ارزیابی اثرات و عملکرد مصوبات کمیسیون ماده 5 بر مولفه‌های پایداری شهر زنجان

محسن احدنژاد روشتی ¹ ( استاد تمام، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران. )
حسین طهماسبی مقدم ² ( )
بهاره اکبری منفرد ³ ( دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران )
زهرا رسول‌زاده ⁴ ( دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران )

تاريخ الإرسال : 10 الأحد , شعبان, 1446 تاريخ التأكيد : 15 الثلاثاء , ذو القعدة, 1446

الکلمات المفتاحية: قوانین شهری, پایداری شهری, سیاست شهری, شهر زنجان.,

ملخص المقالة :

افزایش شهرنشینی و تغییرات گسترده در کاربری اراضی شهری، چالش‌های متعددی را در زمینه توسعه پایدار شهری ایجاد کرده است. در این راستا، مصوبات کمیسیون ماده۵ به‌عنوان یکی از ابزارهای کلیدی سیاست‌گذاری شهری، نقش تعیین‌کننده‌ای در ساختار فضایی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی شهرها ایفا می‌کند بنابراین هدف از این پژوهش بررسی تأثیر مصوبات کمیسیون ماده۵ بر مؤلفه‌های پایداری شهری در شهر زنجان است. با توجه به افزایش نرخ شهرنشینی و تغییرات گسترده در کاربری اراضی شهری، مصوبات این کمیسیون نقش تعیین‌کننده‌ای در ساختار فضایی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی شهرها دارند. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی اثرات این مصوبات بر پایداری شهری و ارائه راهکارهایی برای بهبود عملکرد کمیسیون ماده ۵ در راستای توسعه پایدار است. روش تحقیق به‌صورت توصیفی-تحلیلی بوده و از روش‌های ترکیبی شامل تحلیل اسنادی، پرسشنامه، تکنیک دلفی و مدلسازی معادلات ساختاری(SEM) در نرم‌افزارPLS استفاده شده است. نتابج حاصل از یافته‌های تحقیق نشان داد که افزایش تراکم ساختمانی، تغییرات کاربری اراضی و حذف فضاهای سبز بیشترین تأثیر منفی را بر مؤلفه‌های پایداری شهر زنجان دارند. تحلیل‌های آماری نشان داد که این تغییرات منجر به کاهش کیفیت محیط زیست، افزایش آلودگی، کاهش سرانه خدمات عمومی و بروز نابرابری‌های اقتصادی شده و در نتیجه منجر به ناپایداری شهر زنجان شده است. در نهایت، پیشنهاد می شود که تقویت پایش و نظارت بر تغییرات کاربری اراضی شهر زنجان، افزایش مشارکت عمومی در تصمیم‌گیری‌های کمیسیون ماده۵ و تدوین معیارهای دقیق‌تری برای حفظ پایداری شهری و اصلاح سیاست‌های کمیسیون ماده۵ می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی شهروندان و توسعه پایدار شهری منجرشود.

المصادر:

بهادر، فائزه (1400). بررسی اسناد صادره در تغییر کاربری کمیسیون ماده 5 و تاثیرات آن. هفتمین کنفرانس ملی مطالعات مدیریت در علوم انسانی، اسفند 1400. تهران.
پوری، احمدحسین؛ مولایی، آیت؛ رهبرفرش پیرا، ناصر (1402). تحدید حق مالکیت توسط کمیسیون ماده پنج قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در آیینه آرای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری. فصلنامه علمی پژوهش¬های نوین حقوق اداری، 5(15): 374 – 345.
ثباتی، علی؛ ذاکرحقیقی، کیانوش؛ ارزیابی انعطاف‌پذیری ساختار فضایی شهری در برابر تحولات مربوط به کاربری اراضی (مطالعه موردی: شهر ساری)، فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، 12(47).
حیدری، امین (1402). تعارض تصمیمات کمیسیون ماده 5قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری با حقوق مالکانه و مکتسبه افراد بر اراضی و املاک داخل در محدوده شهر. فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، 1(1): 185 – 176.
رحمن نسب، روزبه (1396). بررسی نقش و عملکرد کمیسیون ماده 5 در ایجاد تغییر در اساس طرح¬های جامع و تفصیلی شهرها (مورد مطالعاتی: طرح جامع و تفصیلی شهر بابل)، پایان¬نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر محمد شیخی، رشته برنامه¬ریزی شهری، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی.
کبیری، مهرداد؛ جودکی، حمیدرضا؛ استعلاجی، علیرضا (1402). بررسی و تحلیل کارایی ضوابط شهرسازی در ساخت و ساز شهری (منطقه یک شهرداری تهران). فصلنامه علمی نگرش¬های نو در جغرافیای انسانی، 15(2): 79 – 60.
کلبادی، نبی¬اله؛ حبیب، فرح؛ طغیانی، شیرین (1397). عنوان بررسی تطبیقی پایداری محلات شهری با تآکید برکیفیت محیط شهری در جغرافیای شهر تهران مطالعه موردی: محلات سنگلج و هفت حوض. فصلنامه علمی – پژوهشی نگرش¬های نو در جغرافیای انسانی، 10(4): 103 -89.
ماستیانی، مهدی؛ شیخی، محدثه؛ عبدالهادی، دانشپور (1397). بررسی تطبیقی الزامات ساماندهی کالبدی-فضایی مبادی ورودی شهرها از دیدگاه گروه¬های استفاده کننده از آنها با مدل مکان پایدار، مورد مطالعه» جنوب شرق تهران). مجله معماری و شهرسازی آرمانشهر، شماره 23: 264 – 251.
محمدزاده، سودابه؛ عینی¬فر، علیرضا؛ ماجدی، حمید (1400). مدلیابی تأثیر کیفیت فضای بینابینی محیط مسکونی بر شکل¬گیری مکان پایدار (مطالعه موردی: مجتمع مسکونی وجدت بتن شهر جدید صدرا). فصلنامه علمی – پژوهشی مدیریت شهری و روستایی، شماره 64: 101 – 85.
مرادی، عاطفه؛ دانشور، مریم؛ دانشور، سید عبدالهادی؛ بهمن¬پور، هومن (1402). برازش مدل تلفیقی مکان¬سازی مناطق پیراشهری با تأکید بر تعادل زیست-محیطی. نشریه تحقیقات کاربدی علوم جغرافیایی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 23(68): 242 – 223.
مشفقی، وحید؛ حقیقت نایینی، غلامرضا؛ حبیبی، میترا (1398). بررسی رابطه تغییرات کاربری اراضی و قیمت زمین در شهر تهران با تأکید بر مصوبات کمیسیون ماده پنج. جغرافیا و برنامه¬ریزی محیطی، 76(4): 18 – 1.
مشکيني، ابوالفضل؛ نورمحمدي، مهدي؛ رکن¬الدين افتخاری، عبدالرضا؛ صرافي، مظفر (1394). الگوی سیاست¬گذاری مداخلة دولت در مديريت زمین شهری ايران مطالعة موردی: شهر تهران. برنامه¬ريز¬ي و آمايش فضا (مدرس علوم انساني)، 1(19): 181 – 210.
ناصحی، هاجر؛ صابری، حمید؛ قائد رحمتی، صفر؛ خادم¬الحسینی، احمد (1401). مدلسازی نقش مکان¬های سوم در پایداری اجتماعی مناطق شهر اصفهان. مجله مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 9(33): 176 – 153.
نصیری هنده خاله، اسماعیل؛ اسمعیلی، فضل¬الله؛ علیزاده زنور، مریم؛ رجبی کلوانی، امیرهوشنگ (1403). نقش مؤلفه¬های کالبدی – محیطی بر پایداری کالبدی – محیطی بر پایداری اجتماعی در محله بان¬برز شهر ایلام، مجله مطالعات مدیریت توسعه سبز، 1(5): 176 -161.
ولی¬زاده، رضا؛ داداش¬پور مقدم، مجید (1398). روش¬های طراحی و برنامه¬ریزی شهری برای توسعه پایدار. نشریه علمی تخصصی شباک. 5(46): 60 – 49.
حسن‌خانی، تقی (1396). نظارت بر تصمیمات کمیسیون ماده 5 قانون شورايعالی شهرسازي و معماري مصوب 1352. پایان¬نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر مهدی هداوند، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران.
کامیار، غلامرضا، حقوق شهري و شهرسازي، تهران، مجد، چاپ ششم، 1393.
Arefi, M., (2014), Deconstructing Place making: Needs, opportunities, and assets, Oxon, Routledge research in planning and urban design.
Baró, F., (2016), Mapping ecosystem service capacity, flow and demand for landscape and urban planning: A case study in the Barcelona metropolitan region, Land Use Policy, No. 57 (2016), pp. 405–417.
Carmona, M.Et al. (2012).Public Places - Urban Spaces: the Dimensions of Urban Design. Tehran: University of Art publication
EPC, (2013), Successful Places, supplementary planning document. England Planning Council, Clackmannanshire Council, 2013, Placemaking, supplementary guidance.
Esarey, K., (2014), Validating livability and vibrancy, a thesis submitted to the Graduate School of the University of Cincinnati, University of Illinois and Champaign – Urbana.
Miguel, A. E., Torres, J.C., Hernández, L. y Moncada, M. (2016). El desarrollo sustentable y la centralidad de las localidades en un microregión de pueblos originarios. El caso de la Sierra Sur de Oaxaca, México. Revista DELOS: Desarrollo Local Sostenible, 9(25), s/p. http://www.eumed.net/rev/delos/25/central idad.html.
Miguel-Velasco., Andrés, Enrique; Karina, ROMERO-RODRÍGUEZ., Lizbeth, Fabiola, GARCÍA-CRUZ. (2022). Territorial planning and the functionality of urban development in cities. The case of Oaxaca, Mexico. Revista Investigaciones sociales, 1-12. doi: 10.35429/jsr.2022.22.8.1.12.
Rafiean M.; Asgarizadeh, Z.; Farzad M. (2013).Urban Environment Desirability. An Analytical Approache to Measuringe Urban Environmental Quality, Approaches, Indicators and Methods, Tehran: City Publishing.
Sharif, A.,( 2016). A critical review of selected tools for assessing community resilience. Ecol. Ind. 69, 629–647. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2016.05.023.
Wang, Z; Lin, L; Zhang, B; Xu, H; Xue, J; Fu, Y; Zeng, Y; Li, F. (2023). Sustainable urban development based on an adaptive cycle model: A coupled social and ecological land use development model. Ecological Indicators 154 (2023) 110666. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2023.110666.
Hoses, K. Stiven, (2000). Planning for City of New Berlin, University of Wisconsin, Madison press.