• الصفحة الرئيسية
  • تاثیر ویژگی های هیئت مدیره بر رابطه بین موضوع های کلیدی حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی

شارک

عنوان URL للمقالة


رقم المقالة : 140310291196844 زيارة : 85 الصفحة: 107 - 121

10.71600/jacgr.2024.1196844

نوع المخطوط: ابحاث

تاثیر ویژگی های هیئت مدیره بر رابطه بین موضوع های کلیدی حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی

الموضوعات :

الهه شاهزاده حمزه 1 , سید عباس برهانی 2

1 - کارشناسی ارشدگروه حسابداری، واحد قم،دانشگاه آزاد اسلامی،قم، ایران
2 - استادیارگروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

تاريخ الإرسال : 18 السبت , رجب, 1446 تاريخ التأكيد : 25 الإثنين , شعبان, 1446 تاريخ الإصدار : 14 الثلاثاء , ذو الحجة, 1446

الکلمات المفتاحية: موضوعات کلیدی حسابرسی, حق الزحمه حسابرسی, حاکمیت شرکتی.,

ملخص المقالة :

هدف: هدف از این مطالعه بررسی رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی و اینکه آیا اندازه و استقلال هیئت­مدیره بر این رابطه تأثیر می­گذارد یا خیر انجام شد.

روش: به این منظور این مطالعه از اطلاعات شرکت­های پذیرفته­شده بورس اوراق بهادار تهران طی سال­های 1392-1401 استفاده می­شود. این پژوهش کمی، توصیفی، نیمه تجربی، همبستگی و کتابخانه­ای می­باشد. از رگرسیون چندمتغیره با اثرات ثابت سال و صنعت، و نرم­افزار استاتا ورژن 17 برای آزمون فرضیه­های پژوهش استفاده شده‌است.

یافته­ ها: نتایج شواهدی مبنی بر وجود رابطه مثبت معنادار بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی ارائه می­کند. وقتی درصد مدیران مستقل به عنوان یک عامل تعدیل­کننده در نظر گرفته شود، این رابطه نسبتاً بالاتر است. نتایج هیچ شواهد تجربی برای حمایت از اثر تعدیل­کننده دوگانگی وظایف مدیرعامل بر رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی  و حق الزحمه حسابرسی ارائه نکرد.

نتیجه گیری: نتایج با ادبیات تئوری نمایندگی مطابقت دارد و شرکت­هایی با حکمرانی خوب تضاد منافع نمایندگی را کاهش داده و کیفیت گزارشگری مالی را بهبود می­بخشند. بنابراین، حکمرانی خوب ممکن رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی گزارش شده و حق­الزحمه حسابرسی را تعدیل کند. نتایج این مطالعه برای تنظیم­کنندگان استاندارد و مدیریت بسیار سودمند است. تنظیم­کنندگان عواقب اتخاذ موضوعات کلیدی حسابرسی را بهتر درک خواهند کرد. همچنین، مدیریت ایده بهتری در مورد نقش حاکمیت شرکتی در افزایش افشای حسابرسی خواهد داشت، اما با هزینه ­های بالاتری همراه خواهد بود.

المصادر:


باسپور ثانی، امیر؛ حاجیها، زهره؛ حجازی، رضوان؛ و نجفی مقدم، علی. (1401). واکاوی تاثیر افشای موارد کلیدی گزارش حسابرسی بر کاهش عدم¬موفقیت کسب و کار شرکت¬های بازار سرمایه. دانش حسابداری مالی، 9(4)، 219-250.
ملکان، محدثه؛ کرملو، میثم؛ و حاتمی، علی. (1401). بررسی ارتباط چرخش حسابرس و افشاء موضوعات کلیدی حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،نهمین کنفرانس بین المللی مدیریت، حسابداری و توسعه اقتصادی، سیلیویکا، 1563692.
Albitar, K., Hussainey, K., Kolade, N. and Gerged, A. (2020), “ESG disclosure and firm performance before and after IR: the moderating role of governance mechanisms”, International Journal of Accounting and Information Management, Vol. 28 No. 3, pp. 429-444, doi: 10.1108/IJAIM-09-2019-0108.
Asbahr, K. and Ruhnke, K. (2019), “Real effects of reporting key audit matters on auditors’ judgment and choice of action”, International Journal of Auditing, Vol. 23 No. 2, pp. 165-180, doi: 10.1111/ ijau.12154.
Baspour Sani, A., Hajiha, Z., Hejazi, R. and Najafi Moghadam, A. (2022). Investigating the effect of disclosure of key audit report issues on reducing business failure of capital market companies. Financial Accounting Knowledge, 9(4), 219-250. (in Persian)
Chalmers, J. (2013), “PwC comment letter on FRC revision to ISA (UK and Ireland) 700: requiring the auditor’s report to address risks of material misstatement, materiality and a summary of audit scope”, available at: www.frc.org.uk/getattachment/b567ab62-dfa5-4b61-a052-852c4bf51f0e/;aspx (accessed 5 January 2022).
Chen, Q., Jiang, X. and Zhang, Y. (2019), “The effects of audit quality disclosure on audit effort and investment efficiency”, The Accounting Review, Vol. 94 No. 4, pp. 189-214, doi: 10.2139/ ssrn.2538076.
Elmagrhi, M.H., Ntim, C.G., Wang, Y., Abdou, H.A. and Zalata, A.M. (2020), “Corporate governance disclosure index–executive pay nexus: the moderating effect of governance mechanisms”, European Management Review, Vol. 17 No. 1, pp. 121-152, doi: 10.1111/emre.12329.
Elmarzouky, M., Hussainey, Kh., and Abdelfattah, T. (2023). The key audit matters and the audit cost: does governance matter? International Journal of Accounting & Information Management, 31(1), 195-217.
Jati, I.K. and Suprasto, H.B. (2020), “Time budget pressure on audit quality with audit structure, independence, and audit supervision as moderating variable”, International Research Journal of Management, IT and Social Sciences, Vol. 7 No. 6, pp. 21-32, doi: 10.21744/irjmis.v7n6.997. 23.
Jensen, M.C. (1993), “The modern industrial revolution, exit, and the failure of internal control systems”, The Journal of Finance, Vol. 48 No. 3, pp. 831-880.
Klevak, J., Livnat, J., Pei, D., Boonyanet. and Suslava, K. (2020), “Are critical audit matters informative?”, doi: 10.2139/ssrn.3685369.
Malkan, M., Karamlou, M. and Hatami, A. (2022). Investigating the relationship between auditor rotation and disclosure of key audit issues on the quality of financial reporting in companies listed on the Tehran Stock Exchange, 9th International Conference on Management, Accounting and Economic Development, Sylviica, 1563692. (in Persian)
McLaughlin, C., Armstrong, S., Moustafa, M.W. and Elamer, A.A. (2021), “Audit committee diversity and corporate scandals: evidence from the UK”, International Journal of Accounting and InformationManagement, Vol. 29 No. 5, pp. 734-763, doi: 10.1108/IJAIM-01-2021-0024.
Reid, L.C., Carcello, J.V., Li, C. and Neal, T.L. (2019), “Impact of auditor report changes on financial reporting quality and audit costs: evidence fromthe united kingdom”, doi: 10.2139/2647507.
Shan, Y.G. (2019), “Do corporate governance and disclosure tone drive voluntary disclosure of relatedparty transactions in China?”, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, Vol. 34, pp. 30-48, doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2019.02.002.
Sierra-García, L., Gambetta, N., García-Benau, M.A. and Orta-P_erez, M. (2019), “Understanding the determinants of the magnitude of entity-level risk and account-level risk key audit matters: the case of the United Kingdom”, The British Accounting Review, Vol. 51 No. 3, pp. 227-240, doi: 10.1016/j.bar.2019.02.004.
Sirois, L.P., B_edard, J. and Bera, P. (2018), “The informational value of key audit matters in the auditor’s report: evidence from an eye-tracking study”, Accounting Horizons, Vol. 32 No. 2, pp. 141-162, doi: 10.2308/acch-52047.
Suttipun, M. (2020), “Kam reporting and common share price of listed companies in the market of alternative investment from Thailand”, Academy of Accounting and Financial Studies Journal, Vol. 24 No. 3, pp. 1-10. ISSN: 1528-2635.
Velte, P. (2018), “Does gender diversity in the audit committee influence key audit matters’ readability in the audit report? UK evidence”, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, Vol. 25 No. 5, pp. 748-755.
Wang, M. and Hussainey, K. (2013), “Voluntary forward-looking statements driven by corporate governance and their value relevance”, Journal of Accounting and Public Policy, Vol. 32 No. 3, pp. 26-49.
نص كامل:


img0Journal of Accounting and Corporate Governance Researches

Vol. 3, No. 9, Autumn 2024 (107-121)

 

Paper type: Research Article

The Effect of Board Characteristics on the Relationship Between Key

 Audit Topics and Audit Fees

 

Elaheh Shahzadeh Hamzeh1, Seyed Abbas Borhani*2

Received: 2025/01/18     Accepted: 2025/02/24

 

Abstract

 

Objective: The purpose of this study was to investigate the relationship between key audit topics and audit fees and whether the size and independence of the board of directors affect this relationship. 

