مطالعه جامعهشناختی مدگرایی در جامعه شهری (فراتحلیل پژوهشهای بازه زمانی 1387-1403)
الموضوعات :
موسی سعادتی
1
,
سید سعید حسینی زاده آرانی
2
,
طاها عشایری
3
1 - استادیار گروه جامعهشناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی، قزوین، ایران.
2 - استادیار گروه جامعهشناسی دانشگاه آیتاله بروجردی، بروجرد، ایران.
3 - استادیار گروه جامعهشناسی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
الکلمات المفتاحية: مدگرایی, فراغت مدرن, شکاف نسلی, الگوی مرجع, مصرفگرایی, تشخصطلبی.,
ملخص المقالة :
مدگرایی در محیطهای شهری یکی از پدیدههای فرهنگی و اجتماعی است که همزمان با رشد شهرنشینی و تغییرات فرهنگی ظهور یافته است. هدف اصلی تحقیق حاضر مطالعه عوامل مؤثر بر رواج مدگرایی در بین شهروندان است. روش تحقیق کمی از نوع فراتحلیل است. نتایج پژوهش نشان داد که عوامل فرهنگی (عضویت در شبکههای اجتماعی؛ رسانههای خارجی؛ استفاده از ماهواره و اینترنت؛ مصرف رسانه داخلی؛ شکاف نسلی؛ سرمایه فرهنگی؛ سبک فراغت مدرن و باورهای دینی)؛ اجتماعی (همنشینی افتراقی؛ جامعهپذیری؛ نظارت اجتماعی؛ اعتماد اجتماعی؛ انسجام اجتماعی؛ الگوی مرجع اجتماعی)، روانی (هویتیابی؛ تشخصطلبی؛ انزوای اجتماعی؛ احساس بیگانگی و عزتنفس) و اقتصادی (سرمایه اقتصادی؛ طبقه اجتماعی-اقتصادی؛ مصرفگرایی خانواده و میزان درآمد) بر مدگرایی میان شهرنشینان تأثیرگذار بوده است. براین اساس مدگرایی فراتر از سطح رفتار مصرفی، پنجرهای به نیازهای ناآگاهانه، تنشهای هویتی و آسیبپذیریهای اجتماعی شهروندان بوده و مدیریت آن مستلزم توجه همزمان به سیاستهای فرهنگی و حمایتهای روانی-اجتماعی و اصلاح الگوهای اقتصادی است.
1. استوتزل، ژان (1371). روانشناسی اجتماعی، ترجمه علیمحمد کاردان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. https://www.iranketab.ir/book/34289-social-psychology
2. اسفندیاری، سرور (1387). واقعیت مد و مدگرایی نشریه پیام زن، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. http://payamezan.eshragh.ir/
3. اسفندیاری، عفت؛ احمدنادری، علی و احمدی، سمیه (1396)؛ بررسی علل گرایش به مد در بین دختران 30- 15 ساله شهر همدان، مجله مطالعات فرهنگی پلیس، دوره 4، شماره 1، ص 89 – 75. 20.1001.1.27833380.1396.4.1.4.5
4. افراسیابی، حسین؛ سیارخلج، حامد؛ و شکوهیفر، کاوه (1395). عوامل مرتبط با مدگرایی در بین جوانان شهر یزد، جامعه پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سال 7، شماره 1، ص 64-35. https://socialstudy.ihcs.ac.ir/
5. افراسیابی، حسین و؛ میراب زاده، رؤیا (۱۴۰۲). مؤلفههای خانوادگی مرتبط با مدگرایی در میان دختران جوان شهر یزد، نشریه تداوم و تغییر اجتماعی، شماره ۱، ص ۱۵۱-۱۶۵ 10.22034/JSCC.2022.2814
6. اکبری، محمد؛ بوستانی، داریوش؛ و زیدآبادی، ابهام (1394). بررسی عوامل مؤثر بر میزان استفاده دانشجویان دختر از لوازمآرایش، زن و فرهنگ و هنر، دوره 7، شماره 4. https://doi.org/10.22059/jwica.2015.58352
7. ایزی، الهه سادات (1395). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر مدگرایی (عفاف و حجاب) در بین دانشجویان دانشگاه مازندران، فصلنامه دانش انتظامی خراسان شمالی، سال 3، شماره 9. http://khs.jrl.police.ir/article_17166.html
8. آقازاده، اکبر (1398). بررسی عوامل مؤثر بر گرایش بر مدگرایی ورزشکاران حرفهای، روانشناسی ورزشی، شماره 28، ص 178- 165. 10.22089/spsyj.2019.6694.1717
9. بهرامی، زهرا (1396). بررسی رابطه استفاده از ماهواره و گرایش به مد در بین زنان و جوانان 50- 18 سال شهرستان هرسین، پایاننامه کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران غرب، دانشگاه پیام نور استان تهران. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
10. بهرامی، هادی؛ شریفی نیا، رضا؛ و فرخی، نورعلی (۱۴۰۱). رابطه استفاده از شبکههای اجتماعی در گرایش جوانان به مدگرایی با امنیت اجتماعی، فصلنامه پژوهشهای اطلاعاتی و جنایی، شماره ۲، ص ۷۹. ۱۰۲ http://icra.jrl.police.ir/article_99353.html
11ا بیلری، فاطمه (1395). بررسی رابطه بین پایبندی به ارزشهای اجتماعی با گرایش به مد در بین دانش آموزان (شهر عنبرآباد)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
12ن پیلتن، فخرالسادات؛ و طالبی، حسن (1392). بررسی عوامل اجتماعی گرایش به مد در بین نوجوانان، فصلنامه مطالعات جامعهشناختی جوانان، سال 4، شماره 11. https://sid.ir/paper/170097/fa
13. توسلی، افسانه؛ سمواتی، فاطمه؛ و فتحعلیزاده، معصومه (1396). عوامل جامعهشناختی تأثیرگذار بر استفاده از برند در میان زنان مراجعهکننده به مراکز خرید شهر تهران، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره 8، شماره 2، ص 276-259. 10.22059/IJSP.2018.65062
14. توکلی والا، ژاله (1395). تحلیل جامعهشناختی گرایش جوانان به مدگرایی در تهران، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
15. جهانبخش گنجة صادق؛ و جعفری، نیما (1397). تبیین جامعهشناختی مدگرایی از دید دانشجویان دختر دانشگاه خوارزمی، مجله مطالعات میان فرهنگی، سال 13، شماره 34، ص 112-87. 20.1001.1.17358663.1397.13.34.4.7
16. حاتمی، خدیجه (1392). بررسی عوامل مرتبط با مدگرایی، پایاننامه کارشناسی ارشد، جامعهشناسی، دانشگاه تبریز. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
17. حاتمی، خدیجه؛ امیر کواسمی، یوب؛ و آقایاری هیر، توکل (1393). بررسی رابطه بین همرنگی، تشخصطلبی و طبقه اجتماعی – اقتصادی با میزان مدگرایی، جامعهشناسی کاربردی، دوره 26، شماره 4، شماره پیاپی 4، ص 212- 199. 20.1001.1.20085745.1394.26.4.11.1
18. خادمیان، طلیعه؛ و کلهری، محمدجواد (۱۳۹۹). رابطه اینستاگرام با گرایش جوانان به سبک زندگی مدرن (مورد مطالعه: جوانان شهر تهران)، فصلنامه پژوهشهای ارتباطی، ص ۵۵-۷۴ https://doi.org/10.22082/cr.2020.115120.1934
19. خدام محمدی، زهرا؛ و راسخ، کرامت الله (۱۴۰۰). عوامل اجتماعی تأثیرگذار بر مدگرایی جوانان در شهر شیراز، مجله پژوهشهای جامعه شناختی، شماره ۲، ص ۱۵۳-۱۷۳ https://sanad.iau.ir/fa/Article/867765
20. خواجه نوری، بیژن؛ و هنروران، زهرا (1390). بررسی عوامل جامعهپذیری مذهبی با گرایش به مد دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانهای شهر شیراز، مجله توسعه اجتماعی، دوره 5، شماره 3 و 4، ص 34 -7. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1128162/
21. دانش، یونس (1395). بررسی عوامل مؤثر بر گرایش به جراحی زیبایی بین دانشجویان دختر در شهر هرمزگان، دو فصلنامه مشارکت و توسعه اجتماعی، دوره 1، شماره 2. https://jpsd.hormozgan.ac.ir/
22. دیلینی، تیم (1388). نظریههای کلاسیک جامعهشناسی، ترجمه بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی، تهران: نشر نی. https://nashreney.com/product
23. ذوقی پایدار، محمدرضا، کرمی، افسانه؛ و نبی زاده، صفدر (1397). مقایسه اختلال تصویر تن، اختلال بدشکلی بدنی و گرایش به مد در افراد متقاضی و غیر متقاضی جراحی زیبایی، مجله روانشناسی سلامت، شماره 26، ص 24 – 7. https://hpj.journals.pnu.ac.ir/article_4968.html
