تاثیر تخصص‌مالی هیئت‌مدیره بر رابطه بین اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی

الموضوعات :

جواد قنبری ¹ , محمدرضا نیکبخت ² , رسول لطفی ³

1 - دانشجوی کارشناسی، گروه حسابداری، موسسه آموزش عالی تاکستان، تاکستان، ایران.
2 - استاد گروه حسابداری، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - استادیار گروه حسابداری، دانشکده حسابداری و مدیریت، موسسه آموزش عالی تاکستان، تاکستان، ایران.

تاريخ الإرسال : 14 الأحد , جمادى الثانية, 1446 تاريخ التأكيد : 15 السبت , رمضان, 1446 تاريخ الإصدار : 14 الثلاثاء , ذو الحجة, 1446

الکلمات المفتاحية: اندازه کمیته حسابرسی, تخصص مالی هیئت مدیره, کیفیت گزارشگری مالی, کیفیت اقلام تعهدی.,

ملخص المقالة :

کیفیت گزارشگری مالی در تصمیم‌گیری‌های آحاد مختلف ذینفعان نقش مهمی دارد. یکی از عواملی که بر کیفیت گزارشگری مالی اثرگذار است، حاکمیت شرکتی می‌باشد. اندازه کمیته حسابرسی و تخصص‌مالی هیئت‌مدیره به عنوان سازوکارهای حاکمیت شرکتی در نظر گرفته‌ می‌شوند. از دیدگاه نظریه‌های ذینفعان، پله بالاتر و نمایندگی متغیرهای مزبور موجب بهبود کیفیت گزارشگری مالی می‌گردند. بنابراین هدف پژوهش حاضر در راستای پاسخ به نظریه‌های اشاره‌شده، بررسی تاثیر تخصص‌مالی هیئت‌مدیره بر رابطه بین اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی می‌باشد. از این‌رو با بهره‌گیری از اطلاعات 92 شرکت پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار تهران و با استفاده از مدل‌های رگرسیون چند متغیره با داده‌های ترکیبی به بررسی این موضوع پرداخته شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی تاثیر مستقیم و معنادار دارد و همچنین تخصص‌مالی هیئت‌مدیره رابطه بین اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی را به صورت مثبت تعدیل می‌کند. سیاستگذاران، سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان می‌توانند با استفاده از نتایج پژوهش حاضر با دیدی باز در رابطه با نقش اندازه کمیته حسابرسی و تخصص‌مالی هیئت‌مدیره به تصمیم‌گیری بپردازند.

المصادر:

اسدزاده، حمید؛ نیکبخت، محمدرضا و اسماعیل زاده مقری، علی (1402). طراحی و اعتبار سنجی الگوی اندازه موثر واحد حسابرسی داخلی. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 15(59)، 19-44.
اکبری، محسن؛ محفوظی، غلامرضا؛ هوشمند، رضوان و ممبینی، یعقوب (1399). بررسی تأثیر ارتباطات مؤثر و مشارکت بر کاهش انحرافات و فساد کاری حسابرسان. پژوهش های تجربی حسابداری، (1)، 1-21.
امیرآزاد، میرحافظ؛ برادران حسن‌زاده، رسول؛ محمدی، احمد و تقی‌زاده، هوشنگ (1397). مدل جامع عوامل موثر بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران به روش نظریه‌پردازی زمینه بنیان. نشریه پژوهش های حسابداری مالی، 10(4)، 21-42.
برزگر، قدرت‌اله؛ حسن نتاج کردی، حسین و ملکی، دنیا (1398). بررسی اثر ویژگی‎های کمیته حسابرسی بر افشای مسئولیت اجتماعی شرکت‎ها. بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 26(1)، 19-38.
حاجیها، زهره و آزادزاده، عادله (1398). ویژگی های کمیته حسابرسی و قابلیت مقایسه صورت های مالی با تاکید بر اندازه موسسه حسابرسی و حاکمیت شرکتی. دانش حسابداری مالی، 6(3)، 95-117.
خان محمدی، محمد و مویدی آملی، هادی (1401). بررسی تاثیر ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر کیفیت صورت‌های مالی در شرکت‌های پذیرفته‌شده بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 11(43)، 323-335.
خواجوی، ‌شکراله؛ رضایی، غلامرضا و باقری، مجتبی (1400). بررسی نقش ساختار هیات مدیره بر رابطه بین ویژگی‌های کمیته حسابرسی و کیفیت اطلاعات مالی. مطالعات اخلاق و رفتار در حسابداری و حسابرسی، 1(1)، 36-56.
زارعی، علیرضا و قاسمی، معصومه (1395). اثر ویژگی‌های کمیتة حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی. بررسی‌های حسابداری، 3(12)، 43-64.
عبدی، مصطفی؛ ثنائی‌محمدی، محمدحسین؛ کاظمی علوم، مهدی؛ حیدری، یونس (1398). اثربخشی ویژگی های کمیته حسابرسی بر عدم تقارن اطلاعاتی: دیدگاه نظریه نمایندگی. دانش حسابرسی، 74(19)، 209-236.
عرب، روح‌اله؛ رضایی منفرد، مریم؛ غلامرضاپور، محمد و امیرنیا، نرجس (1399). واکاوی نظریه درونداد-فرآیند-برونداد در تبیین تاثیر سطح تحصیلات اعضای هیئت‌مدیره بر ضعف کنترل‌های داخلی. دانش حسابداری مالی، 7(2)، 109-128.
قربانی، بهزاد؛ فروغی، داریوش؛ امیری، هادی و هاشمی، سیدعباس (1392). کیفیت گزارشگری مالی و نوسان بازده غیرمتعارف سهام. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 6(شماره 1 (پیاپی 17))، 45-61.
مشایخی، بیتا؛ حسن زاده، شادی؛ سماوات، میلاد و نظری، سعیده (1402). افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی‌ شرکتی و رفتار فرصت‌طلبانه مدیریت: نقش تعدیلگر حاکمیت شرکتی. بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 30(3)، 560-589.
نسل موسوی، حسین؛ عنایت پور شیاده، ابراهیم و آذین فر، آرش (1400). تاثیر کیفیت حسابرسی بر رابطه بین ویژگی های کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی. پیشرفت های مالی و سرمایه گذاری، 2(5)، 44-23.
نمازی، محمد و رضایی، غلامرضا (1393). بررسی اثرات کیفیت اقلام تعهدی و مربوط بودن اطلاعات مالی بر هزینه های نمایندگی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 11(44)، 37-69.
ولی زاده لاریجانی، اعظم؛ حسینی، علی و طهماسبی آشتیانی، مهسا (1399). اثر تعاملی کیفیت اقلام تعهدی و کیفیت حاکمیت شرکتی بر نوسان‌پذیری عملکرد شرکت. بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 27(3)، 454-472.