Method: For this purpose, this study uses data from companies listed on the Tehran Stock Exchange during the years 2014-2024. This research is quantitative, descriptive, semi-experimental, correlational and library. Multiple regression with fixed effects of year and industry, and Stata version 17 software were used to test the research hypotheses.

Findings: The results provide evidence of a significant positive relationship between key audit matters and audit fees. When the percentage of independent directors is considered as a moderating factor, this relationship is relatively higher. The results did not provide any empirical evidence to support the moderating effect of CEO duality on the relationship between key audit matters and audit fees.

Conclusion: The results are consistent with the agency theory literature and companies with good governance reduce agency conflicts of interest and improve the quality of financial reporting. Therefore, good governance may moderate the relationship between reported key audit matters and audit fees. The results of this study are very useful for standard setters and management. Regulators will better understand the consequences of adopting key audit matters. Also, management will have a better idea of ​​the role of corporate governance in increasing audit disclosure, but it will be associated with higher costs.

 

Keywords: Key audit issues, Audit fees, Corporate governance.

 

img0                                                                 10.71600/jacgr.2024.1196844 img0     

How to cite this article: Shazade Hamze, E., & Borhani, S. A. (2025). The Effect of Board Characteristics on the Relationship Between Key Audit Topics and Audit Fees. Accounting and Corporate Governance Researches, 3(9), 107. (In Persian).


 

 

 

[1]  MSc. Department of Accounting, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran.

[2]  Assistant Prof. Department of Accounting, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran. 

*Corresponding author: sa.sborhani1352@iau.ac.ir

 

 

نوع مقاله: علمی پژوهشی

تاثیر ویژگی­های هیئت­مدیره بر رابطه بین موضوع­های کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی

 

الهه شاهزاده حمزه1، سیدعباس برهانی*2

تاریخ دریافت: 29/10/1403  تاریخ پذیرش: 06/12/1403

چکیده

هدف: هدف از این مطالعه بررسی رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی و اینکه آیا اندازه و استقلال هیئت­مدیره بر این رابطه تأثیر می­گذارد یا خیر انجام شد. 

روش: به این منظور این مطالعه از اطلاعات شرکت­های پذیرفته­شده بورس اوراق بهادار تهران طی سال­های 1393-1402 استفاده می­شود. این پژوهش کمی، توصیفی، نیمه تجربی، همبستگی و کتابخانه­ای می­باشد. از رگرسیون چندمتغیره با اثرات ثابت سال و صنعت، و نرم­افزار استاتا ورژن 17 برای آزمون فرضیه­های پژوهش استفاده شده‌است. 

یافته­ها: نتایج شواهدی مبنی بر وجود رابطه مثبت معنادار بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی ارائه می­کند. وقتی درصد مدیران مستقل به عنوان یک عامل تعدیل­کننده در نظر گرفته شود، این تاثیر نسبتاً بالاتر است. نتایج هیچ شواهد تجربی برای حمایت از اثر تعدیل­کننده دوگانگی وظایف مدیرعامل بر رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی ارائه نکرد. 

نتیجه گیری: نتایج با ادبیات تئوری نمایندگی مطابقت دارد و شرکت­هایی با حکمرانی خوب تضاد منافع نمایندگی را کاهش داده و کیفیت گزارشگری مالی را بهبود می­بخشند. بنابراین، حکمرانی خوب ممکن رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی گزارش شده و حق­الزحمه حسابرسی را تعدیل کند. نتایج این مطالعه برای تنظیم­کنندگان استاندارد و مدیریت بسیار سودمند است. تنظیم­کنندگان عواقب اتخاذ موضوعات کلیدی حسابرسی را بهتر درک خواهند کرد. همچنین، مدیریت ایده بهتری در مورد نقش حاکمیت شرکتی در افزایش افشای حسابرسی خواهد داشت، اما با هزینه­های بالاتری همراه خواهد بود.

واژه­های کلیدی: موضوعات کلیدی حسابرسی، حق­الزحمه حسابرسی، حاکمیت شرکتی.

 

 

img0                                                                 10.71600/jacgr.2024.1196844 img0     

استناد: شاهزاده حمزه، الهه؛ برهانی، سیدعباس (1403). تاثیر ویژگی­های هیئت­مدیره بر رابطه بین موضوع­های کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی. پژوهش های حسابداری و راهبری شرکتی، 3(9)، 121 –107.

 

 

[1] . کارشناسی ارشد حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

[2] . گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. *نویسنده مسئول: sa.sborhani1352@iau.ac.ir

 

مقدمه

یک بحث مداوم در مورد پیامدهای سیاست‌ها برای بهبود شفافیت گزارش حسابرسی وجود دارد (کلواک و همکاران1، 2020). گزارش حسابرسی مستقل یک ابزار ارتباطی حیاتی برای عملکرد مالی شرکت است که از حسابرس به ذینفعان تحویل داده می­شود. هدف گزارش حسابرسی اطمینان دادن به سهامداران، سرمایه­گذاران، اعتباردهندگان و تجزیه و تحلیل است (سوتیپون2، 2020). مقررات جدید گزارش حسابرسی به یک روند در تحقیقات بین­المللی تبدیل شد و افشای موضوعات کلیدی حسابرسی را الزامی کرد. ادبیات قبلی تأثیر موضوعات کلیدی حسابرسی را بر افشای روایت شرکتی (المرزوقی و همکاران3، 2022الف)، اهمیت بررسی قیمت‌گذاری حسابرسی (چن و همکاران4، 2019)، نقش موضوعات کلیدی حسابرسی در پیش‌بینی ورشکستگی شرکت (المرزوقی و همکاران، 2022الف)، تأثیر موضوعات کلیدی حسابرسی بر کیفیت حسابرسی (ملکان و همکاران، 1401؛ سوتیپون، 2021)، عدم­موفقیت کسب و کار (باسپور ثانی و همکاران؛ 1401)، کمیته حسابرسی و رسوایی شرکت (مک­لافلین و همکاران5، 2021) و تأثیر تنوع جنسیتی بر خوانایی موضوعات کلیدی حسابرسی (ولته6، 2018) را بررسی نموده است. تا به امروز، تأثیر موضوعات کلیدی حسابرسی بر حق الزحمه حسابرسی و نقش حاکمیت در این رابطه به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته یا به صورت تجربی مورد آزمون قرار نگرفته است.

اخیراً، ادبیات نشان می‌دهد که برای موسسات حسابرسی برای انطباق با مقررات حسابرسی جدید در مورد موضوعات کلیدی حسابرسی، حسابرس را ملزم می‌کند که رویه‌های اضافی را انجام دهد، آموزش‌های انطباق بیشتر را اعمال کند و بررسی‌های کنترل کیفیت بیشتری را اجرا کند (کلواک و همکاران، 2020). حسابرس این تلاش اضافی را از طریق هزینه­های حسابرسی به مشتریان منتقل می­کند. حق الزحمه حسابرسی با افزایش تقاضا برای تشویق حسابرسان به افشای اطلاعات بیشتر افزایش خواهد یافت. علاوه بر این، ادبیات تئوری نمایندگی نشان می‌دهد که شرکت‌هایی با شیوه‌های حکمرانی خوب، تعامل مدیریت را برای افشای اطلاعات بیشتر به نفع ذینفعان افزایش می‌دهند. به طور قابل توجهی، حاکمیت شرکتی در ادبیات برای کاهش تضاد منافع بین مدیریت و سهامداران استفاده می شود. بدون حاکمیت قوی، مدیریت انگیزه افشای اطلاعات را بر اساس منافع شخصی به جای منافع ذینفعان دارد (المغری و همکاران7، 2020).

منطق انتخاب رویه حاکمیتی به عنوان نقش تعدیل­کننده بین افشای حسابرسی و افشای شرکتی بر اساس نظریه نمایندگی منطقی است. سطح مکانیزم حاکمیت شرکتی نحوه افشای اطلاعات را تعیین می­کند. بنابراین، مدیریت ممکن است از حاکمیت ضعیف برای افشای اطلاعات به نفع مدیریت استفاده کند، در حالی که عملکرد حاکمیت خوب مشکل نمایندگی را کاهش می دهد (المغری و همکاران، 2020). شرکت‌هایی با مکانیزم حاکمیت قوی انتظار تلاش‌های حسابرسان بیشتری دارند. با حاکمیت قوی، استدلال می­شود که حسابرسان برای ارضای نیازهای حاکمیتی به‌عنوان عاملی برای ذینفعان، با چالش بیشتری مواجه شوند و آنها اطلاعات مرتبط با ریسک بیشتری را افشا کنند که منجر به هزینه‌های حسابرسی اضافی می‌شود.

