واکاوی تحولات نهاد قضاء در دوره اول عباسی و مقایسه آن با دوره خلفای راشدین
الموضوعات :لاله عرفانی نمین 1 , محمدمهدی کاتب قوجه بیگلو 2
1 - مدرس دانشگاه، گروه الهیات، دانشگاه فرهنگیان اردبیل، اردبیل، ایران
2 - گروه الهیات، دانشگاه فرهنگیان، پردیس علامه طباطبایی اردبیل، اردبیل، ایران.
الکلمات المفتاحية: دیوان قضاء, خلفای راشدین, دوره عباسیان, قضاوت, مظالم,
ملخص المقالة :
یکی از مهمترین تعلیمات اسلام، تأکید بر برقراری عدل و قسط است و نهاد قضا به عنوان یکی از مهمترین نهادهای دوره اسلامی در این راستا شناخته میشود. دیوان قضا در قرون اول اسلامی نقش حیاتی در حفظ عدالت و نظم اجتماعی ایفا کرده و این تحولات در دوره اول عباسیان بیشتر اتفاق افتاده است. بنابراین، بررسی تحولات این دیوان در این دوره ضرورت دارد. مقاله حاضر با استفاده از روش تطبیقی-تحلیلی، به دنبال بررسی این مساله است که تحولات ساختاری دیوان قضا در دوره اول عباسیان نسبت به دوره خلفای راشدین به چه دلیل و چگونه بوده است؟ نتایج حاصل از تحقیق نشان میدهد که در دوره خلفای راشدین، دیوان قضاء بر اساس اصول شریعت و با تأکید بر سادگی و عدم پیچیدگی اداری فعالیت میکرد که این امر موجب افزایش اعتماد مردم به نظام حکومتی و تقویت حس همبستگی اجتماعی شد. با انتقال قدرت به عباسیان، دیوان قضا دستخوش تحولات عمدهای گردید. در این دوره، فقه اسلامی به عنوان یک علم مستقل توسعه یافت و قواعد حقوقی جدیدی با تأسیس مراکز آموزشی تدوین شد که به حل مسائل پیچیده اجتماعی کمک میکرد. تحولات دیوان قضا در دوره عباسیان نسبت به دوره خلفای راشدین نشاندهنده تکامل نظام قضائی اسلامی است.
