نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری

الموضوعات :

محمدرسول مفسری ¹ , سعید اسدنیا ² , منصور آگشته ³ , حسن سطوت قصریکی ⁴

1 - دکتری روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
2 - دکتری روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
3 - دانشجوی دکتری روانشناسی بالینی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
4 - استادیار، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد ارومیه، ارومیه، ایران.

تاريخ الإرسال : 14 الأحد , جمادى الثانية, 1446 تاريخ التأكيد : 13 الإثنين , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 21 الثلاثاء , رجب, 1446

الکلمات المفتاحية: عاطفه منفی, اختلال اضطراب بیماری, فاجعه‌آفرینی درد, اضطراب درد.,

ملخص المقالة :

فاجعه سازی درد، اضطراب درد و عاطفه منفی از متغیرهای حائز اهمیت در ادراک درد هستند، اما در مورد نقش آنها بر میزان اختلال اضطراب بیماری درمانجویان دانش اندکی وجود دارد. بنابراین، هدف مطالعه حاضر بررسی نقش واسطه ای عاطفه ی منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری بود. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی - همبستگی و جامعه‌ی آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه ارومیه در نیم‌سال دوم تحصیلی 1403-1402 بود. 200 نفر از دانشجویان به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب و در این پژوهش شرکت کردند. شرکت کنندگان پرسش نامه های اضطراب سلامت (سالکوویسکیس و همکاران،2002)، پرسشنامه استاندارد فاجعه سازی درد (سالیوان و همکاران ، 1995)، مقیاس اضطراب مرتبط با درد (کراکن وهمکاران، 1992) و پرسش‌نامه عاطفه مثبت و عاطفه منفی (واتسون و همکاران، 1988) را تکمیل کردند. داده‌ها به روش همبستگی پیرسون و مدل سازی معادلات ساختاری و با بهره گیری از نسخه 26 نرم افزار SPSS و نسخه 24 نرم افزار Amos تحلیل شد. یافته ها حاکی از آن است که بین اضطراب درد، فاجعه آفرینی درد و عاطفه منفی با اضطراب سلامتی در سطح 01/0 رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. با توجه به مشخصه های نکویی برازش، برازش مدل پیش بینی اضطراب سلامتی در سطح نسبتاً خوبی می باشد و مدل مفهومی ارائه شده از منظر شاخص های برازش مدل، چارچوب مناسبی را جهت بررسی اضطراب سلامتی ارائه می دهد. یافته‌های این پژوهش چهارچوب مناسبی برای سبب‌شناسی اختلال اضطراب بیماری فراهم می‌آورد و می‌تواند در طراحی و اجرای مداخلات درمانی مبتنی بر کاهش عاطفه منفی، فاجعه‌آفرینی درد و اضطراب مرتبط با درد برای بهبود نشانه‌های این اختلال مورد استفاده قرار گیرد.

المصادر:

بخشی پوررودسری، عباس، و دژکام، محمود. (1384). تحلیل عاملی تاییدی مقیاس عاطفه مثبت و منفی. مجله روانشناسی، 9(4 (پیاپی 36))، 351-365. https://sid.ir/paper/54494/fa
داوودی، ایران، زرگر، یداله، مظفری پورسی سخت، الهام، نرگسی، فریده، و مولا، کریم. (1391). رابطه فاجعه سازی درد, اضطراب درد, روان رنجورخویی, حمایت اجتماعی و راهبردهای مقابله با ناتوانی عملکردی در بیماران روماتیسمی. روانشناسی سلامت، 1(1)، 59-73 https://sid.ir/paper/227266/fa
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1403 2(4): 16- 35------------------------------------------ آگشته 32
رحمتی، نرجس، اصغری مقدم، محمدعلی، شعیری، محمدرضا، پاک نژاد، محسن، رحمتی، زهرا، قسامی، مریم، معروغی، نادر، آقایی، جسین نایب. (1396). بررسی ویژگی¬های روانسنجی مقیاس فاجعه آمیزی درد در بیماران ایرانی مبتلا به درد مزمن. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام.25(1).64-80 http://sjimu.medilam.ac.ir/article-1-2114-fa.html
A., & Lefebvre, J. C. (2001). Theoretical perspectives on the relation between catastrophizing and pain. The Clinical Journal of Pain, 17(1), 52-64. https://doi.org/10.1097/00002508-200101000-00008
Byllesby, B. M., Charak, R., Durham, T. A., Wang, X., & Elhai, J. D. (2016). The underlying role of negative affect in the association between PTSD, major depressive disorder, and generalized anxiety disorder. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 38(4), 655-665. DOI: 10.1007/s10862-016-9551-7
Chaturvedi, S. K. (2020). Health anxiety, health-related life events, and somatization during COVID-19 pandemic can increase chronic pain. Pain, 161(11), 2652. DOI: 10.1097/j.pain.0000000000001969
Chen, J. T. H., & Lovibond, P. F. (2020). Threat appraisal and negative affect under ambiguity in generalized anxiety disorder. Journal of Anxiety Disorders, 76, 102299. DOI: 10.1016/j.janxdis.2020.102299
Ciułkowicz, M., Misiak, B., Szcześniak, D., Grzebieluch, J., Maciaszek, J., & Rymaszewska, J. (2022). Social Support mediates the Association between Health anxiety and quality of life: findings from a cross-sectional study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(19), 12962. DOI: 10.3390/ijerph191912962
Dugas, M. J., Giguère Marchal, K., Cormier, S., Bouchard, S., Gouin, J. P., & Shafran, R. (2023). Pain catastrophizing and worry about health in generalized anxiety disorder. Clinical Psychology & Psychotherapy, 30(4), 852-861. DOI: 10.1002/cpp.2726
Eilenberg, T., Fink, P., Jensen, J. S., Rief, W., & Frostholm, L. (2016). Acceptance and commitment group therapy (ACT-G) for health anxiety: a randomized controlled trial. Psychological Medicine, 46(1), 103-115. DOI: 10.1017/S0033291715001889
Ezmeirlly, H. A., & Farahat, F. M. (2019). Illness anxiety disorder and perception of disease and distress among medical students in western Saudi Arabia. Saudi Medical Journal, 40(11), 1144. DOI: 10.15537/smj.2019.11.24682
Fergus, T. A., & Bardeen, J. R. (2013). Anxiety sensitivity and intolerance of uncertainty: Evidence of incremental specificity in relation to health anxiety. Personality and Individual Differences, 55(6), 640-644. DOI: 10.1016/j.paid.2013.06.002
Fernández-de-Las-Peñas, C., de-la-Llave-Rincón, A. I., Ortega-Santiago, R., Ambite-Quesada, S., Gómez-Mayordomo, V., Cuadrado, M. L., ... & Arendt-Nielsen, L. (2022). Prevalence and risk factors of musculoskeletal pain symptoms as long-term post-COVID sequelae in hospitalized COVID-19 survivors: a multicenter study. Pain, 163(9), e989-e996. DOI: 10.1097/j.pain.0000000000002455
French, J. H., & Hameed, S. (2023). Illness anxiety disorder. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing. DOI: 10.3936/statpearls.v1
نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری ----------------- آگشته 33
Galvez-Sánchez, C. M., Montoro, C. I., Duschek, S., & Del Paso, G. A. R. (2020). Pain catastrophizing mediates the negative influence of pain and trait-anxiety on health-related quality of life in fibromyalgia. Quality of Life Research, 29(7), 1871-1881. DOI: 10.1007/s11136-020-02554-7
Guinle, M. I. B., & Sinha, R. (2020). The role of stress, trauma, and negative affect in alcohol misuse and alcohol use disorder in women. Alcohol Research: Current Reviews, 40(2). DOI: 10.35946/arcr.v40.2.20-00507
Hallegraeff, J. M., Kan, R., van Trijffel, E., & Reneman, M. F. (2020). State anxiety improves prediction of pain and pain-related disability after 12 weeks in patients with acute low back pain: a cohort study. Journal of Physiotherapy, 66(1), 39-44. DOI: 10.1016/j.jphys.2020.01.002
Hoffman, S. N., Rassaby, M. M., Stein, M. B., & Taylor, C. T. (2024). Positive and negative affect change following psychotherapeutic treatment for anxiety-related disorders: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders. https://doi.org/10.1016/j.jad.2024.01.016
Kalfas, M., Chisari, C., & Windgassen, S. (2022). Psychosocial factors associated with pain and health‐related quality of life in Endometriosis: A systematic review. European Journal of Pain, 26(9), 1827-1848. https://doi.org/10.1002/ejp.1838
Kikas, K., Werner-Seidler, A., Upton, E., & Newby, J. (2024). Illness Anxiety Disorder: A Review of the Current Research and Future Directions. Current Psychiatry Reports, 1-9. https://doi.org/10.1007/s11920-024-01378-7
Kline, R. B. (2023). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Publications. https://doi.org/10.1016/j.brainres.2022.148971
Knaster, P., Estlander, A. M., Karlsson, H., Kaprio, J., & Kalso, E. (2012). Temperament traits and chronic pain: the association of harm avoidance and pain-related anxiety. PLoS One, 7(10), e45672. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0045672
Lebel, S., Mutsaers, B., Tomei, C., Leclair, C. S., Jones, G., Petricone-Westwood, D., ... & Dinkel, A. (2020). Health anxiety and illness-related fears across diverse chronic illnesses: A systematic review on conceptualization, measurement, prevalence, course, and correlates. PLoS One, 15(7), e0234124. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0234124
Marcus, D. K., Hughes, K. T., & Arnau, R. C. (2008). Health anxiety, rumination, and negative affect: A mediational analysis. Journal of Psychosomatic Research, 64(5), 495-501. https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2007.12.006
Mataix-Cols, D., Isomura, K., Sidorchuk, A., Rautio, D., Ivanov, V. Z., Rück, C., ... & De La Cruz, L. F. (2024). All-Cause and Cause-Specific Mortality Among Individuals With Hypochondriasis. JAMA Psychiatry, 81(3), 284-291. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2023.4072
McCracken, L. M. & Dhingra, L. (2002). A short version of the Pain Anxiety Symptom Scale (PASS-20): Preliminary development and validity. Pain Research and Management, 7, 45-50. https://doi.org/10.1155/2002/675090
McCracken, L. M., Zayfert, C., & Gross, R. T. (1992). The Pain Anxiety Symptoms Scale: Development and validation of a scale to measure fear of pain. Pain, 50, 67–73. https://doi.org/10.1016/0304-3959(92)90145-2
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1403 2(4): 16- 35------------------------------------------ آگشته 34
Melli, G., Bailey, R., Carraresi, C., & Poli, A. (2018). Metacognitive beliefs as a predictor of health anxiety in a self‐reporting Italian clinical sample. Clinical Psychology & Psychotherapy, 25(2), 263-271. https://doi.org/10.1002/cpp.2137
Mousavi, S. H., Bagherian-Saraoudi, R., Meschi, F., Khalatbari, J., & Tajeri, B. (2020). The role of mediating resilience in the relationship between health literacy and specific quality of life in breast cancer patients. Journal of Health Psychology, 9(1), 79-94. https://doi.org/10.1177/135910
Mufassery, M. R., Asadnia, S., Arabi Divrazmi, S., Rahimi, F., Shahini, S., & Shahini, P. (2023). The comparison of illness anxiety disorder with panic disorder based on meta-diagnostic cognitive structures: Pain catastrophizing and anxiety sensitivity. Journal of Research in Psychopathology, 4(14), 29-36. https://doi.org/10.25088/jrip.2023.14.671
Parr, J. J., Borsa, P. A., Fillingim, R. B., Tillman, M. D., Manini, T. M., Gregory, C. M., & George, S. Z. (2012). Pain-related fear and catastrophizing predict pain intensity and disability independently using an induced muscle injury model. The Journal of Pain, 13(4), 370-378. https://doi.org/10.1016/j.jpain.2012.01.002
Petrini, L., & Arendt-Nielsen, L. (2020). Understanding pain catastrophizing: putting pieces together. Frontiers in Psychology, 11, 603420. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.603420
Rogers, A. H., & Farris, S. G. (2022). A meta‐analysis of the associations of elements of the fear‐avoidance model of chronic pain with negative affect, depression, anxiety, pain‐related disability and pain intensity. European Journal of Pain, 26(8), 1611-1635. https://doi.org/10.1002/ejp.1959
Saeed, S., Islam, S., & Khawar, R. (2019). Mediating Role of Negative Affect in Relationship between Illness Anxiety and Alexithymia. FWU Journal of Social Sciences, 13(3). https://doi.org/10.51709/jesd2019133
Sajjadian, I., Neshat Dost, H., Molavi, H., & Bagherian-Sararoudi, R. (2012). Cognitive and emotional factors effective on chronic low back pain in women: Explanation of the role of fear-avoidance beliefs, pain catastrophizing, and anxiety. Journal of Research in Behavioural Sciences, 9(5), 0-0.
Salkovskis, P. M., Rimes, K. A., Warwick, H. M., & Clark, D. (2002). The Health Anxiety Inventory: development and validation of scales for the measurement of health anxiety and hypochondriasis. Psychological Medicine, 32(5), 843-853. https://doi.org/10.1017/S0033291702005822
Scarella, T. M., Boland, R. J., & Barsky, A. J. (2019). Illness anxiety disorder: psychopathology, epidemiology, clinical characteristics, and treatment. Psychosomatic Medicine, 81(5), 398-407. https://doi.org/10.1097/PSY.0000000000000712
Serbic, D., Ferguson, L., Nichols, G., Smith, M., Thomas, G., & Pincus, T. (2020). The role of observers' fear of pain and health anxiety in empathy for pain: An experimental study. British Journal of Pain, 14(2), 74-81. https://doi.org/10.1177/2049463720920147
Seweryn, P., Orzeszek, S. M., Waliszewska-Prosół, M., Jenča, A., Osiewicz, M., Paradowska-Stolarz, A., ... & Więckiewicz, M. (2023). Relationship between pain severity, satisfaction with life, and the quality of sleep in Polish adults with temporomandibular disorders. Dental and Medical Problems, 60(4), 609-617. https://doi.org/10.17219/dmp/157025

نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری ----------------- آگشته 35
Shanbehzadeh, S., Salavati, M., Tavahomi, M., Khatibi, A., Talebian, S., & Khademi-Kalantari, K. (2017). Reliability and validity of the pain anxiety symptom scale in Persian speaking chronic low back pain patients. Spine, 42(21), E1238-E1244. https://doi.org/10.1097/BRS.0000000000002119
Stringer, D. M. (2020). Negative affect. In Encyclopedia of Behavioral Medicine (pp. 1469-1469). Cham: Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-030-17404-4_1214
Sturgeon, J. A., & Zautra, A. J. (2013). State and trait pain catastrophizing and emotional health in rheumatoid arthritis. Annals of Behavioral Medicine, 45(1), 69-77. https://doi.org/10.1007/s12160-012-9382-7
Sullivan, M. J., & Tripp, D. A. (2024). Pain catastrophizing: controversies, misconceptions and future directions. The Journal of Pain, 25(3), 575-587. https://doi.org/10.1016/j.jpain.2023.11.010
Sullivan, M. J., Thorn, B., Haythornthwaite, J. A., Keefe, F., Martin, M., Bradley, L. A., & Lefebvre, J. C. (2001). Theoretical perspectives on the relation between catastrophizing and pain. The Clinical Journal of Pain, 17(1), 52-64. https://doi.org/10.1097/00002508-200101000-00008
Tait, R. C., & Chibnall, J. T. (2005). Factor structure of the pain disability index in workers’ compensation claimants with low back injuries. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 86(6), 1141-1146. https://doi.org/10.1016/j.apmr.2004.11.031
Unal, G. O., Demiray, K. E., & Unal, O. (2022). Do patients with major depressive disorder and generalized anxiety disorder experience more somatosensorial amplification, hypochondriasis, and fear of COVID-19? Dusunen Adam, 35(1), 34-42. https://doi.org/10.14744/dajp.2022.60031
Wang, P., Cao, W., Chen, T., Gao, J., Liu, Y., Yang, X., ... & Li, Z. (2021). Mediating role of rumination and negative affect in the effect of mind-wandering on symptoms in patients with obsessive-compulsive disorder. Frontiers in Psychiatry, 12, 755159. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.755159
Watson, D. (1994). The PANAS-X: Manual for the positive and negative affect schedule-expanded form. The University of Iowa. [No DOI available]
Wong, W. S., Lam, H. M. J., Chen, P. P., Chow, Y. F., Wong, S., Lim, H. S., ... & Fielding, R. (2015). The fear-avoidance model of chronic pain: assessing the role of neuroticism and negative affect in pain catastrophizing using structural equation modeling. International Journal of Behavioral Medicine, 22, 118-131. https://doi.org/10.1007/s12529-014-9415-4
Yalçın, İ., Boysan, M., Eşkisi, M., & Çam, Z. (2024). Health anxiety model of cyberchondria, fears, obsessions, sleep quality, and negative affect during COVID-19. Current Psychology, 43(9), 8502-8519. https://doi.org/10.1007/s12144-021-02080-5
Zambelli, Z., Halstead, E. J., Fidalgo, A. R., & Dimitriou, D. (2021). Good sleep quality improves the relationship between pain and depression among individuals with chronic pain. Frontiers in Psychology, 12, 668930. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.668930

نص كامل:



 

Journal of Psycho Res and Edu Studies      Volume 2, Issue 4- Winter 2025 - Pages 16-35

doi:org  10.71610/psych.2025.1197254

---

 

 

The mediating role of negative affect in the relationship between pain anxiety and pain catastrophizing with symptoms of health anxiety disorder

  Mohammad Rasoul Mufassery1 , Saeed Asadnia2 , Mansour Agashteh3* , Hasan Satvat Ghasriki4

1. PhD in Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Urmia University, Urmia, Iran.

2. PhD in Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Tabriz University, Tabriz, Iran.

3. PhD student in clinical Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Tabriz University, Tabriz, Iran.

4. Assisstant professor, Psychology group, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Azad University of Urmia, Urmia, Iran.

 

OPEN ACCESS Research Article   *Correspondence : Mansour Agashteh * [e-mail]                                                       Received: December 15, 2024 Accepted: January 13, 2025 Published: Winter 2025                                                     Citation: Mufassery, MR, Asadnia, S, Agashteh, M, Satvat Ghasriki, H. (2025). The mediating role of negative affect in the relationship between pain anxiety and pain catastrophizing with symptoms of health anxiety disorder. Journal of Psycho Research and Educational Studies, 2(4): 16-35.     doi:org  10.71610/psych.2025.1197254

Abstract Pain catastrophizing, pain anxiety, and negative affect are important variables in pain perception, but there is limited knowledge about their role in the level of health anxiety disorder among patients. Therefore, the aim of this study was to examine the mediating role of negative affect in the relationship between pain anxiety and pain catastrophizing with symptoms of health anxiety disorder. This descriptive-correlational study included all students at Urmia University during the second semester of the 1403-1402 academic year. A total of 200 students were selected using multi-stage cluster sampling and participated in this study. Participants completed the Health Anxiety Inventory (Salkovskis et al., 2002), the Pain Catastrophizing Scale (Sullivan et al., 1995), the Pain Anxiety Symptoms Scale (Kraaken et al., 1992), and the Positive and Negative Affect Schedule (Watson et al., 1988). Data were analyzed using Pearson correlation and structural equation modeling with SPSS version 26 and Amos version 24. The results indicated that there is a significant positive relationship at the 0.01 level between pain anxiety, pain catastrophizing, and negative affect with health anxiety. Given the goodness-of-fit indices, the model predicting health anxiety fits relatively well, and the conceptual model provides an appropriate framework for examining health anxiety from the perspective of model fit indices. The findings of this study provide a suitable framework for understanding the etiology of health anxiety disorder and can be used in designing and implementing therapeutic interventions aimed at reducing negative affect, pain catastrophizing, and pain-related anxiety to improve the symptoms of this disorder. Key words: Negative affect, health anxiety disorder, pain catastrophizing, pain anxiety.

 

Journal of Psycho Research and Educational Studies, 2(4): 16-35 Winter 2025                                                      17

Extended Abstract

Introduction

Health anxiety disorder is characterized by excessive worry about having a serious illness, even in the absence of significant physical symptoms. Individuals with this disorder often misinterpret minor bodily sensations as indicators of severe diseases (Kias et al., 2024). This study explores the role of pain anxiety and pain catastrophizing in the development and persistence of health anxiety disorder, considering the mediating role of negative affect (LeBel et al., 2020). Health anxiety disorder places a significant burden on individuals and society, contributing to high healthcare costs, work-related stress, absenteeism, and reduced quality of life (Skarla et al., 2019; Azmireli & Farahat, 2019). The disorder's prevalence is estimated at 0.13% in the general adult population, with higher rates reported among women (Skarla et al., 2019). In Iran, the prevalence is approximately 6.6% (Abolhasani et al., 2016). Health anxiety disorder imposes significant burdens on individuals and society, yet it remains poorly understood. The disorder is often confused with somatic symptom disorder, though it is distinct in its focus on anxiety rather than physical symptoms (American Psychiatric Association, 2013). Pain anxiety, a pervasive emotional state anticipating painful stimuli, and pain catastrophizing, characterized by negative rumination about pain, are thought to contribute to health anxiety (Rogers et al., 2022; Katiurodi, 2020). Negative affect, involving distress and negative emotions such as anxiety and sadness, may mediate these relationships (Hofmann et al., 2024).

Methodology

This study employed a descriptive-correlational design involving 240 university students from Urmia University. Participants completed standardized questionnaires measuring pain anxiety, pain catastrophizing, health anxiety, and negative affect (Sullivan et al., 1995; Salkovskis et al., 2002). Data were analyzed using structural equation modeling to test the hypothesized mediating role of negative affect (Kline, 2023).

Discussion and Results

Findings indicated significant positive relationships between pain anxiety, pain catastrophizing, and health anxiety (Dugas et al., 2023). Negative affect was found to mediate the relationship between pain-related variables and health anxiety, suggesting that individuals with higher pain anxiety and catastrophizing are more likely to experience health anxiety through increased negative affect (Rogers & Faris, 2022). The results align with previous research indicating that pain anxiety and catastrophizing are predictive of health anxiety. These findings highlight the importance of addressing negative affect in therapeutic interventions for health anxiety (Marcus et al., 2008). By reducing negative affect, it may be possible to mitigate the impact of pain-related anxiety on health anxiety symptoms (Saeed et al., 2019). This study underscores the complex interplay between pain anxiety, catastrophizing, and negative affect in health anxiety disorder. Clinical interventions should consider these factors to effectively address and manage health anxiety symptoms. Future research should explore these relationships in diverse populations to enhance the generalizability of findings.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری سال دوم، شماره چهارم، زمستان 1403- صفحات 16-35

doi:org  10.71610/psych.2025.1197254

---

 

نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد

با نشانه های اختلال اضطراب بیماری

محمد رسول مفسری1، سعید اسدنیا2، منصور آگشته*3، حسن سطوت قصریکی4

1- دکتری روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

2- دکتری روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 - دانشجوی دکتری روانشناسی بالینی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

4 - استادیار، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد ارومیه، ارومیه، ایران.

دسترسي آزاد مقاله علمي پژوهشي نويسنده مسئول*: منصور آگشته [e-mail]                                                          تاريخ دريافت: 25/09/1403 تاريخ پذيرش: 24/10/1403 تاريخ انتشار: زمستان 1403 استناد: مفسری، محمد رسول، اسدنیا، سعید، آگشته، منصور، سطوت قصریکی، حسن. (1403). نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری. فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1403 2(4): 35-16.   doi:org  10.71610/psych.2025.1197254

چکیده فاجعه سازی درد، اضطراب درد و عاطفه منفی از متغیرهای حائز اهمیت در ادراک درد هستند، اما در مورد نقش آنها بر میزان اختلال اضطراب بیماری درمانجویان دانش اندکی وجود دارد. بنابراین، هدف مطالعه حاضر بررسی نقش واسطه ای عاطفه ی منفی در رابطه بین  اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری بود. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی - همبستگی و جامعه‌ی آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه ارومیه در نیم‌سال دوم تحصیلی 1403-1402 بود. 200 نفر از دانشجویان به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب و در این پژوهش شرکت کردند. شرکت کنندگان پرسش نامه های اضطراب سلامت (سالکوویسکیس و همکاران،2002)، پرسشنامه استاندارد فاجعه سازی درد (سالیوان و همکاران ، 1995)، مقیاس اضطراب مرتبط با درد (کراکن وهمکاران، 1992) و پرسش‌نامه عاطفه مثبت و عاطفه منفی (واتسون و همکاران، 1988) را تکمیل کردند. داده‌ها به روش همبستگی پیرسون و مدل سازی معادلات ساختاری و با بهره گیری از نسخه 26 نرم افزار SPSS  و نسخه 24 نرم افزار Amos تحلیل شد. یافته ها حاکی از آن است که بین اضطراب درد، فاجعه آفرینی درد و عاطفه منفی با اضطراب سلامتی در سطح 01/0 رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. با توجه به مشخصه های نکویی برازش، برازش مدل پیش بینی اضطراب سلامتی در سطح نسبتاً خوبی می باشد و مدل مفهومی ارائه شده از منظر شاخص های برازش مدل، چارچوب مناسبی را جهت بررسی اضطراب سلامتی ارائه می دهد. یافته‌های این پژوهش چهارچوب مناسبی برای سبب‌شناسی اختلال اضطراب بیماری فراهم می‌آورد و می‌تواند در طراحی و اجرای مداخلات درمانی مبتنی بر کاهش عاطفه منفی، فاجعه‌آفرینی درد و اضطراب مرتبط با درد برای بهبود نشانه‌های این اختلال مورد استفاده قرار گیرد. واژگان کلیدی: عاطفه منفی، اختلال اضطراب بیماری، فاجعه‌آفرینی درد، اضطراب درد.

 

نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری ----------------- آگشته                        19  

مقدمه

یکی از مباحث اساسی در آسیب­شناسی روانی شیوه پاسخ­دهی افراد به بیماری­های جسمانی است. در یک سو افرادی قرار دارند که بیماری­های جسمانی خود را نادیده گرفته و حتی انکار می­کنند و در سوی دیگر افرادی هستند که علایم جزئی بدنی را به­عنوان وجود یک بیماری بدخیم سوءتعبیر می­کنند (کیاس¹ و همکاران، 2024). از این­رو با در نظر گرفتن این امرکه سلامتی برای ادامه حیات ضروری است، بنابراین جای تعجبی ندارد که اغلب افراد اشتغال ذهنی² درباره سلامتی جسمانی­شان داشته باشند. این نوع اشتغال ذهنی در بین افرادی که به بیماری­های بدخیمی مبتلا بوده و یا در معرض خطر ابتلا به یک نوع بیماری خاصی هستند، شیوع بیشتری دارد (لبل³ و همکاران، 2020). اما در این بین افرادی نیز به درمانگاه­های پزشکی مراجعه می­کنند بدون این که در معرض خطر بیماری و یا مبتلا به بیماری خاصی باشند، دچار اشتغال ذهنی در مورد بیماری بوده یا نگرانی زیادی نسبت به سلامتی­شان گزارش می­کنند به طوری که حتی نشانه­های بدنی بسیار جزیی را به عنوان یک بیماری جدی تعبیر می­کنند. این افراد دچار اختلال اضطراب بیماری⁴ هستند (ملی⁵ و همکاران، 2018). نگرانی این افراد ناشی از ترس بی­اساس از داشتن بیماری است تا نشانه­های جسمی و این نگرانی علیرغم معاینات جسمی و منفی بودن آزمایشات طبی، ادامه می­یابد. در این اختلال نشانه­های جسمی وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد، جزئی هستند و اغلب حاکی از سوتعبیر علایم طبیعی بدنی می­باشد. اضطراب بیماری سازه­ای ابعادی است که در یک طیف آن فقدان نگرانی در مورد سلامتی و در انتهای دیگر اضطراب بیش از حد در مورد سلامتی مشاهده می­شود (انجمن روان­پزشکی آمریکا⁶، 2013). 

اختلال اضطراب بیماری بار قابل توجهی بر دوش افراد و جامعه می­گذارد. علی­رغم تأثیرات منفی آن، درک درستی از این اختلال وجود ندارد و بحث­هایی در مورد اینکه آیا اختلال اضطراب بیماری باید به عنوان یک اختلال اضطرابی طبقه بندی شود و اینکه آیا این اختلال از اختلال علائم جسمی متمایز است یا خیر، باقی می­ماند (کیاس و همکاران، 2024). شیوع این اختلال در جمعیت عمومی بزرگسال 13/0 برآورد شده و در زنان بیشتر از مردان گزارش شذه است (اسکارلا⁷ و همکاران، 2019). ابوالحسنی و همکاران(2016)، نیز شیوع این اختلال را در ایران حدود 6/6 گزارش کرده­اند. این اختلال با مشکلات زیادی از جمله هزینه­های درمانی بالا (اسکارلا و همکاران، 2019)، استرس­های شغلی زیاد و غیبت از کار (ازمیرلی و فراحت⁸، 2019)، میزان مرگ و میر بالا (ماتایز-کولز⁹ و همکاران، 2024)، افسردگی(یونال¹⁰، 2022)، کاهش کیفیت زندگی (کیولکوویکز¹¹ و همکاران، 2022) همراه است.

 یکی­از عواملی که در انواع اختلالات اضطرابی و نگرانی­های مرتبط با سلامتی و بیماری، نقش مهمی بازی می­کند، اضطراب درد¹² است (هال­گراف¹³ و همکاران، 2020؛ روگرس¹⁴ و همکاران، 2022؛ کاتیورودی¹⁵، 2020).

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1403 2(4): 16- 35------------------------------------------ آگشته                              20     

 اضطراب درد به عنوان حالت هیجانی فراگیر و آینده­محور توصیف شده است که به دنبال انتظار محرک دردزا (که لزوماً حضور ندارد) رخ می­دهد. اضطراب درد شامل سه بعد شناختی، زیستی و حرکتی می­باشد؛ که با تفسیرهای ترسناک، اجتناب و فرار، پاسخ­های فیزیولوژیك و تداخل شناختی مشخص می­شود (روگرس و همکاران، 2022) و همچنین مفاهیم اجتناب، ترس از درد و نشانگان جسمي را نیز در بر مي‌گیرد (شنبه­زاده و همکاران، 2017). اضطراب درد، رفتارهای حاکی از درد، طول مدت بستری شدن در بیمارستان (فرناندز-دی­لاس­پناس¹⁶ و همکاران،2022) و افزایش نشانه­های بیماری را پیش بینی می­کند (روگرس و همکاران، 2022) و در رشد و گسترش اختلالات اضطرابی نیز اثر مستقیم دارد (هال­گراف و همکاران، 2020). به طوری اگر اضطراب درد درمان نشود، به شکل ترس، کیفیت خواب نامطلوب، کاهش عملکرد شغلی آشکار شده و سبک‌های مقابله‌ای ناکارآمد و عدم همکاری بیمار با درمان را در پی خواهد داشت (زامبلی¹⁷ و همکاران، 2021). اضطراب درد بر اساس شواهد بالینی، منجر به توجه انتخابی نسبت به محرک‌های تهدید کننده می­شود و اغلب پژوهشگران تاکید کرده­اند که سوگیری توجه نسبت به محرک‌های تهدید کننده، منجر به شناسایی سریع حس­های بدنی شده (ابیودوش¹⁸ و همکاران، 2023) و در نتیجه به تداوم اضطراب بیماری کمک می­کند (کاتیورودی، 2020). در همین راستا سربیک¹⁹و همکاران (2020) دریافتند که ترس از درد نقش مهمی در اضطراب سلامتی دارد. از این­رو می‌توان گفت اضطــراب درد یکــی از متغیرهــای روان‌شــناختی درد اســت، کــه در ادراک و سـازگاری بـا درد مؤثـر اسـت (کالفاس²⁰ و همکاران، 2022).