از بحث نظری در ادبیات مربوط به پیامدهای موضوعات کلیدی حسابرسی بر هزینه­های حسابرسی، موضوعات کلیدی حسابرسی به هزینه­های حسابرسی بالاتر منجر می­شوند. این هزینه زمانی حساس­تر خواهد بود که اثر تعدیل­کننده دوگانگی وظایف مدیرعامل و درصد مدیران مستقل (IND) بر هیئت مدیره به عنوان عوامل اساسی اصلی مکانیسم حاکمیت در نظر گرفته شود (چن و همکاران، 2019). بنابرابن اهداف این مطالعه به دو شکل است. در ابتدا، بررسی ارتباط بین موضوعات کلیدی حسابرسی و هزینه­های حسابرسی است. ثانیاً، سعی می‌شود اثر تعدیل‌کننده دوگانگی وظایف مدیرعامل و درصد مدیران مستقل را به‌عنوان حاکمیت شرکتی بنیادی بر رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی بررسی گردد. بنابراین این مطالعه طی سال­های 1393 تا 1402 در شرکت­های بورس اوراق بهادار تهران بررسی می­کند که موضوعات کلیدی حسابرسی بر حق­الزحمه حسابرسی شرکت­ها چه تاثیری دارد؛ و دوگانگی وظایف مدیرعامل و درصد مدیران مستقل بر رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی بر حق­الزحمه حسابرسی شرکت­ها چگونه موثر خواهند بود.

این مطالعه یک مشارکت نظری دارد. فرض تئوری نمایندگی در این مطالعه در زمینه افشای ریسک حسابرسی و ادبیات حسابرسی به کار گرفته می­شود. کاهش تضاد نمایندگی بین مدیریت و سهامداران برای بقای شرکت حیاتی است. حسابرسی ممکن است مشکل انگیزه و تعارض نمایندگی را برای افزایش گزارشگری مالی کاهش دهد. این مطالعه با استفاده از تئوری نمایندگی در زمینه موضوعات کلیدی حسابرسی به عنوان بخش جدیدی که برای بهبود گزارش حسابرسی مستقل اضافه شده است، مشارکت می‌کند. همچنین از مفروضات ادبیات قبلی برای ایجاد استدلال­های این مطالعه در مورد هزینه پذیرش موضوعات کلیدی حسابرسی استفاده می­شود. تحقیقات قبلی نشان می‌دهد که وجود موضوعات کلیدی حسابرسی حسابرس را ملزم می‌کند که رویه‌های بیشتری، آموزش انطباق و بررسی‌های کنترل کیفیت را انجام دهد (چالمرز8، 2013). موضوعات کلیدی حسابرسی به بحث بیشتر با کمیته حسابرسی نیاز دارند. این بررسی­های اضافی ممکن است منجر به هزینه اضافی شود (رید و همکاران9، 2019).

این مطالعه به تنظیم­کنندگان نظارتی برای درک بهتر پیامدهای استانداردهای حسابرسی جدید کمک می­کند. این مطالعه دارای مفاهیم نظری و عملی برای تنظیم‌کننده‌ها، تنظیم‌کنندگان استاندارد، نهادهای حرفه‌ای، سهامداران و دانشگاهیان است. این مطالعه به ادبیات ارزیابی تغییرات نظارتی مربوط به اصلاح حسابرسی کمک می­کند و به بحث در مورد تأثیر بر هزینه­های حسابرسی می افزاید. این مطالعه بر عوامل حاکمیتی به عنوان یک نقش تعدیل­کننده در این رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و هزینه های حسابرسی می­پردازد. این پژوهش علاوه بر توسعه ادبیات افشای موارد کلیدی گزارش حسابرسی منجر به تصمیم­گیری صحیح ذینفعان و سرمایه­گذاران می­شود تا با اتکا به افشای چنین اطلاعاتی اقدام به تصمیم­گیری بهتر نسبت به سرمایه­گذاری در شرکت­های بازار سرمایه نمایند. نتایج این پژوهش ضمن بسط دادن مبانی نظري حوزه پژوهش و توسعه ادبیات افشاي موارد کلیدي گزارش حسابرسی منجر به تصمیم­گیري صحیح ذینفعان و سرمایه­گذاران می­شود تا با اتکا به افشاي چنین اطلاعاتی اقدام به تصمیم­گیري بهتر نسبت به سرمایه­گذاري در شرکت­هاي بازار سرمایه نمایند. این مطالعه به ادبیات حسابرسی و حاکمیت شرکتی کمک می­کند. این مطالعه با ارائه شواهد تجربی از پیامدهای موضوعات کلیدی حسابرسی برای یک نمونه بزرگ، سهم تجربی منحصر به فردی دارد. تا جایی که بررسی شده­است، اولین مطالعه­ای است که پیامدهای موضوعات کلیدی حسابرسی را برای شرکت‌های غیرمالی بورس اوراق بهادار تهران در طول 10 از سال مالی 1393 تا سال مالی 1402 بررسی می‌کند.

تا جایی که بررسی شده­است، این اولین مطالعه­ای است که اثر تعدیل­کننده دوگانگی وظایف مدیرعامل و درصد مدیران مستقل در هیئت مدیره را به عنوان حاکمیت شرکتی اساسی بر رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی بررسی می­کند. این مطالعه عواملی را که ممکن است قدرت حکمرانی را توجیه کنند، بررسی می­نماید. به دنبال مطالعات اخیر حاکمیتی (چن و همکاران، 2019)، از دوگانگی وظایف مدیرعامل و درصد مدیران مستقل در هیئت مدیره به عنوان اصلی­ترین عوامل اساسی سازوکار حاکمیتی استفاده می­شود. تحقیقات قبلی به بررسی انگیزه­های اقتصادی مدیران برای افزایش سطح افشای داوطلبانه ریسک به دلیل کنترل داخلی بدون در نظر گرفتن گزارش ریسک حسابرسی می­پردازد. استدلال می‌شود که حاکمیت شرکتی قوی منجر به تلاش‌های بیشتر حسابرس برای تامین نیازهای مشتری می‌شود. بنابراین، بررسی می­شود که چگونه دوگانگی وظایف مدیرعامل و درصد استقلال هیئت مدیره ممکن است به رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و هزینه­های حسابرسی اضافه کند.

مبانی نظری و پیشینه

از لحاظ نظری، ادبیات قبلی استدلال می‌کند که موضوعات کلیدی حسابرسی با هزینه‌های حسابرسی مرتبط هستند (رید و همکاران، 2019). به دلیل موضوعات کلیدی حسابرسی، تلاش­ها و هزینه­های حسابرسی ممکن است به دلایل زیادی افزایش یابد. اولا، استدلال این است که موضوعات کلیدی حسابرسی به گزارش‌های حسابرسی گسترده، دقیق و آموزنده نیاز دارند. این امر مستلزم آموزش انطباق بیشتر و بررسی­های کنترل کیفیت است (چالمرز، 2013). ثانیا، گزارش حسابرسی توسعه یافته حاوی اطلاعات بیشتری در مورد فرآیند حسابرسی است. حسابرسان مستقل احتمالاً احساس مسئولیت بیشتری می‌کنند، بنابراین تلاش‌های بیشتری را در بررسی صورت‌های مالی و اجرای رویه‌های بیشتری در مورد موضوعات کلیدی حسابرسی سرمایه‌گذاری خواهند کرد. این بررسی های اضافی ممکن است منجر به هزینه اضافی شود (رید و همکاران، 2019). در نهایت، آن موضوعات کلیدی حسابرسی ممکن است نیاز به بحث بیشتر با کمیته حسابرسی و مدیریت داشته باشند. بحث در مورد ارتباط بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی بی­پایان است. ارتباط بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی در ادبیات مورد بررسی و موضوع تحقیقی شده­است.

رید و همکاران (2019) استدلال کردند که به دلیل افزایش طول گزارش حسابرسی مستقل و الزامات گزارش حسابرسی، افزایشی در حق­الزحمه حسابرسی وجود دارد. این بدان معنی است که الزامات جدید برای موضوعات کلیدی حسابرسی حق الزحمه حسابرسی را افزایش می­دهد. همچنین از این فرضیه حمایت می­کند که پذیرش موضوعات کلیدی حسابرسی بدون هزینه نیست. همچنین، مطالعاتی مانند چن و همکاران (2019) ارتباط مثبتی بین موضوعات کلیدی حسابرسی و تلاش‌های حسابرس پیدا کردند. بنابراین، حق الزحمه حسابرسی ممکن است به دلیل تلاش­های حسابرسی افزایش یابد.

