مدل خط‌مشی‌ گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان‌های دولتی. مطالعه موردی: سازمان امور مالیاتی

الموضوعات :

اسحاق رحیمی ¹ , مهدی بابائی‌ اهری ² , حامد رحمانی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
2 - استادیار، گروه مدیریت و حسابداری، موسسه‌ی آموزش عالی ادیبان، گرمسار، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - استادیار، گروه مدیریت دولتی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

تاريخ الإرسال : 05 الأحد , رجب, 1446 تاريخ التأكيد : 18 السبت , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 08 السبت , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: خط‌مشی‌گذاری عمومی, مدیریت دانش, سازمان‌های دولتی, سازمان امور مالیاتی کشور,

ملخص المقالة :

   هدف تحقیق حاضر، شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های مدلِ خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان‌های دولتی ایران با مطالعه‌ی موردی در سازمان امور مالیاتی کشور است. به لحاظ فلسفه‌ی پژوهش، تحقیق حاضر پژوهشی تفسیری و از حیث هدف در دسته‌ی پژوهش‌های نظری-کاربردی قرار دارد. رویکرد پژوهشی این تحقیق، رویکردی قیاسی- تحلیلی بوده و به دنبال الگویابی از داده‌های اکتشافی، با روش تحلیل کیفی است. از نظر روش تحلیل داده‌ها، اکتشافی و از نظر ماهیت داده‌ها و شیوه‌ی تحلیل یافته‌های پژوهش، تحلیلی کیفی بوده و به دنبال شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های مدل خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان امور مالیاتی کشور با استفاده از روش کیفیِ مرور سیستماتیک است. برای شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و مفاهیم کلیدی تحقیق، تعداد 668 مقاله‌ی منتشر شده در نشریاتِ علمی معتبر خارجی، بین سال‌های 2018 الی 2024 با جستجوی کلمات کلیدی و پس از استخراج با استفاده از روش مرور سیستماتیک، بررسی شد. در تحقیق حاضر، ضمن مطالعه‌ی ابعاد مدیریت دانش، مضامین مدیریت دانش در سازمان امور مالیاتی کشور جهت شکل‌گیری رویکرد دانشی برای خط‌مشی‌گذاری عمومی، شناسائی شد. نتایج تحقیق در قالب شناسایی عوامل تأثیرگذار در خط‌مشی‌گذاری سازمان امور مالیاتی که شامل: عوامل محیطی- عوامل سازمانی- عوامل فردی- عوامل فراسازمانی و همچنین شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های عوامل شناسایی شده، قابل ارائه است. پژوهشگر مدلِ پیشنهادی خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش، در سازمان امور مالیاتی کشور را ارائه نمود.   

المصادر:

1- آخوندی، احمد، مجموعه قوانین مالیاتی، (1401)، انتشارات آگاه.
2- ابوالحسنی‌رنجبر، احمد، دانش فرد، کرم‌اله، فقیهی، ابوالحسن، (1397)، دستور کار خط‌مشی‌های اصلاح نظام اداری در ایران مبتنی بر نقش کانون های تفکر و شبکه‌های اجتماعی، چشم انداز مدیریت دولتی، سال نهم، شماره 34،ص 15-42.
3- احمدي، سید علی‌اکبر، صالحی، علی، مديريت دانش، انتشارات دانشگاه پیام نور، 1403.
4- الوانی، سیدمهدی، تصمیم‌گیری و تعیین خط‌مشی دولتی، انتشارات سمت، پژوهشکده‌ی تحقیق و توسعه‌ی علوم انسانی، چاپ بیست و سوم، تابستان 1401.
5- الوانی، سیدمهدی، شریف‌زاده، فتاح، فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، چاپ سیزدهم، 1394.
6- پل ای ساباتیه، برگردان: دانایی‌فرد، حسن، نظریه‌های فرآیند خط‌مشی عمومی، انتشارات صفّار، تهران، چاپ دوم، پاییز 1396.
7- دانایی‌فرد، حسن، گفتارهای جدید در خط‌مشی‌گذاری عمومی، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ دوم، نوبت چهارم، سال 1395.
8- انصاری، محمدرضا، قیومی، عباسعلی، صالحی امیری، سیدرضا، عزیزآبادی فراهانی، فاطمه، قدمی، محسن، (1400)، ارائه الگوی خط‌مشی‌گذاری فرهنگی با رویکرد تحول (مورد مطالعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران)، فصلنامه علمی مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره 11، شماره 39.
9- دلخواه، جلیل، نادر، آریا، (1397)، عوامل کلیدی در مدیریت سازمان‌های امور مالیاتی (مطالعه‌ی موردی سازمان امور مالیاتی کشور)، پژوهشنامه‌ی مالیاتی، شماره 26، ص 193-220.
10- ربیعی، علی، معالی، مهناز، "مدیریت دانش فرآیندها، رویکردها، به‌کارگیری دستنامه پیاده‌سازی" انتشارات تیسا ساغر مهر،شماره نشر 47، چاپ سوم، تابستان 1400.
11- ربیعی، علی، هوشیان ثابت‌لاهیجانی، محیا، ارتقای مدیریت دانش در سازمان‌ها، انتشارات تیسا، شماره نشر 49، چاپ دوم، بهار 1397، تهران.
12- Benbya, H. (2008). Knowledge Management, Systems Implementation: Lessons from the Silicon Valley. Oxford: Chandos Publishing.
13- Bourgon, J. (2007). Responsive, Responsible and Respected Government: Towards a New Public Administration Theory. International Review of Administrative Sciences, 73(1), 7-26.
14- Darvishi, D. & Darvishi, H. (2019). Assessing the Effectiveness of Knowledge Management Using Analytic Network Process. International Journal of Applied Operational Research, 9(1), 31-40.
15- Howlett, M. & Mukherjee, I. & Koppenjan, J. (2017). Policy Learning and Policy Network in Theory and Practice: The Role of Policy Brokers in the Indonesian Biodiesel Policy Network. Plicy and Society, 36(2), 233-250.
16- Kessel, M., Kratzer, J. & Schultz, C. (2012). Psychological safety, knowledge sharing, and creative performance in healthcare teams. Creativity & Innovation Management, 21(2): 147-157.
17- Kostopoulos, K., Papalexandris, A., Papachroni, M., & Ioannou, G. (2011). Absorptive Capacity, Innovation, and Financial Performance. Journal of Business Research, 64(12), 1335-1343.
18- Kullmann, Lajos. (2020). Systematic reviews—incentives, pressures, and possible limitations. International Journal of Rehabilitation Research. 43(2),1. Retrieved from: https://doi.org/ 10.1097/MRR.0000000000000402.
19- Landis, J. R., and G. G. Koch. (1977). “The Measurement of Observer Agreement for Categorical Data. Biometrics 33 (1): 159–74. Doi: 10.2307/2529310.
20- Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, (2009) Preferred reporting items for systematic reviews and meta analyses: The PRISMA Statement. PLoS Med 6(7). & Education, 168, 104212.PLoS Med 6(7). Education, 168, 104212.
21- Panahi, B., Lali Sarabi, A. & Maheri Kalajahi, E. (2020). The Study of the customer relationship management effect on knowledge management with the mediating role of employee empowerment. Sciences and Techniques of Information Management, 6(1): 50-78. [in persian]
22- Purwanto, A. (2020). The role of job satisfaction in the relationship between transformational leadership, knowledge management, work environment and performance. Solid State Technology, 63(2): 293-314.
23- Rusland SL, Jaafar NI, Sumintono B. Evaluating knowledge creation processes in the Royal Malaysian Navy (RMN) fleet: Personnel conceptualization, participation and differences. Cogent Business & Management. 2020;7(1):1785106. https://doi.org/10.1080/233 11975.2020.1785106
24- Wening, N. & Harsono, M. (2016). Relationship between knowledge sharing to individual performance. International Journal of Research in Business Management, 4(1): 67-78.

نص كامل:



 

 

مدل خط‌مشی‌ گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان‌های دولتی. مطالعه موردی: سازمان امور مالیاتی¹

 

تاریخ دریافت: 16/10/ 1403                                تاریخ ویرایش:28 /10/1403                                تاریخ پذیرش:29/10/1403

 

اسحاق رحیمی

دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

ORCID: 0000-0002-2143-118X 

[e-mail]

 

 

مهدی بابائی اهری

استادیار، گروه مدیریت و حسابداری، موسسه‌ی عالی ادیبان، گرمسار، ایران. (نویسنده مسئول)   

 ORCID: 0009-0006-6254-8065

[e-mail]

     

 

حامد رحمانی

استادیار، گروه مدیریت دولتی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

ORCID: 0000-0001-5309-7406

[e-mail]

چکیده

   هدف تحقیق حاضر، شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های مدلِ خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان‌های دولتی ایران با مطالعه‌ی موردی در سازمان امور مالیاتی کشور است. به لحاظ فلسفه‌ی پژوهش، تحقیق حاضر پژوهشی تفسیری و از حیث هدف در دسته‌ی پژوهش‌های نظری-کاربردی قرار دارد. رویکرد پژوهشی این تحقیق، قیاسی- تحلیلی بوده و به دنبال الگویابی از داده‌های اکتشافی، با روش تحلیل کیفی است. از نظر روش تحلیل داده‌ها، اکتشافی و از نظر ماهیت داده‌ها و شیوه‌ی تحلیل یافته‌های پژوهش، تحلیلی کیفی بوده و به دنبال شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های مدل با استفاده از روش کیفیِ مرور سیستماتیک است. برای شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و مفاهیم کلیدی تحقیق، تعداد 668 مقاله‌ی منتشر شده در نشریاتِ علمی معتبر خارجی، بین سال‌های 2018 الی 2024 با جستجوی کلمات کلیدی و پس از استخراج با استفاده از روش مرور سیستماتیک، بررسی شد. در تحقیق حاضر، ضمن مطالعه‌ی ابعاد مدیریت دانش، مضامین مدیریت دانش در سازمان امور مالیاتی کشور جهت شکل‌گیری رویکرد دانشی برای خط‌مشی‌گذاری عمومی، شناسائی شد. نتایج تحقیق در قالب شناسایی عوامل تأثیرگذار در خط‌مشی‌گذاری سازمان امور مالیاتی که شامل: عوامل محیطی- عوامل سازمانی- عوامل فردی- عوامل فراسازمانی و همچنین شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های عوامل شناسایی‌شده، قابل‌ارائه است. پژوهشگر مدلِ پیشنهادی خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش، در سازمان امور مالیاتی کشور را ارائه نمود. نتایج تحقیق حاضر نشان‌دهنده اهمیت شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های مدل خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان امور مالیاتی کشور است که می‌تواند به بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری و افزایش کارایی در این سازمان منجر شود.

 

 

کلمات کلیدی: خط‌مشی‌گذاری عمومی، مدیریت دانش، سازمان‌های دولتی، سازمان امور مالیاتی کشور

 

 

1-       مقدمه

زندگی انسان امروز، از هر سو با خط‌مشی‌های عمومی پیوند خورده است و هر لحظه از زندگی او به گونه‌ای با خط‌مشی‌های عمومی ارتباط دارد. مسائلی چون آلودگی محیط‌زیست، بهداشت عمومی، آموزش، امنیتِ جامعه، ارائه‌ی خدمات عمومی و بسیاری مسائل دیگر همه در متنِ خط‌مشی‌های عمومی قرار دارند. دولت در معنای وسیع خود با قدرت نظم‌آفرینی که در قالب وضع و اجرای خط‌مشی‌های عمومی شکل می‌گیرد به انضمام روابط اجتماعی همت می‌گمارد و امور جامعه را سامان می‌بخشد. از این‌رو آگاهی از مفهوم خط‌مشی‌های عمومی، چگونگی وضع و نحوه‌ی اجرای آن از ضرورت‌های اولیه در شناخت دولت و جامعه به شمار می‌رود (الوانی و شریف‌زاده، 1394). سازمان‌های عصر ما نقش‌ها و مأموریت‌هایی فراتر از نقش‌های سنّتی برعهده‌گرفته‌اند و در محیط سیاسی و اجتماعی وظایف جدیدی به آن‌ها محول گردیده است. سازمان‌های امروزی از قالب یک‌نهاد صرفاً اداری، صنعتی یا اقتصادی خارج‌شده، به‌صورت نهادهای اجتماعی- سیاسی درآمده‌اند که علاوه بر انجام وظایف فنّی، باید نسبت به محیط‌های اجتماعی- سیاسی خود، بیش از پیش حساس و آگاه باشند. مدیران چنین سازمان‌هایی باید نسبت به مسائل برون سازمانی بینش و آگاهی‌های خود را توسعه بخشند و سیاست‌های و خط‌مشی‌های جامعه‌ای را که در آن زندگی می‌کنند، درک نمایند. مدیران امروز دیگر نمی‌توانند خود را در دایره‌ی سازمان، محدود و محصور کنند و بازتاب‌های اجتماعی- سیاسی را نادیده انگارند (الوانی، 1401). 

   خط‌مشی شامل قواعد و رهنمودهایی است که محدوده‌ی اقدامات دولت در یک حوزه را مشخص می‌کند و خط‌مشی‌گذاری تبلّور خواسته‌ها و انتظاراتِ عمومی است که فرآیند تصمیم‌گیری دولت به شکل برنامه و قانون نمایان می‌شود و دارای تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی شهروندان است. خط‌مشی‌گذاری بر محیط اطراف خود تأثیر می‌گذارد و از آن متأثر می‌شود (انصاری و همکاران، 1400). خط‌مشی‌گذاری به منزله یکی از اولویت‌های هر کشور، همواره در کانون توجه کارگزاران و دانشگاهیان قرار دارد و هر روزه دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های دولتی در جست‌وجوی راه‌حلی برای مسائل و مشکلات نظام اداری هستند. دستور کار، مرحله آغازین و منشاء خط‌مشی‌های دولتی و حساس‌ترین مرحله از چرخه‌ی خط‌مشی است که به شیوه پیدایش یا نشدن مسائل، آن چنان که شایسته توجه به حکومت‌ها باشد، می‌پردازد (ابوالحسنی رنجبر و همکاران، 1397).

    دانش موتور محرکه‌ی توسعه‌ی دانایی محور بوده، توجه به آن نقش فزاینده‌ای در رشد سازمان‌ها و جوامع خواهد داشت. مدیریت دانش، مدیریت کل سرمایه‌ی فکری سازمان، خلق، کسب، تسهیم، نگهداری و به‌کارگیری دانش مناسب در سازمان توسط نیروی انسانی و زیرساخت‌های فرهنگی و فن‌آوری و ارتباطات است که دستاورد آن تولید ارزش از دارایی‌های ناملموس سازمان، حفظ مزیت رقابتی و روزآمدی و ایجاد سازمان یادگیرنده است (ربیعی و همکاران؛ 1397: 58). مدیریت دانش به‌نوعی راهبرد سازمان در نوآوری جهت افزایش وفاداری و رضایت کارکنان است (Purwanto, 2020).

   در شرایطی که محیط دائماً در حال تغییر می‌باشد، دستگاه‌های مالیاتی بایستی تمرکز مشخص و ویژه‌ای بر روی اهداف خود داشته باشند و دائماً رویکردها و رویه‌های عملیاتی خود را بازبینی نمایند تا اطمینان حاصل نمایند که در حال استفاده از منابع در اختیار خود، با بهترین اثربخشی و کارآیی مي‌باشند. با اجرای این امور است که دستگاه‌های مالیاتی پیشرو و موفق در جهان، چهره‌ی خود نزد مردم را بهبود بخشیده و سازماندهی اجرایی فرآیندهایِ کاری خود را بهینه مي‌سازند. به منظور ایجاد و برخورداری از یک سازمان مالیاتی مطلوب، بایستی فرآیندهای عملیاتی این سازمان به خوبی شناسائی و به بهترین شکل به مورداجرا گذاشته شود (دلخواه و آریا، 1397). 

   در اجرای مقررات ماده 59 قانون برنامه‌ی سوم توسعه‌ی اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مأموریت تشخیص و وصول درآمدهای مالیات به سازمان امور مالیاتی کشور به‌عنوان یکی از معاونت‌های وزارت اقتصاد و دارائی، وفق قوانین و مقررات محوّل شده است. مطابق سند چشم‌انداز، سازمان امور مالیاتی می‌بایست سازمانی هوشمند، قانون‌مدار و مورداطمینان ذی‌نفعان باشد. مسئله اصلی تحقیق حاضر، بررسی شکاف‌های موجود در پیاده‌سازی مدل خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان‌های دولتی، به ویژه در سازمان امور مالیاتی است. با توجه به تغییرات مداوم محیط و نیاز به بهبود کارایی و اثربخشی در فرآیندهای مالیاتی، این مطالعه به شناسایی نقاط ضعف و چالش‌های موجود در مدیریت دانش و خط‌مشی‌گذاری می‌پردازد. نوآوری این مطالعه در ارائه یک مدل جامع و کاربردی برای ادغام مدیریت دانش در فرآیندهای خط‌مشی‌گذاری عمومی است که می‌تواند به بهبود عملکرد سازمان‌های دولتی کمک کند. سؤال اصلی تحقیق این است که چگونه می‌توان با استفاده از رویکرد مدیریت دانش، فرآیندهای خط‌مشی‌گذاری عمومی را در سازمان امور مالیاتی بهینه‌سازی کرد و به چه نتایجی در راستای بهبود کارایی و رضایت شهروندان دست‌یافت؟

2-       ادبیات تحقیق

در ده سال گذشته، دولت‌ها، وزارتخانه‌ها و آژانس‌ها شیوه‌های مدیریت دانش²(KM) را باهدف ایجاد سیستم‌های نوآورانه و پیچیده‌تر که افراد را به اطلاعات و دانش متصل می‌کند، پذیرفته‌اند. در ادبیات نظری این حوزه، مثال‌های مختلفی وجود دارد که استفاده موفق از سیاست‌ها و راه‌حل‌های مدیریت دانش در سطوح مختلف دولت را مورد تأکید قرار می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، از سال 2002، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) هرسال یک نظرسنجی از شیوه‌های مدیریت دانش برای وزارتخانه‌ها، ادارات و آژانس‌های دولتی در کشورهای عضو OECD منتشر می‌کند و بیش از 200 مورد از شیوه‌های مدیریت دانش از طریق وب‌سایت آن‌ها قابل‌دسترسی است³ (César, et al, 2024).

بر اساس این دستورالعمل، یک عامل اصلی برای پذیرش ابتکارات مدیریت دانش در خدمات دولتی، تغییر فرهنگ‌سازمانی است. به‌ویژه، به نظر می‌رسد دولت‌ها با چهار مسئله حیاتی مواجه هستند. اول، افزایش کارایی در خدمات دولتی، به‌عنوان‌مثال، بااتصال پایگاه‌های اطلاعاتی در سطوح مختلف دولت و فراتر از مرزهای کشوری. به‌عنوان‌مثال، «پروژه خروج»⁴، یک ابتکار مدیریت دانش ارتش ایالات‌متحده، شیوه‌های مدیریت دانش و فن‌ها را ترویج می‌کند و همچنین همکاری بین نوآموزان و کارشناسان را تقویت می‌کند و بر جمع‌آوری و کاربرد دانش، به‌ویژه دانش ضمنی، تمرکز دارد تا یادگیری سازمانی را تقویت کرده و قابلیت‌های سازمانی را در سراسر وزارت دفاع ایالات‌متحده افزایش دهد )؛E-Government Institute, 2004؛  Saman et al, 2024).

عامل دوم، توسعه سیستم‌های جدید یا تجدیدنظر در سیستم‌های قدیمی برای بهبود عملکرد کلی و استفاده از یک پایگاه دانش وسیع‌تر، یکپارچه‌تر و قابل‌دسترسی است. به‌عنوان‌مثال، اداره آمار استرالیا⁵ (ABS) از سال 1993 یک مدیر دانش داشته است، همان سالی که استراتژی دانش به نام «استراتژی مدیریت اشیا»⁶ را پذیرفت و به همراه آن، معرفی Lotus Notes برای ترویج استفاده از فروم‌های بحث مشترک به‌عنوان جایگزینی برای ایمیل انجام شد. (Chatwin, 2004). از آن زمان، ابتکارات جدید مدیریت دانش، رفتارهای اطلاعاتی و ابزارهای متعددی برای تقویت فرهنگ‌سازمانی که به به اشتراک‌گذاری دانش و اطلاعات ارزش می‌دهد، توسعه یافته است و به کارکنان ABS کمک می‌کند تا مقادیر زیادی از اطلاعات آماری را جمع‌آوری، تحلیل و منتشر کنند. همچنین، چند صد پایگاه داده گروهی وجود دارد که تقریباً سه برابر تعداد تیم‌های سازمانی تعریف شده آن‌ها است و همه این‌ها به طور موازی با ساختار سازمانی تعریف شده آژانس کار می‌کنند (Lourdes, 2024).

عامل سوم، بهبود مسئولیت‌پذیری و کاهش ریسک از طریق اتخاذ تصمیمات آگاهانه و حل سریع‌ترمسائل، با پشتیبانی از دسترسی به اطلاعات یکپارچه و شفاف در سراسر مرزهای سازمانی است. به‌عنوان‌مثال، «چارچوب بهترین شیوه»⁷ دولت الکترونیکی اتحادیه اروپا، نمونه‌ اخیر در کشف دانش و انتقال هدفمند آن و تبادل بهترین شیوه‌ها از تجربیات در سطوح محلی، منطقه‌ای، ملی، اروپایی و بین‌المللی را ارائه می‌دهد (Europa, 2005). خدمات درآمد داخلی ایالات‌متحده یک ابتکار جدید مدیریت دانش را در ایالات‌متحده پیاده‌سازی کرده است که از «پایگاه دانش راهنمای درآمد داخلی»⁸ خود پشتیبانی می‌کند که یک شبکه الکترونیکی قابل جستجو و لینک‌پذیر از اطلاعات و داده است تا ابزارهای پیشرفته آنلاین مدیریت مالیاتی را برای کارکنان خود و خدمات بهتر به عموم با هزینه کمتر فراهم کند (E-Government Institute, 2004). همچنین، با آگاه‌تر شدن جامعه و جستجوی راه‌حل‌های فردی، بخش عمومی باید تصمیمات خود را در مورد مسائل پیچیده سیاستی شفاف‌تر کند. اخیراً، چندین بحث سیاسی داغ، اگر نگوییم بحران، در مورد مسائلی مانند مهاجرت غیرقانونی که در «مسئله تمپا»⁹ استرالیا مشاهده می‌شود، وجود داشته است. همچنین وجود برنامه تسلیحات هسته‌ای عراق و انگیزه‌های دولت‌ها در حمایت از ایالات‌متحده در جنگ عراق، یا ورشکستگی ناگهانی شرکت‌های بزرگ مانند انرون و ورلدکام در ایالات‌متحده، هولزمن AG در آلمان و خطوط هوایی انستت و بیمه HIH در استرالیا از جمله این نمونه‌ها هستند. همه این مثال‌ها نشان می‌دهد که شهروندان به طور فزاینده‌ای از مواضع و تصمیمات دولت‌ها (عدم تصمیم‌گیری) سؤال می‌کنند و خواستار ارائه منابع اطلاعاتی هستند (Rakesh et al, 2024).

عامل چهارم، ارائه خدمات بهتر و مقرون به‌صرفه‌تر به ذینفعان، مانند تقویت همکاری‌ها با عموم و پاسخگویی به آن‌ها است. دولت الکترونیکی، به‌عنوان‌مثال، به طور فزاینده‌ای روش‌های سنتی دسترسی به خدمات عمومی از طریق بازدیدهای شخصی، تماس‌های تلفنی و ارائه خدمات را با ابعاد جدیدی مانند ابزارهای اطلاعات آنلاین، خدمات الکترونیکی مانند پایگاه‌های داده قابل جستجو یا خدمات پیامکی، خطوط راهنمای حریم خصوصی و امنیت، دسترسی به زبان‌های خارجی و معلولین و ارتباطات عمومی بر اساس ویژگی‌های مختلفی مانند ایمیل یا عملکردهای جستجو که به شهروندان کمک می‌کند تا با مقامات دولتی تماس بگیرند و از اطلاعات موجود در وب‌سایت‌ها استفاده کنند، جایگزین می‌کند (West, 2005). دولت الکترونیکی به سازمان‌ها در تمام سطوح این امکان را می‌دهد که: بیشتر باز و شفاف باشند و درنتیجه مشارکت دموکراتیک را تقویت کنند، بیشتر خدمات‌محور باشند و خدمات شخصی‌سازی‌شده و فراگیر به هر شهروند ارائه دهند و بیشتر تولیدی باشند و حداکثر ارزش‌آفرینی را ارائه دهند (Europa, 2005).

بنابراین همکاری با ذینفعان مانند بخش خصوصی و سازمان‌های جامعه برای توسعه سیاست‌های عمومی مؤثر حیاتی است. به‌عبارت‌دیگر، سیاست‌های عمومی و تغییرات عمده در سیاست‌ها اغلب به ورودی و حمایت چندین ذینفع نیاز دارند که ممکن است دیدگاه‌های متفاوتی ازآنچه سیاست‌ها باید باشند، داشته باشند. به همین دلیل، سیاست‌های عمومی ممکن است مبهم باشند و به چالش‌های مدیریت دانش مؤثر کمک کنند (OECD, 2001). علاوه بر این، انتظار می‌رود که شفافیت در توسعه سیاست به طور فزاینده‌ای توسط ذینفعان مورد انتظار باشد و دولت‌ها نیز بر آن تأکید بیشتری می‌کنند و نیازمند درک بهتری از پیامدهای علمی و اجتماعی گزینه‌های مختلف سیاستی و انتقال این دانش به ذینفعان است (Santos, 2024).

مشارکت ذینفعان در مدیریت دانش

در سیاست دولتی، ذینفعان می‌توانند هر شخص یا سازمانی باشد که منافع آن‌ها به طور مثبت یا منفی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این شامل سازمان‌های دولتی و کسب‌وکارهای خصوصی، مقامات محلی، جامعه عمومی و سایر طرف‌های ذینفع مانند سازمان‌های داوطلبانه و جامعه، گروه‌های محروم، گروه‌های بومی و افرادی با زمینه‌های زبانی غیربومی است. هر خدمت عمومی شامل دامنه وسیعی از روابط بین سیاست‌گذاران و ذینفعان آن‌ها است و تقویت همکاری با این ذینفعان به طور بالقوه یک‌راه مؤثر از نظر هزینه برای به دست آوردن دانش خوب یا باکیفیت بهتر در یک محیط با منابع محدود است. درواقع، مشروعیت سیاست عمومی اکنون اغلب به یک فرآیند تبادل بین جامعه و دولت وابسته است (Adams and Hess, 2001; Quirchmayr and Tagg, 2002).