Ahmad, R. A. R., Abdullah, N., Jamel, N. E. S. M., & Omar, N. (2015). Board characteristics and risk management and internal control disclosure level: Evidence from Malaysia. Procedia Economics and Finance, 31, 601-610.
Abdi, M. Sanaeemohamadi, M. Kazemiolom, M. Heidari, Y. (2019). The effectiveness of audit committee characteristics on information asymmetry: An agency theory. Audit knowledge, 19(74), 209-236. (In Persian).
Akbari, M., Mahfoozi, G., Houshmand, R., & Mombini, Y. (2020). Relation of Effective Communications and Participations to Auditors' Work Deviation and Corruption. Empirical Research in Accounting, 10(1), 1-21. (In Persian).
Amirazad, M. H., Baradaran Hassanzadeh, R., Mohammadi, A., & Taghizadeh, H. (2019). Modeling the Factors Affecting Financial Reporting Quality using Grounded Theory in Iran. Financial Accounting Research, 10(4), 21-42. (In Persian).
Arab, r., Rezaei Monfared, M., gholamrezapoor, m., & amirnia, n. (2020). Analyzing the Input-Process-Output Theory in Explaining the Impact of Boardroom Education on the Weaknesses of Internal Controls. Financial Accounting Knowledge, 7(2), 109-128. (In Persian).
Asadzade, H., Nikbakht, M., & Esmaelzadeh Maghari, A. (2023). Design and Validation of the Effective Size Model of Internet Audit Department. Accounting and Auditing Research, 15(59), 19-44. (In Persian).
Almulhim, A. A. (2023). Effects of board characteristics on information asymmetry: Evidence from the alternative investment market. Heliyon, 9(6), e16510.
Bajra, U., & Čadež, S. (2018). Audit committees and financial reporting quality: The 8th EU Company Law Directive perspective. Economic Systems, 42(1), 151-163.
Barzegar, G., Hasannataj kordi, M., & Malaki, D. (2019). An Investigation of the Audit Committee Characteristics Effects on Corporate Social Responsibility Disclosure. Accounting and Auditing Review, 26(1), 19-38. (In Persian).
Bhuiyan, M. B. U., Rahman, A., & Sultana, N. (2020). Female tainted directors, financial reporting quality and audit fees. Journal of Contemporary Accounting & Economics, 16(2), 100189.
Bilal, Chen, S., & Komal, B. (2018). Audit committee financial expertise and earnings quality: A meta-analysis. Journal of Business Research, 84, 253-270.
Bilal, Komal, B., Ezeani, E., Usman, M., Kwabi, F., & Ye, C. (2023). Do the educational profile, gender, and professional experience of audit committee financial experts improve financial reporting quality? Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 53, 100580.
Bonetti, P., Magnan, M. L., & Parbonetti, A. (2016). The influence of country‐and firm‐level governance on financial reporting quality: Revisiting the evidence. Journal of Business Finance & Accounting, 43(9-10), 1059-1094.
Choi, Y. K., Han, S. H., & Lee, S. (2014). Audit committees, corporate governance, and shareholder wealth: Evidence from Korea. Journal of Accounting and Public Policy, 33(5), 470-489.
Costello, A. M., & WITTENBERG‐MOERMAN*, R. (2011). The impact of financial reporting quality on debt contracting: Evidence from internal control weakness reports. Journal of Accounting Research, 49(1), 97-136.
Francis, J., LaFond, R., Olsson, P., & Schipper, K. (2005). The market pricing of accruals quality. Journal of Accounting and Economics, 39(2), 295-327.
Ghafran, C., O'Sullivan, N., & Yasmin, S. (2022). When does audit committee busyness influence earnings management in the UK? Evidence on the role of the financial crisis and company size. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 47, 100467.
Ghorbani, B., Foroghi, D., Amiri, H., & Hashemi, S.A.. (2013). Financial reporting quality and idiosyncratic retuen volatility. Financial Knowledge of Security Analysis (Financial Studies), 6(17), 45-61. (In Persian).
Gorshunov, M. A., Armenakis, A. A., Harris, S. G., & Walker, H. J. (2021). Quad-qualified audit committee director: Implications for monitoring and reducing financial corruption. Journal of Corporate Finance, 66, 101854.
Hasan, A., Aly, D., & Hussainey, K. (2022). Corporate governance and financial reporting quality: a comparative study. Corporate Governance: The International Journal of Business in Society, 22(6), 1308-1326.
Hajiha, z., & Azadzadeh, A. (2019). Audit Committee Characteristics and Financial Statement Comparability with the Moderating Role of Audit Firm Size and Corporate Governance. Financial Accounting Knowledge, 6(3), 95-117. (In Persian).
Hassan, S. U. (2011). Corporate governance and financial reporting quality: A study of Nigerian money deposit banks. Chief Patron Chief Patron.