24ر رسولزاده اقدم، صمد؛ عدلی پور، صمد؛ میرمحمدتبار، احمد؛ و افشار، سیمین (1394). تحلیل نقش رسانههای اجتماعی در گرایش به سبک زندگی نوین در بین جوانان ایرانی، دو فصلنامه پژوهشهای جامعهشناسی معاصر، سال 4، شماره 6. https://csr.basu.ac.ir/article_1422.html
25. رسولزاده اقدم؛ صمد؛ عدلیپور، صمد؛ و میرمحمدتبار، سیداحمد (1395). مطالعه جامعهشناختی رابطه بین شبکههای اجتماعی فیسبوک با مدگرایی زنان شهر تبریز، مطالعات جامعهشناختی، سال 8، شماره 32، ص 35-52. https://sanad.iau.ir/Journal/jss/Article/957673
26. رضایی، سپیده (1391). تفاوت بین دختران و پسران (رابطه بین سرمایه فرهنگی و گرایش جوانان به مد شهر شیراز)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
27. ریتزر، جورج (1385). نظریههای جامعهشناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی. https://elmipublications.com/product/nazariyejaameshenasi/
28. ساوج، مایک؛ و وارد، آلن (1385). جامعهشناسی شهری، ترجمه رضا ابوالقاسم پور، تهران: نشرسمت. https://samt.ac.ir/fa/book/1202/
29. ستاری، محمود (۱۴۰۲). تبیین جامعهشناختی علل گرایش جوانان به مد در شهر ملایر، دانشگاه پیام نور استان همدان، مرکز پیام نور همدان، پایاننامه کارشناسی ارشد. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
30. صالحی، اکبر؛ و رومانی، سعید (1394). بررسی رابطه بین سبک زندگی و نگرشی با میزان گرایش به مدگرایی دانشجویان، فصلنامه اخلاق، سال 4، شماره 18، ص 171-153. 10.22081/JARE.2015.21448
31. عمیدی، حسن؛ و احمدی، حاجی محمد (1395). مطالعه رابطه بین عضویت در شبکه اجتماعی و تمایل به مدگرایی در جوانان با تأکید بر فیسبوک، مطالعات جامعهشناختی، سال 8، شماره 32. https://journals.iau.ir/article_526620.html
32. فاضلی، محمد (1382). مصرف و سبک زندگی، تهران: علمی و فرهنگی. https://www30book.com/book/103626/
33. فرخ نیا، رحیم؛ و لطفی، اعظم (1390). بررسی تأثیر فضای مجازی اینترنت بر مدگرایی، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، بهار، دوره 7، شماره 22، ص 118- 95. https://www.jcsc.ir/article_19691.html
34س فلاح، وحید (1387). بررسی رابطه طبقه اجتماعی – اقتصادی خانواده و گرایشهای ارثی نوجوانان، فصلنامه تخصصی جامعهشناسی، شماره 12. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/358013/
35. فلاحتی، محمد (1395). بررسی سریالهای شبکه ماهوارهای در گرایش زنان به مدگرایی (شهر تهران)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
36. قادری، طاهره؛ و رضایی، سپیده (1392). رابطه سرمایه فرهنگی و گرایش جوانان به مد (تفاوت بین دختر و پسر)، علوم اجتماعی، شماره 66. https://doi.org/10.22054/qjss.2014.722
37. قاسمی، معصومه؛ سلمان پور، حمزه؛ و قلی زاده، ناصر (۱۴۰۳). تاملی بر تجارب مدگرایی دختران و عوامل آن، مطالعه موردی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم شهرستان نقده، نشریه جامعه شناسی سبک زندگی، ص ۱۱-۲۲. 10.22034/SLS.2024.19327
38. کارگر، مریم (1396). بررسی رابطه بین عضویت در شبکه اینستاگرام با نگرش به مد در نوجوانان (شهر تهران)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
39. کبیری، افشار؛ منوچهری، ایوب؛ و بابازاده، رسول (1397). تحلیل جامعهشناختی گونههای مدگرایی در میان شهروندان استان آذربایجان غربی، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 7، شماره 4، ص 789-763. 10.22059/JISR.2018.270126.776
40. کرایب، یان (1384). نظریههای اجتماعی کلاسیک، ترجمه شهناز مسمیپرست، تهران: نشر آگه.
