مؤلّفه‌‌های ادبيات تعلیمی مقاومت در اشعار کودکانه نزار قبانی و عبّاس یمینی شریف با تکیه بر نظریۀ ژان پیاژه

الموضوعات : جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

آیدا دانائی ¹ , محمد شایگان مهر ² , فریبرز حسین‌جان‌زاده ³

1 - دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیات عرب، واحدکاشمر، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشمر، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات عرب، واحد کاشمر، دانشگاه آزاد اسلامی
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات عرب، واحد کاشمر، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشمر، ایران

تاريخ الإرسال : 18 الثلاثاء , رجب, 1445 تاريخ التأكيد : 21 الأربعاء , ذو القعدة, 1445 تاريخ الإصدار : 15 الإثنين , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: ادبيات تعلیمی, مقاومت, شعر کودکانه, یمینی شریف, قبانی, ژان پیاژه.,

ملخص المقالة :

شاعران کودک و نوجوان در ایران و جهان عرب به ادبيات تعلیمی توجهات ویژه¬ای داشتند. امروزه شعر کودک چهرۀ جدیدی از خود را به جهانیان به نمایش گذارده و از لحاظ ساختاری، بیان، وسعت خیال و تصویرآفرینی شیوه¬ای نوین را در سیاق خود در پیش گرفته است. پژوهش در مورد ادبيات و شعر کودک و نوجوان را می‌توان به دو قرن اخیر حوالت داد. از این رو می‌توان قرن بیستم را «قرن کودک» نامید؛ زیرا مسئلۀ تعلیم در ادبيات کودک و نوجوان از جایگاه ویژه¬ای برخوردار است. شعر کودک و نوجوان زبانی خیال‌انگیز و ساده‌گون دارد که البته در شعر کودک به تدریج معنا جای می‌گیرد. آنجا که شعر کودک، شعری است که بتواند با آموزش ذوق و استعداد وی را برانگیزد، باید دارای سحطی در خور تصوّر و اندیشه کودک باشد. نزار قبانی و عبّاس یمینی شریف از شاعران شعر کودک هستند. که مضامین تعلیمی و تربیتی در قالب مقاومت را دراشعار خود گنجانده¬اند. هر دو بیانی ساده دارند که با مضامینی تعلیم گونه به آنان پرداخته‌اند. این پژوهش با استفاده از روش مکتب فرانسوی، مکتبی که به تأثیرگذاری ملّت‌ها و پیوندهای ادبی آنان در محدودة زمانی یکسانی می‌پردازد و برخلاف دیگر مکاتب به آثار از دید زیباشناسی اهمّیت چندانی نمی‌دهد نوشته شده است، و سعی شده است تا با استفاده از این مکتب جلوه¬ایی از تعلیمی بودن اشعار و برخی از شباهت‌ها و تفاوت‌های هر دو شاعر را بیان نماییم.که حاصل این پژوهش آن شد که هر دو شاعر بر کودک و نوجوان دیدگاهی هم‌سو و مثبت دارند و از دوران کودک و کودکی هم‌چون زمینی حاصل‌خیز یاد می‌گردد؛ که باید به این زمین توجه نمود و آن را همیشه سرسبز نگاه داشت.

المصادر:

1-قرآن کریم، (1384)، ترجمۀ مهدی الهی¬قمشه‌ای، چاپ نوزدهم، تهران: حافظ نوین.
2-السید نجم، (2005)، المقاومة و الحب في الروایة العربیة، القاهره: دار الجمهوریة للصحافة.
3-توفیق، زینب، (1397)، روان¬شناسی کودک ژان پیاژه، بابل: نی.
4-زلط، احمد(ب)، (1994)، ادب الاطفال بین احمد شوقی و محمّدعثمان جلال، قاهره: دارالنشر للجامعات المصریة.
5-سازمان مرکزی شمارش فلسطین، (2007)، گزارش سالانه (جریانات و شمارش‌ها) از سلسله آمار کودکان، فلسطین: شمارۀ10، رام الله.
6-شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1387)، صور خیال در شعر فارسی تحقیق انتقادی در تطوّر ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریه بلاغت در اسلام و ایران، چاپ هفتم، تهران: آگاه.
7-صالح محسن، علی یاسر، (1389)، کودک فلسطینی زیر چکمه‌های اشغالگران ، مترجمان صادقی سنابادی محسن، کفعمی لادانی مجید، خانی‌آرانی هادی، جمعیت دفاع از ملّت فلسطین، تهران: قبلۀ اوّل.
8-عبده، سمیر، (2013)، التحلیل النفس شخصیة نزار قبانی، بیروت: منتدی المعارف.
9-غفاری، سعید، (1365)، گامی در ادبيات کودک ونوجوان، چاپ اوّل، تهران: دبیزش.
10-قبانی، نزار، (1988)، ثلاثیة أطفال الحجارة، بیروت: منشورات نزار قبانی، الطبعة الأولی.
11-__________، (1993)، الآعمال السیاسة الکاملة، الجزء الثالث، بیروت: منشورات نزار قبانی، الطبعة الخامسة.
12-کلت، جیمز، (1990)، مقدمه‌ای بر روانشناسی، چاپ دوم، تهران: روان.
13-کمری، علیرضا، (1373)، در آمدی بر خاطره¬نویسی و خاطره نگاشته‌ها در گسترۀ ادب و مقاومت و فرهنگ جبهه، تهران: دفتر ادبيات و هنر مقاومت حوزۀ هنری.
14-یمینی شریف، عبّاس، (1369)، نیم قرن در باغ شعر کودکان، تهران: روش نو.
15-____________ ، (1325)، آواز فرشتگان، تهران: امیرکبیر.

مقالات
1-ارجستانی، محمّد؛ چگینی، اشرف و قوجه‌زاده، علیرضا، (1401)، «نگاهی تطبیقی بر ادبيات مقاومت و پایداری در شعر قیصر امین‌پور و کمال ناصر»، فصل¬نامۀ جستارنامه ادبيات تطبیقی، دورۀ 6، شمارۀ 21: 184- 158.
2-سلیمانی، فرامرز، (1370)، «مقدمه‌ای بر ادبيات کودک و نوجوان»، مجلّۀ کلک، شمارۀ 13: 21 – 12.
3-فرمی¬باف، سیّدحسین؛ خواجه‌پور، کمال و عاصی مذئب، ابوالقاسم، (1401)، «مبانی قرآنی ضرورت مقاومت در اشعار فارسی»، فصل¬نامۀ جستارنامه ادبيات تطبیقی، دورۀ 6، شمارۀ 22: 261- 225.
4-خلیلی جهانتیغ، مریم، (1390)، «سبک اشعار کودک و نوجوان عبّاس یمینی شریف»، فصل¬نامۀ تخصّصی سبک¬شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، علمی- پژوهشی، سال چهارم، شمارۀ اوّل، شمارۀ پیاپی 11: 151-121.

پایان¬نامه‌ها
1-رضاییان، هومن، (1394)، «شرح أحوال و نقد آثار عبّاس یمینی شریف» پایان‌نامة کارشناسی ارشد قم، دانشگاه قم، دانشکدة ادبيات و علوم انسانی.
2-ستّاری بابوکانی، مصطفی، (1389)، « تصویر شهر در شعر نزار قبانی» پایان‌نامة کارشناسی ارشد یزد، دانشگاه یزد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
3-یوسفی¬فرد، آسیه، (1391)، «نزار قبانی از عشق تا سیاست» پایان‌نامة کارشناسی ارشد سمنان، دانشگاه سمنان، دانشکدة ادبيات و علوم انسانی.