گفتمان قدرت در داستان‌های«شهری چون بهشت»،«سنگ‌های شیطان » و «دختر حاجی‌آقا» بر اساس دیدگاه میشل فوکو
الموضوعات : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
1 - استادیار گروه زبان وادبیات فارسی ،دانشکده ادبیات وعلوم انسانی ،واحد آبادان ، دانشگاه آزاد اسلامی ،آبادان ، ایران
الکلمات المفتاحية: فوکو, گفتمان, قدرت, داستان کوتاه,
ملخص المقالة :
میشل فوکو در سال 1926 در فرانسه به دنیا آمد و در میان‌سالی نظریه گفتمان و قدرت را مطرح کرد. در دیدگاه او رابطه‌ای بین قدرت، معرفت و حقیقت و این که چگونه قدرت می‌تواند از زبان ناشی شود و در نوشتن و چگونه نوشتن و چه نوشتن مؤثر افتد وجود دارد. این جستار به جستجوی عناصر قدرت و گفتمان بر اساس نظریه میشل فوکو پرداخته است و ابتدا به فمینیسم و مبانی نظری قدرت و گفتمان و سپس به تبیین اندیشه‌های فوکو و قدرت و گفتمان در نوشته‌های ادبی پرداخته است و سپس سه داستان کوتاه «شهری چون بهشت» سیمین دانشور، «سنگ‌های شیطان» منیرو روانی پور و «دختر حاجی‌آقا» از زهرا کدخدایان را بر اساس گفتمان فوکو تحلیل می‌کند. در این پژوهش با خلاصه‌ای از این سه داستان به تبیین عناصر نهفته قدرت در بین گفتمان‌ها می‌پردازیم تا مشخص شود که فضای حاکم بر این داستان‌ها و چگونگی شکل‌گیری آن‌ها بر اساس قدرت‌های اجتماعی و فرهنگی و قدرت مرد سالارانه و طبقاتی، جغرافیایی، سنتی، خرافی و خانواده و... چگونه بوده است. در این میان فضای سنتی و دور از اندیشه‌های تجدد‌گرایانه مهم‌ترین مشخصه این‌گونه داستان‌هاست.
• آرين‌پور، يحيي (1374) «از نيما تا روزگار ما»، تهران: زوار.
• دانشور، سیمین (1361) شهری چون بهشت، چاپ چهارم، تهران: خوارزمی.
• دریفوس، هوبرت، (1376) میشل فوکو فراسوی ساخت‌گرایی و هرمنوتیک، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
• دستغيب،عبدالعلي (1378) «زن در آينه نقد»، تهران: حوزه هنري،.
• روانی پور، منیرو (1369) سنگ‌های شیطان، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز
• رفعت جاه، مریم (1387) تأملی در هویت زن ایرانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
• سلیمی، اصغر، گفتمان در اندیشه فوکو، کیهان فرهنگی ش 219 ص 50، 1383
• شمیسا، سیروس. (1387) نقد ادبی، تهران: فردوس
• عسگري، عسگر (1386) «نقد اجتماعي رمان معاصر فارسي»، چاپ دوم، تهران: نشر فروزان روز،
• علی‌اکبری، معصومه، (1382) مسئله زنان، نواندیشی دینی و فمینیسم، آفتاب، شماره 24، تهران.
• قهرمانی، مریم، (1393) ترجمه و تحلیل انتقادی گفتمان رویکرد نشانه شناختی، تهران: نشر علم.
• قادری، حاتم، (1387) اندیشه‌های سیاسی قرن بیستم، تهران: انتشارات سمت.
• کاستلز، مانوئل، (1380) عصر اطلاعات، جلد دوم قدرت هویت، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: طرح نو.
• کدخدایان، زهرا (1373) دختر حاجی‌آقا، تهران: نشر کدخدایان
• میشل، فوکو، (1393) دانش قدرت، ترجمه محمد ضیمران، تهران: هرمس.
• مطهری، مرتضی، (1374) نظام حقوق زن در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
• هانس برتنس، (1395) مبانی نظریه ادبی، ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهین.
• Violi, Patrizia (1992), "Gender, subjecti vity and language" in Book, G. and James, R (1976) Keybords, London, Routledge.
• Mansbridge, Jane (1995) Marriage on Trial, A Study on Islamic Familylaw I.B Tauris, London