41. ttps://agahbookshop.com/ 3297
42. کلمن، جیمز (1377). بنیاد نظریه اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی. https://nashreney.com/product/
43. کوزر، لوئیس (1384). زندگی و اندیشههای بزرگان جامعهشناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشرعلمی.
44. https://elmipublications.com/product/zendegioandishe/
45. کوهستانی بحرآسمان، فاطمه؛ محمدی، اصغر؛ و جهانبخش، اسماعیل (1398). بررسی ارتباط بین مدگرایی و هویت اجتماعی در بین دختران جوان 15 تا 29 ساله شهر کرمان، زن و جامعه، سال 10، شماره 3، ص 238-215. https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_3674.html
46. کیوستیو، پیتر (1380). اندیشه های بنیادی در جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی. https://nashreney.com/product/
47. مام الهی، بیانه؛ و علمی، محمود (1393). تعیین عوامل اجتماعی مرتبط با مدگرایی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، مطالعات جامعهشناسی، دوره 6، شماره 18، ص 25 – 7. https://journals.iau.ir/article_521128.html
48. محمدعلی، سارا (1394). عوامل اجتماعی فرهنگی موثربر گرایش جوانان به پوشش و مد غربی، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
49. محمدنژاد، علی (1383). مدگرایی، تهران: نشریه نسیم البرز.
50. مداحی، جواد؛ و قبادی، علیرضا (۱۴۰۰). مدگرایی و جوانان: مسئله اجتماعی در حال ظهور، نشریه پژوهش انحرافات و مسائل اجتماعی، ص ۹۷-۱۲۷ 20.1001.1.3060821.1400.1.1.2.5
51. مزینانی، مریم (1382). میزان تأثیرپذیری دانش آموزان دختر دوره دبیرستان منطقه یک تهران از فرهنگ بیگانه درزمینه مُد، آرایش و موسیقی، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی تهران. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
52. معیدفر، سعید؛ و حقیقی، عبدالحمید (1387). عوامل اجتماعی گرایش به مد در میان جوانان تهران، مجله مطالعات راهبردی ورزش وجوانان، شماره 14 و 15، ص 150 -137. https://faslname.msy.gov.ir/
53. معینی، حسین؛ مرادی، فرشته؛ و جهرمی، فرزانه (1399). شناسایی علل و پیامدهای گرایش زنان به مد با استفاده از نظریه داده بنیاد، زن و جامعه، سال 11، شماره 3، ص 278-259. https://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_4372.html
54. مقدم زرندی، زهرا (1394). عوامل مؤثر در گرایش به مد بین دانشجویان دختر (دانشگاه آزاد تهران مرکزی)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
55. هنروران، زهرا (1391). مطالعه رابطه عوامل روانی- اجتماعی با مدگرایی(مطالعه موردی: جوانان 15-29 ساله شهر شیراز)، پایاننامه کارشناسی ارشد، جامعهشناسی ، دانشکده علوم اقتصادی، دانشگاه شیراز. https://elmnet.ir/doc/10564864-45631
56. یزدانی، سیدمحمدعلی (1396). تأثیر برندها در گرایش به مد (مشتریان فروشگاههای مجازی)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی موسسه آموزش عالی تاکستان. https://ganj-edge.irandoc.ac.ir/
57. یعقوبی، فاطمه (1398). بررسی نقش شبکههای اجتماعی مجازی در گرایش دختران به مد و خودآرایی، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان. https://faculty.kashanu.ac.ir/file/download/page/1580729658
58. Anyanwu, E .,& Chiana, C. (2022). Socio-Cultural Influences on Fashion Consumption Behaviour of University Students. ARRUS Journal of Social Sciences and Humanities. 2. 47-65. 10.35877/soshum735. https://doi.org/10.35877/soshum735
59. Black, S., & Marilyn ,D. (2018)."Perspectives on 10 Years of Fashion Practice." Fashion Practice 10.3 (2018): 262-275. https://doi.org/10.1080/17569370.2018.1507146
60. Bourdiuo, P. (1998); Distinction. A Soial critique of the jugements of taste, London: R.k.p. DOI: 10.1080/10286630902952413
61. Cachon, G.P.,& Swinney, R. (2011).The value of fast fashion: Quick response, enhanced design, and strategic consumer behavior. Manag. Sci. 2011, 57, 778–795. DOI:10.1287/mnsc.1100.1303
62. Conerly ,T.R., Holmes K., &Tamang A.L. (2024),Introduction to sociology. Rice University: Houston, Texas. https://touroscholar.touro.edu/oto/10/
63. Crane ,D. (2000). Fashion and Its Social Agendas: Class, Gender, and Identity in Clothing. Chicago: Chicago Univ. Press, https://granolagradschoolandgoffman.wordpress.com/2015/07/31/crane-d-2000-fashion-and-its-social-agendas/
64. Edú-Valsania ,S., Laguía ,A.,& Moriano, J.A. (2022). Burnout: A review of theory and measurement. International journal of environmental research and public health. 4;19(3):1780 doi: 10.3390/ijerph19031780
65. Genov ,N. (2021). The paradigm of social interaction. Routledge. Oxon; New York, NY: Routledge. DOIhttps://doi.org/10.4324/9781003215028
66. Hassani ,H., & Silva, E.S. (2023). The role of ChatGPT in data science: how ai-assisted conversationalinterfaces are revolutionizing the field. Big data and cognitive computing 27;7(2):62. https://doi.org/10.3390/bdcc7020062
67. Henninger, C.E., Alevizou, P.J., Goworek, H., & Ryding, D. (2017).Sustainability in Fashion: A Cradle to Upcycle Approach: Springer: Cham, Switzerland.