Johl, S. K., Kaur, S., & Cooper, B. J. (2015). Board characteristics and firm performance: Evidence from Malaysian public listed firms. Journal of Economics, Business and Management, 3(2), 239-243.
Juhmani, O. (2017). Audit committee characteristics and earnings management: The case of Bahrain. International Journal of Accounting and Financial Reporting, 7(1), 11-31.
Kusnadi, Y., Leong, K. S., Suwardy, T., & Wang, J. (2016). Audit committees and financial reporting quality in Singapore. Journal of business ethics, 139, 197-214.
Khajavi, S., Rezaei, G., & Bageri, M. (2021). Investigating the Role of the Board Structureon the Relationship between the Characteristicsof the Audit Committee and the Qualityof Financial Information. Studies of ethics and behavior in accounting and auditing, 1(1), 35-56. (In Persian).
Khanmohammadi, m., & moayedi amoli, h. (2022). Investigating the effects of audit committee characteristics' on the quality of financial statements in tehran stock exchange. Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge, 11(43), 323-335. (In Persian).
Majiyebo, O. J., Okpanachi, J., Nyor, T., Yahaya, O. A., & Mohammed, A. (2018). Audit committee independence, size and financial reporting quality of listed deposit money banks in Nigeria. IOSR Journal of Business and Management, 20(2), 40-47.
Mashayekhi, B., Hasanzadeh, S., Samavat, M., & Nazari, S. (2023). Corporate Social Responsibility Disclosure and Management Opportunism: The Role Moderating of Corporate Governance. Accounting and Auditing Review, 30(3), 560-589. (In Persian).
Mosavi, S. H. N., Shiadeh, E. E., & Azinfar, A. (2022). Effect of Audit Quality on the Relationship Between Audit committee characteristics and financial reporting quality. Advances in Finance and Investment, 5(2), 23-44. (In Persian).
Martínez‐Ferrero, J., Garcia‐Sanchez, I. M., & Cuadrado‐Ballesteros, B. (2015). Effect of financial reporting quality on sustainability information disclosure. Corporate social responsibility and environmental management, 22(1), 45-64.
Nassir Zadeh, F., Askarany, D., Shirzad, A., & Faghani, M. (2023). Audit committee features and earnings management. Heliyon, 9(10), e20825.
Nawafly, A. T., & Alarussi, A. S. (2019). Impact of board characteristics, audit committee characteristics and external auditor on disclosure quality of financial reporting. Journal of Management and Economic Studies, 1(1), 48-65.
Namazi, M., & Rezaie, g. (2015). Examining the impact of accruals quality and information relevance on the agency costs of the companies listed in Tehran Stock Exchange. Empirical Studies in Financial Accounting, 11(44), 37-69. (In Persian).
Nwaobia, A., Kwarbai, J., Olajumoke, J., & Ajibade, A. (2013). Financial reporting quality on investors’ decisions. International Journal of Economics and Financial Research, 2(7), 140-147.
Paulinus, E. C., Oluchukwu, N., & Somtochukwu, O. (2017). Empirical investigation of corporate governance and financial reporting quality of quoted companies in Nigeria. International Journal of Economics, Business and Management Research, 1(5), 117-137.
Rahim, M. F. A., Johari, R. J., & Takril, N. F. (2015). Revisited Note on Corporate Governance and Quality of Audit Committee: Malaysian Perspective. Procedia Economics and Finance, 28, 213-221.
Rainsbury, E. A., Bradbury, M., & Cahan, S. F. (2009). The impact of audit committee quality on financial reporting quality and audit fees. Journal of Contemporary Accounting & Economics, 5(1), 20-33.
Shika, K. Y. u., & Kantiyok, M. D. (2022). AUDIT COMMITTEE AND FINANCIAL REPORTING QUALITY: THE MODERATING EFFECT OF BOARD INDEPENDENCE OF LISTED DEPOSIT MONEY BANKS IN NIGERIA. Gusau Journal of Accounting and Finance, 3(3), 35-35.
Trai, D., Kha, T., Trung, L., & Dung, N. (2018). The Impact of Corporate Governance on Financial Reporting Quality–Empirical Evidence from Vietnam. Paper presented at the International Conference on Accounting and Finance,(December 2018).
Valizadeh Larijani, A., Hosseini, S. A., & Tahmasebi Ashtiyani, M. (2020). The Interaction Impact of Accruals Quality and Corporate Governance Quality on Performance Variability. Accounting and Auditing Review, 27(3), 454-472. (In Persian).
Zulfiati, L., & Fadhillah, I. S. (2019). Effect of Corporate Governance and Financial Reporting Quality on Asymmetry Information. Paper presented at the 5th Annual International Conference on Accounting Research (AICAR 2018).
Zarei, A., & Ghasemi, M. (2016). The Effect of Audit Committee Characteristics on the Financial Statements Quality. Journal of Iranian Accounting Review, 3(12), 43-64. (In Persian).

