برابرسنجی «غم غربت روح» در اشعار مولانا و نغمه نی از آنه¬ماری شیمل

الموضوعات : جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

فرشته جوادی ¹ , حجت اله غ منیری ² , حمیده بهجت ³ , محمدصادق تفضلی ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران. (نویسندۀ مسئول).
3 - گروه زبان و ادبیات آلمانی، دانشکده زبان های خارجی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4 - استادیار ، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران

تاريخ الإرسال : 04 الثلاثاء , رجب, 1445 تاريخ التأكيد : 18 الإثنين , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: برابرسنجی «غم غربت روح» در اشعار مولانا و نغمه نی از آنه¬ماری شیمل ,

ملخص المقالة :

پژوهش پیش‌رو در پی آن است تا مسئلۀ غم غربت روح و بازتاب آن را در سروده¬های شیمل و مولانا کاویده و از این طریق ضمن آگاهی از میزان تأثیرپذیری شیمل از آموزه‌های مولانا و چگونگی پرداختن به این موضوع (همراه با متعلّقات عرفانی دیگر) را وارسی کرده و به رؤیت خواننده برساند. آنچه از این جست¬وجو به¬دست آمد عبارت از آن است که: شیمل نیز همچون مولانا ـ در آغاز مثنوی ـ موضوع فلسفی/ عرفانی غم غربت را از زبان «نی» آغاز می‌کند. در این راستا شیمل با گفتن «شنیدم» در عین حال، دعوت مولانا را که گفته بود «بشنو»، اجابت کرده و در پاسخ به او می‌گوید: من به نوای نی گوش فرا دادم و غم غربت همراه با حسرت اشتیاق به بازگشت روح را با جان و دل دریافتم. شیمل آنگاه این غم را نه تنها از زبان «نی»، که از زبان دیگر عناصر هستی نیز به تصویر کشانده، می‌گوید: این درد در دیگر ذرات و اجزای کاینات مانند بلبل، درخت و بهار نیز به گوش می‌رسد. شیمل آنگاه به تأسّی از مولانا جلال‌الدین رومی «غم غربت روح» را با داستان هبوط آدم و زمان (وقت یا حال) پیوند داده و با توجه به زمینه‌های یاد شده نیز، موضوع را به کند و کاو می‌نشیند.

المصادر:

1- اولئاریوس، آدام، (1363)، سفرنامه آدام اولئاریوس، ترجمۀ احمد بهپور، تهران: سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
2- انقروی، رسوخ¬الدین اسماعیل، (1388)، شرح کبیر انقروی بر مثنوی معنوی، ترجمۀ ستارزاده، عصمت، جز اوّل از دفتر اوّل، (جلد اوّل)، تهران: نگارستان.
3- انوشه، حسن، (1381)، فرهنگنامه ادبی فارسی، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
4- الیاده، میرچا، (1382)، اسطوره، رویا، راز، ترجمۀ رویا منجم، تهران: علم.
5- دهخدا، علی¬اکبر، (1385)، لغت‌نامه، جلد نهم (زراد- شمس)، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
6- زرین‌کوب، عبدالحسین، (1368)، سرّ نی، (جلد اوّل)، چاپ سوم، تهران: علمی.
7- ــــــــــــــــــــــ ، (1372)، نقد ادبی، چاپ دوم، تهران: سخن.
8- زمانی، کریم (1400)، میناگر عشق، شرح موضوعی مثنوی معنوی، چاپ نوزدهم، تهران: نی.
9- شیمل، آنه‌ماری، (1948)، نغمه نی، غزلیات، هاملن : فریتس زَیفِر.
Schimmel, Annemarie, (1948) Lied der Rohrflöte. Ghaselen, Hameln: Verlag der Bücherstube Fritz Seifert.
10- ___________، (1396)، شکوه شمس، ترجمۀ حسن لاهوتی با مقدمة سید جلال‌الدین آشتیانی، چاپ هشتم، تهران: علمی و فرهنگی.
11- عبدالحکیم، خلیفه، (2536)، عرفان مولوی، ترجمۀ: محمّدی، احمد ومیر، علایی احمد، چاپ سوم، تهران: سپهر.
12- فرشیدورد، خسرو، (1382)، درباره ادبیات و نقد ادبی، چاپ چهارم، جلد دوم، تهران: امیرکبیر.
13-کاپلستون، فردریک چارلز، (1380)، تاریخ فلسفه، ترجمۀ سید جلال¬الدین مجتبوی، ، جلدیکم، تهران: علمی و فرهنگی.
14- مولوی، جلال‌الدین محمّد، (1371)، مثنوی معنوی، بسعی و اهتمام رینولد الین نیکلسون، چاپ دهم، تهران: امیرکبیر.
15- ---------(1376)، کلیات شمس تبریزی، مولانا جلال‌الدین محمّد مولوی رومی، بانضمام شرح حال مولوی، بقلم: فروزانفر، بدیع¬الزمان، تهران: امیرکبیر.
16- نسفی، عزیزالدین، (1388)، الانسان الکامل، با پیش‌گفتار هانری کربن و با تصحیح و مقدمۀ ماریژان موله، تهران: طهوری.
17- هجویري، علی بن عثمان (1383)، کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدي، تهران، سروش.
18- یوسفی‌فر، شهرام، (1383)، «عرفان: پلی میان فرهنگ‌ها»، بزرگداشت پروفسور آنه‌ماری شیمل: مجموعه مقالات همایش، جلد 2، چاپ دوم، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.

مقالات
1- بهجت، حمیده، (1399)، «تعامل ادبی با نگاهی بر بوستان معرفت شیمل و تذکره¬الاولیاء عطار»؛ پژوهش ادبیات معاصر جهان، 381-367.
2- ترابی، زینب؛ نودهی، کبری، (1394) «تصویر زمان در تصوّر عرفای ایران از آغاز تا پایان قرن ششم ه. ق». پژوهش‌های اعتقادی کلامی. شمارۀ 18: 48-37.
3- رایگان، مهستی؛ نجاریان، ماجد؛ نظری، علی، (1402)، «مقایسة ادبی عنصر عاطفه در اشعار متنبی بر ابوفراس حمدانی دربارة دربار سیف‌الدوله نادر»، فصل¬نامۀ علمی جستارنامه ادبیات تطبیقی، سال7، شمارۀ26.
4- شیمل، آنه¬ماری، (1375)، «یوهان گ. هِردِر و فرهنگ ایرانی»، ترجمۀ محمّد فرمانی، فصل¬نامۀ هنر، شمارۀ 30: 624-614.
5- محمّدی‌کیش، سعید، (1403)، «بررسی تطبیقی امشاسپندان در آیین زرتشتی و اعیان ثابته در عرفان نظری»، فصل¬نامۀ علمی جستارنامه ادبیات تطبیقی، سال 7، شمارۀ26.
6- میرباقری‌فرد، سیدعلی‌اصغر، (1394)، تاریخ تصوف (سیر تطور عرفان اسلامی از قرن هفتم تا دهم هجری)، تهران: مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.