mean Squares (MS)	درجه آزادی Degrees of Freedom (df)	Source of Variation (S.O.V)	منبع تغییرات
82.12**	16.94	9	Treatment	تیمار
	34.7	20	Experimental Error	خطای آزمایش
		29	Total	کل

**اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال ۹۹ درصد؛ 12/3%=Cv

** Significant difference at 99% probability level (p ≤ 0.01); Cv= 3.12 %

 

با وجود تنوع در پوشش گیاهی و بخصوص گیاهان بومی دارویی زیاد درکشور با خواص ضد­باکتریایی و ضد­قارچی، می‌توان از آن‌ها در گیاه­پزشکی به­عنوان جایگزین سموم شیمیایی استفاده نمود. استفاده از ترکیبات گیاهی مـانند عصاره­های گیاهی به­عنوان جایگزین مناسب ترکیبات شیمیایی که برای انسان مفید بوده و خاصیت گیاه‌سوزی نیز ندارند، روشی مناسب برای مدیریت بیماری­های گیاهی است.

در آزمایش بیوشیمیایی پژوهش حاضر تست واکنش گرم و اکسیداز منفی بودن، همچنین تست کاتالاز و تست رشد در دمای چـهار درجـه سلسیـوس این باکتـری مثبـت بود. در پژوهـش مشـابـهی تسـت کـاتالاز باکـتری Pseudomonas grimontii مثبت بود، نتیجه تست رشد در دمای چهار درجه سلسیوس نیز مثبت بود (آشنگرف و معتصم زوراب، ۱۴۰۱). نتایج آزمون بیوشیمیایی و تسـت‌های جدایه‌های باکتری این پژوهش با پژوهش مشـابه روی بـاکتری P. syringae pv. syringae درختان بادام، مشابه بود (Lopez et al., 2009). در پژوهشی بررسی‌ها نشان داد جدایه‌های باکتری P. syringae pv. syringae از روی نیشکر، درختان هسته‌دار و گندم خصوصیات مشابهی دارند (موسیوند و همکاران، 1388). نتایج پژوهش بررسی خصوصیات فنوتیپی و تنوع ژنتیکی جدایه‌های P. syringae pv. syringae عامل شانکر باکتریایی بادام در استان خراسان رضوی با نتایج پژوهش حاضر مشابه بود (احسنی و همکاران، 1394)؛ همچنین نتایج پژوهش حاضر با پژوهش سماواتیان (Samavatian, 2006) مشابه بود.

نتایج آزمون اختلاط در محیط کشت نشان دادند، به­طورکلی با افزایش غلظت عصاره­ها، میزان فعالیت ضد­باکتری افزایش پیدا می­کند. بیشترین میزان فعالیت ضد­باکتریایی در آزمون اختلاط با محیط کشت (هر دو عصارۀ الکلی و آبی) مربوط به غلظت‌های 1500 و ppm2000 مشاهده شد. پژوهش­های متعددی نشان می­دهد، که ترکیبات طبیعی در گیاهان توانایی جلوگیری و کاهش فعالیت بیمارگر­ها را دارند؛ از جمله مهم­ترین این مواد می­توان به آلکالوئید، فلاونوئید و ساپونین اشاره کرد (Shariatifar et al., 2014). گیاهان در هنگام پاسخ به آلودگی میکروبی ترکیبات فنلی مانند فلاونوئید­ها می­سازند که دارای تأثیرات قابل توجهی بر روی میکروارگانیسم­ها از جمله باکتری­ها هستند. فلاونوئید­ها به­علت چربی­دوست بودن، باعث اختلال در غشا و دیوارۀ سلول­های قارچ­ها می‌شوند (Schwartz et al., 2009)؛ همچنین در گیاهان بعد از حملۀ بیمارگر­ها ترکیبات ثانویه ساپونین‌ها که به­صورت پیش‌ماده‌های غیر­فعال هستند، به آنتی‌بیوتیک‌های فعال زیستی تبدیل شده و از گیاه محافظت به­عمل می‌آورند (Soylu et al., 2007). از بین این ترکیبات، اسید فنولیک‌ها از مهم‌ترین و فراوان­ترین ترکیب‌های محلول در آب بوده که ویژگی بازدارندگی آن‌ها در مطالعات مختلف به اثبات رسیده است (Sodaeizadeh et al., 2010)؛ بنابراین بسیاری از این گیاهان به­دلیل داشتن چنین خصوصیاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از این‌رو به­دلیل تنوع ترکیبات موجود در عصاره‌های گیاهی، نوع حلال مورد استفاده نقش مهمی در استحصال آن ترکیب بازی می‌کند. بر اساس نتایج به­دست آمده در بین عصاره‌های آبی و اتانولی، عصارۀ اتانولی در جلوگیری از رشد بیمارگر با تأثیر بیشتر ظاهر شد. لازم به ذکر است اتانول به تنهایی خاصیت ضد­میکروبی دارد. تأثیر بازدارندگی عصاره علاوه بر نوع حلال مورد استفاده برای استخراج، به غلظت عصاره نیز بستگی دارد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد افزودن ترکیبات ضد­میکروبی به محیط کشت (عصاره‌های گیاهی) باعث کنترل باکتری بیمارگر گردید. نتایج حاضر با نتایج پژوهش ده مرده و همکاران (1396) هم‌خوانی داشت. در مطالعات آن‌ها عصاره‌های آبی و اتانولی آویشن زوفایی، آویشن کرک آلود، مرزه خوزستانی و لعل کوهستانی باعث کاهش رشد بیمارگر Alternaria solani در شرایط آزمایشگاهی شد. با توجه به مطالعات قبلی انجام شده (غلام­نژاد و همکاران، 1392؛ Gholamnezhad, 2019) نشان داده شده است که فعالیت ضد­قارچی عصاره‌های گیاهی به ترکیبات آن‌ها بستگی دارد، به­طوری­که یک ترکیب ممکن است به تنهایی یا به­صورت ترکیبی با سایر ترکیبات در غلظت­های مختلف آن در میزان بازدارندگی از رشد میسلیومی قارچ و خاصیت قارچ­کشی آن نقشی کلیدی داشته­باشد (Chaieb et al., 2012).

