تحليل مسير رابطه ويژگي‌هاي شخصيتي و بهزيستي رواني از طريق هوش هيجاني و تاب‌آوري در دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم

الموضوعات :

مجتبی مصطفائی ¹ , محمدرضا جهانگیرزاده قمی ²

1 - کارشناس ارشد روانشناسی شخصیت، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم. ایران
2 - استادیار، گروه روان شناسی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم. ایران.

تاريخ الإرسال : 21 الثلاثاء , رجب, 1446 تاريخ التأكيد : 19 الأربعاء , رمضان, 1446 تاريخ الإصدار : 29 الأحد , شوال, 1446

الکلمات المفتاحية: ويژگي‌هاي شخصيتي, بهزیستی روانی, تاب‌آوری, هوش هیجانی.,

ملخص المقالة :

هدف: توجه به بهزیستی روانی دانش آموزان از اهمیت ویژه‌ای در هر نظام آموزشی برخوردار است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه‌ی بین ويژگي‌هاي شخصيتي و بهزيستي رواني از طريق هوش هيجاني و تاب‌آوري دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم انجام گرفت.  

روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش جمع‌آوری داده‌ها همبستگی و از نوع تحلیل مسیر می‌باشد. جامعه آماری تمام دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطه دوم جنوب شهر تهران در سال تحصیلی 03-1402 بودند که با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای، تعداد 302 تن از آنها به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه‌های ویژگی‌های شخصیتی کاستا و مک گری (1985)، هوش هیجانی شوته و همکاران (1998)، تاب‌آوری کانر و دیویدسون (2003) و بهزیستی روانی ریف (1989) استفاده شد. داده‌ها با استفاده از نزم افزار SPSS و PLS تجزیه و تحلیل شدند. 

یافته‌ها: یافته‌های پژوهش به طور کلی نشان داد که داده‌ها با الگوی پیشنهادی برازش مطلوبی دارند. بین ویژگی‌های شخصیتی و بهزیستی روانی به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق هوش هیجانی و تاب‌آوری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (05/0P<). از میان ویژگی‌های شخصیتی، روان رنجوری با بهزیستی روانی، تاب آوری و هوش هیجانی رابطه منفی معنادار (05/0P<) و برون گرایی، انعطاف پذیری، توافق پذیری و وظیفه شناسی با بهزیستی روانی، تاب آوری و هوش هیجانی رابطه مثبت معنادار داشتند (05/0P<).

نتیجه گیری: به طور کلی می‌توان گفت که توجه به ویژگی‌های شخصیتی و مواجه درست با هیجانات و ارتقای هوش هیجانی، زمینه لازم برای افزایش بهزیستی روانی دانش‌آموزان را فراهم می‌کند.

المصادر:

افشاری، رامین؛ امیری، یگانه؛ حسن پور، مریم؛ رحمانی، فهیمه؛ حق شناس، حسن (1392). ویژگی های شخصیتی بیماران دچار اختلال وسواس و سایر اختلال های اضطرابی، روانشناسی کاربردی، 7 (3): 37-25.
بازیاری، مرضیه؛ وزیری، شهرام؛ لطفی کاشانی، فرح؛ آهی، قاسم؛ منصوری، احمد (1402). نقش میانجیگرانه ی عوامل فراتشخیصی در رابطه بین رویدادهای استرس زا با اضطراب فراگیر، تحقیقات علوم رفتاری، 21 (2): 351-340.
براری، رضا؛ جمشیدی، لاله (1394). نقش میانجی خودکارآمدی معلمان در رابطه بین هوش هیجانی و فرسودگی شغلی معلمان ابتدایی، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 6 (4): 200-177.
بهادری خسروشاهی، جعفر؛ هاشمی نصرت آباد، تورج (1390). رابطه امیدواری و تاب آوری با بهزیستی روان شناختی در دانشجویان، اندیشه و رفتار در روان شناسی بالینی، 6 (22): 50-41.
پورمیرزایی، م‍ریم و باقری، مسعود و عسکری‌زاده، ق‍اسم. (1401). اثربخشی ب‍رن‍امه درسی ارتق‍اء ذهن ب‍ر بهزیستی روان‌شن‍اختی و ویژگی‌های شخصیتی دانش‌آموزان دخت‍ر، سلامت روان کودک، 9 (2): 92-107.
تاروبردی زاده، هاجر؛ صابری، هایده؛ پاشاشریفی، حسن (1396). پیش بینی تاب آوری تحصیلی براساس ویژگی‌های شخصیتی بامیانجیگری هوش هیجانی، مدیریت ارتقای سلامت، 6 (3): 43-36.
تقوایی نیا، علی؛ میرزایی، اعظم (1396). رابطه صفات شخصیتی و بهزیستی روانشناختی با توجه به نقش واسطه ای بخشایش، ارمغان دانش، 22 (4): 541-529.
جرسوزه، غزل؛ یاراحمدی، یحیی؛ احمدیان، حمزه؛ اکبری، مریم (1402). اثربخشی برنامه آموزشی مبتنی بر بهزیستی تحصیلی بر سرزندگی تحصیلی و هوش هیجانی دانش آموزان، دانشكده پزشكي دانشگاه علوم پزشكي مشهد، 66 (1): 157-148.
حسن تهرانی، رومینا؛ محرمی، جعفر (1403). پیش‌بینی صفت روان‌رنجورخویی بر اساس انواع سبک‌های دلبستگی و بهزیستی روانشناختی با میانجی‌گری عدم تحمل بلاتکلیفی در دانشجویان، علوم روانشناختی، 23 (137): 227-209.
رضایی کارگر، فیروزه؛ کربندی، سهیلا؛ حسن آبادی، حسین؛ اسماعیلی، حبیب اله (1384).نوع شخصیت و میزان پیروی از رژیم های توصیه شده درمانی در بیماران دیابتی، روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 11 (4): 448-441.
سوری، ریحانه؛ فتحی آشتیانی، علی؛ علیپور، احمد (1394). بررسی رابطه هوش هیجانی، ویژگی های شخصیتی و سبک های مقابله ای با بهزیستی روانشناختی در دانشجویان، کنفرانس ملی هزاره سوم و علوم انسانی، شیراز.
شجاعی، ستاره؛ نعمتی، شهروز، تیموری آسفیچی، محمد مهدی (1400). مقایسه مولفه‌های بهزیستی روان شناختی در مادران دارای نوجوان با و بدون آسیب حسی، مددکاری اجتماعی، 10 (2): 63-52.
شفیعی تبار، مهدیه؛ اکبری چرمهینی (1401).تنظيم هيجاني و تاب‌آوري در كودكان داراي اختلال نارسايي توجه/ فزون ‏کنشی، روانشناسی، 2 (26): 119-111.
علیزاده، محمد؛ کارشکی، حسین؛ بردبار، مریم (1401). نقش میانجی تاب‌آوری تحصیلی و راهبرد‌های تنظیم شناختی هیجان در رابطه بین حمایت اجتماعی والدین، معلمان و هم کلاسی‌ها بااهمال کاری تحصیلی، مطالعات آموزش و یادگیری، 14 (1): 263-243.
قاسمی، نرجس؛ رضاپور میرصالح، یاسر؛ صافی، محمد هادی (1401). مدل‌یابی معادلات ساختاری ارتباط بین تجربه مراقبت در کودکی، حساسیت به طرد، پذیرش بی‌قید و شرط خود و تصور از آینده در کودکان و نوجوانان کار، روانشناسی، 2 (26): 159-150.
قلی پور، زهرا؛ مرعشی، سید علی؛ مهرابی زاده هنرمند، مهناز؛ ارشدی، نسرین (1395). تاب‌آوری به عنوان میانجی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و شادکامی، روانشناسی تربیتی، 12 (39): 155-135.
گروسی فرشی، میرتقی؛ قاضی طباطبایی، محمود؛ مهریار، امیر هوشنگ (1380). کاربرد آزمون کاربرد آزمون جدید شخصیتی نئو (neo) و بررسی تحلیلی ویژگی ها و ساختار عاملی آن در بین دانشجویان دانشگاههای ایران، علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، 39: 198-173.
