مکان‌یابی پارک‌ها و فضای سبز شهری با استفاده از مدل(AHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) (مطالعه موردی: شهر بجنورد)

الموضوعات :

جمیله محمدزاده الهوردیخانی ¹ , ابوالفضل بهنیافر ² , زهرا هادی وینچه ³

1 - دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، مشهد، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد مشهد، ایران.
3 - دانشجوی کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری گرایش آمایش شهری، دانشگاه اصفهان. اصفهان. ایران

تاريخ الإرسال : 17 الأربعاء , ربيع الثاني, 1445 تاريخ التأكيد : 28 الأحد , رمضان, 1445 تاريخ الإصدار : 27 السبت , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: مکان‌یابی, فضای سبز شهری, سیستم اطلاعات جغرافیایی, روشAHP , شهربجنورد.,

ملخص المقالة :

لزوم صرف هزینه‌های فراوان به منظور احداث پارک و ایجاد فضای سبز و نیز توجه به ارتباطات اکولوژیک، بیانگر اهمیت موضوع مکانیابی صحیح و تعیین موقعیت مکانی مناسب برای این فضاها می‌باشد به نحوی که امکان استفاده تمام شهروندان از این اماکن فراهم گردد. این ضرورت وقتی محسوس‌تر می‌شود که روند افزایش جمعیت و به تبع آن رشد نامتناسب شهر و نیز عدم پراکنش یکسان جمعیت در بخشهای مختلف شهر، مورد توجه قرار گیرد. شهر بجنورد با جمعیت 228931 نفر مرکز استان خراسان شمالی می‌باشد که مساحت کاربری فضای سبز در این شهرحدود 9/43 هکتار و سرانه آن برای کل شهر 4/2 مترمربع به ازاء هر نفرمی‌باشد که در مقایسه با سرانه‌های پیشنهادی سازمان ملل متحد (20 تا 25 متر مربع) و وزارت مسکن وشهرسازی (7 تا 12 متر مربع) فاصله بسیار زیادی دارد. تحقیق حاضر براساس روش توصیفی – تحلیلی و با تأکید بر جنبه کاربردی آن، سعی در ارائه الگوی مناسب توزیع بهینه فضای سبز منطقه مورد مطالعه براساس ضوابط مکان‌یابی و نیازهای جمعیتی دارد . برای این منظور از معیارهای نزدیکی به مراکز آموزشی ، فرهنگی، ورزشی، تراکم جمعیت، بهداشتی، تاسیسات و تجهیزات شهری، نظامی، رودخانه و دسترسی به شبکه ارتباطی استفاده شده است. سپس پایگاه داده درGIS تشکیل شد و نهایتاً هریک از معیارها براساس اهمیت و ارزش وزن مناسبی در نرم‌افزار EXPERT CHOICE داده شده است و سپس با تلفیق آنها مناطق مناسب برای استقرار این کاربری در تلفیق با نقشه کاربری اراضی نمایش داده شده است.

المصادر:

- اسدی ، مهدی. جهانبخش اصل، سعید. (1394). شناسايي مكانهاي مناسب احداث نيروگاه بادي در استان آذربايجان شرقي با روش فازي سلسله مراتبي (FAHP)، مجله سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، سال ششم، شماره 4، زمستان1394، 109-95.
- اسماعیلی، علی. (1381). بررسی و تحلیل استفاده از فضای سبز (پارک های شهری) از منظر شهرسازی، کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
- اعتمادفرد، حسین، صادقی، وحید، عبدالعباس الدیراوی، نعمه، شاد، روزبه(1399) انتخاب سایتهای مناسب برای احداث پارک شهری با بکارگیری سیستم اطلاعات مکانی (GIS) و الگوریتم ژنتیک مطالعه موردی شهر سماوا عراق، نشریه علمی علوم و فنون نقشه برداری، دوره دهم، شماره 4، خرداد ماه 1400.
- رمضانی، رویا. اسماعیلی علویجه، الهام. امیری، محمد جواد. (1399). مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده از روش‌های ارزیابی چندمعیاره. مطالعه موردی: منطقه 4 تهران. دو فصلنامه علمی پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال یازدهم، شماره 2، پیاپی 22، پاییز و زمستان 1399(13-28).
- بشارتی فرد، صادق، حیدرمنش، صبری(1398)، مدل سازی مکان‌یابی پارک‌های شهری مطالعه موردی: شهر بندر امام خمینی(ره)، فصلنامه علمی-تحقیقی جغرافیا(برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال نهم، شمار 3، تابستان 1398، 213-228.
- پورمحمدی، محمدرضا. (1390)، برنامه ریزی کاربری اراضی ، انتشارات سمت.
- حاتمی، داود، عربی، زهرا، رحمانی، اسماعیل(1395)، مکان‌یابی بهینه فضای سبز شهری با استفاده از مدل Fuzzy Logic و AHP در محیط GIS 0نمونه موردی: شهر مشهد)، فصلنامه آمایش مخیط، دوره 9، شماره 32: 63-84.
- دفتر آمار و اطلاعات استاداری خراسان شمالی، گروه نقشه و GIS.
- رفیعی، رضا.، مهینی، علیرضا، و خراسانی، نیما. (1398)، ارزیابی تغییرات فضاهای سبز شهری شهر مشهد با استفاده از داده های ماهواره ای. مجله بین المللی مشاهده کاربردی زمین و اطلاعات جغرافیایی ، (6)11، 431-438.
- زیاری، کرامت الله. (1381)، برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه یزد.
- سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری بجنورد.
- سازمان زمین شناسی کشور، نقشه‌های زمین شناسی.
- سازمان جغرافیایی ارتش، نقشه‌های توپوگرافی مقیاس 1:50000.
- سعیدنیا، احمد.(1379)، کتاب سبز شهرداری‌ها، جلد نهم، فضاهای سبز شهری، تهران، مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری تهران.
- عابدینی، موسی، پیروزی، الناز، امینی، زهرا، پرستار، سمیه(1400)، مکان‌یابی بهینه فضای سبز شهر اردبیل با استفاده از مدل فرایند تحلیل شبکه‌ای(ANP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دو فصلنامه تحقیق‌های بوم‌شناسی شهری، شماره 12 (23)، بهار و تابستان 1400، 1-20.
- قادرمرزی، حامد. کاشفی دوست، شیدا، قادرمرزی، جمیل. کاشفی دوست، دیمن. (1394)، تحليلي بر الگوي پراكنش فضايي- مكاني فضاي سبز و مكان‌يابي بهينه‌ي پاركهاي شهري با بهره گيري از مدلANP و تحليل شبكه مطالعه‌ي موردي: شهر پيرانشهر، مجله جغرافيا و توسعه شماره 42 بهار 1395.
- قدسی پور، حمید(1385)، فرایند تحلیل سلسله مراتبی ، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر(پلی تکنیک).
- لقائی، حسین علی. و بهمن پور، حمید. (1391) کاربرد GIS در فضای سبز شهری ارزیابی سرانه: (مطالعه موردی: شهر تهران. سالنامه تحقیقات زیستی، شماره3، 2439-2446.
- مالچسفکی، یاچک (1385)، ترجمه پرهیزگار، اکبر. غفاری گیلانده، عطا. سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم‌گیری چندمعیاره، انتشارات سمت.
- محمودزاده، حسن. عسکرنژاد، رقیه، رضازاده، زهرا(1395)، تحلیل توزیع فضای سبز شهری با رویکرد عدالت فضایی (مطالعه موردی: شهر اردبیل)، تحقیق‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 4، شماره 4، زمستان 1395، 691-715.
- مهریان، مجید رمضان. منوچهری، ایوب. خسروی، حسین. تحلیل فضایی محیط‌های شهری برای مکان‌یابی پارک‌های محله ای نمونة موردی: شهر مراغه دوفصلنامة مطالعات محیط انسان ساخت دوره یک، شماره 1، بهار و تابستان 1401
- نظم‌فر، حسین. کاملی‌فر، زهرا(1398)، ارائه الگوی بهینه فضای سبز شهری با توجه به شاخص‌های توسعه پایدار شهری مورد شناسی: منطقه 8 شهرداری تبریز، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، دوره 6 شماره 18: 169-186.
- Abebe, M.T, & Megento ,T.L(2017). Urban green space development using GIS-based multicriteria analysis in Addis Ababa metropolis Applied Geomatics, 9(4),247-261.
- Baycan-Levent, T., & Nijkamp, P. (2014). Evaluation of Urban Green Spaces, in D. Miller, D. Patassini (Eds) Accounting for Non-Market Values in Planning Evaluation: Alternative Methodologies and International Practices, Aldershot, Ashgate, 63-88.