مطالعات دیگر، مانند سیرویس و همکاران10 (2018) ارائه کردند که حسابرسان مستقل ملزم به انجام بررسی­های اضافی نیستند. مقررات حسابرسی جدید، حسابرس را فقط ملزم می­کند که اطلاعات بیشتری در مورد نحوه شکل­گیری نظر حسابرس افشا کند. رید و همکاران (2019) و سیرویس و همکاران (2018) نشان می­دهند که حق الزحمه حسابرسی پس از اجرای قوانین جدیداحتمالاً افزایش نمی­یابد. این بدان معناست که شرکت‌هایی که از موضوعات کلیدی حسابرسی  استفاده می‌کنند با هزینه‌های اضافی برای رعایت الزامات مواجه نخواهند شد. به همین ترتیب، موضوعات کلیدی حسابرسی هیچ تغییری در تلاش حسابرسی ندارند، زیرا حسابرسان در حال حاضر این مرحله را برای اطمینان از کیفیت حسابرسی انجام می­دهند، و موضوعات کلیدی حسابرسی فقط آنچه را که معمولا انجام می­دهند را افشا می­کنند (اسبحر و روانکه11، 2019)، و حق الزحمه حسابرسی انجام خواهد شد. تحت تأثیر قرار نگیرید زیرا نیازی به تلاش بیشتر نیست (سیرا-گارسیا و همکاران12، 2019). بنابراین، حسابرس همچنان همان رویه را انجام می­دهد و نیازی به اطلاعات جدیدی نیست. تنها عامل اضافی در گزارش توسعه یافته، افشای اطلاعات دقیق است. با این حال، رید و همکاران (2019) این رابطه را بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی ناچیز یافتند. آنها در این محدودیت ذکر می­کنند که حسابرس ممکن است هزینه­های اضافی مربوط به استانداردهای جدید را متقبل شده باشد اما این هزینه­ها را به عنوان حق­الزحمه حسابرسی به شرکت منتقل نکرده­است. ادبیات قبلی استدلال می­کند که فشار بر حسابرس ممکن است هزینه­های حسابرسی را نیز افزایش دهد (جاتی و سوپراستو13، 2020). بنابراین، مدیریت شرکت هزینه­ای را برای پذیرش موضوعات کلیدی حسابرسی پرداخت می­کند. انگیزه این پژوهش برای ارزیابی هزینه­های مرتبط با الزامات مقررات جدید حسابرسی است. احتمال هرگونه هزینه اضافی را که شرکت برای اجرای مقررات حسابرسی جدید با آن مواجه خواهد شد، بررسی می­شود. استدلال این است که موضوعات کلیدی حسابرسی در گزارش حسابرسی، حسابرس را ملزم می‌کند تا تلاش بیشتری برای رعایت استاندارد انجام دهد.

فرضیه اول: بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی رابطه وجود دارد.

تئوری نمایندگی پیشنهاد می­کند که تعداد بیشتری از مدیران هیئت مدیره در ارائه اطلاعات بیشتر به ذینفعان با انگیزه­تر و موثرتر خواهند بود (المغری و همکاران، 2020). تحقیقات قبلی نشان می‌دهد که سیستم‌های کنترل داخلی شرکت در مقابله با الزامات اخیر سهامداران شکست خورده‌اند و کنترل داخلی نیاز به تقویت دارد (جنسن14، 1993). شرکت‌هایی با هیئت­مدیره بزرگ با شیوه‌های حکمرانی خوب همراه خواهند بود و تعارض نمایندگی را کاهش می‌دهند. ادبیات قبلی حاکمیت عملکرد افشا را از منظر دیگری مانند تأثیر دوگانگی وظایف مدیرعامل بر افشای ریسک شرکتی و دوگانگی وظایف مدیرعامل و افشای آینده نگر (وانگ و حسینی15، 2013) بررسی می‌کند.

ادبیات قبلی همچنین دوگانگی وظایف مدیرعامل را به عنوان یکی از مکانیسم­های پیشرو حاکمیت شرکتی بررسی می کند (آلبیتر و همکاران16، 2020). تحقیقات دیگر نشان می دهد که کنترل داخلی گزارش ریسک را افزایش می دهد. با بهترین ادبیات موجود، این مطالعه اولین تحقی است که نقش حکمرانی خوب را در رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و هزینه های حسابرسی بررسی می­کند. تئوری نمایندگی پیشنهاد می­کند که تعداد بیشتری از مدیران هیئت­مدیره در ارائه اطلاعات بیشتر به ذینفعان با انگیزه­تر و موثرتر خواهند بود(المغری و همکاران، 2020).

تحقیقات قبلی نشان می‌دهد که سیستم‌های کنترل داخلی شرکت در مقابله با الزامات اخیر سهامداران شکست خورده‌اند و کنترل داخلی نیاز به تقویت دارد (جنسن، 1993). شرکت‌هایی با هیئت مدیره بزرگ با شیوه‌های حکمرانی خوب همراه خواهند بود و تعارض نمایندگی را کاهش می‌دهند. ادبیات قبلی حاکمیت عملکرد افشا را از منظر دیگری بررسی می‌کند، مانند تأثیر دوگانگی وظایف مدیرعامل بر افشای ریسک شرکتی و بین دوگانگی وظایف مدیرعامل و افشای آینده نگر (وانگ و حسینی، 2013). ادبیات قبلی همچنین دوگانگی وظایف مدیرعامل را به عنوان یکی از مکانیسم های پیشرو حاکمیت شرکتی بررسی می کند (آلبیتر و همکاران، 2020). عملکرد مدیریت با دوگانگی وظایف مدیرعامل همبستگی مثبت دارد که به معنای افشای اطلاعات بیشتر و موضوعات ریسک بیشتر است. که حسابرسان نیاز به تحقیق و تلاش بیشتر از سوی حسابرسان دارند که بدون هزینه نخواهد بود. مدیریت با عملکرد بالا منجر به بررسی موضوعات ذهنی حسابداری می­شود. استدلال این است که یک هیئت مدیره بزرگ به معنای تخصص بیشتر است که عملکرد مدیریت را بهبود می­بخشد و نیاز به تلاش بیشتر حسابرسان برای تامین نیازهای مشتری دارد. همانطور که ادبیات تئوری نمایندگی نشان می­دهد، دوگانگی وظایف مدیرعامل با عملکرد بالای مدیریت همبستگی مثبت دارد (المغری و همکاران، 2020).

بنابراین، حسابرسان احتمالاً تلاش بیشتری برای رضایت مدیریت شرکت با تعداد مدیران بیشتری در دوگانگی وظایف مدیرعامل صرف می­کنند. بازخورد اعضای کمیته حسابرسی نشان می­دهد که افشای موضوعات کلیدی حسابرسی، حاکمیت شرکتی را بهبود بخشیده است (المرزوقی و همکاران، 2023). بنابراین، استدلال این است که افزایش دوگانگی وظایف مدیرعامل به عنوان ناظر با افزایش رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و هزینه­های حسابرسی همراه است.

فرضیه دوم: دوگانگی وظایف مدیرعامل ارتباط بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی را تعدیل می­کند.

تئوری نمایندگی پیشنهاد می­کند که مدیران مستقل بیشتر در هیئت مدیره انگیزه بیشتری دارد و در محدودکردن فرصت­طلبی مدیران موثرتر خواهد بود، زیرا آنها هیچ منفعت پولی دیگری به جز مالکیت حق­الزحمه مدیر برای شرکت ندارند. ادبیات قبلی نشان می­دهد که درصد مدیران مستقل در هیئت­مدیره برای قدرت مکانیزم حاکمیت حیاتی است (شان17، 2019). درصد بالاتر مدیران مستقل در هیئت­مدیره به معنای عملکرد خوب حکمرانی است که تضاد نمایندگی را کاهش می­دهد و کارایی مدیریت را افزایش می­دهد (المغری و همکاران، 2020). مدیران مستقل بر عملکرد مدیریت نظارت خواهد کرد. مدیران مستقل رفتار گزارش ریسک مدیریت را بهبود می بخشد. این امر مستلزم تلاش بیشتر حسابرسان برای جلب رضایت مشتری و ارائه اطلاعات بیشتر در گزارش حسابرسی برای افشای اطلاعات بیشتر و ارائه گزارش نسبتا طولانی است. این تلاش‌های حسابرسی اضافی احتمالاً هزینه دارد. بنابراین، پذیرش موضوعات کلیدی حسابرسی بدون هزینه نخواهد بود. بنابراین استدلال می­شود که افزایش درصد مدیران مستقل در هیئت­مدیره به عنوان ناظر با افزایش رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و هزینه­­های حسابرسی همراه است.

فرضیه سوم: استقلال هیئت­مدیره ارتباط بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی را تشدید می­کند.

روش پژوهش‌

شرکت های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، جامعه آماری این پژوهش است. این پژوهش راهبردی/کمی، هدف‌گرایی/توصیفی، رویکرد/تجربی، محتوا/همبستگی و راهکار/کتابخانه­ای می­باشد. با به کارگیری داده­های تاریخی استخراج‌شده از قیمت سهام، ارقام صورت­های مالی و یادداشت‌های توضیحی همراه شرکت­های بورس اوراق بهادار تهران به تحلیل ارتباط همبستگی می­پردازد. روش انتخاب جامعه آماری دردسترس، از نوع نمونه­گیري غربالگري می­باشد و از بین شرکت­هاي پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران، شرکت­هایی که پس از غربال بیان شده در نگاره (1) باقی ماندند، انتخاب می‌شوند، همچنین شرکت­ها از ابتدای سال 1393، تا پایان سال 1402 عضو فعال بورس اوراق بهادار باشند.

 

نگاره 1: شیوه انتخاب نمونه دردسترس

کل شرکت‌های فعال در وبگاه بورس اوراق بهادار تهران

351

کسر شود: شرکت های غیرتولیدی (از قبیل املاک، واسطه‌گری مالی، بیمه و شرکت هلدینگ مالی، فعالیت کمکی، حمل و نقل و لیزینگ)

(91)

کسر شود: نبودن اسفند به عنوان پایان و تغییر سال مالی و صورت‌هالی مالی در کدال وجود ندارد یا ناقص است.