لطف نژاد افشار، سیم‍ا، خاکپور، رضا؛ دوکانه‌ای ف‍رد، ف‍ریده (1401). ارائه مدل س‍اخت‍اری پیش‌بینی بهزیستی روان‌شن‍اختی ب‍ر اس‍اس عملکرد خان‍واده، خوش‌بینی و ت‍اب‌آوری با میانجیگری کفایت اجتم‍اع، خان‍واده درم‍انی کارب‍ردی، 3 (1): 89-109.
محجوب ن‍واز، فیروزه؛ عنب‍ردباغیان، سم‍انه؛ هاشمی، تورج؛ م‍اشینچی عباسی، نعیمه (1396). هوش هیج‍انی و بهزیستی روانشن‍اختی در دانش‌آموزان، کنگره انجمن روانشن‍اسی ایران.
من‍ص‍وری، فاطمه؛ عابدی، احمد (1401). اثربخشی آموزش هوش موفق ب‍ر بهزیستی روانشن‍اختی دانش‌آموزان تیزهوش کم‌پیش‍رفت، سنجش و پژوهش در مشاوره کارب‍ردی، 4 (3): 14-29.
موسوی، زهراس‍ادات؛ جم‍ال‍ی، نس‍رین (1402). اثربخشی ب‍رن‍امه ت‍اب‌آوری پنسیلوانیا ب‍ر ت‍اب‌آوری دانش‌آموزان دوره دوم ابتدای، کنف‍رانس بین الملل‍ی پژوهش‌های مدیریت و ع‍لوم انس‍انی در ایران، 12 (5): 35-48.
هارونی، طاهره؛ ض‍رابیان، محمدکاظم؛ موسوی، اش‍رف س‍ادات (1398). اثربخشی آموزش مدیریت خشم ب‍ر ت‍اب‌آوری، سخت‍رویی و سلامت عمومی دانش‌آموزان دخت‍ر هن‍رست‍انی، روانپزشکی و روانشن‍اسی بال‍ینی ایران، ۲۵ (۴): ۳۶۸-۳۸۳.
Adler, A. (2016). Teaching well-being increases academic performance: Evidence from Bhutan, Mexico, and Peru. University of Pennsylvania.
Bailey, N., Opie, J. L., Hassed, C. S., & Chambers, R. (2019). Meditation practice, dispositional mindfulness, personality and program outcomes in mindfulness training for medical students. Focus on Health Professional Education: A multi-professional journal, 20(1), 50-68.
Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and anxiety, 18(2), 76-82.
Cuartero, N., & Tur, A. M. (2021). Emotional intelligence, resilience and personality traits neuroticism and extraversion: predictive capacity in perceived academic efficacy. Nurse Education Today, 102, 104933.
da Silva, T. M. H. R. (2025). The Role of Emotional Intelligence in Promoting Mental Peace, Healthy Work Environments, and Emotional Well-Being Among Entrepreneurs. In Supporting Psychological and Emotional Wellbeing Among Entrepreneurs (pp. 401-426). IGI Global.
Devonish, D. (2016). Emotional intelligence and job performance: the role of psychological well-being. International Journal of Workplace Health Management, 9(4), 428-442.
Ghiabi, B., & Besharat, M. A. (2011). An investigation of the relationship between personality dimensions and emotional intelligence. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 416-420.
Guerra-Bustamante, J., León-del-Barco, B., Yuste-Tosina, R., López-Ramos, V. M., & Mendo-Lázaro, S. (2019). Emotional intelligence and psychological well-being in adolescents. International journal of environmental research and public health, 16(10), 1720.
Hobfoll, S. E. (2002). Social and psychological resources and adaptation. Review of general psychology, 6(4), 307-324.
James, C., Bore, M., & Zito, S. (2012). Emotional intelligence and personality as predictors of psychological well-being. Journal of Psychoeducational Assessment, 30(4), 425-438.
Jermann, F., Van der Linden, M., d'Acremont, M., & Zermatten, A. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire (CERQ). European Journal of Psychological Assessment, 22(2), 126-131.
