بررسی شگردهای هنری سلمان هراتی در هماهنگ کردن موسیقی شعر با محتوا

الموضوعات :

فریبا مرندی ¹ , فرهاد فلاحت خواه ² , لیلا عدل پرور ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی، ایران (نویسنده مسئول)
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران

تاريخ الإرسال : 02 الخميس , رجب, 1446 تاريخ التأكيد : 12 الثلاثاء , شعبان, 1446 تاريخ الإصدار : 19 الثلاثاء , شعبان, 1446

الکلمات المفتاحية: سلمان هراتی, موسیقی شعر , نظام آوایی , تصویر ,

ملخص المقالة :

سلمان هراتی بی‏گمان یکی از جریان‏سازان شعر انقلاب و از چهره‏هـاي ممتـاز شعر متعهد و آرمانگرا است. سلمان هراتی، با وجود تعهد به مفاهیم شعر دفاع مقدس و درج مقولاتی مثل شهادت‏طلبی، ایثار، گذشتن از جان و مال در راه وطن، و برخی مفاهیم عرفانی، به فرم شعر بی‏اعتنا نبوده و در این حوزه نیز صاحب نوآوری است. یکی از مهم‏ترین جلوه‏های فرم در اثر ادبی موسیقی کلام است. در بررسی اشعار سلمان هراتی می‏توان گفت او به ساختار آوایی کلام توجه داشته و کاربرد انواع مختلف توازن آوایی، واژگانی و نحوی را در شعر مد نظر داشته است. او برای تقویت و موسیقایی نمودن اشعار خود، از عوامل و عناصر درون‏زبانی بهره گرفته است. در شعر سلمان هراتی، واج‏آرایی و تناسب حروف مهم‏ترین عنصر ایجادکنندۀ موسیقی درونی و از عوامل مؤثر در افزایش موسیقی و زیبایی شعر است. او با تکرار واج‏ها علاوه بر ایجاد موسیقی، در پی انتقال پیام و مفاهیم نیز است. همنوایی واج‏ها با موضوع و استفاده از موسیقی در خدمت مضمون کاری است که سلمان به خوبی از عهدۀ آن برآمده است. هراتی با به‏کارگیری گونه‏های مختلف تکرار در سطح واج، هجا، واژه، گروه و جمله تلاش کرده موسیقی شعرش را تقویت کند. در واقع، تکرار از دیگر شگردهای شعر سلمان هراتی است که بین فرم و معنا نوعی وحدت و یکپارچگی ایجاد کرده و عامل اصلیِ ایجادِ توازن، تحرک، پویایی و خوش‏آهنگی، گوش‏نوازی شعر سلمان هراتی است.

المصادر:

1ــ آقاحسینی، حسین؛ زارع، زینب. تحلیل زیباشناختی ساختار آوایی شعر احمد عزیزی. فصلنامه زبان و ادب پارسی، شماره 44: صص101- 127، 1390.
2 ــ احمدی، بابک. ساختار و تأویل متن. تهران: چاپ پنجم، مرکز. 1380 .
3 ــ خلیلی جهان¬تیغ، مریم. سیب باغ جان (جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا). تهران: سخن1380.
4 ــ روحانی، مسعود. «نگاهی زیباشناختی به ساختار آوایی شعر محمد رضا شفیعی کدکنی(بررسی جموعه شعر هزاره دوم آهوی کوهی)». فصلنامه پژوهش¬های ادبی و بلاغی، سال چهارم، شماره سیزده: صص20- 42(1394)
5 ــ شفیعی¬کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: چاپ دوم، آگاه، 1368 .
6 ــ شمیسا، سیروس. نگاهی تازه به بدیع. تهران: چاپ سیزدهم، فردس، 1381.
7 ــ صفوی، کورش، از زبان¬شناسی به ادبیات. تهران: چاپ سوم، جلد 1، سوره مهر1383.
8 ــ صهبا، فروغ. «مبانی زیباشناسی شعر». مجله علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، دوره 22، شماره3 (پیاپی44): صص 90- 109، 1384.
9 ــ علی¬پور، مصطفی. ساختار زبان شعر امروز. تهران: فردوس، 1378.
10 ــ کاردگر، یحیی. فن بدیع در زبان فارسی (بررسی تاریخی ــ تحلیلی صنایع بدیعی از آغاز تا امروز). تهران: فراسخن، 1388.
11 ــ مدرّسی، فاطمه. از واج تا جمله فرهنگ زبان شناسی ــ دستوری. تهران: چاپ اول، چاپار، 1386.
12 ــ ناتل خانلری، پرویز. وزن شعر فارسی. تهران: چاپ اول، بنیاد فرهنگ ایران، 1345.
13 ــ وحیدیان کامیار، تقی. وزن و قافیه شعر فارسی. تهران: چاپ دوم، نشر دانشگاهی، 1369 .
14 ــ هراتی، سلمان. مجموعه کامل شعرهای سلمان هراتی. تهران: چاپ چهارم، دفتر شعر جوان، 1380.
15 ــ همایی، جلال¬الدین. فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: چاپ هشتم، موسسه نشر هما ،1371.