نص كامل:



Journal of Accounting and Corporate Governance Researches

Vol. 3, No. 9, Autumn 2024 (25-43)

 

Paper type: Research Article

Effect of Board Financial Expertise on the Relationship between

Audit Committee Size and Financial Reporting Quality

 

Javad Ghanbari*¹, Mohammad Reza Nikbakht², Rasoul Lotfi³

Abstract The quality of financial reporting plays an important role in the decision-making of different stakeholders. One of the factors that affects the quality of financial reporting is corporate governance. The size of the audit committee and the financial expertise of the board of directors are considered as corporate governance mechanisms. From the perspective of stakeholder, upper echelons and agency theories, the above-mentioned variables lead to improved quality of financial reporting. Therefore, the purpose of this study was to investigate the effect of the financial expertise of the board of directors on the relationship between the size of the audit committee and the quality of financial reporting. Thus, using the data of 92 companies listed on Tehran Stock Exchange and using multivariate regression models with panel data, this issue was investigated. The findings showed that the size of the audit committee had a positive and significant effect on the quality of financial reporting; moreover, the financial expertise of the board of directors positively moderated the relationship between the size of the audit committee and the quality of financial reporting. Policymakers, investors and creditors can use the results of the present study to make decisions with an open view regarding the role of the size of the audit committee and the financial expertise of the board of directors. Key words: Audit Committee Size, Board Financial Expertise, Financial Reporting Quality, Accruals Quality.                                                                                          10.71600/jacgr.2024.1193600       How to cite this article: Ghanbari, J., Nikbakht, M., & Lotfi, R. (2025). Effect of Board Financial Expertise on the Relationship between Audit Committee Size and Financial Reporting Quality. Accounting and Corporate Governance Researches, 3(9), 25. (In Persian).

Received: 2024/12/15            Accepted: 2025/03/15 

---

[1] . BSc. Student, Department of accounting, Higher education of Takestan, Takestan, Iran.

*Corresponding author: [e-mail]

[2] . Prof., Department of Accounting, Tehran University, Tehran, Iran.

[3] . Assistant prof., Department of accounting, Higher education of Takestan, Takestan, Iran.