در پژوهشي بر روی اثر عصاره مرزه، رزماري و اسطوخودوس بر بازدارندگی باكتري Rhizobium radiobacter، اسطوخودوس با ۱۰۰ درصد بازدارندگي بيشترين اثر بازدارندگی و بعد از آن مرزه با 6/99 و رزماري با 5/99 درصد اثر مطلوبي بر جا ‌گذاشتند (اطمینانی و اطمینانی، ۱۳۹۹). در مطالعه بر روی اثر بازدارندگی اسانس اسطوخودوس روی دو باکتری‌‌ گرم مثبت و سه باکتری گرم منفی، نتایج نشان از فعالیت ضد­باکتریایی این اسانس در شرایط آزمایشگاهی داد (احمدی اسب چین و مصطفی‌پور، ۱۳۹۷). اسانس و عصاره اسطوخودوس حاوی ترکیبات فعال زیستی مانند ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی هستند (حناچی و همکاران، ۱۴۰۱). اثرات درمانی فراوان از این گیاه، همچون خواص آرام­بـخشی، ضـد­اسپاسم، ضد­ویروسی، ضد­انگلی، آنتی‌باکتریال، ضد­دردي، حفاظت از دستگاه گوارشی، ضد­التهابی، آنتی‌اکسیدان، آنتی‌موتاژنیکی، ضد­سرطان، ضد­اضطرابی، ضد­افسردگی و ممانعت از تشکیل لختـه توسط محققان گزارش شده است (عزت‌پور و همکاران، ۱۳۸۷). در پژوهشی با هدف بررسی اثر ضد­قارچی فرمولاسیون سه اسانس زیره سبز، زیره سیاه، اسطوخودوس و پوشش‌های حاوی این اسانس‌ها بر پایه مالتودکسترین، علیه Fusarium oxysporum، نتایج فعالیت ضد­قارچی اسانس‌ها علیه رشد میسیلیوم برتری نسبی اسانس زیره سیاه را نسبت به دو اسانس دیگر نشان داد. پوشش حاوی اسانس زیره سیاه توانست با مهار 37/79 درصدی رشد قارچ بر روی میوه تلقیح شده، بهترین عملکرد را نشان دهد. در حالی­که پوشش‌های حاوی اسانس‌های زیره سبز و اسطوخودوس 43/71 و 09/38 درصد مهار نشان دادند؛ نتایج نشان داد پوشش حاوی اسانس زیره سیـاه دارای اثر ضد­قارچ قوی است، که مـی‌توان از آن با هـدف افزایـش طول انبار­مانی و حفظ کیفیـت میـوه‌های گوجـه­فرنگی استفـاده کرد (دهـقان و هـمکاران، ۱۴۰۳). در پژوهـشی مـهار دو گونه قارچ فوزاریوم توسط اسانس گیاهان دارویی انجام شد، که کمـترین و بیـشترین درصد بازدارندگی اسانس اسطوخودوس 5/88 درصد و ۱۰۰ درصد به ترتیب در قارچ­های Fusarium oxysporum و Fusarium solani مشاهده گردید (معراجی و همکاران، ۱۳۹۷).

استفاده از عصاره‌های گیاهی به­عنوان یک روش طبیعی و ایمن برای کنـترل بیـماری‌های گیـاهی در سـال‌هـای اخیر مـورد توجـه پژوهـشگران قـرار گرفتـه اسـت. زنگـویی و هـمکاران (1397) در مطـالعه‌ای بر روی عصاره اسـطوخودوس (L. angustifolia) نشان دادند که این عصاره می‌تواند به­طور مؤثری از رشد قارچ عامل بیماری کپک آبی جلوگیری کند. نتایج این مطالعه نشان داد که ترکیبات فنولی موجود در عصاره اسطوخودوس با ایجاد اختلال در ساختار دیواره سلولی قارچ، مانع از رشد و گسترش آن می‌شوند. این پژوهش پیشنهاد کرد که عصاره اسطوخودوس می‌تواند به­عنوان یک جایگزین طبیعی برای سموم شیمیایی در کنترل بیماری‌های قارچی استفاده شود. اسطوخودوس به‌دلیل ترکیبات فعالی مانند لینالول و لینالیل استات، خاصیت ضد­قارچی و ضد­باکتریایی قوی دارد. مطالعات نشان داده‌اند که اسطوخودوس می‌تواند در کنترل قـارچ‌های بیـمارگر گـیاهی مانند Botrytis cinerea (عامل بیماری پوسیدگی خاکستری) مؤثر باشد. در یک مطالعه، اسانس اسطوخودوس توانست رشد قارچ B. cinerea را به‌طور قابل توجهی مهار کند (Zuzarte et al., 2018).