با توجه به تعاملات متعدد درون بخش دولتی (به‌عنوان‌مثال، تلاش‌های مشترک بین وزارتخانه‌ها یا آژانس‌های مختلف مانند وزارت تجارت، مقامات گردشگری ایالت و دانشگاه‌های مختلف)، بین ادارات دولتی مختلف (به‌عنوان‌مثال، پیشرفت‌های اتحادیه اروپا که منجر به همکاری نزدیک‌تر سیاست‌های عمومی ملی می‌شود) و بین بخش‌های دولتی و ذینفعان (به‌عنوان‌مثال، بین وزارت بهداشت عمومی و یک آژانس تبلیغاتی که یک آگهی تلویزیونی برای یک کمپین ضد سیگار تولید می‌کند) و تأثیر آن‌ها بر سیاست و ارائه خدمات، دامنه مدیریت دانش در بخش دولتی واضح است (Amon, 2024).

اگرچه هیچ شکی نیست که مدیریت دانش نقش بیشتری در خدمات عمومی ایفا می‌کند، اما تحقیقات کمی و راهنماهای محدودی در مورد چگونگی توسعه مشارکت‌های مؤثر مدیریت دانش و سیاست عمومی با ذینفعان وجود دارد. بحث‌های زیر برخی از مسائل و چالش‌های اصلی را که دولت‌ها و سازمان‌های مختلف بخش عمومی در ارائه سیاست‌های عمومی باکیفیت بهتر از طریق مشارکت با ذینفعان با آن‌ها مواجه هستند، بررسی می‌کند. چارچوب‌های مربوط به بخش خصوصی و عمومی متفاوت هستند. اول، بخش خصوصی معمولاً تحت تأثیر محیط رقابتی خود (به‌عنوان‌مثال، بازارها، محصولات، فرآیندهای کسب‌وکار، فناوری‌ها و غیره) قرار دارد، درحالی‌که بخش عمومی بر ارائه اطلاعات و خدمات متمرکز است. دوم، درحالی‌که بخش خصوصی معمولاً به سهامداران وابسته است، بخش عمومی بر منافع ذینفعان متمرکز است و تمایل دارد که چندین طرف را در فرآیند درگیر کند، بنابراین مدیریت آن پیچیده‌تر است (Cong and Pandya, 2003).

رابطه دولت و ذینفعان در فرآیند مدیریت دانش

چندین رویکرد برای طبقه‌بندی فرآیند مدیریت دانش وجود دارد (Beckman, 1997; DiBella and Nevis, 1997; McAdam and Reid, 2000). ) یکی از راه‌های توصیف فرآیند مدیریت دانش به‌عنوان چهار مرحله اصلی مرتبط با یکدیگر است که هر یک دارای بعد علمی و اجتماعی زیرین است (McAdam and Reid, 2000):

1. ساخت دانش

2. تجسم دانش

3. انتشار دانش

4. کاربرد دانش

بر اساس این چهار مرحله، هدف اصلی مشارکت‌های دولت و ذینفعان تسهیل انتقال مؤثر دانش علمی و اجتماعی است که توسط ذینفعان در اختیار دولت‌ها قرار می‌گیرد. این دانش سپس باید به طور مؤثر در دولت (به‌عنوان‌مثال، در فرآیندها، شیوه‌ها، فرهنگ) ضبط و تجسم شود، منتشر شود و درنهایت برای ایجاد سیاست عمومی به کار رود. به نظر می‌رسد که رابطه دولت و ذینفعان برای مرحله ساخت دانش از اهمیت بیشتری برخوردار است. این دیدگاه همچنین با اهداف تجاری که عمدتاً بر انتقال یک‌طرفه دانش از مشتری به سازمان تأکید می‌کند، سازگار است (Blosch, 2000). بااین‌حال، یک دیدگاه بخش عمومی از ذینفع به مشتری به نظر می‌رسد بیشتر به انتقال دوطرفه دانش نزدیک باشد (Barnes et al., 2003) که نشان می‌دهد دولت‌ها همچنین باید بر فرآیندهای مدیریت دانش تمرکز کنند که انتقال برخی از دانش‌ها به ذینفعان را نیز شامل می‌شود. درواقع، یک انتقال دوطرفه دانش می‌تواند به دولت‌ها در دستیابی به مشارکت و اشتراک دانش بیشتر از سوی ذینفعان کمک کند و درعین‌حال مسئولیت‌پذیری عمومی را نشان دهد. بعد سیاسی سیاست عمومی به این معناست که مشارکت ذینفعان به‌خودی‌خود ممکن است برای اهداف دولت مرکزی باشد. به‌عنوان‌مثال، ادراکات جامعه در مورد کیفیت سیاست عمومی احتمالاً تحت تأثیر این قرار می‌گیرد که دولت‌ها چقدر خوب ذینفعان را مدیریت می‌کنند، مثلاً از طریق شمول یا مشارکت‌های همکاری (Adams and Hess, 2001). البته، اگر ادراکات ذینفعان مثبت باشد، می‌تواند به نتایج مطلوب برای دولت‌ها به شکل حمایت سیاسی و رأی تبدیل شود. به نظر می‌رسد که مشارکت‌های مؤثر دولت و ذینفعان برای شیوه‌های مؤثر مدیریت دانش و توسعه سیاست عمومی خوب ضروری است. همچنین به نظر می‌رسد که ذینفعان می‌توانند راهنمایی بهتر و مقرون به‌صرفه‌تری برای توسعه سیاست خوب نسبت به روش‌های جایگزین موجود برای دولت‌ها، مانند عقلانیت اقتصادی و تفکر تاریخی ارائه دهند (Adams and Hess, 2001) . بااین‌حال، فرآیندهای مرتبط با مسئولیت‌پذیری دموکراتیک و عمومی می‌تواند به‌راحتی به‌عنوان ناکارآمد ارائه شود و توافق جامعه وسیع‌تر اغلب به‌راحتی گرفته می‌شود (Deakin, 2002).

در حالی که می‌توان شباهت‌هایی بین مشارکت‌های مبتنی بر دانش که توسط بخش خصوصی و عمومی دنبال می‌شود، ترسیم کرد، تفاوت‌های مشخصی نیز وجود دارد. بخش عمده‌ای از دانش منتقل شده در مشارکت‌های دولت و ذینفعان عمدتاً از تعاملات اجتماعی ناشی می‌شود و به شکل ضمنی و مفهومی است (Wiig, 2002). این عمدتاً به این دلیل است که عملکردهای دولتی، از جمله توسعه سیاست، به شدت بر تعامل اجتماعی متکی است؛ و دانش ناشی از تعامل اجتماعی به مراتب دشوارتر از دانش علمی که بخش خصوصی معمولاً بر آن تمرکز بیشتری دارد، ضبط می‌شود (McAdam and Reid, 2000). اگرچه از منظر مفهومی به نظر می‌رسد که به راحتی می‌توان پذیرفت که مشارکت‌های مؤثر ذینفعان برای مدیریت دانش خوب و توسعه سیاست عمومی مهم است، اما در عمل، دستیابی به این هدف به دلیل دیدگاه‌های متنوع ذینفعان و ظرفیت‌های بسیار متفاوت آن‌ها برای تعامل مؤثر با سازمان‌های بخش عمومی دشوار است. علاوه بر این، دولت‌ها اغلب باید بین داشتن دانش کافی در مورد چگونگی پیشبرد یک مسئله سیاستی – که ممکن است به دلایل مسئولیت‌پذیری به خوبی با درگیر کردن ذینفعان کارشناسی به دست آید – منابع موجود و مشارکت وسیع ذینفعان در فرآیندهای همکاری تعادل برقرار کنند Wiig, 2002)).

پیشینه تحقیق

César et al (2024) به ارائه شواهد تجربی درباره رابطه بین فرهنگ‌سازمانی و مدیریت دانش در سازمان‌های بخش عمومی در کلمبیا پرداختند. این تحقیق بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از یک نظرسنجی که به کارکنان در موقعیت‌ها و حوزه‌های مختلف چهار سازمان دولتی در سطح دپارتمانی کلمبیا اعمال شده، انجام شده است. نظرسنجی شامل 22 سؤال برای اندازه‌گیری فرهنگ‌سازمانی و 19 سؤال برای اندازه‌گیری مدیریت دانش بود. نتایج نشان می‌دهد که قوی‌ترین همبستگی بین ساختار سازمانی انعطاف‌پذیر و رهبری که توسعه قابلیت‌های کارکنان برای ثبت و استفاده از دانش را تقویت می‌کند، وجود دارد. علاوه بر این، برای دستیابی به کارایی، سازمان‌های عمومی باید سازگاری با محیط، مدیریت مشخص و رفتار انسانی مبتنی بر ارزش را ترویج دهند و موانعی مانند بوروکراسی و مدیریت ناکارآمد را برطرف کنند و مدیریت دانش مناسبی را انجام دهند. Saman et al (2024) به شناسایی عوامل کلیدی موفقیت و شکست در پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریت دانش در سازمان‌های دولتی پرداختند. این تحقیق از روش‌شناسی نظرسنجی توصیفی استفاده کرده و داده‌ها را از طریق مصاحبه‌های تصادفی و پرسشنامه‌ها جمع‌آوری کرده است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد که عوامل کلیدی موفقیت برای سیستم‌های مدیریت دانش در سازمان‌های دولتی شامل همکاری، فضای باز، آموزش کارکنان، خلاقیت و نوآوری، حذف موانع سازمانی، سیاست‌های پاداش، الگوهای رفتاری و تمرکز است. برعکس، عدم توجه به رسمی بودن، مشارکت کارکنان، فناوری‌های همکاری، زیرساخت‌های شبکه و سخت‌افزاری، پیچیدگی، کارکنان IT و اعتماد می‌تواند موانع قابل توجهی برای پیاده‌سازی موفق ایجاد کند. Lourdes(2024) به اندازه‌گیری سطوح بلوغ قابلیت مدیریت دانش در کشورهای بنگلادش، کامبوج، جمهوری دموکراتیک خلق لائوس، مغولستان، میانمار، نپال و سریلانکا پرداختند. این کشورها بر اساس تعاریف ارائه‌شده توسط دفتر منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه صندوق بین‌المللی پول (IMF) در آوریل 2022 شناسایی شدند. در این تحقیق مشخص شد که استانداردهای موجودی برای اندازه‌گیری سطح آمادگی مدیریت دانش در یک سازمان، به‌ویژه در دولت‌ها وجود ندارد. اگر یک سازمان برای اجرای مدیریت دانش آماده باشد، احتمال شکست کاهش می‌یابد. همچنین، شواهد مشخصی برای شناسایی سطح آمادگی کشورهای مورد بررسی وجود ندارد؛ بنابراین، توصیه می‌شود که یافته‌ها برای تحقیقات آینده باید درک بهتری از عوامل تعیین‌کننده مدیریت دانش ارائه دهند و همچنین برای اندازه‌گیری آمادگی مدیریت دانش، به‌ویژه در مؤسسات دولتی، روش‌های بهتری تدوین شود. علاوه بر این، ابتکارات دولتی و مؤسسات آموزش عالی باید فرصت‌های آموزشی بهتری برای حرفه‌ای‌های اطلاعات از طریق دوره‌ها یا برنامه‌های مدیریت دانش در سطوح تحصیلات تکمیلی فراهم کنند، زیرا دامنه یادگیری در این زمینه محدود است.