از دیگر عوامل موثر بر اختلال اضطراب بیماری، فاجعه آفرینی درد²¹ است (مارکوس و همکاران، 2008؛ مفسری و همکاران، 2023). در حالی که اضطراب درد بیشتر متمرکز بر اجتناب و فرار است، فاجعه آفرینی درد بیشتر متمرکز بر نشخوار ذهنی حاصل از درد است (پترینی و آرندت-نیلسن²²، 2020). فاجعه‌سازی درد یک سبک اسنادی شناختی است که با ذهنیت منفی، بزرگ‌نمایی و نشخوار فکری درباره درد مشخص می‌شود (سالیوان²³ و همکاران ، 2001). فاجعـه­آفرینـی عبارتند از جهت­گیری منفـی و اغراق­آمیز نسـبت بـه درد ادراک شـده و انتظـارات منفـی در مـورد پیامدهـای آن اسـت، کـه به تمرکـز بیشـتر روی جنبـه منفی موقعیت، تفسـیر برانگیختگی­هـای جسـمی بـه عنـوان نشـانه­های درد، تـرس از درد و در نهایـت رفتارهـای اجتنابـی و ایجـاد چرخـه­ی تـرس اجتنـاب منجـر می­شـود. همچنین فاجعـه­آفرینی تأثیـر مخربی بـر عملکـرد بیمار دارد (سالیوان و تریپ²⁴، 2024). در همین راستا نتایج پژوهش داگاس²⁵ و همکاران (2023) حاکی­از آن است که فاجعه­آفرینی درد با نگرانی در مورد سلامتی مرتبط می­باشد. مارکوس²⁶ و همکاران (2008) نیز نشان دادند فاجعه­آفرینی علائم مبهم بدنی به افزایش درد در نشانه­های اضطراب بیماری اثر مستقیم دارد. موسوی و همکاران (2020)، نیز نشان دادند فاجعه آفرینی درد در رابطه بین سواد سلامتی و کیفیت زندگی نقش میانجی بازی می کند.

 

نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری ----------------- آگشته  21  

 در پژوهشی دیگر سجادیان و همکاران (2012) نیز به این نتیجه رسیدند بین درد با باورهای ترس- اجتناب و فاجعه آفرینی درد و اضطراب رابطه مثبت وجود دارد. نتایج پژوهش استرجن و زاترا²⁷(2013) نیز حاکی از رابطه بین فاجعه آفرینی درد با اختلالات افسردگی و اضطرابی بود.

علی­رغم نقش مهم اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد در شکل­گیری اضطراب بیماری، پژوهش­ها نشان می­دهند که این دو متغیر به طور کامل تمام تغییرپذیری­ها را در نشانه­های اضطراب بیماری تبیین نمی­کند (کالوز-سانچز و همکاران²⁸، 2020). بنابراین، بررسی عوامل دیگری که ممکن است در تشدید این اختلال تاثیرگذار باشند، ضروری به نظر می­رسد. در سال­های اخیر توجه زیادی به عاطفه منفی²⁹ به عنوان عامل آسیب­شناختی در انواع مختلف اختلال­های روانی شده است (هافمن³⁰ و همکاران، 2024). عاطفه منفی به­طور کلی به عنوان یک حالت پریشانی عاطفی تعریف می­شود و با احساسات ناخوشایند از جمله اضطراب، ترس، عصبانیت، تحریک‌پذیری و غم و اندوه همراه بوده و افرادی که از عاطفه منفی بیشتری برخوردارند، به سمت ناراحتی و ناخرسندی گرایش داشته و دید منفی نسبت به خود دارند (گاینلی و سینها³¹، 2020). اما این نیز روشن است که یک بعد وجود دارد به نام خوشایند - ناخوشایند که با دو حالت عاطفه منفی و مثبت (شادی و غمگینی) ارتباط دارد (استرینگر³²، 2020). از این­رو چارچوب­های نظری متعدد پیشنهاد می­کنند که اضطراب را می­توان به عنوان عملکرد در امتداد دو مسیر عاطفه مثبت و منفی تصور کرد که فقط در سطح خودگزارشی به طور متوسط ​​به هم مرتبط هستند. عاطفه منفی، که به طور تاریخی در تحقیقات مربوط به اضطراب مورد تاکید قرار گرفته است، از طریق تجربه عواطفی مانند غم، خشم، ترس، اضطراب و شناخت­های منفی، پاسخ­های فرد را به پیامدهای بالقوه ناخوشایند یا تنبیه کننده (مانند تجربه درد، طرد اجتماعی، از دست دادن) از طریق افزایش توجه به محرک­های منفی، نگرانی، نشخوار فکری و رفتارهای اجتنابی هدایت می کند (هافمن³³ و همکاران، 2024).

عاطفه منفی در پدیدآیی انواع اختلالات از جمله اختلال اضطراب فراگیر (چن و لوویبوند³⁴، 2020) و اختلال وسواسی اجباری (وانگ³⁵ و همکاران، 2021) نقش مهمی اساسی ایفا می­کند. پژوهش­ها حاکی­از آن است عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب بیماری و ناگویی خلقی نقش واسطه­ای ایفا می­کند از طرفی تحقیقات تجربی نقش عاطفه منفی در توضیح علائم مربوط به انواع اختلالات جسمی غیرقابل توضیح از نظر پزشکی را مورد تاکید قرار داده­اند (سعید³⁶ و همکاران، 2019؛ لبل و همکاران، 2020). در همین راستا الین­برگ³⁷(2016) گزارش می­کند که وجود عوامل ژنتیکی در سبب­شناسی اختلال اضطراب بیماری ممکن است باعث حساسیت به حس­های بدنی از جمله عاطفه منفی شوند. در پژوهشی مارکوس و همکاران(2008) نیز نشان دادند سبک شناختی نشخوارکننده³⁸ با واسطه­گری عاطفه منفی بر افزایش نشانه­های اضطراب بیماری تاثیر مستقیم دارد.

 

 فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1403 2(4): 16- 35------------------------------------------ آگشته                              22     

از طرفی نقش واسطه­ای عاطفه منفی با اضطراب بیماری زمانی برجسته می­شود که ارتباط این سازه را با اضطراب درد و فاجعه­آفرینی درد مورد بررسی قرار بدهیم. در همین راستا روگرس و فاریس³⁹(2022) نشان دادند که بین اضطراب درد، فاجعه‌سازی درد، عاطفه منفی مرتبط با درد، اضطراب و ناتوانی مرتبط با درد، رابطه مثبت و معنی­داری وجود دارد. نتایج پژوهش کالوز-سانچز و همکاران⁴⁰(2020) نیز حاکی از آن بود که فاجعه­آفرینی درد در رابطه بین عاطفه منفی ناشی از درد و اضطراب مرتبط با سلامتی، نقش واسطه­ای دارد. وانگ⁴¹ و همکاران(2015) در مدل ترس- اجتناب از درد مزمن⁴² نشان دادند که افراد با روان­رنجورخویی و عاطفه منفی بالا، فاجعه­آفرینی بیشتری در مورد درد دارند.

 از یک سو اضطراب درد و فاجعه­آفرینی درد در ایجاد اختلال اضطراب بیماری نقش دارند و از سوی دیگر افراد مبتلا به این اختلال دارای عاطفه منفی بالایی هستند. همچنین افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری در معرض نگرانی همیشگی از ابتلا به یک بیماری جدی قرار دارند و این اشتغال ذهنی مداوم و بیش ازحد ناتوان کننده بوده و به دلیل استفاده زیاد از خدمات بهداشتی درمانی منجر به افزایش هزینه­های پزشکی و موجب رنج فرد و اطرافیانش می­شود (اسکارلا و همکاران، 2019).علاوه براین پژوهش­های اندکی به بررسی رابطه بین اضطراب درد، فاجعه­آفرینی درد، اضطراب بیماری و عاطفه منفی پرداخته­اند. بنابراین برای برنامه­ریزی و پیشگیری از افزایش شیوع  اختلال اضطراب بیماری، ابتدا باید عوامل مرتبط با آن را شناسایی کرده و بر اساس آن به دنبال درمان بود. با توجه به پیشینه پژوهشی اندک، عدم توجه به متغیرهای مذکور در تشدید نشانه­های اضطراب بیماری و لزوم برنامه­ریزی پیش­گیرانه، مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش واسطه­ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه­آفرینی درد با نشانه­های اختلال اضطراب بیماری انجام شد.   

روش اجرای پژوهش

     پژوهش حاضر از نظر هدف، از نوع بنیادی و به لحاظ نحوه گردآوری داده­ها، از نوع توصیفی-همبستگی است. جامعه آماری پژوهش حاضر همه دانشجویان دانشگاه ارومیه در نیم‌سال دوم تحصیلی 1402-1403 را شامل می­شود. حداقل حجم لازم برای پژوهش حاضر بر اساس شاخص پرکاربرد N  بحرانی هولتر محاسبه شده است که این مقدار برای مدل فرضی پژوهش و بر اساس متغیرهای مکنون و مشهود برابر با 270 CN= به دست آمد. همچنین، با در نظر گرفتن حداقل حجم نمونه لازم هنگامی که متغیرهای مشهود مدل بین 10 تا 15 متغیر باشد، حجم نمونه باید بین 200 تا 400 نفر باشد (کلاین⁴³، 2023). از این­رو، کل نمونه انتخاب شده در این پژوهش200 نفر بود که با استفاده از روش نمونه­گیری خوشه­ای چندمرحله­ای ابتدا از میان چهار دانشکده علوم انسانی، فنی، علوم پایه و کشاورزی به تصادف چهاردانشکده انتخاب شد، سپس انتخاب سه رشته از هر دانشکده به روش تصادفی، انتخاب دو کلاس از هر رشته، انتخاب 10 نفر از هر کلاس براساس لیست کلاسی و در نهایت از میان دانشجویان این دانشکده­ها افرادی به صورت تصادفی انتخاب شدند.

پس از اخذ مجوزهای لازم، با مراجعه به دانشگاه ارومیه در نیم‌سال دوم تحصیلی 1402-1403، پرسش­نامه­ها در اختیار دانشجویان قرار گرفت. 

نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری ----------------- آگشته  23  

همچنین برای کسب رضایت آگاهانه و آزادانه شرکت کنندگان، ابتدا هدف از اجرای پژوهش و نحوه­ی انجام آن به طور روشن برای شرکت کنندگان توضیح داده شد و پس از کسب رضایت، پرسشنامه­ها در اختیار آن ها قرار گرفت. ملاك هاي ورود عبارت بودند از: دانشجویانی که در دانشگاه آزاد ارومیه مشغول به تحصیل بوده و رضايت به شركت در پژوهش داشتند همچنین از زمان كافي براي پاسخ­گویی به سوالات پرسشنامه­ها را دارا بودند. ملاك­هاي خروج هم شامل بی­دقتی در پاسخویی به سوالات پرسش­نامه­ها و عدم تمايل به تكميل پرسش­نامه­ها بود. پژوهش با رعایت اصل رازداری و حفظ اسرار شرکت کنندگان انجام شد.

