آسیب شناسی سیاستگذاری روابط اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و روسیه
الموضوعات : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)
مصطفی اژدری
1
,
گارینه کشیشیان سیرکی
2
,
زهره پوستین چی
3
1 - گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشيار گروه علوم سیاسی و روابط بين‌الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران
الکلمات المفتاحية: آسیب شناسی, سیاستگذاری روابط اقتصادی, جمهوری اسلامی ایران, روسیه, واگرایی,
ملخص المقالة :
روابط ایران و روسیه از زمان شکل گیری با فراز و نشیب های متعددی همراه بوده است و با جنگ، مخاصمه، تقابل، همکاری، دوستی، همگرایی و واگرایی ترسیم شده است. روابط طرفین در دو سه دهه اخیر، اما به همکاری و تعاملات مطلوب در جهت خواسته ها و تأمین منافع و اهداف تهران - مسکو تغییر کرده است. به نحوی که ایران و روسیه در رویدادهایی مانند جنگ سوریه با هم به اتحاد استراتژیک دست زدند و روابط سیاسی، نظامی و امنیتی آنها، مستحکم و راهبردی شده است. با این حال، آمار و ارقام نشان می دهد که مناسبات اقتصادی میان ایران و روسیه از الگوی حوزه های دیگر پیروی نکرده است و سطح روابط در این حوزه همچنان نازل و کمتر از حد انتظار است و مقامات دو کشور هم بارها به این موضوع اشاره کرده اند. این پژوهش با نگاهی آسیب شناسانه به دنبال شناخت دلایل واگرایی در مناسبات اقتصادی ایران و روسیه است. برای پاسخ به این مسئله، از روش توصیفی- تحلیلی و نظریه همگرایی و واگرایی استفاده شد و ضعف زیرساخت های ارتباطی، به حاشیه رانی بخش خصوصی، فقدان اقتصاد صنعتی، ضعف در صنعت بازاریابی، تحریم ها، ناموازنه ژئوپليتيك و ژئواكونومي، ساختارهای بوروکراتیک، رقابت در بخش انرژی و عدم استفاده از فرصت های صادراتی از دلایل عمده در عدم همگرایی روابط اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و روسیه است. همچنین هر دو کشور دارای قابلیت های بهینه ای در این حوزه ها هستند. با علم به این مسأله، پژوهش حاضر درصدد شناخت دلایل واگرایی در روابط اقتصادی ایران و روسیه است. پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای و گفت و گو با متخصصان حوزه روسیه انجام شده است.
اخوان کاظمی، مسعود؛ زارع، سارا و قیاسی، صابر، (1399)، تاثیر تحریم های ایالات متحده آمریکا بر روابط اقتصادی دو جانبه ایران و روسیه، پژوهش های روابط بین الملل، شماره 33، پاییز، صص 51-7.
آرامی، سیدجواد. (1401). زمینه های افزایش همکاری های سیاسی-امنیتی ایران و روسیه، نشست تخصصی کارگروه اوراسیا، موسسه مطالعات اندیشه سازان نور.
اسعدی، بهروز و منوری، سید علی. (1400)، بررسی روابط ایران و روسیه؛ اتحاد استراتژیک یا همسویی منافع، فصلنامه رهیافت های سیاسی و بین المللی، شماره 66، تابستان، صص 210-181.
اسلامی، مسعود. (1391). دیپلماسی انرژی ایران و روسیه: زمینه های همگرایی و واگرایی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 21، پاییز، صص 220-189.
امكان سنجي امضاي توافق راهبردي با روسيه؛ الزامات و اقتضائات (1400). گزارش مرکز پژوهش های مجلس، پاییز، تهران.
بخشی، رامین. (1402). واقعیت و چشم انداز روابط اقتصادی ایران و روسیه، وب سایت ایراس، موجود در: https://www.iras.ir/?p=9919
بهمن، شعیب. (1396). توافق سلیمانی- پوتین امکان سنجی روابط راهبردی ایران و روسیه، تهران: موسسه مطالعات اندیشه سازان نور.