کریمی و رئیسی (1403) در تحقیق خود به بررسی تأثیر مدیریت دانش کارکنان واحدهای گردشگری در کیفیت خدمات گردشگری با میانجیگری قابلیت پویا پرداختند. جامعۀ آماری پژوهش را کارکنان آژانس‌های مسافرتی شهر شیراز تشکیل می‌دهند که 119 نفر از آن‌ها با فرمول کوکران به‌عنوان نمونۀ آماری انتخاب شدند. مدل مفهومی در قالب چهار فرضیه، بررسی رابطۀ میان مدیریت دانش با قابلیت پویا، رابطۀ معنی‌دار میان قابلیت پویا و کیفیت خدمات گردشگری، رابطۀ میان مدیریت دانش و کیفیت خدمات گردشگری و درنهایت رابطۀ معنا‌دار میان مدیریت دانش و کیفیت خدمات گردشگری با نقش میانجی قابلیت پویا در نظر گرفته شده است. یافته‌های این تحقیق با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری حاکی از وجود رابطۀ معنا‌دار میان مدیریت دانش و قابلیت پویا و نبود رابطه میان قابلیت پویا و کیفیت خدمات گردشگری است. عابدینی و همکاران (1403) به بررسی مدیریت دانش با رویکرد چابکی سازمانی مبتنی بر رایانش ابری در صنعت بیمه سلامت ایران پرداخته است. بر اساس تحلیل مضمون 6 مضمون اصلی شناسایی شده است. این 6 مضمون عبارتند از بلوغ، تصمیم‌گیری مبتنی بر دانش، انعطاف ساختاری، دانش‌محوری، جامعه‌گرایی و بو‌می‌سازی رایانش ابری. یکی از نتایج اصلی این رویکرد، افزایش سرعت واکنش در مواجهه با تغییرات سریع در بازار بیمه است. یکی از نتایج اصلی این رویکرد، افزایش سرعت واکنش در مواجهه با تغییرات سریع در بازار بیمه است. ابر به‌عنوان یک زیرساخت اصلی، امکان ارائه سرویس‌های بیمه بهبودیافته و تسریع در فرآیندهای تصمیم‌گیری و پاسخ به نیازهای مشتریان را فراهم می‌کند. این رویکرد می‌تواند کمک کند تا سازمان‌های بیمه از تجربه کاربری بهتری برخوردار شوند و درنتیجه، رضایت مشتریان و افزایش تعاملات با آنان را تضمین کنند. جباری و همکاران (1403) به بررسی نظام‌مند و ترکیب یافته‌های بررسی‌های قبلی و ارزیابی وضعیت فعلی تحقیقات در مورد استفاده از شبکه‌های اجتماعی در اشاعه دانش پرداختند. در این پژوهش از روش مرور نظام‎مند ادبیات برای جمع‌آوری و مرور مطالعات با پیروی از یک روش مرور از پیش تعریف‌شده، ادغام استراتژی‌های جستجوی خودکار و دستی، به منظور پوشش دادن همه مقالات تحقیقاتی مرتبط منتشر شده در این بازه زمانی استفاده شده است. جستجوی نظام‎مند با توجه به کلمات کلیدی به 253 برونداد پژوهشی رسید که در نهایت 37 برونداد پژوهشی منطبق با معیارها جهت تحلیل عمیق تعیین شدند. یافته‌ها نشان می‌دهد که بر اشاعه دانش از طریق شبکه‌های اجتماعی متمرکز است و سه فعالیت اصلی کاربرد شبکه‌های اجتماعی را شناسایی می‌کند که شامل فرآیندهای جستجوی دانش، اشاعه دانش و تعامل اجتماعی است.

3- روش تحقیق

   به لحاظ فلسفه‌ی پژوهش، تحقیق حاضر پژوهشی تفسیری و از حیث هدف در دسته‌ی پژوهش‌های نظری کاربردی قرار دارد. رویکرد پژوهشی این تحقیق، رویکردی قیاسی تحلیلی بوده و به دنبال الگویابی از داده‌ها، با روش کیفی است. از نظر روش تحلیل داده‌ها، اکتشافی و از نظر ماهیت داده‌ها و شیوه‌ی تحلیل یافته‌های پژوهش، تحلیلی کیفی بوده و به دنبال ارائه‌ی مدل خط‌مشی‌گذاری با رویکرد مدیریت دانش در سازمان امور مالیاتی کشور با استفاده از روش کیفی مرور سیستماتیک است. هدف اولیه از انجام یک مرور سیستماتیک، یافتن، ارزیابی و ترکیب شواهد تحقیقاتی باکیفیت بالا و قابلِ ‌اجرا به‌منظور پرداختن به یک پرسش خاص است. در گام‌های نخستین پس از تعیین سؤال پژوهشی و انعقاد پروتکل، به جستجو و انتخاب متون پرداخته شد. فرآیند انتخاب مقالات بر اساس ساختار پیشنهاد شده‌ی پریسما انجام شد (Moher et al, 2009). بر اساس اهداف این تحقیق، انتخاب و جستجو در پایگاه‌های  ایبسکو¹⁰، اریک¹¹، اسکوپوس¹² و وب آف ساینس¹³ انجام گردید تا مقالات باکیفیت بالا و مرتبط حاصل شود.

   جستجوی و انتخاب اسناد با استفاده از کلید واژه‌های فارسی و انگلیسی صورت گرفت. کلید واژه‌های فارسی شامل مواردی چون سیاست‌گذاری عمومی، فرآیند سیاست‌گذاری، ابزارهای سیاست‌گذاری، ارزیابی سیاست‌گذاری، اشتراک‌گذاری دانش، خلق دانش، ذخیره‌سازی دانش، بازیابی دانش، کاربرد دانش، دیوانسالاری، بروکراسی، نظام اداری، مدیریت دولتی، مالیات، نظام مالیاتی، درآمدهای مالیاتی و اداره مالیات می‌باشد. در زبان انگلیسی نیز از کلید واژه‌هایی مانند:

 Public policymaking, Policy process, Policy instruments, Policy evaluation, Knowledge sharing, Knowledge creation, Knowledge storage, Knowledge retrieval, Knowledge application, Public administration, Bureaucracy, Administrative system, Government management, Taxation, Tax system, Tax revenue, Tax administration 

 استفاده شد.

   جستجو با عملگرهای بولی AND و OR انجام شد شناسایی و دسته‌بندی ابعاد و مؤلفه‌های مرتبط با مدل خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان‌های دولتی ایران، از طریق بررسی کامل تمام مقاله‌های دربرگیرنده‌ی موضوع موردمطالعه که در پایگاه‌های علمی منتخب بودند، انجام شد. دو نفر از تیم محققان این تحقیق کار جستجوی پایگاه‌های داده را به‌صورت مستقل انجام دادند. علاوه بر این از متخصصان حوزه مربوطه برای معرفی منابع مرتبط مشورت گرفته شد. تعداد مقالات جستجو شده بر اساس کلیدواژه‌های موردنظر، در پایگاه وب آف ساینس  169 مقاله، پایگاه اسکوپوس 296 مقاله و در پایگاه ایبسکو 203 مقاله بود. پس از واردکردن مقالات در نرم‌افزار مندلی¹⁴  و حذف موارد تکراری، تعداد 668 مقاله باقی ماند (جدول ۱).

جدول (1). تعداد کل مقالات پس از حذف موارد تکراری

پایگاه داده‌ها	اسکوپوس	ایبسکو	وب آف ساینس	مجموع
فراوانی	296	203	169	668

 

جدول (2). فهرست مقالات منتشر شده از 2018 تا 2024

سال انتشار	تعداد مقاله منتشر شده	درصد
2018	23	3.5%
2019	16	2.5%
2020	19	3%
2021	34	5%
2022	82	13%
2023	176	26%
2024	318	47%
جمع	668	100%

 

  در گام بعدی ابتدا، پژوهشگر به بررسی 5 درصد از مقالات پرداختند تا ضریب توافق¹⁵  بین ارزیابان را بر اساس معیارهای شمول و حذف محاسبه کنند. سپس، جستجو در مابقی مقالات ادامه یافت و با توجه به‌عنوان و چکیده، موارد نامرتبط حذف شدند. در مرحله بعد، با مطالعه کامل متن مقالات باقی‌مانده، موارد غیرمرتبط دیگر نیز کنار گذاشته شدند. معیارهای شمول و حذف در این پژوهش شامل مقالات انگلیسی زبان منتشر شده در نشریات علمی داوری شده بود. این مطالعه محدودیت زمانی خاصی نداشت و تمام مقالات مرتبط با موضوع پژوهش تا زمان انجام جستجو را در بر می‌گرفت.

 

شکل (1). نمودار جریان مطالعات موجود در مرور

 

   در مرحله عنوان و چکیده‌ خوانی، بعد از بررسی ۶۹۸ مقاله با غربالگری بر اساس چکیده و حذف مقالات نامرتبط به مبحث، مقالات شایسته ارزیابی به 110 مقاله تقلیل یافت و در پایان با تمرکز بر مقالاتی که دارای تلویحاتی از ابعاد و مؤلفه‌های مدلِ خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان مالیاتی بودند و شاخص‌هایی داشتند، تعداد مقالات به 28 مورد رسید.

روایی و پایایی: به منظور اطمینان از دقت و صحت نتایج به‌دست‌آمده، روایی یافته‌ها توسط 5 متخصص در حوزه موضوعی مربوطه تأیید شد. همچنین، پایایی کدگذاری با استفاده از شاخص توافق بین ارزیاب‌ها مورد بررسی قرار گرفت. ضریب توافق بین دو کدگذار با استفاده از روش کاپای کوهن محاسبه شد و نتایج نشان داد که پیش از بحث درباره اختلافات، ضریب کاپا 0.86 به‌دست آمده است که نشان‌دهنده توافق بالا و قابل قبولی بین کدگذاران است. این میزان به استناد Landis & Koch(1977) به‌عنوان توافق بالا در نظر گرفته می‌شود و پس از شناسایی و بحث درباره موارد اختلافی، کدگذاران توانستند به توافق نهایی دست یابند.

4-       یافته‌ها

در این پژوهش، برای گردآوری داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز، از شیوه بررسی اسنادی استفاده شد. تعداد 668 مقاله معتبر منتشر شده در مجلات علمی خارجی در بازه زمانی 2018-2024 گردآوری گردید. از این تعداد، 5 درصد از مقالات به‌طور تصادفی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند تا ضریب توافق بین ارزیابان بر اساس معیارهای شمول و حذف محاسبه شود. این رویکرد این امکان را می‌دهد که به‌طور سیستماتیک و دقیق به تجزیه‌وتحلیل مقالات بپردازد و نتایج معتبر و قابل‌اعتمادی به‌دست آورد.

در مرحله اول، پژوهشگر به‌طور مستقل حدود 5 درصد از مقالات (110 مورد) را که به صورت تصادفی با نرم‌افزار اکسل انتخاب شده بودند، کدگذاری کرد. پس از این مرحله، مقالات باقی‌مانده به‌طور مساوی بین دو محقق تقسیم شد و موارد نامرتبط یا غیرمرتبط حذف گردید. در مرحله بعد، برای کدگذاری و استخراج داده‌های 28 تحقیق انتخاب شده، از همان روش و رویکرد به کار گرفته شده در مرحله اول استفاده شد. برای ارزیابی دقت و اعتبار این مرحله، ضریب همبستگی درون‌گروهی (ICC) برای 10 درصد از مقالات کدگذاری شده محاسبه گردید که مقدار آن 0.84 به‌دست آمد. این میزان ضریب همبستگی نیز به‌طور کلی مطلوب و بیانگر توافق قابل قبول درون گروهی است و این روند تضمین‌کننده دقت و صحت در فرایند کدگذاری و استخراج داده‌ها می‌باشد. داده‌های استخراج شده در قالب 6 بُعد مدیریت دانش، 4 بعد عوامل مرتبط بر خط‌مشی‌گذاری عمومی و 22 مؤلفه‌، مورد بررسی، تجزیه‌وتحلیل و کُدگذاری قرار گرفت.