ابزار پژوهش:

پرسشنامه استاندارد فاجعه­سازی درد⁴⁴(PCS)

این پرسشنامه توسط سالیوان⁴⁵ و همکاران (1995) ساخته شد و شامل 13 گزینه است که تناوب افکار مرتبط با درد را در سه بعد نشخوار ذهنی، درماندگی و بزرگنمایی می‌سنجد. نمره­گذاری هر گزینه بر اساس یک مقیاس 5 درجه­ای لیکرت شامل نمره 4 برای " همیشه" و نمره صفر برای " هیچ وقت" است. نمره­ی خرده مقیاس­ها از جمع نمره­های عبارات مربوط به هر خرده مقیاس و نمره کلی از جمع نمره­ی کلیه عبارات حاصل می­شود. حداقل و حداکثر نمره در این پرسش­نامه به ترتیب صفر و 52 است (پار⁴⁶ و همکاران، 2012). سالیوان و همکاران (1995) آلفای کرونباخ برای کل مقیاس را 82/0 گزارش کرده­اند. همچنین پایایی بازآزمایی این مقیاس در یک نمونه 40 نفری نشان دهنده­ی درجه بالایی از پایایی (75/0=r) در مدت 6 هفته بود. تایت و چیبنال⁴⁷ (2005) نیز پایایی درونی این مقیاس را برای کل مقیاس و زیر مقیاس­های درماندگی، بزرگنمایی و نشخوار ذهنی به ترتیب 94/0، 89/0، 78/0 و 87/0 گزارش کرده­اند. ویژگی­های روانسنجی این پرسش­نامه در ایران توسط رحمتی و همکاران(1394) با استفاده ازروش­های تحليل عاملی اکتشافی تأیيدی مورد بررسی قرار گرفت و ضریب همبستگی درونی(80/0 -89/0) و پایایی به­روش بازآزمایی با فاصله 7 تا 14 روز(71/0-81/0) به دست آمد که حاکی از آن بود که این پرسش­نامه و دو خرده مقیاس آن (بزرگنمایی و نشخوار فکری/ ناامیدی) از پایایی مطلوبی برخوردار هستند. همچنین پایایی آن در پژوهش حاضر به وسیله ضریب آلفای کرونباخ برای کل آزمون 86/0 و برای زیر مقیاس بزرگنمایی و نشخوار ذهنی به ترتیب 59/0 و 73/0 به­دست آمد.

پرسشنامه اضطراب سلامتی⁴⁸ (SHAI):

فرم کوتاه این پرسش­نامه توسط سالکویسکیس⁴⁹و همکاران (2002) ساخته شده است. این پرسش­نامه یک مقیاس خودگزارشی 18 عبارتی و شامل 3 مؤلفه­ی نگرانی کلی از سلامتی، ابتلا به بیماری و پیامدهای بیماری است و بر اساس طیف چهارگزینه‌ای لیکرت به سنجش اضطراب مرتبط با سلامت می پردازد. هر آیتم چهار گزینه دارد و هر یک از گزینه­ها به صورت یک جمله خبری است. نمره‌گذاری برای هر آیتم از صفر تا 3 است. گزینه الف" صفر"، گزینه ب (1)، گزینه ج (2) و گزینه د (3) نمره دارد. حداقل و حداکثر نمره این پرسش­نامه به ترتیب صفر و 54 است. سالکوسکیس و همکاران (2002) روایی آن را 72/0 ، پایایی بازآزمایی 90/0 و ضریب آلفای کرونباخ این پرسش­نامه را 82/0 گزارش کرده­اند. در ایران نیز این پرسش­نامه توسط نرگسی و همکاران(1396) اعتباریابی شده است. 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1403 2(4): 16- 35------------------------------------------ آگشته                              24    

در پژوهش آن­ها ضریب آلفای کرونباخ 75/0 به دست آمده که  حاکی از پایایی رضایت بخش آن است. مفسری و همکاران (2022) نیز ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه را 74/0 گزارش کرده اند. در پژوهش حاضر نیز برای بررسی همسانی­درونی پرسش­نامه بر روی دانشجویان از آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب 76/0 دست آمد.

پرسش‌نامه عاطفه مثبت و عاطفه منفی⁵⁰(PANAS)‌:

 این مقیاس توسط واتسون⁵¹(1994)تهیه شده است. این مقیاس، ابزار خودسنجی ۲۰ آیتمی بوده و برای اندازه‌گیری 2 بُعد خلقی، یعنی عاطفه منفی و مثبت طراحی شده‌اند. هر خرده‌مقیاس ۱۰ آیتم دارد. آیتم‌ها روی 1 مقیاس 5 نقطه‌ای (1=‌بسیار کم، به هیچ وجه تا ۵‌=‌بسیار زیاد)، از سوی آزمودنی رتبه‌بندی می‌شوند. حداقل و حداکثر نمره در هر یک از زیر مقیاس‌های فهرست به ترتیب ۱۰ و ۵۰ است. نتایج پژوهشی که بخشی‌پور و دژکام (1384) در ایران انجام از طریق تحلیل عاملی تأییدی دادند، بر ویژگی‌های روان‌سنجی مناسب این مقیاس دلالت دارد. اعتبار و روایی سازه این ابزار مؤید مناسب بودن آن بوده و اعتبار خرده‌مقیاس‌های آن برابر با 87/0 بود. در پژوهش حاضر نیز برای بررسی همسانی­ درونی پرسش­نامه بر روی دانشجویان از آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب 85/0 به دست آمد.

مقیاس اضطراب مرتبط با درد⁵² (PASS) 

این پرسش­نامه توسط مـك كراكن⁵³ و همکاران(1992) ســاخته شــده اســت که بـرای ارزیابـی اضطـراب و واكنش­هـای تـرس مرتبـط بـا درد در افـراد مبتـلا بـه دردهـای مزمـن مورد استفاده قرار می­گیرد. مقیـاس علائـم اضطـراب مرتبـط بـا درد یـك ابزار خودگزارشـی اسـت. این مقیاس چهار مولفة اضطراب شناختی، رفتار اجتناب - فرار، ترس از درد و نشانگان فیزیولوژیك اضطراب را اندازه­گیری می­کند. پاسخ­دهی و نمره­گذاری عبارات بر اساس طیف لیکرت شش درجه‌ای(صفر تا 5) است. حداقل نمره این مقیاس  صفر و حداکثر نمره آن 63 می‌باشد. در مطالعه مك کراکن و دینرا⁵⁴(2002) آلفای کرونباخ برای کل مقیاس برابر با 91/0 و برای زیرمقیاس‌ها بین 75/0 تا 86/0 گزارش شده است. داوودی و همکاران (1391) این پرسشنامه را ترجمه و پایایی و اعتبار آن را مناسب گزارش کرده­اند. در مطالعه­ی آنها، آلفای کرونباخ برای کل مقیاس برابر با 88/0 و برای زیر مقیاس‌ها بین 64/0 تا 87/0 گزارش شده است. در مطالعه حاضر نیز آلفای کرونباخ برای اضطراب درد 81/0 به دست آمد.

یافته ها

در این پژوهش 114 نفر (57 درصد) زن و 96 نفر (43 درصد) مرد بودند. 21 نفر (5/10 درصد) زیر­دیپلم، 48 نفر (24 درصد) دیپلم، 112 نفر (56 درصد) لیسانس، 19 نفر (5/9 درصد) فوق لیسانس بودند. میانگین سن افراد نمونه 35/41 سال و انحراف معیار سن، 03/4 بود.

در جدول 1 میانگین، انحراف استاندارد، چولگی، کشیدگی متغیرهای مورد استفاده در پژوهش، ارائه شده است.

.

نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری ----------------- آگشته  25  

جدول 1. شاخص­های میانگین و انحراف معیار داده­ها 200 N=

متغیرها	میانگین	انحراف استاندارد
شناختی	10/72	16/7
فیریولوژیک	13/79	18/6
ترس	14/48	76/5
اجتناب	16/20	56/7
اضطراب درد	55/61	30/2
نشخوار	98/48	11/2
بزرگ نمایی	87/56	9/2
درماندگی	09/34	9/3
فاجعه آفرینی درد	45/30	16/8
عاطفه منفی	15/12	23/5
ابتلا به بیماری	48/14	14/5
پیامدهای بیماری	09/16	27/5
نگرش سلامتی	21/10	58/2
اضطراب سلامتی	78/13	40/2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نتایج جدول 1 میانگین و انحراف معیار هر کدام از متغیرها را نشان می‌دهد. از عامل تورم واریانس (VIF)، برای رابطه خطی بین متغیرهای پیشبین استفاده شد که مقادیر آن برای هر یک از متغیرها کوچکتر از 10 بودند. همچنین آماره تحمل (Tolerance)، این پژوهش تقربیا 2/0 را نشان داد. برای شناسایی داده­های پرت تك متغیری از جداول فراوانی استفاده شد که داده­ی پرتی شناسایی نشد. در جدول 2 ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش ارائه شده است.

 

 

 

 فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1403 2(4): 16- 35------------------------------------------ آگشته                              26     

جدول 2. ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش

متغیرهای پژوهش	1	2	3	4
1- اضطراب درد	1
2-فاجعه آفرینی درد	**771/0	1
3- عاطفه منفی	**663/0	**561/0	1
4- اضطراب سلامتی	**690/0	**822/0	**671/0	1

 

با توجه به نتایج جدول2، بین اضطراب درد،  فاجعه آفرینی درد و عاطفه منفی با اضطراب سلامتی در سطح 01/0 رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. به­منظور پاسخ به پرسش اصلی پژوهش مبنی بر اینکه: آیا مدل تبیین اضطراب سلامتی با توجه به اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نقش میانجی عاطفه منفی با داده­های تجربی برازش دارد؟، از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری و نرم­افزار ایموس نسخه 26 استفاده شده است. در جدول 3 مهمترین شاخص­های برازش گزارش شده­اند.

جدول3. شاخص­های برازش در مدل
شاخص­های برازش مدل		GFI	AGFI	NFI	CFI	RMSEA
مقدار به­دست آمده	19/2	91/0	91/0	91/0	92/0	07/0
حد قابل پذیرش	کمتر از 3	بالاتر از 9/0	بالاتر از 9/0	بالاتر از 9/0	بالاتر از 9/0	کمتر از 1/0

 

با توجه به مشخصه­های نکویی برازش که در جدول 3 گزارش شده برازش مدل پیش بینی اضطراب سلامتی در سطح نسبتاً خوبی می­باشد و مدل مفهومی ارائه شده از منظر شاخص­های برازش مدل، چارچوب مناسبی را جهت بررسی اضطراب سلامتی ارائه می‌دهد. شکل 1 الگوی آزمون شده پژوهش حاضر همراه با ضرایب استاندارد مسیرها را نشان مي­دهد. 

 

 

 

 

 

نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری ----------------- آگشته  27  

 

شکل 1. الگوی آزمون شده همراه با ضرایب استاندارد مسیرها

همانطور که در شکل 1 مشاهده مي­شود، وجود رابطه، حاکي از اثر مستقیم و غیرمستقیم اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد بر اضطراب سلامتی است. در جدول 4 اثرات مستقیم متغیرها گزارش شده است. 

جدول 4. ضرایب مسیرهای مستقيم متغیرها بر اضطراب سلامتی

مسیرهای مستقیم	ضریب بتا )	خطای معیار (S.E)	نسبت بحرانی (C.R.)	معناداری
اضطراب درد ← عاطفه منفی	225/0	139/0	212/2	027/0
فاجعه آفرینی درد ← عاطفه منفی	501/0	169/0	972/4	001/0
اضطراب درد ← اضطراب سلامتی	041/0-	094/0	539/0-	590/0
فاجعه آفرینی درد ← اضطراب سلامتی	818/0	132/0	270/9	001/0
عاطفه منفی ← اضطراب سلامتی	163/0	050/0	920/2	003/0

 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1403 2(4): 16- 35------------------------------------------ آگشته                              28     

با توجه به جدول 4، مسیرهای مستقیم بین اضطراب درد (027/0)p (225/0) و فاجعه آفرینی درد (001/0)p (501/0) با عاطفه منفی معنادار است. همچنین، مسیرهای مستقیم بین فاجعه آفرینی درد (001/0)p (818/0) با اضطراب سلامتی معنادار و با اضطراب درد (590/0)p (041/0-)  غیر معنادار یود. جهت بررسی اثر متغیر میانجی عاطفه منفی در رابطه بین  اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد و اضطراب سلامتی، از آزمون بوت استروپ در برنامه ماکرو استفاده شد. 