نوع مقاله: علمی پژوهشی

تاثیر تخصص‌مالی هیئت‌مدیره بر رابطه بین اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی

جواد قنبری*¹، محمدرضا نیکبخت²، رسول لطفی³

چکیده کیفیت گزارشگری مالی در تصمیم‌گیری‌های آحاد مختلف ذینفعان نقش مهمی دارد. یکی از عواملی که بر کیفیت گزارشگری مالی اثرگذار است، حاکمیت شرکتی می‌باشد. اندازه کمیته حسابرسی و تخصص‌مالی هیئت‌مدیره به عنوان سازوکارهای حاکمیت شرکتی در نظر گرفته‌ می‌شوند. از دیدگاه نظریه‌های ذینفعان، پله بالاتر و نمایندگی متغیرهای مزبور موجب بهبود کیفیت گزارشگری مالی می‌گردند. بنابراین هدف پژوهش حاضر در راستای پاسخ به نظریه‌های اشاره‌شده، بررسی تاثیر تخصص‌مالی هیئت‌مدیره بر رابطه بین اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی می‌باشد. از این‌رو با بهره‌گیری از اطلاعات 92 شرکت پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار تهران و با استفاده از مدل‌های رگرسیون چند متغیره با داده‌های ترکیبی به بررسی این موضوع پرداخته شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی تاثیر مستقیم و معنادار دارد و همچنین تخصص‌مالی هیئت‌مدیره رابطه بین اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی را به صورت مثبت تعدیل می‌کند. سیاستگذاران، سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان می‌توانند با استفاده از نتایج پژوهش حاضر با دیدی باز در رابطه با نقش اندازه کمیته حسابرسی و تخصص‌مالی هیئت‌مدیره به تصمیم‌گیری بپردازند.   کلیدواژه‌ها: اندازه کمیته حسابرسی، تخصص مالی هیئت‌مدیره، کیفیت گزارشگری مالی، کیفیت اقلام تعهدی.                                                                                                10.71600/jacgr.2024.1193600       استناد: قنبری، جواد؛ نیکبخت، محمدرضا؛ لطفی، رسول (1403). تاثیر تخصص مالی هیئت مدیره بر رابطه بین اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی. پژوهش های حسابداری و راهبری شرکتی، 3(9)، 43 – 25.

تاریخ دریافت: 25/09/1403  تاریخ پذیرش: 25/12/1403

 

 

---

[1] . دانشجوی کارشناسی، گروه حسابداری، موسسه آموزش عالی تاکستان، تاکستان، ایران. *نویسنده مسئول: [e-mail]

[2] . استاد گروه حسابداری، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

[3] . استادیار گروه حسابداری، دانشکده حسابداری و مدیریت، موسسه آموزش عالی تاکستان، تاکستان، ایران.

مقدمه

استانداردهای حسابداری آماده‌سازی و ارائه گزارشات‌مالی را مشخص می‌کنند و مدیران مسئول تهیه و انتشار گزارشات مالی شرکت‌ها می‌باشند. گاهی مدیران برای حفظ موقعیت شغلی و منافع شخصی خود از انعطاف‌پذیری استانداردهای حسابداری سوءاستفاده می‌کنند و با دستکاری در معاملات مختلف داده‌های گزارشات‌مالی را دوراز واقع نشان می‌دهند و این موضوع سلامت گزارشگری مالی را زیرسوال برده، کیفیت آن را کاهش می‌دهد و زمینه ورشکستگی مالی شرکت‌ها را فراهم می‌سازد. یکی از اقداماتی که برای جلوگیری از رویه مزبور پیشنهادشد حاکمیت شرکتی می‌باشد (شیکا و کنتیوک¹، 2022). در کشور ایالات متحده برای تقویت حاکمیت شرکتی درسال 2002 قانون اس‌او‌ایکس² ارائه شد³. در ایران نیز دستورالعملی تحت عنوان حاکمیت شرکتی ابلاغ شده است که از ابلاغ آن مدت زیادی نمی‌گذرد. حال باید بررسی شود که تا چه حدی این اقدامات توانسته‌اند منجر به بهبود کیفیت گزارشگری مالی شوند؟. از این‌رو اندازه کمیته حسابرسی به عنوان یکی از سازوکارهای حاکمیت شرکتی می‌تواند باهم‌افزایی که ایجاد می‌کند علتی برای بهبود کیفیت گزارشگری مالی درنظر گرفته شود. از طرفی دیگر تخصص مالی هیئت‌مدیره نیز به عنوان یکی دیگر از ارکان حاکمیت شرکتی می‌تواند برای تقویت نقش کمیته حسابرسی در کیفیت گزارشگری مالی علتی احتمالی به‌حساب آید.