Kamboj, K. P., & Garg, P. (2021). Teachers' psychological well-being role of emotional intelligence and resilient character traits in determining the psychological well-being of Indian school teachers. International Journal of Educational Management, 35(4), 768-788.
Kokko, K., Tolvanen, A., & Pulkkinen, L. (2013). Associations between personality traits and psychological well-being across time in middle adulthood. Journal of research in personality, 47(6), 748-756.
Markos, A., & Kokkinos, C. M. (2017). Development of a short form of the Greek Big Five Questionnaire for Children (GBFQ-C-SF): Validation among preadolescents. Personality and Individual Differences, 112, 12-17.
Marks, A. D., Horrocks, K. A., & Schutte, N. S. (2016). Emotional intelligence mediates the relationship between insecure attachment and subjective health outcomes. Personality and Individual Differences, 98, 188-192.
Ngui, G. K., & Lay, Y. F. (2019). The predicting roles of self-efficacy and emotional intelligence and the mediating role of resilience on subjective well-being: A PLS-SEM approach. Pertanika Journal of Social Sciences & Humanities, 27.
Nik-Azin, A., Shairi, M. R., Naeinian, M. R., & Sadeghpour, A. (2014). The health-related quality of life index KIDSCREEN-10: confirmatory factor analysis, convergent validity and reliability in a sample of Iranian students. Child Indicators Research, 7, 407-420.
Nolen-Hoeksema, S., Wisco, B., & Lyubomirsky, S. (2008). Rethinking rumination. Perspectiveson Psychological Science, 3 (5), 400-424.
Ohannessian, C. M., Flannery, K. M., Simpson, E., & Russell, B. S. (2016). Family functioning and adolescent alcohol use: A moderated mediation analysis. Journal of adolescence, 49, 19-27.
Pathak, R., & Lata, S. (2018). Optimism in relation to resilience and perceived stress. Journal of Psychosocial Research, 13(2), 359-367.
Pishghadam, R., & Sahebjam, S. (2012). Personality and emotional intelligence in teacher burnout. The Spanish journal of psychology, 15(1), 227-236.
Ryff, C. D., & Singer, B. H. (2006). Best news yet on the six-factor model of well-being. Social science research, 35(4), 1103-1119.
Salavera, C., Usán, P., Teruel, P., & Antoñanzas, J. L. (2020). Eudaimonic well-being in adolescents: The role of trait emotional intelligence and personality. Sustainability, 12(7), 2742.
Schutte, N. S., Malouff, J. M., Hall, L. E., Haggerty, D. J., Cooper, J. T., Golden, C. J., & Dornheim, L. (1998). Development and validation of a measure of emotional intelligence. Personality and individual differences, 25(2), 167-177.
Souri, H., & Hejazi, E. (2014). The relationship between resilience and psychological well-being: The mediating role of optimism. Knowledge & Research in Applied Psychology, 15(1), 5-15.
Williams, L. J., & Anderson, S. E. (1991). Job satisfaction and organizational commitment as predictors of organizational citizenship and in-role behaviors. Journal of management, 17(3), 601-617.
Xia, Y., Gong, Y., Wang, H., Li, S., & Mao, F. (2022). Family function impacts relapse tendency in substance use disorder: mediated through self-esteem and resilience. Frontiers in psychiatry, 13, 815118.