- Brown, Nicholas, Rayan, Griffis, Kevin, Hamilton, Sharon, Irish & Sarah, Kanouse ,2007, What Makes Justice Spatial? What Makes Spaces Just? Three Interviews on the Concept of Spatial Justice, Critical Planning,Vol.14,pp. 7-28
- Caula, S., Hvenegaard, G. T., & Marty, P. (2009). The influence of bird information, attitudes, and demographics on public preferences toward urban green spaces: The case of Montpellier, France. Urban Forestry & Urban Greening, 8(2), 117-128.
- Garcia-Melon(2008), Javier Ferris-Onate, Jeronimo Aznar-Bellver , Pablo Aragones-Beltran, and Rocio Poveda-Bautista, Farmland appraisal based on the analytic network Process, Journal of global Optimization, vol 42.
- Girardet, EEA. (2019). Two third of all Europeans now reside in towns or cities. Boston: European Environment Agency.
- Haq, S.M.A., 2011. Urban green spaces and an integrative approach to sustainable environment. Journal of environmental protection, 3(01), p.107.
- Hillsdon, M., Panter, J., Foster, C., & Jones, A. (2006). The relationship between access and quality of urban green space with population physical activity. Public health, 120(12), 1127-1132.
- Hughey. M, Walsemann, K, Child, S, Powers, A,. Reed, Julian A, Kaczynski & Andrew T(2016). Using an environmental justice approach to examine the relationships between park availabililty and quality indicators, neighborhood disadvantage, and racial/ethnic composition, Journal of Landscape and Urban Planning, No.148, 159-169.
- La Rosa, D. (2013) Accessibility to Green Spaces: GIS Based Indicators for Sustainable Planning in A Dense Urban Context. Ecological Indicators, 11, 1742-1755.
- Lancée, S., Veenhoven, R., & Burger, M. (2017). Mood during Commute in the Netherlands: What Way of Travel Feels Best for What Kind of People? Transportation Research Part A: Policy and Practice, 104, 195-208.
- Asadi, M, Karami, M. (2017). Locating of Wind Power Farms by Analytic Hierarchy Process Method (Case Study: Sistan and Baluchistan Province, Iran), Computational Water, Energy, and Environmental Engineering > Vol.6 No.1, January 2017.
- Qi Liu, (2020)Categorization of Green Spaces for a Sustainable Environment and Smart City Architecture by Utilizing Big Data, (This article belongs to the Special Issue Transforming Future Cities: Smart City) ,Electronics , 9(6), 1028.
- Rob, U. and Talukder, M.N. (2013) Urbanization Prospects in Asia: A Six-Country Comparison. International Quarterly of Community Health Education, 33, 23-37.
- Saaty, T. L. ( 2008). The analytic hierarchy and analytic network measurement process: application to decisions under risk. European journal of pure and appliedmathematics, 1(1), 122-196.
- Sante Riveira, I., Crecente-Maseda, R., & Miranda-Barros, D. (2008). GIS-based planningsupport system for rural land-use allocation. Computers and Electronics in Agriculture,63(2), 257-273.
- Seo, S., Choi, S., Kim, K., Kim, S.M. and Park, S.M., 2019. Association between urban green space and the risk of cardiovascular disease: A longitudinal study in seven Korean metropolitan areas. Environment international: 125, p. 51-5.
- Shah, M. and Atiqul, H., 2011. Urban Green Spaces and an Integrative Approach to Sustainable Environment. Journal of Environmental Protection: 2, p. 601-608.https:// www.researchgate.net/publication/276488760
- Shi, L., 2008. Suitability Analysis and Decision Making Using GIS, Spatial Modeling.
- Swanwick, C., Dunnett, N., & Woolley, H. (2003). Nature, Role and Value of Green Space in Towns and Cities: An Overview. Built Environment, 29, 94-106.
- Ulrich, R. S. (1982). Natural versus urban scenes: Some psychophysiological effects.Environment and Behavior, 13(5), 523-556.
- Van den Berg, A. E., Maas, J., Verheij, R. A., & Groenewegen, P. P. (2010). Green space as a buffer between stressful life events and health. Social science & medicine, 70(8), 1203-1210.
- Wolch, J, Byrne,J & Newell, JP(2014), Urban green space, public health and environmental justice: The challenge of marking cities just green enough, Landscape and Urban Planning, No.125,234-244.
- WHO, 2016. Urban Green Spaces and Health, WHO Regional Office for Europe, Copenhagen.https://www.euro.who.int/en/health-topics/environment-and-health/urban-health/publications/2016/urban-green-spaces-and-health-a-review-of-evidence-2016.