بنابر موارد ذکرشده، همچنین با توجه به نقش کیفیت گزارشگری مالی در رفتارهای اخلاقی شرکت (مارتینز فررو⁴، 2015)، عدم تقارن اطلاعاتی (زولفیاتی و فدهیلا⁵، 2019؛ امیرآزادو همکاران، 1397)، کاهش هزینه‌های تامین مالی و افزایش اعتماد عمومی (امیرآزاد و همکاران، 1397)، تصمیم اعتباردهندگان (کاستلو و ویتنبرگ مورمن⁶، 2011)، تصمیم سرمایه‌گذاران (نواوبیا و همکاران⁷، 2013) هدف این پژوهش بررسی تاثیر اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی سنجیده شده به وسیله کیفیت اقلام تعهدی با نقش تعدیلی تخصص‌مالی هیئت‌مدیره است. تاکنون پژوهش‌هایی در این موضوع انجام گرفته است که تعداد معدودی را شامل می‌شود (بیلال و همکاران⁸، 2018؛ حاجیها و آزادزاده، 1398؛ خواجوی و همکاران، 1400؛ شیکا و کنتیوک⁹، 2022). از جمله تفاوت‌های پژوهش‌ حاضر با پژوهش‌های یاد شده اولا؛ در این است که برای سنجش کیفیت گزارشگری مالی از متغیر کیفیت اقلام تعهدی استفاده می‌کند. زیرا کیفیت اقلام تعهدی هزینه‌های نمایندگی را کاهش داده و اهداف سهامداران و مدیران را دریک راستا قرار می‌دهد (نمازی و رضایی، 1393) و از این حیث می‌تواند بیانگر کیفیت گزارشگری مالی باشد. در حقیقت مطابق آنچه که در بخش معرفی متغیر کیفیت اقلام تعهدی خواهد آمد این پژوهش ارزش پیش‌بینی کنندگی صورت‌های مالی را بررسی می‌کند. ثانیا؛ با توجه به ساختار و بافت اقتصادی کشورها نمی‌توان کشورهای توسعه یافته را با کشورهای درحال توسعه یکی دانست، بنابراین پژوهش پیش‌رو کشور ایران را به عنوان یک کشور درحال توسعه به عنوان مکان اجرای پژوهش انتخاب کرده‌است. ثالثا؛ نقش اندازه کمیته حسابرسی را در توضیح کیفیت گزارشگری مالی و همچنین نقش تعدیلی تخصص‌مالی هیئت‌مدیره را مورد کنکاش قرار می‌دهد. از طرفی عطف به نتایج متناقض پژوهش های مرتبط مثل پژوهش زارعی و قاسمی (1395) که نشان داد اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی تاثیر ندارد، نیاز است پژوهش حاضر با دوره زمانی متفاوت اجرا شود تا بتوان بهتر در خصوص رابطه متغیرهای مزبور اظهارنظر کرد.

بررسی روابط متغیرهای پژوهش حاضر می‌تواند اطلاعات لازم را جهت تصمیم‌گیری‌های مهم برای چهار دسته از افراد یعنی تحلیلگران، سهامداران، حسابرسان مستقل و سیاستگزاران فراهم آورد. منظور از سیاستگزاران، قانون‌گذاران بورس و اوراق بهادار و همچنین مسئولان سازمان حسابرسی می‌باشد.سیاستگزاران می‌توانند نسبت به اندازه موثر کمیته حسابرسی و لزوم تخصص‌مالی هیئت‌مدیره تصمیم‌گیری نمایند. از طرفی این پژوهش می‌تواند به سهامدارن به عنوان انتخاب‌کنندگان هیئت‌مدیره در خصوص تخصص‌مالی هیئت‌مدیره مشورت بدهد. همچنین حسابرسان مستقل می‌توانند با آگاهی از نقش اندازه کمیته حسابرسی و تخصص‌مالی هیئت‌مدیره آگاهانه نسبت به برآورد خطر کنترل و تدارک آزمون‌های حسابرسی تصمیم‌گیری کنند. برآیند تصمیم‌ های فوق درنهایت کارایی شرکت‌ها را بهبود می‌بخشد و اعتماد به بازارسرمایه را افزایش می‌دهد. از طرفی دیگر نتایج این پژوهش می‌تواند در تحلیل شرکت‌های بازارسرمایه مورد استفاده تحلیلگران قرار گیرد و بر نظر آنها نسبت به کیفیت گزارشگری مالی تاثیر بگذارد. از اینرو پرسش‌های پژوهش عبارت است از: آیا اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی تاثیر دارد؟ آیا تخصص مالی هیئت‌مدیره تاثیر اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی را تعدیل می‌کند؟.

ساختار ادامه پژوهش به شرح زیر است؛ در بخش دوم مبانی نظری و پیشینه پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ بخش سوم به شرح روش پژوهش، اندازه‌گیری متغیرها و مدل تحقیق می‌پردازد؛ بخش چهام آمار توصیفی و آزمون فرضیه‌های پژوهش را شامل می‌شود و در نهایت بخش پنجم نتیجه‌گیری را در بر می‌گیرد.