68. Hirsch, P. (1972); Processing Fad and Fashions: An Organization-Set Analysis of Cultural Industry System», American Journal of Sociology, (77): 639–659. DOI:10.1086/225192
69. Hur, Y.J,. Segal, N.L,. Etcoff, N.L., & Silva, E.S. (2025). 'Understanding the psychology of fashion: Demographic, personality, and fashion factors underlying everyday clothing choices in the United Kingdom and United States', Psychology of Aesthetics, Creativity and the Arts. https://doi.org/10.1037/aca0000766
70. Kent, A., Winfield, S.,& Shi, C. (2018). Commercialisation and the Authenticity of Vintage Fashion. In Vintage Luxury Fashion: Exploring the Rise of the Secondhand Clothing Trade; Ryding, D. Henninger, C.E. Cano, M.B. Eds. Springer International Publishing: Cham, Switzerland, 205–218. DOI:10.1007/978-3-319-71985-6_1
71. Liechty ,M. (2022). Media, markets and modernization: youth identities and the experience of modernity in Kathmandu, Nepal. InYouth cultures. 30, 166-201 DOI:10.1086/506304
72. Moon, K.K.L., Lai, C.S.Y., Lam, E.Y.N.,& Chang, J.M. (2015).Popularization of sustainable fashion: Barriers and solutions. J. Text. Inst106, 939–952. DOI:10.1080/00405000.2014.955293
73. Nabirye, A., Okwir., & Special, K. (2025). The Sociology of Fashion: Identity, Class, and Consumerism. 6. 31-36. https://kiu.ac.ug/publication-page.php?i=the-sociology-of-fashion-identity-class-and-consumerism
74. Nwonye, N ., Ibokette, M., & Esiowu, P. (2024). Socio-economic and Psychological Factors Affecting Clothing Consumption Among Female Undergraduates in University of Uyo, Nigeria. International Journal of Home Economics, Hospitality and Allied Research. 3. 104-127. 10.57012/ijhhr.v3n2.008.
75. Shephard, A,. Pookulangara, S. Kinley, T. R., & Josiam, B. M. (2016); Media influence, fashion, and shopping: a gender perspective. Journal of Fashion Marketing and Management, 20(1), 4-18. DOI:10.1108/JFMM-09-2014-0068
76. Simmel, G. (1981); “Fashion”, in G. B. Sproles (ed), Perpective on Fashion, Minneapolis, Min: Burgessoriginally published in International Quarterly. 10: 55-130.The-State-of-Fashion-2023-McK-BoF-Report. Available online: https://www.businessoffashion.com/reports/luxury/the-state-of-fashion-2023/ (accessed on 27 November 2024).
77. Thornquist, C. (2018). The Fashion Condition: Rethinking Fashion from Its Everyday Practices. Fash. Pract. (10). 289–310 https://doi.org/10.3390/su17020631
78. White ,N., & Griffiths ,I. (2000). Introduction. In The Fashion Business: Theory, Practice, Image, ed. N White, I Griffiths, pp. 1–4. Oxford: Berg. https://en.zlibrary.to/dl/introduction-the-fashion-business-theory-practice.
79. Yeo, S.F., Tan C.L., Kumar .,A, Tan K.H.,& Wong J.K. (2022). Investigating the impact of AI-powered technologies on Instagrammers’ purchase decisions in digitalization era–A study of the fashion and apparel industry. Technological Forecasting and Social Change. P1-32.DOI:10.1016/j.techfore.2022.121551