جدول5. نتایج بوت استروپ بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد بر  اضطراب سلامتی با نقش میانجی عاطفه منفی
مسیر غیرمستقیم	ضریب مسیر	بوت	سطح اطمینان 95/0
			حد پایین	حد بالا
اضطراب درد ← عاطفه منفی ← اضطراب سلامتی	116/0	019/0	078/0	155/0
اضطراب سلامتی  ←عاطفه منفی ه ← فاجعه آفرینی درد	222/0	054/0	118/0	334/0

   

 

 

 

 

 

 

 

 

بر اساس جدول 5 نتایج بوت استروپ آمده است. در این روش چنانچه حد بالا و پایین این آزمون هر دو مثبت یا هر دو منفی باشند و صفر مابین این دو حد قرار نگیرد در آن صورت مسیر علّی غیرمستقیم معنی‏دار خواهد بود. این قاعده در مورد اضطراب درد  و فاجعه آفرینی درد بر اضطراب سلامتی با نقش میانجی عاطفه منفی صدق می­کند. بنابراین می­توان گفت عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد  و فاجعه آفرینی درد با اضطراب سلامتی بیماران نقش میانجی ایفا می­کند.

بحث و نتیجه گیری

پژوهش حاضر باهدف بررسی نقش واسطه­ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه­آفرینی درد با نشانه­های اختلال اضطراب بیماری انجام شد. یافته­ها نشان داد که اضطراب درد در بروز و تداوم نشانه­های اضطراب بیماری اثر مستقیم دارد. این یافته این یافته از جهاتی همسو با پژوهش­هایی از جمله مفسری و همکاران(2022)، روگرس و همکاران(2022)، کاتیورودی(2020)، شنبه­زاده و همکاران(2017)، سربیک و همکاران(2020)،  کالفاس و همکاران(2022) می­باشد که نشان داده­اند اضطراب درد، عامل پیش­بینی کننده­ی دقیق برای اختلال اضطراب بیماری در نمونه های بالینی و غیربالینی است. در تبیین یافته به­دست آمده می­توان گفت که اضطراب درد با ایجاد حساسیت بیش از اندازه نسبت به علایم درد، یک ویژگی شناختی نسبتاً پایدار است که افراد را مستعد داشتن نگرانی از بیمار شدن می­کند(روگرس و همکاران،2022). در واقع وقتی شخص اضطراب مرتبط با درد را تجربه می­کند، از پیش بینی این که محرک تهدید کننده­ای ممکن است ماشه چکان درد او باشد یا دردش را افزایش دهد احساس اضطراب می­کند(کاتیورودی، 2020).

این در حالی است که ترس، پاسخی آنی به آن تهدید می­باشد و از آن جایی که بدن در هنگام ترس با پاسخ­های مولفه­ی فیزیولوژیکی همچون افزایش ضربان قلب، تعریق و حتی لرزش بدن مواجهه می­شود(کالفاس و همکاران، 2022).

نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری ----------------- آگشته  29  

 پس از مدتی نسبت به این نشانه­ها شرطی شده و با تغییرات مولفه­ی فیزیولوژیکی هرچند ناچیز، مضطراب می­شود؛ چرا که احساس می­کند آنچه در حال وقوع است غیرقابل پیش بینی و کنترل ناپذیر خواهد بود و حاکی از ابتلا به به یک بیماری جدی است(سربیک و همکاران، 2020).از طرفی شناخت­های معیوب همراه با برداشت­های غلط از علایم بدنی، به افزایش اضطراب کمک می­کند و افزایش گوش به­زنگی و سوگیری نسبت به محرک های تهدید کننده بدنی را به دنبال دارد. ازاین­رو شخص نسبت به نشانه­های بیماری حساس می­گردد و علایم مبهم بدنی را به عنوان ابتلا به یک بیماری بدخیم و جدی تعبیر می­کند (ابیودوش و همکاران، 2023).

همچنین یکی دیگر از یافته­های پژوهش حاضر حاکی از آن بود که فاجعه­آفرینی درد بر نشانه­های اضطراب بیماری تاثیر مستقیم دارد. این یافته­ با نتایج پژوهش­های پیشین در این زمینه از جمله داگاس و همکاران(2023)، مفسری و همکاران(2022)، مارکوس و همکاران(2008)، موسوی و همکاران(2020)، سجادیان و همکاران(2012) همسو می­باشد. در تبیین این یافته می­توان گفت که فاجعه آفرینی درد باعث می­شود فرد حتی زمانی که تهدید واقعی وجود ندارد، نسبت به درد ذهنیت منفی داشته و آن را بزرگنمایی کند و از این­رو دچار شدن به یک بیماری را پیش­بینی کند(مارکوس و همکاران(2008). مهمترین تاثیر فاجعه آفرینی درد بر روی نشانه­های اضطراب بیماری، ارزیابی مربوط به آن است، چرا که میزان بالای فاجعه آفرینی درد منجر به حساس شدن نسبت به تغییرات بدنی شده و شدت درد را بیشتر از حد واقعی آن برآورد می­کند و فرد احتمال ابتلا به یک بیماری بدخیم جسمانی را می­دهد (پترینی و آرندت-نیلسن، 2020). از طرفی فاجعه آفرینی درد مجموعه­ای از باورهای ناکارآمد در مورد خطرناک بودن علائم جسمانی و برانگیختی فیزیولوژیک در نظر گرفته می­شود که این عوامل باعث نگرانی فرد از علایم مبهم جسمانی شده و فرد به این باور می­رسد که مبتلا به یک بیماری جسمانی است (سالیوان و تریپ ، 2024). شواهد پژوهشی هماهنگ فراوانی نشان می­دهد که فاجعه آفرینی درد به عنوان یک عامل آسیب شناختی روانی برای توسعۀ اضطراب بیماری است(داگاس و همکاران، 2023). در واقع یافته­ها نشان می­دهد ذهنیت منفی و  نشخوار ذهنی در فاجعه آفرینی درد  با باورهای غیرمنطقی مبنی بر خطرناک بودن احساسات جسمانی مرتبط با انگیختگی اضطراب، یکی از عوامل آسیب­شناسی برای اضطراب بیماری محسوب می­شود(مفسری و همکاران، 2022).

 از سوی دیگر یافته­ها بیانگر این بودند که عاطفه منفی به­طور معنی­داری بر نشانه­های اضطراب بیماری تاثیر دارد. این یافته با نتایج حاصل از پژوهش­های سعید و همکاران(2019)، لبل و همکاران(2020)، الین برگ و همکاران(2016)، مارکوس و همکاران(2008) همسو می­باشد. در تبیین این یافته می­توان گفت عاطفه منفی یک عامل مشترک کلی در آشفتگی­های ذهنی و یک آمادگی فراگیر و گسترده برای تجربه هیجان­های منفی است که بر شناخت، خود پنداره و دیدگاه فرد تأثیر می­گذارد(استرینگر، 2020). مطالعات نشان داده­اند اکثر افرادی که عاطفه منفی بالایی را تجربه می­کنند دچار سوتنظیم هیجان نیز هستند و دید منفی نسبت به خود دارند. این بدان معناستکه  کاربرد راهبردهای تنظیم هیجانات منفی همراه با عاطفه منفی منجر به افزایش بروز انواع علایم اضطرابی می­گردد (چن و لوویبوند، 2020؛ وانگ و همکاران، 2021).

 بنابراین.به نظر می­رسد عاطفه منفی از طریق توجه زیاد به محرک­های مبهم بدنی، نگرانی در مورد از دست دادن سلامتی، نشخوار فکری در مورد بیماری و پیامدهای آن و رفتارهای اجتنابی(هافمن و همکاران، 2024) بر افزایش نشانه­های اضطراب بیماری کمک می کند. به طوری که افراد دارای اضطراب بیماری به عنوان یک رفتار ایمن بخش برای کاهش تهدید­های ناشی از علایم بدنی و پیشگیری از وقوع پیامدهای ترسناک از جمله ابتلا به بیماری های بدخیمی مانند سرطان، از محرک­های تهدیدکننده بدنی اجتناب می­کنند و این باعث تقویت اضطراب بیماری و تایید باورهای منفی آن­ها در مورد بیماری شده و از طرفی مانع دریافت و پردازش اطلاعاتی می­شود 

 

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1403 2(4): 16- 35------------------------------------------ آگشته                              30     

که می­تواند این باورهای منفی در مورد احتمال ابتلا به بیماری­ها را رد کند(سعید و همکاران، 2019)، بنابراین عواطف منفی بیشتری را تجربه می کنند و از این طریق منجر به افزایش نشانه های اضطراب بیماری می شود.

همچنین یافته­ها نشان داد بین اضطراب درد و فاجعه­آفرینی درد با عاطفه منفی رابطه مثبت و معنی­داری وجود دارد. این یافته با نتایج حاصل از پژوهش­های روگرس و فاریس(2022)، کالوز- سانچز و همکاران(2020)، وانگ و همکاران(2015) همسو می­باشد. در تبیین این یافته می­توان گفت عاطفه منفی با ایجاد پریشانی عاطفی (گاینلی و سینها، 2020) در افزایش اضطراب درد و فاجعه سازی درد در افراد مبتلا به اضطراب بیماری تاثیر مستقیم دارد. نتايج پژوهشي نشان داده­اند كه عاطفه منفی با تشدید نگرانی و اضطراب نسبت به تجربه درد منجر به فاجعه آفرینی درد در افراد می­شود (روگرس و فاریس، 2022). از طرفی فاجعه­سازي درد نیز از طريق تأثير بر فرآيندهاي توجه، منجر به تجربه عاطفه منفی (وانگ و همکاران، 2015) و افزایش اضطراب درد می­شود. همچنین اضطراب درد نیز با تحریک­پذیری و حساسیت بیش­از حد، تجربه درد را بدتر می­کند(داگاس و همکاران، 2023).