سیر با نام علمی Allium sativum از گونه­های بسیار نزدیک به بن‌سرخ نیز به‌دلیل ترکیبات فنولی و آنتی‌اکسیدانی، خاصیت ضد­قارچی و ضد­باکتریایی دارد. این گیاه می‌تواند در کنترل بیمارگر­هایی مانند Alternaria alternata (عامل بیماری لکه‌برگی آلترناریایی) مؤثر باشد. در یک مطالعه، عصاره سیر توانست رشد قارچ A. alternata (عامل ایجاد بیماری لکه‌ قهوه‌ای) را به‌طور معنی‌داری کاهش دهد (Bachir et al., 2020). علاوه بر خاصیت ضد­قارچی و ضد­باکتریایی مستقیم، عصاره سیر معمولی می‌تواند سیستم دفاعی گیاهان را نیز تحریک کند. مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از این عصاره باعث افزایش تولید ترکیبات دفاعی مانند فیتوالکسین‌ها و آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی در گیاهان می‌شود. این ترکیبات به گیاهان کمک می‌کنند تا در برابر عوامل بیماری‌زای مختلف مقاومت بیشتری داشته باشند. بنابراین، عصاره بن­سرخ را نیز می­توان به­عنوان یک گونه بسیار نزدیک به A. sativum نه تنها به­عنوان یک عامل کنترل مستقیم بیماری‌ها، بلکه به­عنوان یک محرک زیستی برای افزایش مقاومت گیاهان نیز استفاده نمود (Bachir et al., 2020).

در مطالعات اخير اثر ضـددردي بن‌سرخ به اثبات رسيد؛ استروئيد­هاي موجود در پياز آن نيز اثرات سايتوتوکسيک و سايتواستاتيک عليه سلول‌هاي توموري بدخيم از خود نشان داده‌اند (Atmani et al., 2009). در مطالعه‌ای به بررسي اثر ضد­دردي و مواد متشکله عـصاره برگ گياه دارويي بن‌سرخ و نقـش احتمالي سیستم اپيوئيدي در اثرات ضد­دردي آن، ترکيبات تشکيل‌دهنده اين گياه تعيين گرديد؛ علاوه بر ترکیبات کينولين و بنزن داراي ترکيبات مرفين نيز بود؛ نتايج اين مطالعه نشان داد، که عصاره بن‌سرخ داراي اثر ضد­دردي است (خاکسریان و همکاران، 1386). در مطالعه‌ای، که بر روی تجزیه اسانس روغنی این گیاه انجام گرفت مشخص شد، که ترکیبات سولفیدی و ترپنوئیدی بخش اصلی اسانس این گیاه را تشکیل می‌دهند (Amiri, 2007). عصاره‌ آبی گیاه بن‌سرخ نسبت به عصاره‌ متانولی تأثیر بهتری را نشان داد، زیرا در MIC پایین‌تری سبب مهار رشد باکتری‌ها می‌شود و در مقایسه با اثر آنتی‌بیوتیک جنتامایسین چون عصاره‌ها بر روی سـویـه‌های XDR نیز تأثیـر داشتـند، از این­رو عصـاره‌هـای این گیاه اثر ضد­باکتریـایی خوبی را نـشان دادند؛ داشتن حساسیت یکسان بین سویه‌های مقاوم و استاندارد نسبت به این عصاره‌ها در همه‌ باکتری‌ها (به­جز در Pseudomonas aeruginosa) نمایانگر این موضوع است، که مقاومت باکتری‌ها به آنتی‌بیوتیک‌های شیمیایی با این عصاره واکنش متقاطع ندارد و می‌توان برای استفاده از ترکیبات ضد­باکتریایی این گیاه در درمان عفونت‌ها، به­خصوص عفونت با باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک استفاده نمود (غلامی و همکاران، ۱۳۹۵). محسن­زاده در مقاله مروری خود، موارد متعددی از اثرات آنتی­باکتریال و ضد­قارچی عصاره A. jesdianum را به­خصوص بر روی P. aeruginosa گزارش نمود که با یافته­های حاصل از این تحقیق مطابقت دارد (Mohsenzadeh, 2024).