(96)

کسر شود: پذیرش در بورس بعد از سال 1392

(17)

شرکت های باقیمانده در دسترس

128

کسر شود: شرکت­هایی که حق الزحمه حسابرسی را در کل دوره افشا نکرده اند

(16)

تعداد مشاهدات (112*10)

1120

کسر شود: مشاهداتی که در آن سالها شرکت ها حق الزحمه حسابرسی را افشا نکرده­اند

(127)

نمونه در دسترس (مشاهده، سال-شرکت نامتوازن)

993

 

پیرو مطالعه المرزوقی و همکاران (2023) از یک مدل رگرسیون چندمتغیره برای بررسی ارتباط بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق‌الزحمه حسابرسی استفاده می‌شود. برای ثبت سال و اثر صنعت، یک متغیر ساختگی برای سال و اثر ثابت صنعت ایجاد می­گردد:

 

 

در اینجا، AuCost حق­الزحمه حسابرسی، شرکت i در سال t را نشان می‌دهد.  KAM موضوعات کلیدی حسابرسی، BS دوگانگی وظایف مدیرعامل و IND استقلال هیأت مدیره شرکت i در سال t است.  ε نشان­دهنده پسماند مدل است. سایر نمادها متغیرهای کنترلی هستند که در ادامه و بخش متغیرهای کنترلی توضیح داده می­شوند. برای پذیرش فرضیه اول پژوهش ضریب 𝛼1 در معادله (1) معنادار و مثبت شود و برای پذیرش فرضیه دوم و سوم پژوهش ضرایب 𝛽1 و 𝛽3 در معادلات (2) و (3) مورد توجه است.

متغیر وابسته- حق الزحمه حسابرسی (Autcost): حق‌الزحمه حسابرسی متغیر وابسته پژوهش با استفاده از لگاریتم طبیعی حق الزحمه حسابرسی اندازه‌گیری می­شود. همانطور که در بخش توسعه فرضیه توضیح داده شد، انتظار می­رود که بین تعداد موضوعات کلیدی حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی یک رابطه مثبت معنادار وجود داشته باشد. بنابراین، پیش­بینی می­شود که علامت 𝛽1 مثبت باشد.

متغیر مستقل- موضوعات کلیدی حسابرسی (KAM): موضوعات کلیدی حسابرسی بیانگر تعداد موضوعات کلیدی در گزارش حسابرسی است که در دو دسته سطح شرکت و سطح حساب­ها قابل طبقه­بندی است. ENTKAM بیانگر تعداد بندهای حسابرسی سطح کل شرکت و همچنین، ACCKAM تعداد بندهای حسابرسی سطح حساب را بیان می‌کند. در نگاره زیر بندهای (1 تا 7) بیانگر ریسک در سطح شرکت و بندهای (8 تا 18) بیانگر ریسک در سطح حساب بندهای کلیدی حسابرسی بوده و تفیکیک شده­است. بنابراین در این مطالعه از مجموع تعداد بندهایی که به موضوعات بیان شده پرداخته است، به عنوان نماینده موضوعات کلیدی حسابرسی استفاده شده است. هرچه این عدد بزرگ تر باشد موضوعات کلیدی حسابرسی بیشتری افشا شده است.

 

نگاره 2: موضوعات کلیدی گزارش حسابرسی

معادله 1:

 

 

 

معادله 2:

 

 

 

معادله 3:

 

ردیف

 

نوع

تعریف

بندهای کلیدی حسابرسی سطح شرکت  (ENTKAM)

1

GC

GC

تعداد بندهای مربوط به تداوم فعالیت

2

Other Entity-level KAMs (OTHERENT)

ICFRAUD

تعداد بندهای مربوط به کنترل‌های داخلی و تقلب

3

RDO

تعداد بندهای مربوط به تعداد بخش‌های بازسازی و عملیات متوقف شده

4

MA

تعداد بندهای مربوط به ادغام و تملیک

5

TAX

تعداد بندهای مربوط به مالیات شرکت

6

EIPD

تعداد بندهای مربوط به موارد استثناء در شرکت

7

LITMACRO

تعداد بندهای مربوط به دعاوی حقوقی و متغیرهای کلان اقتصادی

بندهای کلیدی حسابرسی سطح حساب (ACCKAM)

8

Profitability (PROF)

MGFEES

تعداد بندهای مربوط به هزینه‌های عملکرد مدیریت (پاداش)

9

REV

تعداد بندهای مربوط به درآمدهای عملیاتی

10

EXP

تعداد بندهای مربوط به هزینه‌های عملیاتی

11

Liquidity (LIQU)

ACCREST

تعداد بندهای مربوط به اقلام تعهدی

12

INV

تعداد بندهای مربوط به موجودی کالا

13

CASHREC

تعداد بندهای مربوط به وجه نقد و حساب‌های دریافتنی

14

Solvency (SOLV)

INVEST

تعداد بندهای مربوط به سرمایه‌گذاری

15

INTANG

تعداد بندهای مربوط به دارایی‌های نامشهود

16

PPE

تعداد بندهای مربوط به ماشین‌آلات و تجهیزات

17

LLTD

تعداد بندهای مربوط به بدهی‌های بلندمدت

18

PENS

تعداد بندهای مربوط به حسابداری طرح بازنشستگی و مزایای معین

 

متغیرهای تعدیل­کننده- دوگانگی وظایف مدیرعامل (BS): برای کنترل مکانیسم حاکمیت شرکتی استفاده می­شود. دوگانگی وظایف مدیرعامل وقتی مدیرعامل شرکت وظیفه ریاست یا نائب رئیسی هیئت مدیره را دارد برابر با یک و در غیراینصورت برابر با صفر است. دوگانگی وظایف مدیرعامل را کنترل می­شود و در تجزیه و تحلیل­ فرضیه دوم برای مشاهده نقش تعدیل­کننده دوگانگی وظایف مدیرعامل در ارتباط بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی استفاده می­شود.

 استقلال هیئت مدیره (IND): استقلال هیئت مدیره با درصد مدیران غیرموظف هیئت مدیره اندازه­گیری می­شود. مدیران غیرموظف کسانی هستند که کاملاً مستقل از مدیریت هستند. استقلال هیئت مدیره را کنترل می­شود و تجزیه و تحلیل­های بیشتری را برای مشاهده نقش تعدیل­کننده استقلال هیئت مدیره در ارتباط بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی انجام می­شود.

متغیرهای کنترلی: متغیرهای کنترلی بر اساس پژوهش المرزوقی و همکاران (2023) انتخاب و به مدل رگرسیون اضافه شده­اند، که نحوه اندازه­گیری آنها به شرح زیر است: تداوم نگرانی (GC): تداوم نگرانی متغیر ساختگی است، اگر حسابرس نظر غیرمقبول در گزارش حسابرس صادر کرده باشد، برابر با یک است، در غیر این صورت صفر است. اندازه حسابرس (BIG): اندازه حسابرس بر اساس این که آیا یک شرکت توسط سازمان حسابرسی، حسابرسی می شود یا خیر، اندازه گیری می­شود. از متغیر ساختگی برای کنترل نوع حسابرس استفاده می­شود. نوع حسابرس در ادبیات برای کنترل حق الزحمه حسابرسی استفاده شده است اهرم مالی (Lev): اهرم مالی با تقسیم کل بدهی بر کل دارایی­ها در پایان سال مالی اندازه­گیری می شود. جریان نقدی حاصل از عملیات (CFO): جریان نقدی حاصل از فعالیت­های عملیاتی تقسیم بر کل دارایی­ها در پایان سال مالی اندازه­گیری می­شود. دارایی های مشهود (FS): دارایی­های مشهود شرکت با نسبت دارایی­های ثابت به کل دارایی­ها اندازه­گیری می­شود. بازده دارایی­ها (ROA): بازده دارایی­ها به عنوان نماینده­ای برای سودآوری شرکت استفاده می­شود. یک شرکت با سود بالا با هزینه­های حسابرسی بالایی همراه است. بازده دارایی­ها را برای کنترل سودآوری شرکت گنجانده شده­است (رید و همکاران، 2019).

یافته­های پژوهش

با توجه به نتایج درج شده در نگاره (3) مقدار میانگین (316/7) متغیر حق­الزحمه حسابرسی شرکت­ها بیشتر از میانه آن (34/7) است. کمینه (575/4) آن مربوط به شرکت کشت و صنعت پیاذر سال 1396 است، بیشینه (245/11) آن مربوط به شرکت سایپا سال 1402 است. روند آن طی سال­ها افزایشی بوده است. بیشترین تعداد موضوعات کلیدی حسابرسی برای شرکت سایپا در سال 1397 با 17 موضوع است، و 159 مشاهده موضوعات کلیدی حسابرسی نداشتند.