جدول (4). ابعاد، مؤلفه‌ها و نشانگرها

ابعاد مدیریت دانش	عوامل	مؤلفه‌ها	ابعاد مدیریت دانش	عوامل	مؤلفه‌ها
خلق دانش	عوامل محیطی	میزان اتکای دولت به درآمدهای مالیاتی (سهم مالیات از بودجه)	جذب دانش	عوامل محیطی	میزان اتکای دولت به درآمدهای مالیاتی (سهم مالیات از بودجه)
		ذی‌نفعان سیستم مالیاتی (شهرداری‌ها- دهیار‌های و ...)			ذی‌نفعان سیستم مالیاتی (شهرداری‌ها- دهیار‌های و ...)
		نگرش مردم نسبت به پرداخت مالیات			نگرش مردم نسبت به پرداخت مالیات
		مسایل فرهنگی (میزان پایبندی به هویت ملی /مذهبی)			مسایل فرهنگی (میزان پایبندی به هویت ملی /مذهبی)
		فعالان چرخه‌ی اقتصادی (تولیدی- بازرگانی- خدماتی)			فعالان چرخه‌ی اقتصادی (تولیدی- بازرگانی- خدماتی)
		پیشرفت‌های تکنولوژیکی (سخت‌افزاری و نرم‌افزاری)			پیشرفت‌های تکنولوژیکی (سخت‌افزاری و نرم‌افزاری)
	عوامل سازمانی	تنقیح مالیاتی (بازنگری قوانین مالیاتی- اصلاح و بهبود قوانین)		عوامل سازمانی	تنقیح مالیاتی (بازنگری قوانین مالیاتی- اصلاح و بهبود قوانین)
		شناسایی منابع جدید مالیاتی (مؤدیان جدید)			شناسایی منابع جدید مالیاتی (مؤدیان جدید)
		جلوگیری از فرار مالیاتی (کتمان درآمد- پولشویی و...)			جلوگیری از فرار مالیاتی (کتمان درآمد- پولشویی و...)
		انطباق مالیاتی (مقایسه‌ی مالیات ابرازی و مالیات تشخیصی)			انطباق مالیاتی (مقایسه‌ی مالیات ابرازی و مالیات تشخیصی)
		روحیه‌ی مالیاتی (میزان اعتقاد به سیستم مالیاتی)			روحیه‌ی مالیاتی (میزان اعتقاد به سیستم مالیاتی)
		انصاف مالیاتی (رعایت انصاف در مالیات ستانی)			انصاف مالیاتی (رعایت انصاف در مالیات ستانی)
		میزان تمکین مالیاتی مؤدیان (افزایش توافقات- کاهش اعتراض)			میزان تمکین مالیاتی مؤدیان (افزایش توافقات- کاهش اعتراض)
		فرهنگ‌سازمانی (ارزش‌ها، انتظارات و روش‌هایی هدایت فعالیت کارکنان)			فرهنگ‌سازمانی (ارزش‌ها، انتظارات و روش‌هایی هدایت فعالیت کارکنان)
	عوامل فردی	دانش خاص سازمانی (دانش و تجربه‌های منحصر به فرد)		عوامل فردی	دانش خاص سازمانی (دانش و تجربه‌های منحصر به فرد)
		احتکار دانش (عدم اشتراک دانش و نگهداری آن توسط افراد)			احتکار دانش (عدم اشتراک دانش و نگهداری آن توسط افراد)
		تعهد سازمانی (تعهد اعضای سازمان به اهداف و ارزش‌های آن)			تعهد سازمانی (تعهد اعضای سازمان به اهداف و ارزش‌های آن)
		خودکارآمدی (اعتقاد به قابلیت خود)			خودکارآمدی (اعتقاد به قابلیت خود)
		تسهیم دانش (لذت و رضایت از اشتراک‌گذاری دانش)			تسهیم دانش (لذت و رضایت از اشتراک‌گذاری دانش)
		تمایل به یادگیری (علاقه به یادگیری و به‌روزرسانی دانش)			تمایل به یادگیری (علاقه به یادگیری و به‌روزرسانی دانش)
		اعتماد (وجود اعتماد میان اعضای سازمان)			اعتماد (وجود اعتماد میان اعضای سازمان)
	عوامل فراسازمانی	خط‌مشی‌های کلان نظام سیاسی کشور		عوامل فراسازمانی	خط‌مشی‌های کلان نظام سیاسی کشور
		برنامه‌های اقتصادی دولت			برنامه‌های اقتصادی دولت
		مسایل زیست محیطی (رفع آلایندگی و پسماند)			مسایل زیست محیطی (رفع آلایندگی و پسماند)
		روابط بین‌الملل (ارتباطات خارجی با سایر کشورها)			روابط بین‌الملل (ارتباطات خارجی با سایر کشورها)
سازماندهی دانش	عوامل محیطی	میزان اتکای دولت به درآمدهای مالیاتی (سهم مالیات از بودجه)	ذخیره‌سازی دانش	عوامل محیطی	میزان اتکای دولت به درآمدهای مالیاتی (سهم مالیات از بودجه)
		ذی‌نفعان سیستم مالیاتی (شهرداری‌ها- دهیار‌های و ...)			ذی‌نفعان سیستم مالیاتی (شهرداری‌ها- دهیار‌های و ...)
		نگرش مردم نسبت به پرداخت مالیات			نگرش مردم نسبت به پرداخت مالیات
		مسایل فرهنگی (میزان پایبندی به هویت ملی /مذهبی)			مسایل فرهنگی (میزان پایبندی به هویت ملی /مذهبی)
		فعالان چرخه‌ی اقتصادی (تولیدی- بازرگانی- خدماتی)			فعالان چرخه‌ی اقتصادی (تولیدی- بازرگانی- خدماتی)
		پیشرفت‌های تکنولوژیکی (سخت‌افزاری و نرم‌افزاری)			پیشرفت‌های تکنولوژیکی (سخت‌افزاری و نرم‌افزاری)
	عوامل سازمانی	تنقیح مالیاتی (بازنگری قوانین مالیاتی- اصلاح و بهبود قوانین)		عوامل سازمانی	تنقیح مالیاتی (بازنگری قوانین مالیاتی- اصلاح و بهبود قوانین)
		شناسایی منابع جدید مالیاتی (مؤدیان جدید)			شناسایی منابع جدید مالیاتی (مؤدیان جدید)
		جلوگیری از فرار مالیاتی (کتمان درآمد- پولشویی و...)			جلوگیری از فرار مالیاتی (کتمان درآمد- پولشویی و...)
		انطباق مالیاتی (مقایسه‌ی مالیات ابرازی و مالیات تشخیصی)			انطباق مالیاتی (مقایسه‌ی مالیات ابرازی و مالیات تشخیصی)
		روحیه‌ی مالیاتی (میزان اعتقاد به سیستم مالیاتی)			روحیه‌ی مالیاتی (میزان اعتقاد به سیستم مالیاتی)
		انصاف مالیاتی (رعایت انصاف در مالیات ستانی)			انصاف مالیاتی (رعایت انصاف در مالیات ستانی)
		میزان تمکین مالیاتی مؤدیان (افزایش توافقات- کاهش اعتراض)			میزان تمکین مالیاتی مؤدیان (افزایش توافقات- کاهش اعتراض)
		فرهنگ‌سازمانی (ارزش‌ها، انتظارات و روش‌هایی هدایت فعالیت کارکنان)			فرهنگ‌سازمانی (ارزش‌ها، انتظارات و روش‌هایی هدایت فعالیت کارکنان)
	عوامل فردی	دانش خاص سازمانی (دانش و تجربه‌های منحصر به فرد)		عوامل فردی	دانش خاص سازمانی (دانش و تجربه‌های منحصر به فرد)
		احتکار دانش (عدم اشتراک دانش و نگهداری آن توسط افراد)			احتکار دانش (عدم اشتراک دانش و نگهداری آن توسط افراد)
		تعهد سازمانی (تعهد اعضای سازمان به اهداف و ارزش‌های آن)			تعهد سازمانی (تعهد اعضای سازمان به اهداف و ارزش‌های آن)
		خودکارآمدی (اعتقاد به قابلیت خود)			خودکارآمدی (اعتقاد به قابلیت خود)
		تسهیم دانش (لذت و رضایت از اشتراک‌گذاری دانش)			تسهیم دانش (لذت و رضایت از اشتراک‌گذاری دانش)
		تمایل به یادگیری (علاقه به یادگیری و به‌روزرسانی دانش)			تمایل به یادگیری (علاقه به یادگیری و به‌روزرسانی دانش)
		اعتماد (وجود اعتماد میان اعضای سازمان)			اعتماد (وجود اعتماد میان اعضای سازمان)
	عوامل فراسازمانی	خط‌مشی‌های کلان نظام سیاسی کشور		عوامل فراسازمانی	خط‌مشی‌های کلان نظام سیاسی کشور
		برنامه‌های اقتصادی دولت			برنامه‌های اقتصادی دولت
		مسایل زیست محیطی (رفع آلایندگی و پسماند)			مسایل زیست محیطی (رفع آلایندگی و پسماند)
		روابط بین‌الملل (ارتباطات خارجی با سایر کشورها)			روابط بین‌الملل (ارتباطات خارجی با سایر کشورها)
تسهیم دانش (انتشار دانش)	عوامل محیطی	میزان اتکای دولت به درآمدهای مالیاتی (سهم مالیات از بودجه)	بکارگیری دانش	عوامل محیطی	میزان اتکای دولت به درآمدهای مالیاتی (سهم مالیات از بودجه)
		ذی‌نفعان سیستم مالیاتی (شهرداری‌ها- دهیار‌های و ...)			ذی‌نفعان سیستم مالیاتی (شهرداری‌ها- دهیار‌های و ...)
		نگرش مردم نسبت به پرداخت مالیات			نگرش مردم نسبت به پرداخت مالیات
		مسایل فرهنگی (میزان پایبندی به هویت ملی /مذهبی)			مسایل فرهنگی (میزان پایبندی به هویت ملی /مذهبی)
		فعالان چرخه‌ی اقتصادی (تولیدی- بازرگانی- خدماتی)			فعالان چرخه‌ی اقتصادی (تولیدی- بازرگانی- خدماتی)
		پیشرفت‌های تکنولوژیکی (سخت‌افزاری و نرم‌افزاری)			پیشرفت‌های تکنولوژیکی (سخت‌افزاری و نرم‌افزاری)
	عوامل سازمانی	تنقیح مالیاتی (بازنگری قوانین مالیاتی- اصلاح و بهبود قوانین)		عوامل سازمانی	تنقیح مالیاتی (بازنگری قوانین مالیاتی- اصلاح و بهبود قوانین)
		شناسایی منابع جدید مالیاتی (مؤدیان جدید)			شناسایی منابع جدید مالیاتی (مؤدیان جدید)
		جلوگیری از فرار مالیاتی (کتمان درآمد- پولشویی و...)			جلوگیری از فرار مالیاتی (کتمان درآمد- پولشویی و...)
		انطباق مالیاتی (مقایسه‌ی مالیات ابرازی و مالیات تشخیصی)			انطباق مالیاتی (مقایسه‌ی مالیات ابرازی و مالیات تشخیصی)
		روحیه‌ی مالیاتی (میزان اعتقاد به سیستم مالیاتی)			روحیه‌ی مالیاتی (میزان اعتقاد به سیستم مالیاتی)
		انصاف مالیاتی (رعایت انصاف در مالیات ستانی)			انصاف مالیاتی (رعایت انصاف در مالیات ستانی)
		میزان تمکین مالیاتی مؤدیان (افزایش توافقات- کاهش اعتراض)			میزان تمکین مالیاتی مؤدیان (افزایش توافقات- کاهش اعتراض)
		فرهنگ‌سازمانی (ارزش‌ها، انتظارات و روش‌هایی هدایت فعالیت کارکنان)			فرهنگ‌سازمانی (ارزش‌ها، انتظارات و روش‌هایی هدایت فعالیت کارکنان)
	عوامل فردی	دانش خاص سازمانی (دانش و تجربه‌های منحصر به فرد)		عوامل فردی	دانش خاص سازمانی (دانش و تجربه‌های منحصر به فرد)
		احتکار دانش (عدم اشتراک دانش و نگهداری آن توسط افراد)			احتکار دانش (عدم اشتراک دانش و نگهداری آن توسط افراد)
		تعهد سازمانی (تعهد اعضای سازمان به اهداف و ارزش‌های آن)			تعهد سازمانی (تعهد اعضای سازمان به اهداف و ارزش‌های آن)
		خودکارآمدی (اعتقاد به قابلیت خود)			خودکارآمدی (اعتقاد به قابلیت خود)
		تسهیم دانش (لذت و رضایت از اشتراک‌گذاری دانش)			تسهیم دانش (لذت و رضایت از اشتراک‌گذاری دانش)
		تمایل به یادگیری (علاقه به یادگیری و به‌روزرسانی دانش)			تمایل به یادگیری (علاقه به یادگیری و به‌روزرسانی دانش)
		اعتماد (وجود اعتماد میان اعضای سازمان)			اعتماد (وجود اعتماد میان اعضای سازمان)
	عوامل فراسازمانی	خط‌مشی‌های کلان نظام سیاسی کشور		عوامل فراسازمانی	خط‌مشی‌های کلان نظام سیاسی کشور
		برنامه‌های اقتصادی دولت			برنامه‌های اقتصادی دولت
		مسایل زیست محیطی (رفع آلایندگی و پسماند)			مسایل زیست محیطی (رفع آلایندگی و پسماند)
		روابط بین‌الملل (ارتباطات خارجی با سایر کشورها)			روابط بین‌الملل (ارتباطات خارجی با سایر کشورها)

 

   خلق دانش: طبق نظر نوناکا (1994)، بهات (2000)، سالیس بوری (2008) و کابا و رامایا (2017)، به نقل از روسلند و همکاران (2020)، خلق دانش، اولین مرحله در چرخه‌ی حیاتِ دانش و مؤلفه‌ی آغازگرِ مدیریت دانش است (Rakesk et all, 2020). در حقيقت اين كاركنان هستند كه فرآيند يادگيري سازماني را تشويق مي‌كنند. آن‌ها دانشِ ضمني (دانش پنهان) خود را با فرآيند بيروني ساختن به دانش آشكار تبديل مي‌كنند و آن را براي استفاده‌ی سازماني آماده مي‌سازند. همچنين از طريق فرآيند دروني‌سازي، دانش آشكار سازماني را به دانش ضمني فردي تبديل مي‌كنند و از آن براي خلق دانشِ جديد استفاده مي‌نمايند. (احمدی و صالحی: 1403: 81-82). فرآيند خلق دانش مي‌تواند بوسيله سيستم‌هاي مديريت دانش مانند ابزارهاي همكاري و شبكه‌هاي متخصّصان صورت گيرد كه براي مرتبط كردن افرادي كه ممكن است علاقه‌اي مشترك در رابطه با يك ايده‌ی در حال پيدايش داشته باشند بسيار مفيد است. انجمن‌های مباحثه به‌عنوان ابزاری مفید برای یافتن ایده‌ها و نظرات افراد مختلف، بکار گرفته می‌شوند (Benbya,2008). خلق دانش، نتيجه‌ی تأثير متقابل افراد و دانش آشكار و پنهان است، به واسطه تعامل فرد با ديگران، دانش نهانِ برون‌سازي شده، به اشتراك گذارده می‌شود. همچنین افراد در اين فرآیندها از راه مديريت دانش، با به دست آوردن بينش و تجربه‌ی سازماني خود يا توسط كاركنان ديگر، دانش را خلق، منتشر و درونی می‌کنند (احمدی و صالحی: 1403: 135-136).  

