بازخوانی قاعده عدالت و نقش جنسیت در تاثیر قوانین دیه و ارث؛ چالش ها و راهکارها
الموضوعات : Jurisprudence and Principles of Islamic Law
1 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشکده الهیات، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی(ره)، قم، ایران.
الکلمات المفتاحية: قاعده عدالت, قاعده عدل و انصاف, جنسیت, قوانین, دیه, ارث,
ملخص المقالة :
چکیده
قواعد فقهی تاثیر زیادی در تطبیق ثابتات مسایل فقهیحقوقی با تغییرات مسائل جامعه را دارد؛ البته در مواردی که راه برای تغییرات باشد، بهخلاف مباحثی از قبیل دیه و ارث که در نگاه اول به نظر میآید خلاف قاعده عدالت است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی درصدد بازخوانی قاعده عدالت و راهکار رفع تعارض بین آنها است و به این نتیجه رسیده است که اولا قاعده عدالت به معنای قرار دادن هر چیزی در جای مناسب خود که از آن به عدالت تشریعی در مقام جعل یاد میشود و مربوط به افعال الهی است که از هرگونه حکم ناعادلانه به لحاظ جنسیت پیراسته است و با این برداشت با قاعده عدل انصاف متفاوت است، ثانیا قاعده عدل و انصاف جهت اختلافات مالی است که قابلیت سرایت به موارد دیگر را دارد به خلاف قاعده عدالت. ثالثا هیچ تعارضی بین قاعده عدالت و دیدگاه فقه امامیه و قوانین نیست.
قران کریم.
1) ابن ادريس¬حلّى، محمد بن منصور (1410ق). السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى (چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
2) حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشيعة، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام.
3) حسینی تهرانى، سيد محمد حسين حسينى (1421ق)، ولايت فقيه در حكومت اسلام (چاپ دوم). مشهد: انتشارات علامه طباطبايى.
4) صانعی، یوسف (1388ش)، فقه و زندگی2، برابری قصاص، قم: موسسه فرهنگی فقه الثقلین.
5) صانعی، یوسف (1390ش)، فقه و زندگی3، برابری دیه، قم: موسسه فرهنگی فقه الثقلین.
6) طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط في فقه الإمامية (چاپ سوم). تهران: المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية.
7) فاضل لنکرانی، محمد جواد (1389ش)، کتاب البیع بر اساس تحریر الوسیله، تقریرات درس خارج فقه، ش۶۱، fazellankarani.com/persian/lessons/3378/
8) فغانی، رامین – زارعی، محمدمهدی، ابراهیمی، سعید، (1400 ش)، همگرایی مفهوم عدالت فقهی در فقه مذاهب اسلامی، مجله پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال هفدهم، شماره 65، ص 213 تا 243.
9) کلینی، محمد بن يعقوب (1407ق)، الكافي (چاپ چهارم). تهران: دار الكتب الإسلامية.
10) مصطفوى، حسن (1402ق)، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، تهران: مركز الكتاب للترجمة و النشر.
11) مکارم شيرازى، ناصر، (1424ق)، كتاب النكاح، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب عليه السلام.
12) منتطری نجف‌آبادى، حسين على (1409ق)، مبانى فقهى حكومت اسلامى، مترجم: صلواتى، محمود و شكورى، ابو الفضل، قم: مؤسسه كيهان.
13) موسوی¬خمینی، سید روح الله (1434ق)، تحریرالوسیله، تهران: مؤسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی، چاپ سوم.
14) وحيد خراسانى، حسين (1428ق)، توضيح المسائل (چاپ نهم). قم: مدرسه امام باقر عليه السلام.