در پژوهشی استفاده از عصاره اتانولی گیاه بن‌سرخ A. jesdianum، با غلظت‌های ۵۰ و ۱۰۰ میلی‌گرم بر لیتر تأثیر مثبتی روي پاسخ هومورال موش‌هاي آلوده با باکتري داشت؛ در­حالی‌که که عصاره گیاه بن‌سرخ با غلظت ۲۰۰ میلی‌گرم بر لیتر تأثیر منفی را بر روي پاسخ هومورال موش‌ها داشت (Rahimi and Madani, 2015). در پژوهشی نشان داده شد، که عصاره آبی بن‌سرخ به‌عنوان یک عامل ایمنومدولاتور روي پاسخ سلول‌هاي بنیادي نخاع به سمت تولید سیتوکین اینترلوکین۴ و کاهش تولید سیتوکین‌هاي اینترفرون گاما و اینترلوکین ۱۷ تأثیر مثبت دارند (Radjabian et al., 2022). در مطالعه‌ای معلوم شد، که عصاره آبی پیاز بن‌سرخ می‌تواند توانایی سلول‌هاي ماکروفاژ براي تولید سیتوکین‌هاي التهابی را تحریک کند (Naeini et al., 2020). حجتی و علیزاده بهبهانی (1400) خواص ضد­باکتری و ضد­قارچی عصاره بن سرخ را به وجود ترکیبات فنلی و همچنین فعالیت آنتی­اکسیدانی مواد تشکیل­دهنده عصاره بن­سرخ نسبت دادند؛ ایشان در مطالعات خود، راندمان بازدارندگی عصاره متانولی بن­سرخ را در مهار باکتری­های عامل فساد مواد غذایی بیشتر از عصاره آبی بیان نمودند (حجتی و علیزاده بهبهانی، 1400). Bhat (2021) نیز ترکیبات متشکله در عصاره بن­سرخ را مجموعه­های متنوعی از ترکیبات آلی گوگرد­دار، تیوسولفینات­ها، پلی­سولفان­ها، پلی­فنل­ها، تانن­ها، فلاونوئید­ها، آلکالوئید­ها، ساپونین­ها، فروکتان­ها، فروکتو-الیگوساکارید­ها، روغن­ها، اسید­های آمینه، ویتامین­ها و رنگدانه­ها معرفی نموده و ترکیبات سازنده عصاره بن­سرخ را فعال زیستی دانست.

در مطالعه­ای اثر بازدارندگی و کشندگی عصاره کارده Biarum carduchorum بر روی Aspergillus و Penicillium به اثبات رسیده است (Tabatabayee Yazdi et al., 2016) که با یافته­های حاصل از این تحقیـق در ارتـباط با اثر کـشـنـدگـی عصـاره کارده بـر روی P. syringae pv. syringae مـطـابـقـت دارد. وکـیلی و همکـاران نیز نتـایـج مـشابهی در ارتباط با عصاره کارده به­دست آوردند. نتایج تحقیقات این محققین نشان داد که عصاره کارده بر­علیه Stapylococcus aureus، Escherichia coli، Pseudomonas aeruginosa و Enterococcus faecalis دارای خاصـیـت آنتی­بـیوتیکی است (Vakili et al, 2022). این تحقیق با یافته­های تحقیق حاضر مبنی بر اثر­بخشی عصاره کارده بر­علیه P. syringae pv. syringae مطابقت دارد. اثر کشندگی عصاره گیاه دیگری از جنس بیاروم با نام Biarum bovei بر روی باکتری­های بیمارگر به اثبات رسیده است (Wahab et al., 2023). اکبری و همکاران (1395) اثـر عـصاره کارده گونه B. bovei را بر میزان تفریخ تخم و بقا لارو­های قزل­آلای رنگین کمانی بررسی نموده و نتیجه گرفتند که تیمار تخم­ها با عصاره کارده باعث افزایش نرخ تفریخ تخم­ها و افزایش شانس زنده­مانی لارو­ها خواهد شد. این محققین علت بروز چنین پدیده­ای را خاصیت آنتی­باکتریایی عصاره کارده و کاهش شانس استقرار باکتری­های بیمارگر نظیر E. coli اعلام نمودند. در مطالعه دیگری عصاره هیدروالکلی برگ کاردین (کارده) گونه B. bovei بر­علیه P. aeruginosa مورد استفاده قرار گرفت و نشان داده شد که عصاره این گیاه در غلظت­های کم تا زیاد خاصیت باکتری­کشی دارد؛ البته با افزایش غلظت عصاره، قطر هاله عدم رشد باکتری افزایش یافت. همین تحقیق خاصیت باکتری­کشی عصاره کارده را بر روی باکتری­های گرم مثبت بیشتر از باکتری­های گرم منفی بیان نمود (کردجزی و فرهمند­فر، 1398)؛ یافته­های این تحقیق نیز مانند تحقیقات مشابه نشان­دهنده خاصیت باکتری­کشی گیاهان جنس Biarum بوده و لذا یافته­های حاصل از تحقیق حاضر به­عنوان اولین مطالعه بر روی اثر باکتری­کشی عصاره کارده بر روی باکتری­های بیمارگر گیاهی، را می­توان تأیید نمود.

نتیجه‌گیری

در این مقاله اثر بازدارندگی و خاصیت ضد­باکتریایی عصاره‌های گیاهی اسطوخودوس، کارده و بن‌سرخ در برابر باکتری Pseudomonas syringae در شرایط آزمایشگاه بررسی گردید. یافته‌ها نشان داد که عصاره‌های گیاهی مورد استفاده در این پژوهش خاصیت بازدارندگی علیه باکتری عامل بیماری شانکر باکتریایی در شرایط آزمایشگاه داشتند، لذا با یافتن فرمولاسیون‌های ترکیبات گیاهی مانند عصاره‌ها می‌توان به­عنوان ترکیبات جایگزین ترکیبات شیمیایی که خاصیت گیاه‌سوزی کمتر، خطرات زیست‌محیطی کمتر و تضمین‌کننده سلامت انسان و محیط­زیست هستند، استفاده نمود.

