تحلیل معیار¬های صوری اشعار آوازی غلامحسین‌بنان در دو برنامه از گل¬های رنگارنگ رادیو ایران با تکیه بر تطبیق اوزان شعری با ردیف¬های آوازی عسکری فراهانی، کریمی و دوامی

الموضوعات :

زهره رجبی رستم آبادی ¹ , فاطمه غلامرضایی کهن ² , پویا سرایی ³ , ساناز رهروی پوده ⁴

1 - دانشجوی دکتری پژوهش هنر، گروه هنر، دانشکده جامعه و رسانه، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران/ مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2 - استادیار، دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشکده آموزش عمومی، پزشکی افضلی‌پور، کرمان. ایران.
3 - استادیار، دکتری پژوهش هنر، دانشکده موسیقی وهنر، واحد تهران (مرکز)، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
4 - استادیار، گروه معماری، دانشکده جامعه و رسانه، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان ایران /مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

تاريخ الإرسال : 03 الأحد , شعبان, 1446 تاريخ التأكيد : 18 الجمعة , ذو القعدة, 1446 تاريخ الإصدار : 16 الأربعاء , ذو القعدة, 1446

الکلمات المفتاحية: برنامة گل¬های رنگارنگ, تلفیق شعر و موسیقی, غلامحسین بنان, موسیقی آوازی دستگاهی, وزن شعر .,

ملخص المقالة :

شعر، نخستین کار ذوقی- ادبی است و موسیقی آوازی از پیوند شعر با آواز حاصل می­شود. برنامة «گل‌ها»، یکی از نخستین برنامه ­های موسیقی ایرانی بود که بین سال­ های 1335 تا 1357 از رادیوایران پخش می­ شد؛ ازاین‌رو، گنجینه ­ای غنی از پیوند شعر و موسیقی محسوب می­شود. با تشکیل انجمن موسیقی ملی، موسیقی ایرانی شیوه­ های اجرایی متنوعی به خود گرفت و غلامحسین‌بنان، ازجمله خوانندگانی بود که از سال 1321 خوانندگی در رادیو را آغاز کرد. پژوهش حاضر قصد دارد، به بررسی دو شعر آوازی بنان در برنامۀ «گل­ های رنگارنگ» بپردازد؛ بدین­ گونه، پس از تجزیه ­وتحلیل صوری برنامه ­ها ازجهت زمانی، دو شعر آوازی، ازجهت وزن، فنون و تکنیک آواز، زیبایی‌شناسی، شیوۀ ارائۀ دستگاه و گوشه، مورد بررسی قرار می­ گیرد و بعد از منطبق نمودن وزن شعر با ردیف‌های آوازی عسکری فراهانی، کریمی و دوامی با روش تحلیل محتوای صوتی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه ­ای در پاسخ به این سوالات: چگونه اجرای موسیقی آوازی غلامحسین‌بنان توانسته است، مضامین احساسی شعر را در دستگاه‌های موسیقی ایرانی تشدید و تقویت کند؟ چرا غلامحسین‌بنان در برخی اجراها از قالب‌های سنتی ردیف موسیقی ایرانی فاصله گرفته و این تغییرات چه تأثیری بر انتقال مفاهیم شعری و موسیقی داشته‌اند؟ این نتیجه حاصل می­ شود: بنان، در بسیاری موارد با استفاده از تکنیک­ های آواز و درک بالایی که از مفاهیم شعر داشت، دستگاه ­ها و گوشه ­هایی را انتخاب می­ کرد که بتوانند، حس و معنا را تقویت کنند و ازطرفی، کاملاً پای­بند قالب­ های ردیف­ موسیقی ایرانی نبوده است. امید است، این پژوهش بتواند، راه‌گشایی برای رونق بیشتر ساز و آواز  ایرانی باشد.

المصادر:

احمدنژاد، کامل و کمالی، ش. (1386). عروض و قافیه. تهران: آبیژ.
اسعدی، هومان.(۱۳۸۲). از مقام تا دستگاه؛ نگاهی موسیقی شناختی به جنبه‌هایی از سیر تحول نظام موسیقی کلاسیک ایران. ماهور، شماره (۱1)، ۶۱- ۷۵.

خالقی، روح‌الله. (1377). نظری به موسيقی. تهران: محور.
دربندی، سیدعلیرضا. (1399). گل‌های رنگارنگ. تهران: پيکان.
دل‌آرا، داریوش و شادکام، علی. (1395). دایرةالمعارف مصوّر موسیقی. چاپ هفتم، تهران: سایان.
دوامی، عبدالله. ( 1381). ردیف آوازی و تصنیف¬های قدیمی. موسسۀ فرهنگی هنری ماهور.
دهلوی، حسین. (1379). پيوند شعر و موسيقی آوازی. تهران: موًسّسۀ فرهنگی هنری ماهور.
رازانی، ابوتراب. (1961). شعر و موسیقی و ساز و آواز در ادبیات فارسی. تهران: اداره کل نگارش وزارت فرهنگ.
رضوی‌فرد، حسین. (1393). پیوند موسیقی و شعر. چاپ بیست و سوم، فصلنامه پژوهشی چوک.

سپنتا، ساسان. (1369). چشم انداز موسيقی ايران. تهران: مشعل.
شفيعی‌کدکنی، محمدرضا.(1389). موسيقی شعر. چاپ دوم، تهران: نقش‌جهان.
شيرازی، فرصت¬الدوله. (1354). بحورالالحان. به کوشش علی‌زرین‌قلم، تهران: فروغی.
صدر، هومن. (1390). بنان نوای جاودان. تهران: فرهنگ معاصر.
طوسی، خواجه‌نصیر. (1396). معيارالاشعار. تصحيح جليل‌تجليل، تهران: ناهيد.
عسکری‌فراهانی، حاتم. (1369). ردیف آوازی. تهران: موسسه فرهنگی- هنری ماهور.
فخرالدّينی، فرهاد. (1392). تجزیه‌وتحلیل و شرح رديف موسيقی ايران. چاپ دوم، تهران: معين، موزة موسيقی.
فرهت، هرمز. (1400). دستگاه در موسیقی ایرانی. ترجمۀ مهدی‌پورمحمد، چاپ پنجم، تهران: پارت.
قيس‌رازی، شمس. (1369). المعجم فی معايير اشعار العجم. تصحيح محمدبن‌عبدالوهّاب‌قزوينی، چاپ سوم، تهران: افست گلشن.
کریمی، محمود. (1374). ردیف آوازی محمود کریمی. انجمن موسیقی ایران (نوار کاست).
کریمی، سعید. (1401). جریان‌شناسی موسیقی مردم پسند. تهران: ماهریس.
کيانی، مجید. (1393). هفت‌ دستگاه موسيقی ايران. چاپ سوم، تهران: سورۀ مهر.
ملّاح، حسینعلی. (1367). پیوند موسیقی و شعر. تهران: فضا.
میلر، لوید. (1384). موسیقی و آواز در ایران. ترجمۀ محسن‌الهامیان، نشر ثالث.
یارشاطر، احسان. (1368). برخی از ویژگی¬های مشترک شعر و هنر فارسی. ایران¬نامه، (29)، 58-68.


Amoozegar Fassie, F. (2010). The Poetics of Persian Music the intimate correlation between prosody and Persian classical music, The university of British Columbia (Vancouver).
Lewisohn, J. (2015). 18. Conservation of the Iranian Golha radio programmes and the heritage of Persian classical poetry and music.
Margulis, E. H., Levine, W. H., Simchy-Gross, R., & Kroger, C. (2017). Expressive intent, ambiguity, and aesthetic experiences of music and poetry. PLoS One, 12(7), e 0179145.
Vaezi, F., & Divsalar, F. (2014). Investigation on the influences of cadential cycles on poetic meter and measure. Journal Of Social Sciences Mcser Publishing Rome- Italy, 15.