هدف دیگر پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه­ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه­آفرینی درد با نشانه­های اختلال اضطراب بیماری بود. همان­گونه که پیش­بینی می­شد، یافته­ها نقش واسطه­ای این سازه را مورد تایید قرار دادند. گرچه پژوهشی کاملا همسو با تحقیق حاضر یافت نشد ولی می­توان گفت یافته به دست آمده از جهاتی با نتایج حاصل از پژوهش­های ابیودوش و همکاران(2023)، روگرس و فاریس(2022)، کالفاس و همکاران(2022)، کالوز- سانچز و همکاران(2020)، سعید و همکاران(2019)، وانگ و همکاران(2015)، همسو است. در تبیین این یافته می­توان گفت اضطراب درد و فاجعه­آفرینی درد از طریق افزایش توجه به محرک­های منفی، نگرانی و نشخوار فکری (هافمن و همکاران، 2024) منجر به افزایش میزان عاطفه منفی می­شوند. از آن جایی که عاطفه منفی نیز با تمایل به تجربه خلق منفی و باور به غیرقابل کنترل بودن و پیش­بینی ناپذیر بودن رویدادها مشخص می­شود (لبل و همکاران، 2020). از این­رو با کوچکترین علایم مبهم بدنی فرد دچار اشتغال ذهنی نسبت به بیماری شده و ارزیابی تهدید آمیزی از آن به عمل می­آورد (ملی و همکاران، 2018) و از این طریق منجر به افزایش نشانه­های اضطراب بیماری می­شود. در کل می­توان گفت عاطفه منفی به عنوان يک متغیر میانجی می­تواند رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد را با اختلال اضطراب بیماری تشدید کند. این یافته نشان مي­دهد که برای کاهش نشانه­های اضطراب بیماری در دانشجویان بايد تمرکز بیشتری بر تجربه عاطفه منفی داشت.

از نقطه نظر بالینی، یافته­های فعلی نشان می­دهد که ارزیابی متغیرهای مرتبط با درد در افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری که نگران سلامتی خود هستند ممکن است مزایای قابل‌توجهی داشته باشد. اول اینکه ارزیابی فاجعه‌سازی و اضطراب درد در قبل از شروع درمان می‌تواند خط پایه­ای از میزان آن­ها ارائه دهد. دوم، می­تواند در شناسایی باورهای قوی مرتبط با تجربه درد کمک کننده باشد. از طرفی اطلاعات ارزشمندی را برای طراحی آزمایش‌های رفتاری در جهت کاهش باورهای مرتبط با فاجعه آفرینی درد می­دهد. با توجه به اینکه به­نظر می­رسد فاجعه­آفرینی و اضطراب درد یک عامل آسیب­پذیری برای نگرانی­های مربوط به سلامتی در اضطراب بیماری و سایر اختلالات اضطرابی است، کاهش نمرات این دو متغیر در طول درمان باید نشان دهنده کاهش حساسیت به نگرانی در مورد سلامتی باشد­ (داگاس و همکاران، 2023). صرفاً نظارت بر فراوانی یا شدت نگرانی در مورد سلامتی ممکن است برای پیش بینی قابل اعتماد تغییرات آینده در نگرانی مرتبط با سلامتی کافی نباشد. با این حال، اگر ارزیابی مکرر فاجعه­آفرینی و اضطراب درد کاهش قابل‌توجه و پایداری را در باورهای فاجعه‌آمیز در مورد تجربه درد نشان دهد، احتمال دارد عود بعدی نگرانی­های افراطی در مورد سلامتی کاهش یابد (سالیوان و تریپ ، 2024).

 

نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری ----------------- آگشته  31  

با توجه به نتایج پژوهش حاضر، اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد هم به صورت مستقیم و هم از طریق تاثیر بر عاطفه منفی بر نشانه­های اضطراب بیماری تاثیر دارد. با توجه به برازش بالای این مدل به نظر می­رسد نتایج پژوهش حاضر بتواند در پر کردن شکاف­های حوزه نظری نقشی هر چند ناچیز، ایفا کند. از مهمترین محدویت­های پژوهش حاضر می­توان به استفاده از ابزارهای خودگزارشده­ی برای جمع­آوری داده­ها، محدود شدن جامعه پژوهش به دانشجویان دانشگاه ارومیه، تعداد زیاد سوالات پرسش­نامه­ها و تفاوت­های جنسیتی اشاره کرد. از این رو پیشنهاد می­شود در پژوهش­های آتی مصاحبه ساختاریافته یا نیمه ساختاریافته استفاده شود و زمانی­که تعداد گویه­ها زیاد است، پرسش­ نامه­ها با یک فاصله زمانی منطقی تکمیل شود تا از خطای ناشی از خستگی جلوگیری شود. همچنین انجام پژوهش بر روی جمعیت­های بالینی یا جمعیت­های غیردانشجویی نیز اجرا شود تا میزان تعمیم­دهی نتایج به دست آمده افزایش یابد. علاوه بر این با توجه به تفاوت­های جنسیتی احتمالی، مقایسه روابط بین متغیرهای این پژوهش در دانشجویان دختر و پسر می­تواند نتایج مفیدی داشته باشد. با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهاد می­شود در کارهای بالینی و مداخله­ای نقش متغیرهای مرتبط با ادراک درد در شروع، ادامه و درمان اختلال اضطراب بیماری مورد توجه قرار گیرد، بر نقش فاجعه آفرینی و اضطراب درد در ایجاد اختلال اضطراب بیماری نیز واقف بوده و جزئی از مداخلات بالینی در نظر گرفته شود.

سپاسگزاری

بدين وسیله از تمامی دانشجویان دانشگاه ارومیه و کلیه افرادی که در انجام اين پژوهش ما را ياری کردند، تقدير و تشکر مي­شود.

موازین اخلاقی

ملاحظات اخلاقي پژوهش حاضر شامل نداشتن بار مالي و قانوني، عدم تضاد مفاهیم با مباني ديني، بي­نام بودن پرسش­نامه­ها و محرمانه ماندن اطلاعات بود.

مشارکت نویسندگان

نويسندگان مقاله مسئولیت طراحي، مفهوم­سازی، روش­شناسي، گردآوری داده­ها، تحلیل آماری و تهیه پیش­نويس، ويراستاری و نهايي‌سازی را بر عهده داشتند.

تعارض منافع

بنا بر اظهار نویسندگان، این مقاله حامی مالی و تعارض منافع ندارد.

منابع

بخشی پوررودسری، عباس، و دژکام، محمود. (1384). تحلیل عاملی تاییدی مقیاس عاطفه مثبت و منفی. مجله روانشناسی، 9(4 (پیاپی 36))، 351-365. https://sid.ir/paper/54494/fa

داوودی، ایران، زرگر، یداله، مظفری پورسی سخت، الهام، نرگسی، فریده، و مولا، کریم. (1391). رابطه فاجعه سازی درد, اضطراب درد, روان رنجورخویی, حمایت اجتماعی و راهبردهای مقابله با ناتوانی عملکردی در بیماران روماتیسمی. روانشناسی سلامت، 1(1)، 59-73  https://sid.ir/paper/227266/fa

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1403 2(4): 16- 35------------------------------------------ آگشته                              32    

رحمتی، نرجس، اصغری مقدم، محمدعلی، شعیری، محمدرضا، پاک نژاد، محسن، رحمتی، زهرا، قسامی، مریم، معروغی، نادر، آقایی، جسین نایب. (1396). بررسی ویژگی­های روانسنجی مقیاس فاجعه آمیزی درد در بیماران ایرانی مبتلا به درد مزمن. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام.25(1).64-80 http://sjimu.medilam.ac.ir/article-1-2114-fa.html

A., & Lefebvre, J. C. (2001). Theoretical perspectives on the relation between catastrophizing and pain. The Clinical Journal of Pain, 17(1), 52-64. https://doi.org/10.1097/00002508-200101000-00008

Byllesby, B. M., Charak, R., Durham, T. A., Wang, X., & Elhai, J. D. (2016). The underlying role of negative affect in the association between PTSD, major depressive disorder, and generalized anxiety disorder. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 38(4), 655-665. DOI: 10.1007/s10862-016-9551-7

Chaturvedi, S. K. (2020). Health anxiety, health-related life events, and somatization during COVID-19 pandemic can increase chronic pain. Pain, 161(11), 2652. DOI: 10.1097/j.pain.0000000000001969

Chen, J. T. H., & Lovibond, P. F. (2020). Threat appraisal and negative affect under ambiguity in generalized anxiety disorder. Journal of Anxiety Disorders, 76, 102299. DOI: 10.1016/j.janxdis.2020.102299

Ciułkowicz, M., Misiak, B., Szcześniak, D., Grzebieluch, J., Maciaszek, J., & Rymaszewska, J. (2022). Social Support mediates the Association between Health anxiety and quality of life: findings from a cross-sectional study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(19), 12962. DOI: 10.3390/ijerph191912962

Dugas, M. J., Giguère Marchal, K., Cormier, S., Bouchard, S., Gouin, J. P., & Shafran, R. (2023). Pain catastrophizing and worry about health in generalized anxiety disorder. Clinical Psychology & Psychotherapy, 30(4), 852-861. DOI: 10.1002/cpp.2726

Eilenberg, T., Fink, P., Jensen, J. S., Rief, W., & Frostholm, L. (2016). Acceptance and commitment group therapy (ACT-G) for health anxiety: a randomized controlled trial. Psychological Medicine, 46(1), 103-115. DOI: 10.1017/S0033291715001889

Ezmeirlly, H. A., & Farahat, F. M. (2019). Illness anxiety disorder and perception of disease and distress among medical students in western Saudi Arabia. Saudi Medical Journal, 40(11), 1144. DOI: 10.15537/smj.2019.11.24682

Fergus, T. A., & Bardeen, J. R. (2013). Anxiety sensitivity and intolerance of uncertainty: Evidence of incremental specificity in relation to health anxiety. Personality and Individual Differences, 55(6), 640-644. DOI: 10.1016/j.paid.2013.06.002

Fernández-de-Las-Peñas, C., de-la-Llave-Rincón, A. I., Ortega-Santiago, R., Ambite-Quesada, S., Gómez-Mayordomo, V., Cuadrado, M. L., ... & Arendt-Nielsen, L. (2022). Prevalence and risk factors of musculoskeletal pain symptoms as long-term post-COVID sequelae in hospitalized COVID-19 survivors: a multicenter study. Pain, 163(9), e989-e996. DOI: 10.1097/j.pain.0000000000002455

French, J. H., & Hameed, S. (2023). Illness anxiety disorder. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing. DOI: 10.3936/statpearls.v1

نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری ----------------- آگشته  33  

Galvez-Sánchez, C. M., Montoro, C. I., Duschek, S., & Del Paso, G. A. R. (2020). Pain catastrophizing mediates the negative influence of pain and trait-anxiety on health-related quality of life in fibromyalgia. Quality of Life Research, 29(7), 1871-1881. DOI: 10.1007/s11136-020-02554-7

Guinle, M. I. B., & Sinha, R. (2020). The role of stress, trauma, and negative affect in alcohol misuse and alcohol use disorder in women. Alcohol Research: Current Reviews, 40(2). DOI: 10.35946/arcr.v40.2.20-00507

Hallegraeff, J. M., Kan, R., van Trijffel, E., & Reneman, M. F. (2020). State anxiety improves prediction of pain and pain-related disability after 12 weeks in patients with acute low back pain: a cohort study. Journal of Physiotherapy, 66(1), 39-44. DOI: 10.1016/j.jphys.2020.01.002

Hoffman, S. N., Rassaby, M. M., Stein, M. B., & Taylor, C. T. (2024). Positive and negative affect change following psychotherapeutic treatment for anxiety-related disorders: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders. https://doi.org/10.1016/j.jad.2024.01.016