جذب دانش: مفهوم ظرفیت جذب دانش به دیدگاه کلانی برمی‌گردد که توانایی اقتصاد را برای بهره‌گیری و جذب اطلاعات و منابع خارجی مدنظر قرار می‌دهد. کوهن و لوینتال در سال 1990 این مفهوم کلان اقتصادی را به حوزه‌ی نظریه‌های سازمانی وارد کردند و ظرفیت جذب را به‌عنوان توانایی یک سازمان برای تشخیصِ ارزش اطلاعات جدید از منابع بیرونی، شبیه‌سازی و به‌کارگیری آن برای اهداف تجاری در نظر گرفتند. ظرفیت جذب به خودی خود هدف نیست، اما می‌تواند بروندادهای سازمانی مهمی چون عملکرد نوآورانه را خلق کند (Kostopoulos, 2011). گردآوري و جذب دانش، شامل تسهيلِ خلق و تكثير اطلاعات در زمينه‌هاي مشترك است (احمدی و صالحی: 1403: 431). جذب دانش، به فعاليت‌هايي بر مي‌گردد كه وضعيت منابع دانشي سازمان را از طريق ذخیره‌سازی و توزيع داخلي دانش كسب شده، انتخاب شده، يا توليد شده، تغيير مي‌دهند.

سازماندهی دانش: در فرآیند سازماندهی دانش، بیشترین توجه بر روی دانش عینی متمرکز شده است که می‌تواند در قالب‌های ساختاریافته، نیمه‌ساختاریافته یا غیر ساختاریافته دسته‌بندی شود. سازماندهی دانش، بیشتر در برگیرنده‌ی فعالیت‌های پردازش دانش است. در این مرحله، دانش به شکل مناسبی تبدیل می‌گردد (ربیعی و همکاران؛ 1400: 155).

ذخیره‌سازی دانش: قدم چهارم در فرآیند مدیریت دانش بر توسعه‌ی فرآیندی جهت تسخیر، ثبت و سازماندهی نظام‌مند رویه‌ها و خروجی‌های کلیدی دانش و همچنین بر یافتن، جمع‌آوری و سازماندهی دانش داخلی و بهترین تجربیات، تمرکز دارد. به اعتقاد رادینگ¹⁶ دانش خامی (داده و اطلاعات) که در اختیار قرار می‌گیرد باید در مکانی ذخیره شود که بتوان آن را مدیریت، حفظت و در دسترس دیگران قرار داد. داشتن مکانیزم‌هایی برای ذخیره و بازیافت انواع داده‌ها، اطلاعات و دانش از اهمیت بالایی برخوردار است. بیشتر سازمان‌ها سیستم‌های مختلفی اطلاعاتی از قبیل کنترل موجودی، سیستم‌های بودجه‌بندی، سیستم‌های اداری برای ذخیره‌ی داده‌ها یا حقایق سخت، دارند اما چنین سیستم‌هایی را برای ذخیره‌ی اطلاعات و دانش نرم، ندارند (ربیعی و همکاران؛ 1397: 72). حافظه‌ی سازمانی، صرفاً توانایی نگهداری دانش صریح (آشکار) را دارد. اگر سازمان‌ها به دنبال دستیابی به یک مدیریت دانش مؤثر هستند نباید تنها به ایجاد حافظه‌ی سازمانی بسنده کنند، بلکه باید به حافظه‌ی فردی نیز توجه کنند این حافظه مهم‌ترین منبع و مخزن دانشِ نهفته است. مدیریت دانش زمانی مؤثر خواهد بود که این دو حافظه‌ی سازمانی در کنار هم وجود داشته باشند و یکدیگر را تقویت کنند (ربیعی و همکاران؛ 1400: 157).

تسهیم دانش: تسهیم دانش یک فرآیند ارتباطیِ تعاملی بین افراد در یک گروه است که روابطی متقابلی را برای دستیابی به اهداف مشترک ایجاد می‌کند (Kessel et all.2012). تسهیم دانش فرآیندی از تعامل اجتماعی بوده که امکان فرصت‌هایی را جهت اشتراک تجربیات از طریق ایجاد حوزه‌ی روابط غیررسمی، فراهم آوری امکانات برای مشاهده، گوش دادن و تقلید از بهترین شیوه‌ها، فراهم می‌کند (Panahi et all, 2020). تسهیم دانش هسته و اساسِ مدیریت دانش است. فعالیت‌های تسهیم دانش نظیر اشتراک تجربیات و دانش، به افراد کمک می‌کند تا مشکلات کاری را بر اساس تجربیات موجود حل کنند. به همین ترتیب، از تسهیم دانشِ افراد، دانش کاری بیشتر برای بهبود اثربخشی، عملکرد و کارآییِ فرآیندهای کاری به دست می‌آید. افزایش فعالیت‌های تسهیم دانش برافزایش عملکرد فردی نیز تأثیر می‌گذارد (Wening & Harsono, 2016).

بکارگیری دانش: زمانی که کارکنان بهترین تجربیات را در موقعیت‌های جدید برای بهبود عملکردشان به کار می‌گیرند، آن تجربیات را جرح و تعدیل نموده، آن‌ها را پالایش و اصلاح می‌کنند و مجموعه‌ی جدیدی از بهترین تجربیات را به دست می‌آورند. گام نهایی در فرآیند مدیریت دانش تسخیر بهترین تجربیات و اضافه کردن آن‌ها به کارکردهای مدیریت دانش است به‌طوری که در آینده بتواند در دسترس دیگران قرار داده شود. از دیدگاه اکثر پژوهشگران مدیریت دانش، این مرحله مهم‌ترین مرحله‌ی فرآیند می‌باشد. به اعتقاد آن‌ها مزیتِ رقابتی نصیب سازمان‌هایی که بهترین دارایی دانشی را دارند، نمی‌شود بلکه متعلق به سازمان‌هایی است که به بهترین صورت از دانش خود در عمل استفاده می‌کنند (ربیعی و همکاران؛ 1397: 72).

جدول شماره (5). مضامین سازمان‌دهنده و فراگیر پژوهش

مضامین سازمان‌دهنده	مضامین فراگیر	مضامین سازمان‌دهنده	مضامین فراگیر
میزان اتکای دولت به درآمدهای مالیاتی (سهم مالیات از بودجه)	عوامل محیطی	اکتساب دانش	خلق (ایجاد) دانش
ذی‌نفعان سیستم مالیاتی (شهرداری‌ها- دهیار‌های و ...)		تبادل دانش
نگرش مردم نسبت به پرداخت مالیات		بازسازی و ترکیب دانش
مسایل فرهنگی (میزان پایبندی به هویت ملی /مذهبی)		فهم دانش
فعالان چرخه‌ی اقتصادی (تولیدی- بازرگانی- خدماتی)		جذب دانش از منابع بیرونی	جذب دانش
پیشرفت‌های تکنولوژیکی (سخت‌افزاری و نرم‌افزاری)		شبیه‌سازی
تنقیح مالیاتی (بازنگری قوانین مالیاتی- اصلاح و بهبود قوانین)	عوامل سازمانی	تسهیل خلق دانش
شناسایی منابع جدید مالیاتی (مؤدیان جدید)		پردازش دانش	سازماندهی دانش
جلوگیری از فرار مالیاتی (کتمان درآمد- پولشویی و...)		مستندسازی دانش
انطباق مالیاتی (مقایسه‌ی مالیات ابرازی و مالیات تشخیصی)		حذف دانش اضافی
روحیه‌ی مالیاتی (میزان اعتقاد به سیستم مالیاتی)		ثبت و طبقه‌بندی دانش
انصاف مالیاتی (رعایت انصاف در مالیات ستانی)		محافظت از دانش	ذخیره‌سازی دانش
میزان تمکین مالیاتی مؤدیان (افزایش توافقات- کاهش اعتراض)		ذخیره‌ی دانش در مخازن دانشی
فرهنگ‌سازمانی (ارزش‌ها، انتظارات و روش‌هایی هدایت فعالیت کارکنان)		تعین سطح دسترسی و محرمانگی دانش
دانش خاص سازمانی (دانش و تجربه‌های منحصر به فرد)	عوامل فردی	انتشار دانش (به اشتراک‌گذاری دانش و تجربیات)	به اشتراک‌گذاری دانش (تسهم و انتقال دانش)
احتکار دانش (عدم اشتراک دانش و نگهداری آن توسط افراد)		آموزش و انتقال
تعهد سازمانی (تعهد اعضای سازمان به اهداف و ارزش‌های آن)		متناسب و هماهنگ نمودن
خودکارآمدی (اعتقاد به قابلیت خود)		تجمیع دانش
تسهیم دانش (لذت و رضایت از اشتراک‌گذاری دانش)		دسترسی به دانش
تمایل به یادگیری (علاقه به یادگیری و به‌روزرسانی دانش)		استفاده از دانش برای تحلیل وضعیت موجود	به‌کارگیری دانش
اعتماد (وجود اعتماد میان اعضای سازمان)		استفاده از دانش برای بهبود وضعیت
خط‌مشی‌های کلان نظام سیاسی کشور	عوامل فراسازمانی	ترسیم وضعیت مطلوب
برنامه‌های اقتصادی دولت		استفاده از دانش برای یادگیری و اجماع بازیگران
مسایل زیست محیطی (رفع آلایندگی و پسماند)		استفاده از دانش برای بهبود تصمیم‌گیری
روابط بین‌الملل (ارتباطات خارجی با سایر کشورها)		استفاده از دانش برای پاسخ به موقعیت‌های خاص

 

مدل پیشنهادی تحقیق بر اساس جدول فوق به صورت زیر قابل ارائه است:

 

شکل (2). مدل مفهومی تحقیق

مدل خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان‌های دولتی، به ویژه در سازمان امور مالیاتی، شامل ابعاد و مؤلفه‌های متنوعی است که به شناسایی و تحلیل عوامل تأثیرگذار بر فرآیندهای مالیاتی می‌پردازد. در این مدل، مضامین سازمان‌دهنده شامل عوامل محیطی، سازمانی، فردی و فراسازمانی هستند که هر یک به نوبه خود بر اکتساب، تبادل و پردازش دانش تأثیر می‌گذارند. به‌عنوان‌مثال، میزان اتکای دولت به درآمدهای مالیاتی و نگرش مردم نسبت به پرداخت مالیات به‌عنوان عوامل محیطی، در کنار فرهنگ‌سازمانی و روحیه مالیاتی به‌عنوان عوامل سازمانی، نقش مهمی در شکل‌گیری رویکرد دانشی برای خط‌مشی‌گذاری عمومی دارند. علاوه بر این، مضامین فراگیر مانند اکتساب دانش، تبادل دانش و به اشتراک‌گذاری دانش، به فرآیندهای خلق، پردازش و استفاده از دانش در سازمان امور مالیاتی اشاره دارند. این مؤلفه‌ها به تسهیل یادگیری و بهبود تصمیم‌گیری در سازمان کمک می‌کنند و به شناسایی منابع جدید مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی می‌انجامند. همچنین، عوامل فردی مانند اعتماد، تمایل به یادگیری و تسهیم دانش، به تقویت فرهنگ یادگیری و بهبود تعاملات درون‌سازمانی کمک می‌کنند. در نهایت، این مدل با توجه به ابعاد مختلف، به سازمان امور مالیاتی کمک می‌کند تا با بهره‌گیری از دانش موجود، به بهبود فرآیندهای خط‌مشی‌گذاری و افزایش کارایی در جمع‌آوری و مدیریت درآمدهای مالیاتی بپردازد.

5-بحث و نتیجه‌گیری

خط‌مشی‌ها و برنامه‌ها نتیجه‌ی همکاری و تعارض بین تعداد زیادی از بازیگران است که شامل خط‌مشی‌گذاران، بوروکرات‌ها، گروه‌های ذی‌نفع خارجی و داخلی و ... هستند. قدرتِ گروه‌های ذی‌نفع به وسیله‌ی کنترل منابع بیشتر، به‌دست آوردن اطلاعات، پوشش رسانه‌ای، شناخت بازیگران دیگر و شناخت اعتبار آن‌ها تعیین می‌شود (دانایی‌فرد؛ 1395: 375). شناسایی بازیگران کلیدی شبکه‌ها و خرده سیستم‌های خط‌مشی، دلایلی که آن‌ها را گرد هم می‌آورد، چگونگی تعامل آن‌ها و اینکه تعاملات آن‌ها چه تأثیری بر خط‌مشی دارد، سوألاتی است که توجه بسیاری از محققان خط‌مشی را به خود جلب کرده است (Howlett, 2017: 233-250). از نظر کنیس و اشنایدر¹⁷، شبکه‌های خط‌مشی، شکل جدیدی از حکمرانی را (با مختصات غالبیت روابط غیر رسمی، نامتمرکز و افقی) شکل می‌دهند. تعریف شبکه‌ی خط‌مشی به این‌سان، بر این نکته تأکید دارد که فرآیند خط‌مشی به نحوه‌ی کامل و جامع به وسیله‌ی ترتیبات نهادی، ساختاردهی می‌شود. بر این سیاق، سازمان‌های دولتی به‌هیچ‌وجه بازیگران راهبر در فرآیند خط‌مشی نیستند. کنیس و اشنایدر، نوعی افزایش در قلمرو، بخشی‌سازی¹⁸، تمرکززدایی، پاره‌پارگی¹⁹، اطلاعات سالای²⁰ (افزایش اهمیت اطلاعات) و فراملّی‌سازی²¹ خط‌مشی‌گذاری را مشاهده می‌کنند. در محیط رقابتی امروزی، سازمان‌ها بیشتر از گذشته به دارایی‌های دانشی نیاز دارند. جستجو برای بهترین گزینه‌ها‌ی خط‌مشی‌های عمومی اغلب شامل فرآیند بسیار پیچیده‌ای از تعاملات دانشیِ درون و برون سازمانی است (Bourgon, 2007: 11). مدیریت دانش زمانی می‌تواند برای سازمان مثمر ثمر واقع شود که از مرحله‌ی تئوری وارد فاز عملیاتی شود، بدین‌معنی که سیستم مدیریت دانش باید در سازمان پیاده‌سازی شود (ربیعی و همکاران؛ 1397: 91). برای تحقق این مهم و پاسخ به سؤال پژوهش مبنی بر مشخص نمودن ابعاد، مؤلفه‌ها و مفاهیم کلیدی مدلِ خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان‌ امور مالیاتی کشور بر اساس یافته‌های حاصل از بررسی و تحلیل تحقیقات صورت گرفته خارجی، استفاده از نظرات خبرگان مالیاتی، تحلیل مضامین و بحث صورت گرفته مطابق شکل شماره 2 مدل خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدریت دانش در سازمان امور مالیاتی کشور به دست آمده است. در این مدل عوامل تأثیرگذار بر چرخه‌ی خط‌مشی‌گذاری عمومی در سازمان امور مالیاتی کشور شامل: عوامل محیطی، عوامل سازمانی، عوامل فردی و عوامل فراسازمانی می‌باشد که ابعاد مدیریت دانش (ایجاد دانش- جذب دانش- سازما‌ندهی دانشی- ذخیره‌سازی دانش، تسهیم دانش و بکارگیری دانش) و کارکردهای آن در هر یک از عوامل بررسی و تحلیل‌شده است.

