اغراض ثانوی مَثَل‌های پرسشی لُری استان کهگیلویه و بویراحمد

الموضوعات :

علی علیزاده ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

تاريخ الإرسال : 23 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1446 تاريخ التأكيد : 05 الأحد , ذو الحجة, 1446 تاريخ الإصدار : 05 الأحد , ذو الحجة, 1446

الکلمات المفتاحية: جملۀپرسشی, مَثَل‌های پرسشی لُری, معانی ثانوی مَثَل‌ها,

ملخص المقالة :

مَثَل‌ها یکی از گونه‌های ادبیات عامیانه‌اند که آداب، رسوم و عقاید رایج میان جوامع را در کمال ایجاز و جذابیت بیان می‌کنند. جا دارد ادبیات عامه، به­‌ویژه مثل­‌های لری از زوایای مختلف بررسی شود تا مباحث مختلف فرهنگی، اجتماعی، زبانی، ادبی و موضوعات دیگر آن­‌ها استخراج و بهره‌­برداری گردد. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به منابع كتابخانه­‌ای انجام شده است. از میان حدود 3000 ضرب­‌المثل، تمثیل و جمله‌های کنایی لری استان کهگیلویه و بویراحمد که از منابع مکتوب استخراج شد، حدود 160 مَثل و زبانزد در قالب جملۀ پرسشی بود. از این تعداد، سه مثل در معنی اولیه و مابقی برای اغراض ثانوی کاربرد دارند که  34 غرض متفاوت از آن­‌ها برداشت­ می‌­شود. مَثل‌­های دارای معنی ثانوی نهی با فراوانی بیش از 26 مورد، تمسخر 23 مورد، اعتراض 21 مورد و تعجب 11 مورد در ردیف اول تا چهارم قرار دارند. البته با توجه به اوضاع و احوال  مخاطب و گوینده، بسیاری از امثال، بر چندین معنی ثانوی و حتی معانی متضاد دلالت دارند. از طرف دیگر، رویکرد تنبّه، آموزش، آگاهی­‌بخشی و تفکر نقّادانه در بسیاری از مثل‌­ها باعث شده­ است که در آن­‌ها منفی­‌گرایی پررنگ‌­تر باشد.

 

المصادر:

آذرشب، حسین(1392). مجموعۀ ضرب‌المثل‌های استان کهگیلویه و بویراحمد (ضرب‌المثل، تمثیل و کنایه). اصفهان: بهتا پژوهش.
آرزو، سراج الدین علیخان(1381). عطیۀ كبری موهبت عظمی. مقدمه و تصحیح سیروس شمیسا. تهران: فردوس.
افضلی راد، رحیم، و ماهیار، عباس(1395). پرسش و اغراض ثانویۀ آن در غزلیات سعدی. زبان و ادبیات فارسی، 24(1)، 123 - 136. DOI: 10.18869/acadpub.jpll.24.80.35
باطنی، محمدرضا (1383). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. تهران: امیركبیر.
تقوی، نصرالله، (1363). هنجار گفتار. اصفهان: فرهنگسرای اصفهان.
حافظ (1367). دیوان. به اهتمام انجوی شیرازی. تهران: انتشارات جاویدان.
حیدری، سکینه، و رضایی، سمیه (1402). تحلیل ضرب‌المثل‌های لری بویراحمدی بر اساس میزان توجه به مؤلفه‌های مهارت‌های زندگی. ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 13(3)، 79 -105.
10.30495/IRLL.2023.1983697.1561 Doi: دهخدا، علی‌اکبر(1377)، لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
دهخدا، علی‌اکبر (1388). امثال و حکم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
ذوالفقاری،حسن(1387). طبقه‌بندی ضرب‌المثل‌های فارسی. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 59(187)، 181- 212.
ذوالفقاری،حسن(1389). زیبایی‌شناسی ضرب‌المثل‌های فارسی. بوستان ادب، 2(2)، 51 – 82.
doi.org/10.22099/jba.2012.317 رابرت پالمر، فرانك(1366). نگاهی تازه به معنی‌شناسی. ترجمۀ كورش صفوی. تهران: مركز.
رجایی، محمدخلیل(1372). معالم‌البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
رحیمیان، جلال، و بتولی آرانی، عباس(1381). منظورشناسی جمله‌های پرسشی در اشعار اخوان ثالث. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 21(1)، 42 – 55.
رضانژاد، غلامحسین(1367). اصول علم بلاغت. تهران: انتشارات الزهرا.
رودکی سمرقندی(1395). پیشگامان نظم فارسی. به کوشش عباسعلی وفایی و یاسر دالوند. تهران: انتشارات علمی.
سعدی، مصلح‌الدین بن عبدالله(1366). بوستان. شرح دکتر محمد خزائلی. تهران: انتشارات جاویدان.
شفیعی کدکنی، محمدرضا(1349). صور خیال در شعر فارسی. تهران: انتشارات آگاه.
شمیسا، سیروس(1381). بیان و معانی. تهران: انتشارات فردوس.
فتوحی، محمود(1391). سبك‌شناسی، نظریه‌ها، رویكردها و روشها. تهران: سخن.
فردوسی، ابوالقاسم(1370). شاهنامه. تصحیح ژول مول. تهران: انتشارات آموزش و انقلاب اسلامی.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1370). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. تهران: انتشارات مولی.
مولوی، جلال‌الدین محمد(1371). غزلیات شمس. به اهتمام منصور مشفق. انتشارات صفی¬علیشاه.
همایی، جلال‌الدین(1374). معانی و بیان. تهران: هما.