منابع                                                                         References 

آشنگرف، م. و معتصم زوراب، م. ۱۴۰۱. سنتز سبز نانو­ذرات مس توسط باکتری سودوموناس گریمونتی و تعیین ویژگی و فعالیت ضد­باکتریایی آن. زیست‌شناسی میکروبی ۱۱(۴۱): ۶۱-۷۹.

احسنی، ح.، محمودی صفا، ج.، نصراله‌نژاد، س. و رحیمیان، ح.ا. 1398. تعیین خصوصیات فنوتیپی و تنوع ژنتیکی جدایه‌های Pseudomonas syringae pv. syringae عامل شانکر باکتریایی درختان میوه هسته‌دار در استان‌های خراسان رضوی و شمالی. آفات و بیماری‌های گیاهی 87(109): 181-193.

احمدی اسب‌چین، س. و مصطفی‌پور، م.ج. ۱۳۹۷. اثرات متقابل ضد­باکتریایی اسانس رزماری و اسانس اسطوخودوس بر روی دو باکتری گرم مثبت و سه باکتری گرم منفی در محیط آزمایشگاهی. پژوهش‌های سلولی و مولکولی (مجله زیست‌شناسی ایران) ۳۱(۲): ۱۲۱-۱۳۶.

اطـمیـنانـی، ف. و اطمینانی، ا. ۱۳۹۹. فعالیت ضد­باکتریایی عصاره‌های هیدرو­الکـلی گیـاه آویـشن و به‌لـیـمو بـر بـاکـتری  Pseudomonas syringaeدر شرایـط آزمـایـشگـاهی. پـژوهـش‌های سلولی و مولکولی (زیست‌شناسی ایران) ۳۳(۲): ۱۳۶-۱۴۳.

اکبری، پ.، فریدونی، م.س. و غلام حسینی، ا. 1395. اثر عصاره­های کارده Biarum bovei و جفت گیاه بلوط Quercus infectaria بر درصد تخم­گشایی و بقا لارو قزل­آلای رنگین­کمان Oncorhynchus mykiss در مراحل اولیه رشد. مجله تحقیقات دامپزشکی 71(3): 403-407.

بـاسـاونـد، ا.، خـدایـگان، ص.، رحیـمـیـان، ح.، بابایـی‌زاد، و. و میرحسینی، ح.ع. ۱۳۹۰. Pseudomonas syringae pv. syringae به­عنوان عامل جدید بیمـاری سوخـتـگی برگ کلم. مجله آسیـب‌شـناسی گیاهی ۱۶۹(۴): ۲۵۳-۲۵۹.

پیله رام، س.، رومیانی، ل. تدینی، م. 1397. تأثیر پوشش کیتوزان و اسانس فلفل سیاه بر ماندگاری فیله کپور علف‌خوار در بسته‌بندی اتمسفر تغییریافته. علوم و فنون شیلات 7(3): 167-174.

حجتی، م. و علیزاده بهبهانی، ب. 1400. بررسی اثر روش استخراج با حلال­های آب و متانول بر ویژگی­های ضد­اکسایشی و ضد­میکروبی عصاره گیاه بن­سرخ: مطالعه در شرایط آزمایشگاهی. 17(1): 83-91. https://doi.org/10.22067/ifstrj.v17i1.85992.

حسینی، ا.، روستا، ع.، طبیب لقمانی، ف.ا. و محمـودپور، م.ب. ۱۳۹۳. فعالیت آنـتی‌اکسـیدانی عصـاره هـیدرو­متانولی گیاه کارده (Biarum carduchorum) در شرایط آزمایشگاهی و تأثیر آن بر لیپید­های سرم موش‌های صحرایی. مجله علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران ۹(۳): ۱-۸.

حناچی، پ.، قربانی، ن.، صادقی علی‌آبادی، ح.، کیارستمی، خ. و حسینی، ف.س. ۱۴۰۱. سنجش میزان ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی عصاره گیاهان بادرنجبویه و اسطوخودوس با استفاده از حلال‌ها و روش‌های عصاره‌گیری مختلف و بررسی خواص ضد­باکتریایی آن‌ها. نوید نو ۲۵(۸۲): ۳۸-۴۹.

خاکسریان، م.، مشکوه السادات، م.ه.، فرازی فرد، ر. و صفرپور، ف. 1386. بررسی اثر ضد­دردی و مـواد متشکله عصاره برک گیاه دارویی بن سرخ Allium jesdanum و نقش احتمالی سیستم اوپیوئیدی در اثرات ضد­دردی آن. یافته 9(4): 21-26.

ده مرده، ص.، سالاری، م.، پیرنیا، م. و افضلی گروه، ص. 1396. بررسی خاصیت ضد­قارچی و ضد­باکتریایی اسانس و عصاره برخی از گیاهان دارویی بر بیمارگر­های گیاهی. دوازدهمین همایش ملی پژوهش‌های نوین در علوم و فناوری.

دهقان، ح.، هاشمی، س.ع.ا. و طباطبایی، س.ج. ۱۴۰۳. بررسی فیتوشیمیایی اسانس‌های زیـره سـبز، زیره سیاه و اسـطوخـودوس و اثـر آن‌هـا عـلیـه قـارچ بـیمـاری‌زای گـوجـه­فـرنـگی Fusarium oxysporum. شیمی کـاربردی روز ۱۹(۷۰): ۲۴۳-۲۶۰.

رئیسی، م.، شکرفروش، س.ش.، امیـن‌لاری، م.، قیصـری، ح.ر. و گلـکاری، ح.ا. ۱۳۹۶. بـررسی خـصوصـیـات فـیزیکـوشیمیـایی کالـبـاس امـولسـیونـی تـولـید شـده با گوشت ترد شده توسط عـصاره آبی گـیاه کارده (Biarum carduchcorum). بهداشت مواد غذایی 7، 2(26): ۵۷-۶۶.

زنـگویـی، ا.، بازگیـر، ع.، غلام‌نـژاد، ج.، و درویـش‌نـیـا، م. ۱۳۹۷. مـطـالـعـه اثـر عـصـاره اسـطـوخـودوس (Lavandula spica L..) بر روی بیماری کپک آبی. اولین همایش ملی علوم کشاورزی و زیست‌محیطی ایران، باوى.

سرمیلی، ع.، لرستانی، ع.ن. و عقیلی ناطق، ن. ۱۴۰۲. تشخیص خلال بادام درختی از خلال بادام­زمینی به کمک بینی الکترونیکی. مهندسی بیوسیستم ایران ۵۴(۳): ۶۱-۷۴.

عزت‌پور، ب.، بادپروا، ا.، احمدی، ش.، رشیدی‌پور، م. و ضیائی، ه. ۱۳۸۷. بررسی تأثیر اسانس گیاه اسطوخودوس بر تریکوموناس واژینالیس در محیطIn vitro. مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام ۱۶(۴): ۳۱-۳۷.

عطایی عظیمی، ع.، دلنواز هاشملویان، ب. و غنایی، ع.م. 1385. اثر ضد­قارچـی عـصـاره­های آب، الکلی و فنلی دانه و بـرگ سـورگوم بیکالر Sorghum bicolor L. Moench بر فـوزاریـوم سـولانـی و فـوزاریوم پـوآ. گیاهان دارویی 6(3): 26-32.

غلام نـژاد، ج.، مـحمـدی گـل تپه، ا.، سنـجریان، ف.، صـفایی، ن. و رضـوی، خ. 1392. بررسی تأثیر اسید سالیسیلیک بر روی علائم بیـماری سـپتوریـای بـرگی Mycospharella graminicola. تحقیقـات بیماری­های گیاهی 1(2): 35-46.

غلامی، ع.، عربستانی، م. ر. و احمدی، م. ۱۳۹۵. بررسی فعالیت ضـد­میـکروبی عصـاره متانولی و آبی گیاه بن‌سرخ (Allium Jesdianum) بر روی تعدادی از باکتـری‌های بیمـاری‌زا با مقاومـت دارویی گـسترده. مجله علمی پژوهان ۱۴(۴): ۱۸-۲۶.

کردجزی، ع. و فرهمندفر، ر. 1398. فعالیت ضد­باکتریایی عصاره هیدرو­الکلی برگ کاردین بر لیستریا مونوسیتوژنز، سالمونلا اینترتیدیس و سودوموناس آئروژینوزا. علوم و صنایع غذایی 97(16): 29-35. http://dx.doi.org/10.29252/fsct.16.97.29. 

محمودی، ر.، زنگنه‌نژاد، ز. و سـترکـی، م. ۱۳۹۷. اثـر حفـاظتـی عصـاره گیاه کـارده بر افـسردگی و درد در مـدل پارکـیـنسـون ایجـاد شـده توسـط ۶-هیدروکسی دوپـامـین در موش‌های صحرایی. یافته‌های نوین در علوم زیستی ۵(۴): ۳۶۵-۳۷۱.

معراجی، ه.، محمدی، م.، سالک سیفی، ک.، حزبئی‌پور، س. و مرادی، م. ۱۳۹۷. مهار دو گونه قارچ فوزاریوم توسط اسانس گیاهان دارویی. تحقیقات نوین در گیاه پزشکی ۱(۱): ۴۵-۵۸.

موسـیـوند، م.، رحیمـیان، ح. و شـمس بخـش، م. 1388. ارتباط فنـوتیپی و ژنتـیکی سویـه­های Pseudomonas syringae pv. Syringae جـدا شـده از نیـشـکر، درخـتان مـیوه هـسـته­دار و گنـدم. بیـماری­های گیاهی 45(1): 85-98.

وحدانی، ر.، محرابی سی‌سخت، ص.ا.، ملک‌زاده، ج.م.، جان‌نثار، ر.، صادقی، ه.ا. و شفایی‌پـور، ا. ۱۳۹۰. تأثیر عصـاره آبی بـن‌سـرخ بر پیشـگیری از سنـگ کلیه ناشی از اتیـلن گلیـکول در موش نر نـژاد ویسـتار. ارمغـان دانش ۱۶(۶) ۶: ۵۵۷-۵۶۶.

Abdul-Aziz, H., Omran, A. and Zakaria, W.R. 2010. H2O2 oxidation of pre-coagulated semi aerobic leachate. International Journal of Environmental Research 4(2): 209-216.

Abu-Lafi, S., Odeh, I., Dewik, H., Qabajah, M., Hanuš, L.O. and Dembitsky, V.M. 2008. Thymol and carvacrol production from leaves of wild Palestinian Majorana syriaca. Bioresource Technology 99(9): 3914-3918. https://doi.org/10.1016/j.biortech.2007.07.042.