Kalfas, M., Chisari, C., & Windgassen, S. (2022). Psychosocial factors associated with pain and health‐related quality of life in Endometriosis: A systematic review. European Journal of Pain, 26(9), 1827-1848. https://doi.org/10.1002/ejp.1838

Kikas, K., Werner-Seidler, A., Upton, E., & Newby, J. (2024). Illness Anxiety Disorder: A Review of the Current Research and Future Directions. Current Psychiatry Reports, 1-9. https://doi.org/10.1007/s11920-024-01378-7

Kline, R. B. (2023). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Publications. https://doi.org/10.1016/j.brainres.2022.148971

Knaster, P., Estlander, A. M., Karlsson, H., Kaprio, J., & Kalso, E. (2012). Temperament traits and chronic pain: the association of harm avoidance and pain-related anxiety. PLoS One, 7(10), e45672. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0045672

Lebel, S., Mutsaers, B., Tomei, C., Leclair, C. S., Jones, G., Petricone-Westwood, D., ... & Dinkel, A. (2020). Health anxiety and illness-related fears across diverse chronic illnesses: A systematic review on conceptualization, measurement, prevalence, course, and correlates. PLoS One, 15(7), e0234124. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0234124

Marcus, D. K., Hughes, K. T., & Arnau, R. C. (2008). Health anxiety, rumination, and negative affect: A mediational analysis. Journal of Psychosomatic Research, 64(5), 495-501. https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2007.12.006

Mataix-Cols, D., Isomura, K., Sidorchuk, A., Rautio, D., Ivanov, V. Z., Rück, C., ... & De La Cruz, L. F. (2024). All-Cause and Cause-Specific Mortality Among Individuals With Hypochondriasis. JAMA Psychiatry, 81(3), 284-291. https://doi.org/10.1001/jamapsychiatry.2023.4072

McCracken, L. M. & Dhingra, L. (2002). A short version of the Pain Anxiety Symptom Scale (PASS-20): Preliminary development and validity. Pain Research and Management, 7, 45-50. https://doi.org/10.1155/2002/675090

McCracken, L. M., Zayfert, C., & Gross, R. T. (1992). The Pain Anxiety Symptoms Scale: Development and validation of a scale to measure fear of pain. Pain, 50, 67–73. https://doi.org/10.1016/0304-3959(92)90145-2

فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری زمستان 1403 2(4): 16- 35------------------------------------------ آگشته                              34    

Melli, G., Bailey, R., Carraresi, C., & Poli, A. (2018). Metacognitive beliefs as a predictor of health anxiety in a self‐reporting Italian clinical sample. Clinical Psychology & Psychotherapy, 25(2), 263-271. https://doi.org/10.1002/cpp.2137

Mousavi, S. H., Bagherian-Saraoudi, R., Meschi, F., Khalatbari, J., & Tajeri, B. (2020). The role of mediating resilience in the relationship between health literacy and specific quality of life in breast cancer patients. Journal of Health Psychology, 9(1), 79-94. https://doi.org/10.1177/135910

Mufassery, M. R., Asadnia, S., Arabi Divrazmi, S., Rahimi, F., Shahini, S., & Shahini, P. (2023). The comparison of illness anxiety disorder with panic disorder based on meta-diagnostic cognitive structures: Pain catastrophizing and anxiety sensitivity. Journal of Research in Psychopathology, 4(14), 29-36. https://doi.org/10.25088/jrip.2023.14.671

Parr, J. J., Borsa, P. A., Fillingim, R. B., Tillman, M. D., Manini, T. M., Gregory, C. M., & George, S. Z. (2012). Pain-related fear and catastrophizing predict pain intensity and disability independently using an induced muscle injury model. The Journal of Pain, 13(4), 370-378. https://doi.org/10.1016/j.jpain.2012.01.002

Petrini, L., & Arendt-Nielsen, L. (2020). Understanding pain catastrophizing: putting pieces together. Frontiers in Psychology, 11, 603420. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.603420

Rogers, A. H., & Farris, S. G. (2022). A meta‐analysis of the associations of elements of the fear‐avoidance model of chronic pain with negative affect, depression, anxiety, pain‐related disability and pain intensity. European Journal of Pain, 26(8), 1611-1635. https://doi.org/10.1002/ejp.1959

Saeed, S., Islam, S., & Khawar, R. (2019). Mediating Role of Negative Affect in Relationship between Illness Anxiety and Alexithymia. FWU Journal of Social Sciences, 13(3). https://doi.org/10.51709/jesd2019133

Sajjadian, I., Neshat Dost, H., Molavi, H., & Bagherian-Sararoudi, R. (2012). Cognitive and emotional factors effective on chronic low back pain in women: Explanation of the role of fear-avoidance beliefs, pain catastrophizing, and anxiety. Journal of Research in Behavioural Sciences, 9(5), 0-0.

Salkovskis, P. M., Rimes, K. A., Warwick, H. M., & Clark, D. (2002). The Health Anxiety Inventory: development and validation of scales for the measurement of health anxiety and hypochondriasis. Psychological Medicine, 32(5), 843-853. https://doi.org/10.1017/S0033291702005822

Scarella, T. M., Boland, R. J., & Barsky, A. J. (2019). Illness anxiety disorder: psychopathology, epidemiology, clinical characteristics, and treatment. Psychosomatic Medicine, 81(5), 398-407. https://doi.org/10.1097/PSY.0000000000000712

Serbic, D., Ferguson, L., Nichols, G., Smith, M., Thomas, G., & Pincus, T. (2020). The role of observers' fear of pain and health anxiety in empathy for pain: An experimental study. British Journal of Pain, 14(2), 74-81. https://doi.org/10.1177/2049463720920147

Seweryn, P., Orzeszek, S. M., Waliszewska-Prosół, M., Jenča, A., Osiewicz, M., Paradowska-Stolarz, A., ... & Więckiewicz, M. (2023). Relationship between pain severity, satisfaction with life, and the quality of sleep in Polish adults with temporomandibular disorders. Dental and Medical Problems, 60(4), 609-617. https://doi.org/10.17219/dmp/157025

 

نقش واسطه ای عاطفه منفی در رابطه بین اضطراب درد و فاجعه آفرینی درد با نشانه های اختلال اضطراب بیماری ----------------- آگشته  35  

Shanbehzadeh, S., Salavati, M., Tavahomi, M., Khatibi, A., Talebian, S., & Khademi-Kalantari, K. (2017). Reliability and validity of the pain anxiety symptom scale in Persian speaking chronic low back pain patients. Spine, 42(21), E1238-E1244. https://doi.org/10.1097/BRS.0000000000002119

Stringer, D. M. (2020). Negative affect. In Encyclopedia of Behavioral Medicine (pp. 1469-1469). Cham: Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-030-17404-4_1214

Sturgeon, J. A., & Zautra, A. J. (2013). State and trait pain catastrophizing and emotional health in rheumatoid arthritis. Annals of Behavioral Medicine, 45(1), 69-77. https://doi.org/10.1007/s12160-012-9382-7

Sullivan, M. J., & Tripp, D. A. (2024). Pain catastrophizing: controversies, misconceptions and future directions. The Journal of Pain, 25(3), 575-587. https://doi.org/10.1016/j.jpain.2023.11.010

Sullivan, M. J., Thorn, B., Haythornthwaite, J. A., Keefe, F., Martin, M., Bradley, L. A., & Lefebvre, J. C. (2001). Theoretical perspectives on the relation between catastrophizing and pain. The Clinical Journal of Pain, 17(1), 52-64. https://doi.org/10.1097/00002508-200101000-00008

Tait, R. C., & Chibnall, J. T. (2005). Factor structure of the pain disability index in workers’ compensation claimants with low back injuries. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 86(6), 1141-1146. https://doi.org/10.1016/j.apmr.2004.11.031

Unal, G. O., Demiray, K. E., & Unal, O. (2022). Do patients with major depressive disorder and generalized anxiety disorder experience more somatosensorial amplification, hypochondriasis, and fear of COVID-19? Dusunen Adam, 35(1), 34-42. https://doi.org/10.14744/dajp.2022.60031

Wang, P., Cao, W., Chen, T., Gao, J., Liu, Y., Yang, X., ... & Li, Z. (2021). Mediating role of rumination and negative affect in the effect of mind-wandering on symptoms in patients with obsessive-compulsive disorder. Frontiers in Psychiatry, 12, 755159. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.755159

Watson, D. (1994). The PANAS-X: Manual for the positive and negative affect schedule-expanded form. The University of Iowa. [No DOI available]

Wong, W. S., Lam, H. M. J., Chen, P. P., Chow, Y. F., Wong, S., Lim, H. S., ... & Fielding, R. (2015). The fear-avoidance model of chronic pain: assessing the role of neuroticism and negative affect in pain catastrophizing using structural equation modeling. International Journal of Behavioral Medicine, 22, 118-131. https://doi.org/10.1007/s12529-014-9415-4

Yalçın, İ., Boysan, M., Eşkisi, M., & Çam, Z. (2024). Health anxiety model of cyberchondria, fears, obsessions, sleep quality, and negative affect during COVID-19. Current Psychology, 43(9), 8502-8519. https://doi.org/10.1007/s12144-021-02080-5

Zambelli, Z., Halstead, E. J., Fidalgo, A. R., & Dimitriou, D. (2021). Good sleep quality improves the relationship between pain and depression among individuals with chronic pain. Frontiers in Psychology, 12, 668930. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.668930

 

 

 

---

[1]  . Kikas

[2]  . preoccupation

[3]  . Lebel

[4]  . Illness Anxiety Disorder

[5]  . Melli

[6]  . American Psychiatric Association

[7]  . Scarella

[8]  . Ezmeirlly  & Farahat

[9]  . Mataix-Cols

[10] 10  .Unal

[11] 11 . Ciułkowicz

[12] 12. . pain-related Anxiety

[13] 13 .Hallegraeff

[14] 14 . Rogers

[15] 15. Chaturvedi

[16]  . Fernández-de-Las-Peñas

[17]  . Zambelli

[18]  . Abudoush

[19]  .Serbic

[20]  . Kalfas

[21]  . pain catastrophizing

[22]  . Petrini &  Arendt-Nielsen 

[23]  . Sullivan

[24]  . Sullivan  & Tripp

[25] 10. Dugas

[26] 11. Marcus

[27]  . Sturgeon  & Zautra

[28]  . Galvez-Sánchez

[29]  . Negative Affect

[30]  . Hoffman

[31]  . Guinle  & Sinha

[32]  . Stringer

[33]  . Hoffman

[34]  . Chen  & Lovibond

[35]  . Wang

[36] 10. Saeed

[37] 11. Eilenberg

[38] 12. ruminative cognitive style

[39]  . Rogers  & Farris

[40]  . Galvez-Sánchez

[41]  . Wong

[42]  . The fear-avoidance model of chronic pain

[43]  . Kline

[44] . The Pain Catastrophizing Scale

[45]  . Sullivan

[46]  . Parr

[47]  . Chibnall & Tait

[48]  . Short Health Anxiety Inventory

[49]  . Salkovskis

[50]  . Positive and Negative Affect Schedule

[51]  . Watson

[52]  . pain anxiety symptom scale

[53]  . McCracken

[54]  . Dhingra

---