جعفری، محمد (1399). راهبردهای توسعه روابط ایران و روسیه، فصلنامه امنیت اقتصادی، شماره 82، زمستان، صص 14-3.
جلالی، کاظم. (1399). سفیر ایران در روسیه: روابط اقتصادی ایران با روسیه بسیار نازل است، موجود در: https://paydarymelli.ir/fa/news/63090
درخشان. حمیدرضا. (1395). فرصت های راهبردی در روابط اقتصادی ایران و روسیه، تهران: موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
سلیمانی پورلک، فاطمه. (1395). چالش ها و ضرورت های دیپلماسی اقتصادی ایران و الزامات آن در حوزه سیاست خارجی، فصلنامه مجلس و راهبرد، شماره 23، زمستان، صص 358-325.
شوری، محمود. (1401). زمینه های افزایش همکاری های سیاسی-امنیتی ایران و روسیه، نشست تخصصی کارگروه اوراسیا، موسسه مطالعات اندیشه سازان نور.
قوام. عبدالعلی (1385). اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل، تهران: سمت.
میرفخرایی، سیدحسن (1394). اتحادیه اقتصادی اوراسیا و الزامات ژئواکونومیک آن برای ایران، فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، سال هشتم، شماره 94 ،ص: 143-175.
نوری، علیرضا.(1398). ایران، روسیه و همگرایی اوراسیایی؛ منافع منطقه گرایی فعال، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 12، شماره 1، بهار و تابستان، صص 252-232.
هاشمی موحد، پوریا. (1401). مناسبات اقتصادي جمهوري اسلامی ایران و فدراسیون روسیه؛ فرصت ها و موانع، دو ماهنامه امنیت اقتصادی، شماره 103-102، مهر و آبان، صص 26-4.
ولی زاده، اکبر و مرادی سمیه، (1401)، تأثیر مؤلفه‌های فرهنگ راهبردی بر روابط دوجانبه و منطقه‌ای ایران و روسیه، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 15، شماره 1، تابستان، صص 410
Ballesteros Miguel, María. (2022). Russia’s relationship with Iran in the context of the 21st century geopolitics, available at: https://www.ieee.es/Galerias/fichero/docs_opinion/2022/DIEEEO36_2022_MARBAL_Rusia_ENG.pdf.
Crossman, Ashley. (2019). What Is Convergence Theory? How Industrialization Affects Developing Nations, available at: https://www.thoughtco.com/convergence-theory-3026158
Droin, Mathieu & Grajewski, Nicoel. (2023), Iran-Russia-and-the-challenges-of-inter-pariah-solidarity, available at: https://warontherocks.com/2023/07/iran-russia-and-the-challenges-of-inter-pariah-solidarity/.
Feldman, Bet Chen & Rakov, Danlel, (2021), Iran-Russia Relations: Continued Partnership alongside Conflicting Interests, pp: 1-5, available at:
Kozhanov b, Nikolay (2020), Russia: Iran’s Ambivalent Partner, IN: Zamirirad, Azadeh, Forced to Go East? Iran’s Foreign Policy Outlook and the Role of Russia, China and India, German Institute for International and Security Affairs, www.swp-berlin.org, April.
Rodkiewicz, Witold (2020), Defying America. Russia’s policy towards Iran, The Centre for Eastern Studies, https://www.osw.waw.pl/pl, OSW Commentary, No 319.
Ross, Sean.(2024), Divergence vs. Convergence What's the Difference?, available at:https://www.investopedia.com/ask/answers/121714/what-are-differences-between-divergence-and-convergence.asp.
Russia and Iran Trade. (n.d). Available at: https://oec.world/en/profile/bilateral-country/rus/partner/irn Therme, Clément. (2022), The Russian-Iran Partnership in a Multipolar
World,https://www.ifri.org/sites/default/files/atoms/files/therme_russian_iran_partnership_2022.pdf
