شرایط نظام نیمه آزادی در حقوق کیفری ایران؛ چالش¬ها و راهکارها
الموضوعات :علی مشایخیان 1 , حسن علی موذن زادگان 2 , جان احمد آقایی سیاتیل 3 , سید علی میرابراهیمی 4
1 - دانشگاه آزاد لاهیجان
2 - استاد دانشگاه علامه طباطبا یی
3 - استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد بندر انزلی، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرانزلی، ایران.
4 - استادیار دانشگاه آزاد لاهیجان
الکلمات المفتاحية: نظام نیمه آزادی, جایگزین¬های حبس, شرایط نظام نیمه آزادی, چالش¬های نظام نیمه آزادی,
ملخص المقالة :
نظام نیمه آزادی، از نهادهای جایگزین حبس است که در سال 1392 با تصویب قانون مجازات اسلامی، وارد نظام حقوق کیفری ایران شد. پژوهش گزارش شده در نوشتار پیش رو، با هدف تبیین چالش¬ها و علل ناکارآمدی شرایط نظام نیمه آزادی، از طریق انجام مصاحبه با 30 نفر از قضات با تجربه شهرهای مختلف کشور و تحلیل شماری از آراء محاکم کیفری، نمایه شده در سامانه آراء قضایی، وضعیت نظام نیمه آزادی را در حقوق کیفری ایران، مورد بررسی قرار می¬دهد. این بررسی، نشان می¬دهد: محاکم کیفری، به جهت فقدان زیر ساخت¬های لازم و بروز چالش در شرایط اجرای نظام نیمه آزادی، به ندرت، به صدور رأی، بر مبنای نظام نیمه آزادی، مبادرت می¬ورزند. اخذ رضایت محکوم، اخذ تعهد از محکوم، لزوم قطعیت حکم محکومیت متهم، گذشت علی الاطلاق شاکی خصوصی، صلاحدید دادگاه صادر کننده حکم قطعی، درخواست محکوم از دادگاه، امکان سنجی وجود حق اعتراض محکوم و ضرورت نظارت مراکز نیمه آزادی، خود، از عمده¬ترین مناشی بروز چالش، جهت اجرای نظام نیمه آزادی است. می¬توان اکتفاء به رضایت کلی بزهکار، واگذاری تعیین نوع فعالیت شغلی به دادگاه صالح، معتبر و مناسب دانستن تأمین قبلی، بسط تعهد به انجام فعالیت¬های متعدد، انحصار اخذ گذشت شاکی به جرایم سنگین، کفایت ترتیب جبران ضرر و زیان شاکی از سوی بزهکار، کفایت تشخیص مصلحت از سوی دادگاه و عدم لزوم درخواست محکوم برای برخورداری از نظام نیمه آزادی، ایجاد مراکز نیمه آزادی و تأمین اعتبار کافی برای آن¬ها و مراقبت بر محکوم را پس از آزادی، از جمله راهکارهای ممکن رفع چالش¬های پیش روی اجرای نظام نیمه آزادی برشمرد.
1.احمدی، علی؛ جانی چور، کرم؛ جانی پور، علی، (1400)، مجازات¬های جایگزین حبس در حقوق ایران و حقوق بین الملل؛ چالش¬ها و راهکارها، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال پنجم، شماره: 4، ص1ـ21.
2. آقایی، حسین، (1401)، حقوق کیفری عمومی (کیفر شناسی)، تهران، انتشارات جنگل، چاپ اول.
3. اردبیلی، محمد علی، (1392)، حقوق جزای عمومی، تهران، نشر میزان، چاپ سی و دوم.
4.الهام، غلامحسین؛ برهانی، محسن، (1401)، در آمدی بر حقوق جزای عمومی (واکنش در برابر جرم)، تهران، انتشارات میزان، چاپ هفتم.
5. آماده، غلامحسین، (1389)، اختیار قضایی در تعیین مجازات (مطالعه¬ی تطبیقی حقوق ایران، انگلیس و مصر)، تهران، انتشارات دادگستری، چاپ اول.
6. پور قهرمانی، بابک؛ کرمانیان، پریوش، (1400)، چالش¬های فرا روی نظام نیمه آزادی در ایران، مجله مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، دوره: 51، شماره: 1، ص127ـ150.
7. حیدری، علی مراد، (1394)، حقوق جزای عمومی، بررسی فقهی حقوق واکنش علمی جرم، تهران، انتشارات سمت.
8. خالق، ابولفتح، (1386)، کار به جای زندان، مجله حقوق و علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی (تربیت مدرس)، تهران، سال دوم، شماره: 3، ص115ـ136.
9. دانش، تاج زمان، (1376)، حقوق زندانیان و علم زندان¬ها، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم.
10. روشن قنبری، عطاء الله، (1390)، نگاهی به معامله¬ی اتهام در حقوق ایالات متحده¬ی امریکا، ماهنامه¬ی حقوقی کانون سردفتران و دفتریاران، شماره: 103، ص101ـ110.
11. زراعت، عباس، (1393)، حقوق جزای عمومی3، مجازات¬ها و اقدامات تأمینی بر اساس قانون مجازات اسلامی 1392، تهران، انتشارات جنگل، چاپ دوم.
12.شکری، رضا، 1396، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، تهران، نشر مهاجر، چاپ سوم.
13. شمس ناتری، محمد رضا؛ زارع، ابراهیم؛ کلانتری، حمیدرضا؛ ریاضت، زینب، (1398)، قانون مجازات اسلامی در نظم کنونی، تهران، انتشارات میزان، چاپ پنجم.
14. غلامی، حسین، (1397)، عدالت ترمیمی، (علوم جنایی، مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری)، تهران، انتشارات سمت، چاپ سوم، ص714ـ740.
15. گسن، ریموند، (1371)، مقدمه¬ای بر جرم شناسی، ترجمه: مهدی کی نیا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
16. لارگیه، ژان، 1378، آئین دادرسی کیفری فرانسه، ترجمه: حسن کاشفی اسماعیل زاده، تهران، انتشارات گنج دانش
17. لیر، ژرار؛ فیلیرولا، ژینا، (1392)، بزه دیده شناسی، ترجمه: روح الله کرد علیوند و احمد محمدی، تهران،انتشارات مجد، چاپ اول
18. نجفی ابرند آبادی، علی حسین، (1370)، تقریرات درس جرم شناسی.
19. نوربها، رضا، (1390)، زمینه¬ی حقوق جزای عمومی، تهران، انتشارات گنج دانش، چاپ بیست و یکم.
20. نیازپور، امیرحسین، (1390)، رویکرد تطبیقی به جایگاه قبول مجرمیت در نظام عدالت کیفری، یادنامه¬ی شادروان دکتر رضا نوربها، مجله تحقیقات حقوقی (ضمیمه)، شماره: 56، ص1033ـ1069.
21. ولیدی، محمد صالح، (1393)، شرح بایسته¬های قانون مجازات اسلامی در مقایسه و تطبیق با قانون سابق، تهران، انتشارات جنگل، چاپ اول.
آراء وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عالی کشور
آیین¬نامه اجرایی زندان¬ها مصوب 1400
آیین¬نامه نحوه اجرای نظام نیمه آزادی و سایر جایگزین¬های حبس
قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392
قانون کار
قانون کاهش مجازات حبس تعزیری
قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
قانون اصلاح مبارزه با مواد مخدر
نظریات مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه