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی

کمیته حسابرسی با توجه به وظایفی که دارد، مانند بررسی و نظردهی درباره سیاست‌های حسابداری، مرور صورت‌های مالی و بررسی کفایت کنترلهای داخلی نقش مهمی در کیفیت گزارشگری ایفا می‌کند (حسن، 2011). کمیته حسابرسی، هیئت‌مدیره را در نظارت بر گزارشگری مالی و همچنین مدیریت ریسک یاری می‌دهد. بر خلاف نظریه نهادی که اعتقادی به تاثیر کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی ندارد، از دیدگاه نظریه نمایندگی، کمیته حسابرسی بزرگتر با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، کیفیت گزارشگری مالی شرکت را بالا می‌برد و کنترل تصمیم‌گیری کارآمد را ممکن می‌سازد (حسن و همکاران¹⁰ ، 2022؛ عبدی و همکاران، 1398). هم راستا با نظریه نمایندگی، پیروان نظریه ذینفعان نقش کمیته حسابرسی را در بهبود کیفیت گزارشگری مالی مثبت ارزیابی کرده‌اند (تری و همکاران¹¹، 2018). اندازه بزرگتر کمیته حسابرسی همگرایی را تقویت می‌کند؛ اجازه ترکیب توانایی‌ها و ایده‌ها را می‌دهد و می‌تواند مشارکت کارکنان را افزایش دهد، همچنین پژوهش‌ها نشان می‌دهد مشارکت کارکنان تاثیر مثبتی بر رضایت شغلی دارد، می‌تواند انحرافات کاری را کاهش دهد و در نتیجه فساد کاری را به صورت منفی تحت تاثیر قرار دهد. همچنین مشارکت در حسابرسی به نظام مالی ثبات می‌بخشد و اعتماد عمومی را افزایش می‌دهد (اکبری و همکاران ، 1399). کمیته حسابرسی بزرگتر منجر می‌شود که اعضای آن در برابر تبانی مدیریت مقاومت بیشتری از خود نشان دهند و همچنین بهتر بتوانند بر فرایند گزارشگری مالی تظارت کنند (ماجیبو و همکاران¹²، 2018).

همچنین، مطابق نظریه علامت‌دهی، کمیته حسابرسی بزرگ، ریسک و هزینه سرمایه را برای ذینفعان کاهش می‌دهد؛ زیرا به عنوان سیگنالی عمل می‌کند که قابلیت اتکا فرایندهای داخلی را برای بازار مخابره می‌کند. از آنجا که تامین‌کنندگان سرمایه نمی‌توانند به‌طور مستقیم اطلاعات داخلی شرکت را ارزیابی کنند، با تکیه بر اندازه کمیته حسابرسی به عنوان سیگنالی از قابلیت اتکاء؛ افشائیات شرکت را پذیرفته و نرخ بازده موردنظرشان را ارزیابی می‌کنند (اسدزاده و همکاران، 1402). از طرفی شرکت‌هایی که کمیته حسابرسی بزرگتری دارند بیشتر به افشای مسئولیت‌های اجتماعی می‌پردازند و احتمالا کمتر دست به اقدامات فرصت‌طلبانه و گمراه‌کننده می‌زنند و این یعنی احتمال کیفیت گزارشگری مالی در این شرکت‌ها بالاست (برزگر و همکاران، 1398). البته تعداد خیلی زیاد عضو در کمیته حسابرسی کمی عملیات و همکاری را پیچیده می‌کند (جوهمانی¹³، 2017). افراد بیشتر در کمیته حسابرسی نشاندهنده دانش، ظرفیت و تجربه بیشتر است اما از طرفی هزینه بالایی نیز برای شرکت دارد. از این‌رو اندازه مناسب برای کمیته مذکور پیشنهاد می‌شود (نوافلای و آلاروسی¹⁴، 2019). علی‌رغم اینکه نمی‌توان یک اندازه ثابت برای کمیته حسابرسی تعیین کرد اما با این وجود، از نظر پژوهشگران یک کمیته حسابرسی موثر و اثرگذار حداقل باید دارای سه عضو غیرموظف باشد. البته اندازه موثر کمیته حسابرسی می‌تواند به اندازه شرکت بستگی داشته باشد (جوهمانی، 2017؛ رحیم و همکاران¹⁵، 2015).