نگاره3: توصیف متغیرهای کمی پژوهش

متغیر

میانه

میانگین

انحراف معیار خطا

کمینه

بیشینه

چولگی

کشیدگی

حق الزحمه حسابرسی

240/7

316/7

928/0

575/4

245/11

225/0

956/2

موضوعات کلیدی حسابرسی

000/2

521/2

302/2

000/0

000/17

540/1

457/6

استقلال هیئت مدیره

8/0

687/0

181/0

000/0

000/1

572/0-

630/3

اهرم مالی

54/0

541/0

213/0

031/0

579/1

211/0

352/3

جریان نقدی حاصل از عملیات

11/0

134/0

15/0

312/1-

687/0

355/0-

813/12

دارایی های مشهود

24/0

269/0

173/0

013/0

844/0

786/0

041/3

بازده دارایی ها

14/0

164/0

159/0

370/0-

700/0

567/0

198/3

منبع: یافته­های پژوهشگر

72/65 درصد دوگانگی وظایف مدیرعامل کوچک و 28/34 درصد بزرگ است. در 5 مشاهده مدیر مستقل وجود ندارد و در 81 مشاهده همه اعضای هیات­مدیره مستقل هستند.

نگاره 4:  متغیرهای کیفی پژوهش

دوگانگی وظایف مدیرعامل

تعداد

درصد

درصد تجمعی

0

600

72/65

72/65

1

313

28/34

100

اندازه حسابرس

تعداد

درصد

درصد تجمعی

0

670

38/73

38/73

1

243

62/26

100

تداوم نگرانی

تعداد

درصد

درصد تجمعی

0

603

05/66

05/66

1

310

95/33

100

                         منبع: یافته­های پژوهشگر

برای آزمون فرضیه­های پژوهش مدل ارائه‌شده به روش برآوردگر مربعات معمولی با اثرات ثابت سال و صنعت مطابق پژوهش المرزوقی و همکاران (2023) استفاده شده‌است.

آزمون ناهمسانی واریانس اجزای اخلال وقتی تعداد مقاطع از دوره زمانی بیشتر باشد، برای توزیع آنجام می­شود تا ناهمسانی واریانس بین جملات اخلال شناسایی گردد، برای این منظور از آزمون بروش پاگان و کویک-ویسبرگ استفاده شده­است. همچنین مدل رگرسیون نباید دارای مشکل خودهمبستگی بین خطاها باشد، برای این مرحله از آزمون وولدریچ استفاده شده­است. اگر مشکل ناهمسانی واریانس و خود­همبستگی (معناداری کمتر از صفر باشد) در مدل فرضیه وجود داشته باشد برای رفع آن از مدل مقطعی با خوشه بندی در سطح شرکت استفاده می­شود تا حدود زیادی ناهمسانی واریانس و خود­همبستگی از طریق خوشه­بندی بر اساس شرکت­ها حل شود. نتایج حاصل از اعداد و ارقام  نگاره (5) نشان می­دهد در مدل آزمون فرضیه ها ناهمسانی واریانس بین جملات اخلال وجود ندارد اما خودهمبستگی سریالی  وجود دارد.

 

نگاره 5: بررسی نتایج ناهمسانی واریانس و خودهمبستگی سریالی

آزمون بروش پاگان و کویک-ویسبرگ

مدل آزمون

مقدار آماره

معناداری

ناهمسانی واریانس

فرضیه اول

06/0

801/0

ندارد

فرضیه دوم

001/0

981/0

ندارد

فرضیه سوم

56/0

453/0

ندارد

آزمون وولدریچ

مدل آزمون

مقدار آماره

معناداری

خود همبستگی

فرضیه اول

822/38

000/0

دارد

فرضیه دوم

628/37

000/0

دارد

فرضیه سوم

628/37

000/0

دارد

                 منبع: یافته­های پژوهشگر

با توجه به نتایج حاصل­شده از برآوردگر رگرسیون مربعات معمولی در نگاره (6)، مقدار به دست آمده آماره فیشر 474/84 است که این مقدار از مقدار آماره مربوطه در نگاره استاندارد بیشتر است و همچنین سطح احتمال آماره مدل برابر با صفر است که کمتر از 05/0 است در نتیجه مدل آزمون در سطح اطمینان 95 درصد معنادار است، و در نتیجه حداقل یک متغیر مستقل و یا کمکی با متغیر وابسته رابطه معناداری در این سطح اطمینان دارد. مقدار ضریب تعیین 653/0 می­باشد، که نشان می­دهد 3/65 درصد از تغییرات متغیر میزان حق­الزحمه حسابرسی تحت تاثیر متغیر موضوعات کلیدی حسابرسی و سایر متغیرهای مدل است. با توجه به اینکه مقدار میانگین تورم واریانس  برابر با 06/2 است، و این مقدار بزرگتر از ۱۰ نمی­باشد در نتیجه هم­خطی در مدل پژوهش فرضیه محتمل نیست. مقدار سطح احتمال برای متغیر موضوعات کلیدی حسابرسی شرکت برابر با 000/0 می­باشد و این مقدار از 05/0 کمتر است؛ و همچنین قدرمطلق مقدار آماره تی- استیودنت 71/4 است که از 96/1 بیشتر است، در نتیجه در سطح اطمینان 95 درصد، متغیر موضوعات کلیدی حسابرسی شرکت بر متغیر حق­الزحمه حسابرسی تاثیر معناداری دارد، همچنین با توجه به مقدار 049/0 ستون ضرایب این متغیر، رابطه مثبت می‌باشد؛ و با افزایش یک واحد در موضوعات کلیدی حسابرسی شرکت، حق­الزحمه حسابرسی 049/0 واحد افزایش می­یابد. در نتیجه فرضیه اول تایید می­شود.

 

 

 

 

 

نگاره 6: نتایج آزمون اثر موضوعات کلیدی حسابرسی بر حق­الزحمه حسابرسی

 

متغیرها

متغیر وابسته: حق­الزحمه حسابرسی

ضریب

انحراف معیار خطا

آماره t

سطح احتمال معناداری

همخطی(VIF)

موضوعات کلیدی حسابرسی

049/0

010/0

74/4

000/0

628/1

تداوم نگرانی

147/0-

053/0

78/2-

006/0

550/1

اندازه حسابرس

009/1

045/0

56/22

000/0

340/1

اهرم مالی

545/0

134/0

05/4

000/0

250/2

جریان نقدی حاصل از عملیات

354/0

159/0

23/2

026/0

596/1

دارایی های مشهود

703/0

136/0

18/5

000/0

518/1

بازده دارایی ها

364/0

210/0

73/1

084/0

593/1

عرض از مبدأ

912/5

154/0

39/38

000/0

 

ضریب تعیین

653/0

مقدار آماره فیشر

474/84

سطح احتمال آماره فیشر

000/0

تعداد مشاهدات

903

اثرات سال و صنعت

لحاظ شده است

منبع: یافته­های پژوهشگر

 

 

نگاره 7: نتایج آزمون نقش تعدیلی دوگانگی وظایف مدیرعامل

متغیرها

متغیر وابسته: حق­الزحمه حسابرسی

ضریب

انحراف معیار خطا

آماره t

سطح احتمال معناداری

همخطی(VIF)

موضوعات کلیدی حسابرسی

040/0

012/0

27/3

001/0

333/2

دوگانگی وظایف مدیرعامل

077/0-

059/0

1/31-

190/0

462/2

موضوعات کلیدی *دوگانگی وظایف مدیرعامل

024/0

019/0

24/1

214/0

115/3

تداوم نگرانی

143/0-

053/0

67/2-

008/0

561/1

اندازه حسابرس

999/0

046/0

78/21

000/0

374/1

اهرم مالی

565/0

136/0

16/4

000/0

301/2

جریان نقدی حاصل از عملیات

356/0

159/0

24/2

025/0

597/1

دارایی های مشهود

710/0

137/0

17/5

000/0

523/1

بازده دارایی ها

400/0

213/0

88/1

061/0

641/3

عرض از مبدأ

990/1

085/0

49/23

000/0

 

ضریب تعیین

654/0

مقدار آماره فیشر

795/79

سطح احتمال آماره فیشر

000/0

تعداد مشاهدات

993

اثرات سال و صنعت

لحاظ شده است

منبع: یافته­های پژوهشگر

با توجه به نتایج حاصل­شده از برآوردگر رگرسیون مربعات معمولی در نگاره (7)، مقدار به دست آمده آماره فیشر 795/79 است که این مقدار از مقدار آماره مربوطه در نگاره استاندارد بیشتر است و همچنین سطح احتمال آماره مدل برابر با صفر است که کمتر از 05/0 است در نتیجه مدل آزمون در سطح اطمینان 95 درصد معنادار است، و در نتیجه حداقل یک متغیر مستقل و یا کمکی با متغیر وابسته رابطه معناداری در این سطح اطمینان دارد. مقدار ضریب تعیین 654/0 می­باشد، که نشان می­دهد 5/65 درصد از تغییرات متغیر میزان حق­الزحمه حسابرسی تحت تاثیر متغیر موضوعات کلیدی حسابرسی و سایر متغیرهای مدل است. با توجه به اینکه مقدار میانگین تورم واریانس  برابر با 15/2 است، و این مقدار بزرگتر از ۱۰ نمی­باشد در نتیجه هم­خطی در مدل پژوهش فرضیه محتمل نیست.