   تا اواخر دهه‌ی 80 شمسی مالیات‌ستانی در ایران به شیوه‌ی سنتی و کارمندمحور (غالباً علی‌الرأس) بود و درآمدهای مالیاتی به‌عنوان یکی از منابع جانبی درآمدی، برای دولت محسوب می‌شد و عمده‌ی درآمد دولت از فروش مواد خام علی‌الخصوص نفت بوده است. به دنبال تغییرات در معادلات سیاسی، وضع تحریم‌های یکجانبه علیه کشور، برآوردها در خصوص اتمام ذخایر نفتی و نیاز دولت به ایجاد منابع پایدار درآمدی جهت پیشبرد طرح‌های اقتصادی و عمرانی، خودکفایی اقتصادی، گسترش عدالت اجتماعی، کاهش فاصله‌ی طبقاتی و افزایش رفاه عمومی و ... ضروری است که همگام با تغییرات عصرِ حاضر، خط‌مشی‌های مالیاتی نیز مورد اصلاح و بازنگری قرار گیرند و خط‌مشی‌گذاری سنّتی به خط‌مشی‌گذاری دانش‌محور تبدیل شود. نتایج تحقیق به شناسایی عوامل تأثیرگذاری در فرآیند خط‌مشی‌گذاری دانشی در سازمان امور مالیاتی کشور که شامل عوامل محیطی و مؤلفه‌های آن که شامل (میزان اتکای دولت به درآمدهای مالیاتی- ذی‌نفعان سیستم مالیاتی- نگرش مردم نسبت به مالیات- مسایل فرهنگی- فعالان چرخه‌ی اقتصادی و پیشرفت‌های تکنولوژیکی)، عوامل سازمانی و مؤلفه‌های آن که شامل (شناسایی منابع جدید مالیاتی- جلوگیری از فرار مالیاتی- انطباق مالیاتی- تنقیح مالیاتی- روحیه‌ی مالیاتی- انصاف مالیاتی- تمکین مالیاتی، فرهنگی سازمانی)، عوامل فردی و مؤلفه‌های آن که شامل (دانش خاص سازمانی- لذت بردن از تسهیم دانش- مایل به یادگیری کارکنان- اعتماد سازمانی- خودکارآمدی- احتکار دانش و تعهد سازمانی) و عوامل فراسازمانی شامل (خط‌مشی‌های کلان، برنامه‌های اقتصادی دولت، مسائل زیست‌محیطی و ارتباطات خارجی)، انجامید. یافته‌های تحقیق با اهداف سندِ چشم‌انداز سازمان امور مالیاتی کشور از جمله:

ü       مطالعه، بررسی و شناخت موانع نظام مالیاتی و برنامه‌ریزی جهت رفع آن‌ها.

ü       اظهارنظر و ارائه پیشنهادهای لازم در زمینه تدوین سیاست‌ها و خط‌مشی‌های مالیاتی در اجرای وظایف قانونی مربوط.

ü       تنظیم سیاست‌های اجرایی برای اخذ مالیات در کشور و نظارت برحسن اجرای برنامه‌های مصوب.

ü       اتخاذ تدابیر لازم درخصوص چگونگی اجرای قوانین و مقررات مالیاتی از طریق تهیه و تنظیم آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های لازم و طراحی نظام‌ها و روش‌های اجرایی برای تشخیص و وصول مالیات.

ü       اجرای دقیق و کامل و ارائه پیشنهادهای اصلاحی مورد نیاز درخصوص قوانین و مقررات مالیاتی کشور و نظارت بر حسن اجرای آن‌ها.

ü       طراحی، تدوین و اجرای پروژه‌های پژوهشی و اجرایی جهت بهبود وضع نظام مالیاتی کشور در زمینه‌هایی از قبیل اصلاح ساختار مالیاتی، ثبت‌نام و راهنمایی مودیان، گسترش خوداظهاری، انجام ممیزی‌های مؤثر، حسابداری مالیاتی، وصول و اجرا برای تسریع و تدقیق عملیات مالیاتی.

ü       مطالعه، بررسی و پژوهش مداوم در زمینه قوانین و مقررات مالیاتی و ارائه پیشنهاد یا انجام اقدامات لازم برای اصلاح و تکمیل آن‌ها از طریق مراجع قانونی ذی‌ربط.

ü       مطالعه تطبیقی، بررسی و پژوهش مستمر در نظام‌های پیشرو مالیاتی کشورهای منتخب برای بهبود سیستم مالیاتی کشور

ü       مطالعه و بررسی به منظور یافتن راه‌کارهای مناسب شناسایی منابع مالیاتی و افزایش و توسعه ظرفیت‌های مالیاتی کشور و پیشنهاد آن به وزیر امور اقتصادی و دارایی

ü       طراحی، اجرا و بهسازی نظام جامع مالیاتی کشور و ایجاد شبکه اطلاعاتی فراگیر مکانیزه و استفاده از روش‌های نوین و ابزارهای پیشرفته برای تحقق درآمدهای مالیاتی.

ü       و ...

 نتایج تحقیق حاضر در زمینه طراحی مدل خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان امور مالیاتی کشور، بر اهمیت تعامل سازنده با مراکز دانشگاهی و خبرگان تأکید دارد و به نقش مدیریت دانش در بهبود فرآیندهای خط‌مشی‌گذاری و تصمیم‌گیری می‌پردازد. این در حالی است که در مطالعه کریمی و رئیسی (1403)، تأثیر مدیریت دانش بر کیفیت خدمات گردشگری با میانجیگری قابلیت پویا بررسی‌شده و نشان می‌دهد که هرچند مدیریت دانش با قابلیت پویا رابطه معنا‌داری دارد، اما این قابلیت تأثیری بر کیفیت خدمات ندارد. همچنین، عابدینی و همکاران (1403) به افزایش سرعت واکنش به تغییرات بازار بیمه با رویکرد چابکی سازمانی مبتنی بر رایانش ابری اشاره‌کرده‌اند که به بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری و رضایت مشتریان کمک می‌کند. در تحقیق حاضر نیز به بهینه‌سازی فرآیندهای عملیاتی و اتخاذ تصمیمات مبتنی بر دانش تأکید شده است. در نهایت، جباری و همکاران (1403) بر استفاده از شبکه‌های اجتماعی در اشاعه دانش تأکید دارند که با تأکید تحقیق حاضر بر تعامل با بازیگران دانشی همسو است. به طور کلی، نتایج تحقیق حاضر نشان‌دهنده اهمیت مدیریت دانش به‌عنوان ابزاری کلیدی در بهبود خط‌مشی‌گذاری عمومی و تصمیم‌گیری در سازمان امور مالیاتی است و می‌تواند به‌عنوان یک الگوی موفق در سایر سازمان‌ها نیز مورد استفاده قرار گیرد.

محدودیت تحقیق حاضر به عدم دسترسی به داده‌های جامع و به‌روز در خصوص تعاملات بین‌سازمانی و تجربیات موفق بین‌المللی در زمینه خط‌مشی‌گذاری مالیاتی مربوط می‌شود. همچنین، توجه ناکافی به ابعاد غیر اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر خط‌مشی‌گذاری، می‌تواند به چالش‌های بلندمدت در اجرای مدل پیشنهادی منجر شود. لذا بر اساس مفاهیم و الگوهای حاصل از تحلیل مضامین و یافته‌های این پژوهش و در مقایسه با ادبیات و مبانی نظری پژوهش، پیشنهادها و نکات زیر در راستای پیاده‌سازی و غنای رویکرد دانش‌محور در سازمان امور مالیاتی کشور قابل ارائه است:

   از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر خلق دانش، جذب دانش، ذخیره‌سازی دانش، سازماندهی دانش، تسهیم دانش و بکارگیری دانش در سازمان امور مالیاتی، تعامل سازنده‌ی سازمان با مراکز دانشگاهی، فعالان اقتصادی و خبرگان مالیاتی در همه‌ی سطوح سازمان در جهت کسب دانش به‌عنوان یک ابزارِ قدرت و کسبِ منفعت در دست خط‌مشی‌گذاران است. وجود رویکردی درون‌زا و برون‌نگر به تولید و جذب دانش برای خط‌مشی‌گذاریِ جامع در سازمان امور مالیاتی کشور به معنای تعاملِ سازنده و استفاده از علم و تجربه‌ی خبرگان و بازیگران دانشی این حوزه و الگو گیری از دستگاه‌ها و تجربیات موفق بین‌المللی برای خط‌مشی‌گذاری و پیشنهاد و اصلاح قوانین موجود که مورد تأکید خبرگان و همسو با مطالعات پژوهش است که در چرخه‌ی مدیریت دانش، نیازمند توجه جدی است. ایجاد یک پایگاه امن برای ذخیره‌سازی دانشِ کدگذاری و طبقه‌بندی‌شده بر اساس نیاز خط‌مشی‌گذاران (مراجع تصمیم‌گذار) موجبات تدوین خط‌مشی‌های مبتنی بر دانش‌، اخذ تصمیمات درست و جلوگیری از تغییرات مستمر و زاید در قوانین مالیات می‌شود. همچنین با عنایت به چند بعدی بودن مسائل و مشکلات امروزی، توجه صرف به جنبه‌ی درآمدی (اقتصادی) مالیات و غفلت از عوامل مؤثر بر خط‌مشی‌گذاری در این حوزه از جمله: عوامل محیطی، عوامل سازمانی، عوامل فردی و عوامل فراسازمانی که ابعاد هر یک از عوامل مذکور در متن مقاله تشریح شده است، خط‌مشی‌گذاری در سازمان امور مالیاتی کشور را در بلندمدت به چالش خواهد کشید. نتایج تحقیق در قالب طراحی مدل خط‌مشی‌گذاری عمومی با رویکرد مدیریت دانش در سازمان امور مالیاتی کشور، قابل ارائه است.   

در مجموع، برای بهبود خط‌مشی‌گذاری در سازمان امور مالیاتی کشور، پیشنهاد می‌شود که یک شبکه همکاری میان سازمان و مراکز دانشگاهی، فعالان اقتصادی و خبرگان مالیاتی ایجاد شود تا تبادل دانش و تجربیات به‌طور مؤثرتری انجام گیرد. همچنین، توسعه یک پایگاه داده امن و جامع برای ذخیره‌سازی و کدگذاری دانش مرتبط با قوانین مالیاتی و تجارب موفق بین‌المللی می‌تواند به تسهیل تصمیم‌گیری‌ها و کاهش تغییرات غیرضروری در قوانین کمک کند. علاوه بر این، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و سمینارهای تخصصی برای کارکنان سازمان و ذی‌نفعان می‌تواند به ارتقاء سطح آگاهی و توانمندی‌های آنان در زمینه مدیریت دانش و خط‌مشی‌گذاری کمک کند. در نهایت، توجه به ابعاد اجتماعی و فرهنگی مرتبط با مالیات و ایجاد سازوکارهایی برای تعامل با جامعه می‌تواند به بهبود نگرش عمومی نسبت به پرداخت مالیات و افزایش تمکین مالیاتی مؤدیان منجر شود.

 

 

منابع و مآخذ

ابوالحسنی‌رنجبر، احمد، دانش فرد، کرم‌اله، فقیهی، ابوالحسن، (1397)، دستور کار خط‌مشی‌های اصلاح نظام اداری در ایران مبتنی بر نقش کانون های تفکر و شبکه‌های اجتماعی، چشم انداز مدیریت دولتی، سال نهم، شماره 34، ص 15-42. https://ensani.ir/file/download/article/1560749836-9510-212.pdf

احمدي، سید علی‌اکبر، صالحی، علی، (1403)، مديريت دانش، انتشارات دانشگاه پیام نور، 1403.

الوانی، سیدمهدی، (1401)، تصمیم‌گیری و تعیین خط‌مشی دولتی، انتشارات سمت، پژوهشکده‌ی تحقیق و توسعه‌ی علوم انسانی، چاپ بیست و سوم، تابستان 1401.

الوانی، سیدمهدی، شریف‌زاده، فتاح، (1394)، فرآیند خط‌مشی‌گذاری عمومی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، چاپ سیزدهم، 1394.

انصاری، محمدرضا، قیومی، عباسعلی، صالحی امیری، سیدرضا، عزیزآبادی فراهانی، فاطمه، قدمی، محسن، (1400)، ارائه الگوی خط‌مشی‌گذاری فرهنگی با رویکرد تحول (موردمطالعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران)، فصلنامه علمی مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره 11، شماره 39. 

https://sspp.iranjournals.ir/article_245873_efb8efd75eaaea74606c22ed41946d37.pdf

 جباری، لیلا، زندیان، فاطمه،  شریف، عاطفه، حسن زاده، محمد، (1403)، اشاعه دانش مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی: یک مرور نظام‌مند، مجله: کتابداری و اطلاع رسانی» پاییز 1403 - شماره 107، از 61 تا 90 http://noo.rs/l9gnm

دانایی‌فرد، حسن، (1395)،  گفتارهای جدید در خط‌مشی‌گذاری عمومی، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ دوم، نوبت چهارم، سال 1395.

دلخواه، جلیل، نادر، آریا، (1397)، عوامل کلیدی در مدیریت سازمان‌های امور مالیاتی (مطالعه‌ی موردی سازمان امور مالیاتی کشور)، پژوهشنامه‌ی مالیاتی، شماره 26، ص 193-220. URL: http://taxjournal.ir/article-1-1537-fa.html

ربیعی، علی، معالی، مهناز، (1400)، مدیریت دانش فرآیندها، رویکردها، به‌کارگیری دستنامه پیاده‌سازی، انتشارات تیسا ساغر مهر، شماره نشر 47، چاپ سوم، تابستان 1400.

ربیعی، علی، هوشیان ثابت‌لاهیجانی، محیا، (1397)، ارتقای مدیریت دانش در سازمان‌ها، انتشارات تیسا، شماره نشر 49، چاپ دوم، بهار 1397، تهران.

 عابدینی، حامد، هاشم زاده خوراسگانی، غلامرضا، حقیقت منفرد، جلال، (1403)، طراحی شبکه مضامین مدیریت دانش در صنعت بیمه سلامت ایران، مجله: مدیریت بهداشت و درمان، پاییز 1403 - شماره 60، از 7 تا 20 https://sanad.iau.ir/Journal/jhm/Article/1107318/FullText

کریمی، نگار، رئیسی، حسین، (1403)، بررسی تأثیر مدیریت دانش کارکنان واحدهای گردشگری در کیفیت خدمات با نقش میانجیگری قابلیت‌های پویا (مطالعۀ موردی: آژانس‌های مسافرتی شهر شیراز)، مجله: گردشگری و اوقات فراغت، پاییز و زمستان 1403 - شماره 18 (‎از 37 تا 63) 10.22133/tlj.2024.440373.1150

 

References

Adams, D. and Hess, M. (2001), Community in public policy: fad or foundation?’’, Australian Journal of Public Administration, Vol. 60 No. 2, pp. 13-23. 10.1111/1467-8500.00205

Amon, A. (2024). Analyzing the Challenges and Opportunities of Knowledge Management in Government Agencies in Egypt. African Journal of Information and Knowledge Management. 3. 1-12. doi: 10.47604/ajikm.2280

Barnes, M. Newman, J., Knops, A. and Sullivan, H. (2003), Constituting ‘the public’ in public participation, Public Administration, Vol. 81 No. 2, pp. 379-99.  https://doi.org/10.1111/1467-9299.00352

Beckman, T. (1997), ‘‘A methodology for knowledge management’’, in Hamza, M.H. (Ed.), Proceedings of the IASTED International Conference on Artificial Intelligence and Soft Computing, Iasted Acta Press, Banff, pp. 29-32.

Benbya, H. (2008). Knowledge Management, Systems Implementation: Lessons from the Silicon Valley. Oxford: Chandos Publishing.

Blosch, M. (2000), ‘‘Customer knowledge’’, Knowledge and Process Management, Vol. 7 No. 4, pp. 265-8. DOI:10.1109/HICSS.2005.180

Bourgon, J. (2007). Responsive, Responsible and Respected Government: Towards a New Public Administration Theory. International Review of Administrative Sciences, 73(1), 7-26.

César, A., Bernal-Torres., Anne, Marie, Zwerg-Villegas., Loyda, Lily, Gómez-Santos., Germán, Fracica-Naranjo., Josefernando, Giraldo. (2024). Organizational culture and knowledge management as strategies to improve the efficiency in the public organizations sector of emerging countries. Journal of infrastructure, policy and development, doi: 10.24294/jipd.v8i9.5381

Chatwin, D. (2004), ‘‘Enabling knowledge management at the ABS’’, Commonwealth of Australia, Information Management Office, Parkes, available at: www.agimo.gov.au/practice/km_case_studies/ abs (accessed 7 May 2005).

Cong, X. and Pandya, K.V. (2003), Issues of knowledge management in the public sector’’, Electronic Journal of Knowledge Management, Vol. 1 No. 2, pp. 25-33. DOI: 10.4236/ti.2013.42011

Deakin, N. (2002), ‘‘Public-private partnerships: a UK case study’’, Public Management Review, Vol. 4 No. 2, pp. 133-47.DOI:10.1080/14616670210130507

DiBella, A. and Nevis, E. (1997), How Organisations Learn: An Integrated Strategy For Building Learning Capability, Jossey-Bass, San Francisco, CA.

E-Government Institute (2004), ‘‘E-government announces knowledge management winners’’, E-Government Institute, Washington, DC, available at: www.e-gov.com/showPR.asp?id ¼ 158 (accessed 7 May 2005).

Europa (2005), ‘‘Framework to reinforce the exchange of good practices in e-government: a contribution to eEurope 2005’’, available at: http://europa.eu.int/information_society/activities/egovernment _research/gpf/doc/good_practices_framework_baseline_final.pdf (accessed 7 May 2005).

Howlett, M. & Mukherjee, I. & Koppenjan, J. (2017). Policy Learning and Policy Network in Theory and Practice: The Role of Policy Brokers in the Indonesian Biodiesel Policy Network. Plicy and Society, 36(2), 233-250.

Kessel, M., Kratzer, J. & Schultz, C. (2012). Psychological safety, knowledge sharing, and creative performance in healthcare teams. Creativity & Innovation Management, 21(2): 147-157.

Kostopoulos, K., Papalexandris, A., Papachroni, M., & Ioannou, G. (2011). Absorptive Capacity, Innovation, and Financial Performance. Journal of Business Research, 64(12), 1335-1343.

Landis, J. R., and G. G. Koch. (1977). The Measurement of Observer Agreement for Categorical Data. Biometrics 33 (1): 159–74. Doi: 10.2307/2529310.

Lourdes, Melody, Villanueva. (2024). Knowledge management readiness of government institutions of developing countries in asia: a systematic literature review. Social Science Research Network, doi: 10.2139/ssrn.4845599

McAdam, R. and Reid, R. (2000), ‘‘A comparison of public and private sector perceptions and use of knowledge management’’, Journal of European Industrial Training, Vol. 24 No. 6, pp. 317-29. DOI:10.1108/03090590010346424

Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, (2009) Preferred reporting items for systematic reviews and meta analyses: The PRISMA Statement. PLoS Med 6(7). & Education, 168, 104212.PLoS Med 6(7). Education, 168, 104212. DOI:10.1016/j.jclinepi.2009.06.005

OECD (2001), ‘‘Knowledge management: learning-by-comparing experiences from private firms and public organisations’’, Summary Record of the High Level Forum, 8-9 February, Copenhagen, PUMA/HRM (2001) CERI/CD (2001) 2, pp. 1-28, available at: www.olis.oecd.org/olis/2001doc.nsf/ 43bb6130e5e86e5fc12569fa005d004c/c1256985004c66e3c1256a5b00489d23/$FILE/JT00109192.PDF (accessed 29 January 2004).

Panahi, B., Lali Sarabi, A. & Maheri Kalajahi, E. (2020). The Study of the customer relationship management effect on knowledge management with the mediating role of employee empowerment. Sciences and Techniques of Information Management, 6(1): 50-78. [in persian]

Purwanto, A. (2020). The role of job satisfaction in the relationship between transformational leadership, knowledge management, work environment and performance. Solid State Technology, 63(2): 293-314.

Quirchmayr, G. and Tagg, R. (2002), "An architectural concept for knowledge integration in inter-administration computing", Conference Proceedings of the 3rd International Workshop by International Federation for Information Processing, Copenhagen, 23-24 May Trauner, Linz, pp. 67-77.

Rakesh, Ramchurn., Mohd, Saiful, Izwaan, Saadon., Herman, Shah, Anuar., Mohd, Fathi, Abu, Yaziz., Wan, Mohd, Al, Faizee, Wan, Ab, Rahaman. (2024). 4. A comprehensive framework for strategic knowledge management in civil service organisations of Mauritius. Multidisciplinary Science Journal, doi: 10.31893/multiscience.2024203

Saman, Foroutani., Nasim, Fahimian., Reyhaneh, Jalalinejad., Morteza, Hezarkhani., Samaneh, Mahmoudi., Behrooz, Gharleghi. (2024). 2. Navigating Knowledge Management Implementation Success in Government Organizations: A type-2 fuzzy approach. doi: 10.48550/arxiv.2406.12345

Santos, Montano., Julio, Montano., Baldemar, Quiroz., Jeny, Alcahuaman., Luis, Fernando, Espejo-Chacón. (2024). 6. Knowledge Management in Local Governments: A Boost or a Brake on Productivity?. Journal of ecohumanism, doi: 10.62754/joe.v3i7.4308

West, D.M. (2005), Digital Government: Technology and Public Sector Performance, University Press, Princeton, NJ.

Wening, N. & Harsono, M. (2016). Relationship between knowledge sharing to individual performance. International Journal of Research in Business Management, 4(1): 67-78.

Wiig, K.M. (2002), Knowledge management in public administration, Journal of Knowledge Management Vol. 6 No. 3, pp. 224-39. 

http://dx.doi.org/10.1108/13673270210434331

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Public Policy Making Model with a Knowledge Management Approach in Government Organizations: A Case Study of the Tax Administration

 

Eshagh Rahimi

PhD student in Public Administration, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.

ORCID: 0000-0002-2143-118X

[e-mail]

 

 

Mahdi Babay Ahari

Assistant Professor, Department of Management and Accounting, Higher Institute of Adiban, Garmsar, Iran. (Corresponding Author)

ORCID: 0009-0006-6254-8065

[e-mail]

 

Hamed Rahmani

Assistant Professor, Department of Public Management, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran.

ORCID: 0000-0001-5309-7406

[e-mail]

 

Received: 2025 January 5   | Revised: 2025 January 17 | Accepted: 2025 January 18

 

 

 

Abstract

The aim of this research is to identify the dimensions and components of the public policy-making model with a knowledge management approach in Iranian government organizations, with a case study on the Tax Administration. In terms of research philosophy, this study is interpretive and falls under the category of theoretical-applied research in terms of its objectives. The research approach is deductive-analytical, seeking to model exploratory data through qualitative analysis methods. Regarding data analysis methods, it is exploratory, and in terms of the nature of the data and the analysis of research findings, it is qualitative, aiming to identify the dimensions and components of the model using a systematic review qualitative method. To identify the dimensions, components, and key concepts of the research, a total of 668 articles published in reputable international scientific journals between 2018 and 2024 were examined through keyword searches and systematic review methods. In this study, while examining the dimensions of knowledge management, the themes of knowledge management in the Tax Administration were identified to form a knowledge-based approach for public policy-making. The results of the research include identifying influential factors in the policy-making of the Tax Administration, which consist of environmental factors, organizational factors, individual factors, and extra-organizational factors, as well as identifying the dimensions and components of the identified factors. The researcher presented a proposed public policy-making model with a knowledge management approach in the Tax Administration. The findings of this research highlight the importance of identifying the dimensions and components of the public policy-making model with a knowledge management approach in the Tax Administration, which can lead to improved decision-making processes and increased efficiency in this organization.

 

Keywords: Public Policy-Making, Knowledge Management, Government Organizations, Tax Administration.

 

 

93

دوره 2، شماره 1، بهار 1404

---

[1]  https://doi.org/10.71815/JNAPA.2025.1195549

[2]  knowledge management

[3]  www.oecd.org

[4]  Project Exodus

[5]  Australian Bureau of Statistics

[6]  ABS object management strategy’

[7]  good practice framework

[8]  internal revenue manual knowledge base

[9]  Tampa affair

[10] . EBSCO

[11] . ERIC

[12] . Scopus

[13] . Web of Science

[14] . Mendeley

[15] . Inter-rater reliability

[16] . Radding

 

[17] . Kenis & Schneider

[18] . Sectorization

[19] . Fragmentation

[20] . Informatization

[21] . Trans nationalization