Amiri, H. 2007. Chemical composition and antibacterial activity of the essential oil of Allium jesdianum Boiss. and Buhse from Iran. Journal of Medicinal Plants 6(1): 39-44. https://dor.isc.ac/dor/20. 1001.1.2717204.2007.6.21.6.7.

Atmani, F., Sadki, C., Aziz, M., Mimouni, M. and Hacht, B. 2009. Cynodon dactylon extract as a preventive and curative agent in experimentally induced nephrolithiasis. Urological Research 37(2): 75-82. https://doi.org/10.1007/s00240-009-0174-8.

Bachir, R.G., Boudali, T. and Hakem, O. 2020. Antifungal activity of five commercial extract against Alternaria alternata. Journal of Biotechnology Research 6(8): 98-103. https://doi.org/10.32861/jbr. 68.98.103.

Bahraminejad, S., Asenstorfer, R.E., Riley, I.T. and Schultz, C.J. 2008. Analysis of the antimicrobial activity of flavonoids and saponins isolated from the shoots of oats (Avena sativa L.). Journal of Phytopathology 156(1): 1-7. https://doi.org/10.1111/j.1439-0434.2007.01309.x. 

Bakkali, F., Averbeck, S., Averbeck, D. and Idaomar, M. 2008. Biological effects of essential oils–A review. Food and Chemical Toxicology 46(2): 446- 475. https://doi.org/10.1016/j.fct.2007.09.106.

Bhat, R. 2021. Bioactive Compounds of Allium Species. In: Murthy, H.N. and Paek, K.Y. (eds.). Bioactive Compounds in Underutilized Vegetables and Legumes. Reference Series in Phytochemistry. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-57415-4_17.

Cacique, I.S., Barbosa, E.S., de Pinho, G.P. and Silverio, F.O. 2020. Maceration extraction conditions for determining the phenolic compounds and the antioxidant activity of Catharanthus roseus (L.) G. Don. Ciência e Agrotecnologia 44: e017420. https://doi.org/10.1590/1413-7054202044017420. 

Chaieb, K., Hajlaoui, H., Zmantar, T., Kahla-Nakbi, A.B., Rouabhia, M., Mahdouani, K. and Bakhrouf, A. 2012. The chemical composition and biological activity of clove essential oil Eugenia caryophyllata (Syzigium aromaticum L. Myrtaceae): a short review. Phytotherapy Research 21: 501-506. https://doi.org/10.1002/ptr.2124.

Čolić, S., Zec, G., Natić, M. and Fotirić-Akšić, M. 2019. Almond (Prunus dulcis) oil. Pp. 149-180. In: Ramadan, M. (ed.). Fruit Oils: Chemistry and Functionality, Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-12473-1_6.

De Araujo, G.G., Rodrigues, F., Gonçalves, F.L.T. and Galante, D. 2019. Survival and ice nucleation activity of Pseudomonas syringae strains exposed to simulated high-altitude atmospheric conditions. Scientific Reports 9(1): 7768. https://doi.org/10.1038/s41598-019-44283-3.

Dulla, G.F., Krasileva, K.V. and Lindow, S.E. 2010. Interference of quorum sensing in Pseudomonas syringae by bacterial epiphytes that limit iron availability. Environmental Microbiology 12(6): 1762-1774. https://doi.org/10.1111/j.1462-2920.2010.02261.x.

Gholamnezhad, J. 2019. Effect of plant extracts on activity of some defense enzymes of apple fruit in interaction with Botrytis cinerea. Journal of Integrative Agriculture 18(1): 115-123. https://doi.org/10.1016/S2095-3119(18)62104-5. 

Gholamnezhad, J., Sanjarian, F., Mohammadi Goltapeh, E., Safaei, N. and Razavi, Kh. 2016. Effect of salicylic acid on enzyme activity in wheat in immediate early time after infection with Mycosphaerella graminicola. Scientia Agriculturae Bohemica 47: 1-8. http://dx.doi.org/10.1515/sab-2016-0001.

Ivanović, Ž., Stanković, S., Živković, S., Gavrilović, V., Kojić, M. and Fira, D. 2012. Molecular characterization of Pseudomonas syringae isolates from fruit trees and raspberry in Serbia. European Journal of Plant Pathology 134: 191-203.

Lopez, M.M., Llop, P., Olmos, A., Mcro-Noales, E., Cambra, M. and Bertolini, E. 2009. Are the molecular tools solving the challenges posed by detection of plant pathogenic bacteria and viruses. Current Issues in Molecular Biology 11: 13-46.

Mohsenzadeh, S. 2024. A Short Review of Allium jesdianum Boiss. and Buhse (Amaryllidaceae). Herbal Medicines Journal (in press).

Naeini, A., Yaraee, R. and Shokri, H. 2020. Antifungal and immunomodulatory activity of Allium jesdianum Boiss extracts. Journal of Herbmed Pharmacology 9(1): 75-80.

Prusinowska, R. and Śmigielski, K.B. 2014. Composition, biological properties and therapeutic effects of lavender (Lavandula angustifolia L.). A review. Herba Polonica 60(2): 56-66.