مقدار سطح احتمال برای متغیر موضوعات کلیدی حسابرسی شرکت برابر با 001/0 می­باشد و این مقدار از 05/0 کمتر است؛ و همچنین قدرمطلق مقدار آماره تی- استیودنت 27/3 است که از 96/1 بیشتر است، در نتیجه در سطح اطمینان 95 درصد، متغیر موضوعات کلیدی حسابرسی شرکت بر متغیر حق­الزحمه حسابرسی تاثیر معناداری دارد، همچنین با توجه به مقدار 04/0 ستون ضرایب این متغیر، رابطه مثبت می‌باشد؛ و با افزایش یک واحد در موضوعات کلیدی حسابرسی شرکت، حق­الزحمه حسابرسی 04/0 واحد افزایش می­یابد، بنابراین نتایج فرضیه اول تکرار می­شود. بااین حال مقدار سطح احتمال برای متغیر توام موضوعات کلیدی حسابرسی*دوگانگی وظایف مدیرعامل برابر با 214/0 می­باشد و این مقدار از 05/0 بیشتر است؛ و همچنین قدرمطلق مقدار آماره تی- استیودنت 24/1 است که از 96/1 کمتر است، در نتیجه در سطح اطمینان 95 درصد، متغیر دوگانگی وظایف مدیرعامل بر رابطه بین کیفیت موضوعات کلیدی حسابرسی و متغیر حق­الزحمه حسابرسی اثر معناداری ندارد. بنابراین فرضیه دوم تایید نشد.

 

نگاره 8: نتایج آزمون نقش تعدیلی استقلال هیئت­مدیره

متغیرها

متغیر وابسته: حق­الزحمه حسابرسی

ضریب

انحراف معیار خطا

آماره t

سطح احتمال معناداری

همخطی(VIF)

موضوعات کلیدی حسابرسی

091/0

022/0

23/4

000/0

692/8

استقلال هیئت­مدیره

32/0

147/0

18/2

030/0

435/2

موضوعات کلیدی *استقلال هیئت­مدیره

078/0

033/0

33/2

020/0

733/8

تداوم نگرانی

114/0-

054/0

14/2-

033/0

574/1

اندازه حسابرس

95/0

045/0

03/21

000/0

408/1

اهرم مالی

547/0

13/0

20/4

000/0

253/2

جریان نقدی حاصل از عملیات

259/0

158/0

64/1

102/0

622/1

دارایی های مشهود

727/0

131/0

55/5

000/0

520/1

بازده دارایی ها

508/0

206/0

47/2

014/0

647/3

عرض از مبدأ

166/6

192/0

06/32

000/0

 

ضریب تعیین

665/0

مقدار آماره فیشر

374/89

سطح احتمال آماره فیشر

000/0

تعداد مشاهدات

993

اثرات سال و صنعت

لحاظ شده است

منبع: یافته­های پژوهشگر

با توجه به نتایج حاصل­شده از برآوردگر رگرسیون مربعات معمولی در نگاره (8)، مقدار به دست آمده آماره فیشر 374/89 است که این مقدار از مقدار آماره مربوطه در نگاره استاندارد بیشتر است و همچنین سطح احتمال آماره مدل برابر با صفر است که کمتر از 05/0 است در نتیجه مدل آزمون در سطح اطمینان 95 درصد معنادار است، و در نتیجه حداقل یک متغیر مستقل و یا کمکی با متغیر وابسته رابطه معناداری در این سطح اطمینان دارد. مقدار ضریب تعیین 665/0 می­باشد، که نشان می­دهد 5/66 درصد از تغییرات متغیر میزان حق­الزحمه حسابرسی تحت تاثیر متغیر موضوعات کلیدی حسابرسی و سایر متغیرهای مدل است. با توجه به اینکه مقدار میانگین تورم واریانس  برابر با 56/2 است، و این مقدار بزرگتر از ۱۰ نمی­باشد در نتیجه هم­خطی در مدل پژوهش فرضیه محتمل نیست. مقدار سطح احتمال برای متغیر موضوعات کلیدی حسابرسی شرکت برابر با 000/0 می­باشد و این مقدار از 05/0 کمتر است؛ و همچنین قدرمطلق مقدار آماره تی- استیودنت 23/4 است که از 96/1 بیشتر است، در نتیجه در سطح اطمینان 95 درصد، متغیر موضوعات کلیدی حسابرسی شرکت بر متغیر حق­الزحمه حسابرسی تاثیر معناداری دارد، همچنین با توجه به مقدار 091/0 ستون ضرایب این متغیر، رابطه مثبت می‌باشد؛ و با افزایش یک واحد در موضوعات کلیدی حسابرسی شرکت، حق­الزحمه حسابرسی 091/0 واحد افزایش می­یابد، بنابراین نتایج فرضیه اول تکرار می­شود.

همچنین سطح احتمال برای متغیر توام موضوعات کلیدی حسابرسی*استقلال هیئت­مدیره برابر با 02/0 می­باشد و این مقدار از 05/0 کمتر است؛ و همچنین قدرمطلق مقدار آماره تی- استیودنت 33/2 است که از 96/1 بیشتر است، در نتیجه در سطح اطمینان 95 درصد، متغیر استقلال هیئت­مدیره بر رابطه بین کیفیت موضوعات کلیدی حسابرسی و متغیر حق­الزحمه حسابرسی اثر معناداری دارد. همچنین با توجه به مقدار 078/0 ستون ضرایب این متغیر، رابطه مثبت می‌باشد؛ و با افزایش یک واحد در موضوعات کلیدی حسابرسی*استقلال هیئت­مدیره شرکت، حق­الزحمه حسابرسی 078/0 واحد افزایش می­یابد. بنابراین با توجه به هم­العلامت بودن ضرایب موضوعات کلیدی حسابرسی*استقلال هیئت­مدیره و موضوعات کلیدی حسابرسی، استقلال هیئت­مدیره رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی را تشدید می­کند. در نتیجه فرضیه سوم تایید می­شود.

بحث و نتیجه­گیری

هدف این مطالعه بررسی هزینه­های مرتبط با موضوعات کلیدی حسابرسی با بررسی رابطه بین تعداد موضوعات ریسک افشا شده توسط حسابرس و حق­الزحمه حسابرسی است. همچنین هدف این مطالعه بررسی اثر تعدیل­کننده حاکمیت شرکتی، یعنی دوگانگی وظایف مدیرعامل و درصد استقلال هیئت­مدیره، بر رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی است. این مطالعه به لحاظ نظری و تجربی به ادبیات فعلی کمک می­کند. این مطالعه دانش را به ادبیات تئوری نمایندگی اضافه می­کند. یک عامل اساسی در بقای شرکت، کنترل مشکل نمایندگی است. تحقیقات پیشگام در نظریه نمایندگی، عناصری از نظریه نمایندگی را ادغام می­کند و مفهوم هزینه­های نمایندگی را تعریف می کند. حسابرس مستقل ابزار نظارتی است که مشکل انگیزه و تعارض نمایندگی را کاهش می­دهد و ارزش شرکت را افزایش می­دهد. موضوعات کلیدی حسابرسی بخش جدیدی است که برای بهبود گزارش حسابرسی مستقل اضافه شده است. با بهترین دانش خود، این مطالعه اولین موردی است که تئوری نمایندگی را در ادبیات افشای موضوعات کلیدی حسابرسی در ایران  به کار می­برد.

نتایج نشان می‌دهد که حق­الزحمه حسابرسی مرتبط با انطباق با موضوعات کلیدی حسابرسی، شرکت‌هایی که موضوعات کلیدی حسابرسی بیشتری دارند با حق­الزحمه حسابرسی بالاتر و شرکت‌هایی با موضوعات ریسک کمتر در گزارش‌های حسابرسی با حق­الزحمه حسابرسی کمتر مرتبط هستند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق‌الزحمه حسابرسی همیشه از نظر آماری مثبت معنادار است. علاوه بر این، سطح قابل توجهی برای شرکت‌هایی که گزارش‌های حسابرسی حاوی موضوعات ریسک بیشتری دارند، بالاتر است. این با استدلال­های قبلی مطابقت دارد و با ادبیات منطبق است (چن و همکاران، 2019؛ اسبهر و روهنک، 2019). حسابرس باید موضوعات ریسک بیشتر، را با تلاش­های حسابرسی بیشتر و حق­الزحمه حسابرسی بیشتر بررسی کند. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که موضوعات کلیدی حسابرسی بدون هزینه نیست. موضوعات کلیدی حسابرسی احتمالاً حق­الزحمه حسابرسی را افزایش می­دهند. یافته‌های این مطالعه با ارائه شواهدی مبنی بر اینکه حاکمیت شرکتی کار حسابرسی را بهبود می‌بخشد و با حق الزحمه حسابرسی بیشتری مرتبط می‌شود، به ادبیات کمک می‌کند. این مطالعه پشتیبانی تجربی برای پیش‌بینی‌های نظریه نمایندگی فراهم می‌کند. به این ترتیب، این مطالعه کاربرد و قدرت پیش‌بینی این نظریه مکمل را گسترش می‌دهد. نتایج این مطالعه شواهدی را ارائه می‌کند که نشان می‌دهد با درصد بالاتر درصد مدیران مستقل در هیئت مدیره، ارتباط بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی بسیار بیشتر از شرکتی است که درصد درصد مدیران مستقل کمتری در هیئت مدیره دارد. این مطابق با ادبیات قبلی است که نشان می‌دهد کنترل داخلی گزارش‌دهی مدیریت را افزایش می‌دهد. این مطالعه هیچ رابطه قوی­تری بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی در هنگام استفاده از تعداد مدیران در هیئت مدیره به عنوان متغیر اثر میانجی پیشنهاد نمی­کند. نتایج این مطالعه با نتایج پژوهش المرزوقی و همکاران (2023) در یک راستا است. آنها شواهدی مبنی بر وجود رابطه مثبت معنادار بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق­الزحمه حسابرسی ارائه می­کنند. و وقتی درصد مدیران مستقل به عنوان یک عامل تعدیل­کننده در نظر گرفته شود، این رابطه نسبتاً بالاتر است. با این حال، آنها هیچ شواهد تجربی برای حمایت از اثر تعدیل­کننده دوگانگی وظایف مدیرعامل بر رابطه بین موضوعات کلیدی حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی پیدا نکردند.