Radjabian, T., Hosseinpur Yektaei, Z., Naghizadeh, M.M. and Ghazanfari, T. 2022. Immunomodulatory impacts of bulbs extracts from five Allium species on IFN-γ, IL-4, and IL-11. Cytokines and Immunoregulation 4(2): 91-100.

Rahimi, S. and Madani, M. 2015. Evaluation of different concentrations of ethanolic extract of Allium jesdianum on humoral immunity in infected mice with Candida albicans. Journal of Medicinal Plants 4(1): 23-29.

Samavatian, H. 2006. Identification and distribution of bacterial disease agent of almond tree canker in Isfahan province. Acta Horticulturae 726: 667–671.

Schwartz, E., Tzulker, R., Glazer, I., Bar-Ya'akov, I., Wiesman, Z., Tripler, E., Bar-Ilan, I., Fromm, H., Borochov-Neori, H., Holland, D. and Amir, R.J. 2009. Environmental conditions affect the color, taste, and antioxidant capacity of 11 pomegranate accessions' fruits. Journal of Agricultural and Food Chemistry 57(19): 9197-9209.

Shariatifar, N., Shoeibi, S., Sani, M.J., Jamshidi, A.H., Zarei, A., Mehdizade, A. and Dadgarnejad, M. 2014. Study on diuretic activity of saffron (stigma of Crocus sativus L.) aqueous extract in rat. Journal of Advanced Pharmaceutical Technology and Research 5: 17-20. https://doi.org/10.4103/2231-4040.126982.

Shila, S.J., Islam, M.R., Ahmed, N.N., Dastogeer, K.M.G. and Meah, M.B. 2013. Detection of Pseudomonas syringae pv. lachrymans associated with the seeds of cucurbits. Universal Journal of Agricultural Research 1(1): 1-8. http://dx.doi.org/10.13189/ujar.2013.010101.

Sodaeizadeh, H., Rafieiolhossaini, M. and Van-Damme, P. 2010. Herbicidal activity of a medicinal plant, Peganum harmala L. and decomposition dynamics of its phytotoxins in the soil. Industrial Crops and Products 31(2): 385-394. https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2009.12.006.

Sowndhararajan, K., Joseph, J.M. and Manian, S. 2013. Antioxidant and free radical scavenging activities of Indian Acacias, Acacia leucophloea (Roxb) Willd., Acacia ferruginea DC., Acacia dealbata Link. and Acacia pennata L. Willd. International Journal of Food Properties 16(8): 1717-1729. https://doi.org/10.1080/10942912.2011.604895.

Soylu, S., Yigitbas, H., Soylu, E.M. and Kurt, S. 2007. Antifungal effects of essential oils from oregano and fennel on Sclerotinia sclerotiorum. Journal of Applied Microbiology 103: 1021-1030. https://doi.org/10.1111/j.1365-2672.2007.03310.x.

Tabatabaei-Yazdi, F., Alizadeh-Behbahani, B., Vasiee, A.R., Mortazavi, S.A. and Tabatabaei-Yazdi, F. 2016. Antifungal activity of extracts Biarum carduchorum (Kardeh) on Aspergillus fumigatus and Penicillium expansum in vitro. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences 18(4): e6464. https://doi.org/10.17795/zjrms-6464.

Tariq, S., Wani, S., Rasool, W., Shafi, K., Bhat, M.A., Prabhakar, A. and Rather, M.A. 2019. A comprehensive review of the antibacterial, antifungal and antiviral potential of essential oils and their chemical constituents against drug-resistant microbial pathogens. Microbial Pathogenesis 134: 103580. https://doi.org/10.1016/j.micpath.2019.103580.

Tribelli, P.M., Lujan, A.M., Pardo, A., Ibarra, J.G., Fernandez Do Porto, D., Smania, A. and López, N.I. 2019. Core regulon of the global anaerobic regulator Anr targets central metabolism functions in Pseudomonas species. Scientific Reports 9(1): 9065. https://doi.org/10.1038/s41598-019-45541-0.

Vakili, S., Shabaninejad, Z., Ameri, M., Ebrahiminezhad, A., Shojazadeh, A., Safarpour, H., Khalaf, N. and Noorozi, S. 2022. Green synthesis, characterization and antibacterial activity of silver nanoparticles by Biarum chaduchrum leaf extract. Applied Physiology 128: 241. https://doi.org/10.1007/s00339-022-05384-5.

Wahab, B.A.A., Alamri, Z.Z., Jabbar, A.A., Ibrahim, A.A.I, Almaimani, R.A., Almasmoum, H.A., Ghaith, M.M., Farrash, W.F., Almutawif, Y.A., Ageeli, K.A., Alfaifi, S.M. and Alharthi, R.F. 2023. Phytochemistry, antioxidant, anticancer, and acute toxicity of traditional medicinal food Biarum bovei (Kardeh). BMC Complementary Medicine and Therapies 23 (1): 283. https://doi.org/10.1186/ s12906-023-04080-y.

Zuzarte, M., Gonçalves, M.J., Cavaleiro, C., Canhoto, J., Vale-Silva, L., Silva, M.J. and Salgueiro, L. 2018. Antifungal activity of lavender essential oil against Botrytis cinerea. Industrial Crops and Products 124: 331-337. https://doi.org/10.1016/j.indcrop.2018.05.032. 

53