نتایج این مطالعه برای تنظیم­کنندگان استاندارد و مدیریت بسیار سودمند است. تنظیم­کنندگان عواقب اتخاذ موضوعات کلیدی حسابرسی را بهتر درک خواهند کرد. چنین حرکتی بدون هزینه نخواهد بود. تنظیم کننده­ها هزینه را با سود هدف ارزیابی و وزن خواهند کرد. همچنین، مدیریت ایده بهتری در مورد نقش حاکمیت شرکتی در افزایش افشای حسابرسی خواهد داشت، اما با هزینه­های بالاتری همراه خواهد بود. از آنجایی که این مطالعه بر روی تأثیر مستقیم بر حق­الزحمه حسابرسی شرکت به دلیل اتخاذ موضوعات کلیدی حسابرسی متمرکز است، تحقیقات آتی ممکن است سایر نتایج حسابرسی مانند تأخیر حسابرسی را در نظر بگیرد. تحقیقات آینده ممکن است افزایش متوسط ​​سالانه در حق­الزحمه حسابرسی را نیز کنترل کند. تحقیقات آینده ممکن است مکانیسم‌های حاکمیتی دیگر، مانند ویژگی‌های کمیته حسابرسی و ویژگی های شخصی مدیران را در نظر بگیرد.

 

منابع

باسپور ثانی، امیر؛ حاجیها، زهره؛ حجازی، رضوان؛ و نجفی مقدم، علی. (1401). واکاوی تاثیر افشای موارد کلیدی گزارش حسابرسی بر کاهش عدم­موفقیت کسب و کار شرکت­های بازار سرمایه. دانش حسابداری مالی، 9(4)، 219-250.

ملکان، محدثه؛ کرملو، میثم؛ و حاتمی، علی. (1401). بررسی ارتباط چرخش حسابرس و افشاء موضوعات کلیدی حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،نهمین کنفرانس بین المللی مدیریت، حسابداری و توسعه اقتصادی، سیلیویکا، 1563692.

Albitar, K., Hussainey, K., Kolade, N. and Gerged, A. (2020), “ESG disclosure and firm performance before and after IR: the moderating role of governance mechanisms”, International Journal of Accounting and Information Management, Vol. 28 No. 3, pp. 429-444, doi: 10.1108/IJAIM-09-2019-0108.

Asbahr, K. and Ruhnke, K. (2019), “Real effects of reporting key audit matters on auditors’ judgment and choice of action”, International Journal of Auditing, Vol. 23 No. 2, pp. 165-180, doi: 10.1111/ ijau.12154.

Baspour Sani, A., Hajiha, Z., Hejazi, R. and Najafi Moghadam, A. (2022). Investigating the effect of disclosure of key audit report issues on reducing business failure of capital market companies. Financial Accounting Knowledge, 9(4), 219-250. (in Persian)

Chalmers, J. (2013), “PwC comment letter on FRC revision to ISA (UK and Ireland) 700: requiring the auditor’s report to address risks of material misstatement, materiality and a summary of audit scope”, available at: www.frc.org.uk/getattachment/b567ab62-dfa5-4b61-a052-852c4bf51f0e/;aspx (accessed 5 January 2022).

Chen, Q., Jiang, X. and Zhang, Y. (2019), “The effects of audit quality disclosure on audit effort and investment efficiency”, The Accounting Review, Vol. 94 No. 4, pp. 189-214, doi: 10.2139/ ssrn.2538076.

Elmagrhi, M.H., Ntim, C.G., Wang, Y., Abdou, H.A. and Zalata, A.M. (2020), “Corporate governance disclosure index–executive pay nexus: the moderating effect of governance mechanisms”, European Management Review, Vol. 17 No. 1, pp. 121-152, doi: 10.1111/emre.12329.

Elmarzouky, M., Hussainey, Kh., and Abdelfattah, T. (2023). The key audit matters and the audit cost: does governance matter? International Journal of Accounting & Information Management, 31(1), 195-217.

Jati, I.K. and Suprasto, H.B. (2020), “Time budget pressure on audit quality with audit structure, independence, and audit supervision as moderating variable”, International Research Journal of Management, IT and Social Sciences, Vol. 7 No. 6, pp. 21-32, doi: 10.21744/irjmis.v7n6.997. 23.

Jensen, M.C. (1993), “The modern industrial revolution, exit, and the failure of internal control systems”, The Journal of Finance, Vol. 48 No. 3, pp. 831-880.

Klevak, J., Livnat, J., Pei, D., Boonyanet. and Suslava, K. (2020), “Are critical audit matters informative?”, doi: 10.2139/ssrn.3685369.

Malkan, M., Karamlou, M. and Hatami, A. (2022). Investigating the relationship between auditor rotation and disclosure of key audit issues on the quality of financial reporting in companies listed on the Tehran Stock Exchange, 9th International Conference on Management, Accounting and Economic Development, Sylviica, 1563692. (in Persian)

McLaughlin, C., Armstrong, S., Moustafa, M.W. and Elamer, A.A. (2021), “Audit committee diversity and corporate scandals: evidence from the UK”, International Journal of Accounting and InformationManagement, Vol. 29 No. 5, pp. 734-763, doi: 10.1108/IJAIM-01-2021-0024.

Reid, L.C., Carcello, J.V., Li, C. and Neal, T.L. (2019), “Impact of auditor report changes on financial reporting quality and audit costs: evidence fromthe united kingdom”, doi: 10.2139/2647507.

Shan, Y.G. (2019), “Do corporate governance and disclosure tone drive voluntary disclosure of relatedparty transactions in China?”, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, Vol. 34, pp. 30-48, doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2019.02.002.

Sierra-García, L., Gambetta, N., García-Benau, M.A. and Orta-P_erez, M. (2019), “Understanding the determinants of the magnitude of entity-level risk and account-level risk key audit matters: the case of the United Kingdom”, The British Accounting Review, Vol. 51 No. 3, pp. 227-240, doi: 10.1016/j.bar.2019.02.004.

Sirois, L.P., B_edard, J. and Bera, P. (2018), “The informational value of key audit matters in the auditor’s report: evidence from an eye-tracking study”, Accounting Horizons, Vol. 32 No. 2, pp. 141-162, doi: 10.2308/acch-52047.

Suttipun, M. (2020), “Kam reporting and common share price of listed companies in the market of alternative investment from Thailand”, Academy of Accounting and Financial Studies Journal, Vol. 24 No. 3, pp. 1-10. ISSN: 1528-2635.

Velte, P. (2018), “Does gender diversity in the audit committee influence key audit matters’ readability in the audit report? UK evidence”, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, Vol. 25 No. 5, pp. 748-755.

Wang, M. and Hussainey, K. (2013), “Voluntary forward-looking statements driven by corporate governance and their value relevance”, Journal of Accounting and Public Policy, Vol. 32 No. 3, pp. 26-49.

 

 

[1]  Klevak, Livnat, Pei, Boonyanet. and Suslava

[2]  Suttipun

[3]  Elmarzouky, Hussainey and Abdelfattah

[4]  Chen, Jiang and Zhang

[5]  McLaughlin, Armstrong, Moustafa and Elamer

[6]  Velte

[7]  Elmagrhi et al.

[8]  Chalmers

[9]  Reid, Carcello, Li and Neal

[10]  Sirois, B_edard and Bera

[11]  Asbahr and Ruhnke

[12]  Sierra-García et al.

[13]  Jati and Suprasto

[14]  Jensen

[15]  Wang and Hussainey

[16]  Albitar, Hussainey, Kolade and Gerged

[17]  Shan


سند

Sanad is a platform for managing Azad University publications

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية

حقوق هذا الموقع الإلكتروني مملوكة لنظام SANAD Press Management. © 1442-1447

الصفحة الرئيسية| دخول| معلومات عنا| اتصل بنا|
[English] [فارسی] [en] [fa]