تخصص‌مالی هیئت‌مدیره، اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی

یکی از ویژگی‌های فردی که بر نحوه تفسیر، نحوه ارزیابی و تصمیم‌گیری فرد اثر می‌گذارد؛ تحصیلات است زیرا افراد تحصیل کرده توانایی مطالعه و سازگاری و اعتماد به نفس بالایی دارند. مدیران با سطح تحصیلاتی بالا در جذب منابع اطلاعاتی و مشاوره‌ای توانمند هستند و از طرفی نیز قدرت سیگنال دهی مثبتی دارند و به راحتی افراد متخصص دیگر را نیز می‌توانند به شرکت جذب کنند (عرب و همکاران، 1399). هیئت‌مدیره یک شرکت باید توانایی طرح سوالات پیچیده‌ای در خصوص حوزه‌های مدیریت ریسک، استراتژی شرکت، طرح‌های جانشینی مدیرعامل، رسیدن به اهداف مالی و استراتژک را داشته باشد. برای رسیدن به توانایی طرح سوالات پیچیده در خصوص موارد ذکرشده هیئت‌مدیره نیازمند تحصیلات دانشگاهی در حوزه مالی و استراتژک می‌باشد (نوافلای و آلاروسی، 2019). از طرفی دانش مالی اعضای هیئت‌مدیره این اجازه را به آنها می‌دهد تا با آگاهی و دانش خود، از ریسک و مدیریت آن و ضعف‌های کنترل داخلی آگاه شده و وظایف خود را در این راستا به خوبی انجام دهند. همان طور که شواهد تجربی نشان می‌دهد که شرکت‌هایی که در هیئت‌مدیره دارای افراد با دانش مالی هستند در مدیریت ریسک موفق‌تر و همچنین در افشای ضعف‌های کنترل داخلی و رفع آن دست بالا دارند و می‌توانند بطور موثر بر وظایف کمیته حسابرسی نظارت کنند (احمد و همکاران، 2015). علاوه‌بر موارد فوق؛ نظریه پله بالاتر¹⁶ چنین بیان می‌کند که درک، شناخت و ارزش‌های مدیران شرکت می‌توانند، انتخاب‌ها، استراتژی‌ها و نتایج قابل دستیابی شرکت را توضیح دهند و روی آنها اثر بگذارند. در این نظریه خصیصه‌های مشاهده‌پذیر مانند تحصیلات و تجربه کاری معیارهایی برای تعیین ویژگی‌های روانشناختی درنظر گرفته می‌شوند. مطابق نظریه پله بالاتر، تحصیلات و تخصص افراد به خصوص تخصص مالی هیئت‌مدیره می‌تواند بر نتایج کار آنها اثر بگذارد و نهایتا باعث انجام بهتر وظایف توسط آنها گردد (بیلال و همکاران، 2018). علاوه بر نظریه پله بالاتر، نظریه سرمایه انسانی¹⁷ نیز معتقداست که تحصیلات و تجربه دانشگاهی این اجازه را به افراد می‌دهد تا بتوانند بر حل مسائل پیچیده فائق آیند (بیلال و همکاران¹⁸، 2023). همچنین از دیدگاه نظریه نمایندگی تخصص‌مالی هیئت‌مدیره آزادی عمل مدیران را کاهش داده و شفافیت و کیفیت گزارشگری مالی را بهبود می‌بخشد (بونتی و همکاران¹⁹، 2016).

بر خلاف نظریه نمایندگی که بیشتر بر نقش نظارتی و کنترلی هیئت‌مدیره تاکید می‌کند، نظریه وابستگی منابع²⁰ بیشتر نقش مشاوره و راهنمایی هیئت‌مدیره را مدنظر قرار می‌دهد. از دیدگاه نظریه وابستگی منابع هیئت‌مدیره برای شرکت مهارت، تخصص و اطلاعات را فراهم می‌کند و بین شرکت و محیط ارتباط برقرار می‌کند. بنابراین طبق این نظریه تخصص‌مالی هیئت‌مدیره منجر به بهبود کیفیت گزارشگری مالی می‌گردد (پااولینس و همکاران²¹، 2010).  همچنین هم‌جهت با موارد فوق؛ طرفداران نظریه ذینفعان²² همواره به دنبال توازن مسئولیت، پاسخگویی و قدرت در سرتاسر جامعه هستند. آنها بر این باورند که هیئت‌مدیره به عنوان یکی از سازوکارهای حاکمیت شرکتی می‌تواند در جهت افزایش کیفیت گزارشگری مالی موثر باشد.آنها تخصص‌مالی هیئت‌مدیره را یکی از ابزارهای قدرتمند برای هیئت‌مدیره می‌دانند که می‌تواند کیفیت گزارشگری مالی را منجر شود (تری و همکاران، 2018).

پیشینه پژوهش

خان محمدی و مویدی آملی (1401) در پژوهش خود به بررسی تاثیر ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر کیفیت صورت‌های مالی پرداختند. نتایج حاصل از پژوهش آنها نشان می‌دهد که استقلال، تخصص و اندازه کمیته حسابرسی با کیفیت صورت‌های مالی رابطه معناداری دارد. در حقیقت ویژگی‌های کمیته حسابرسی می‌توانند مدیریت سود را در شرکت‌ها پیش بینی کنند. زارعی و قاسمی (1395) در پژوهشی به بررسی اثر ویژگی های کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی پرداخته‌اند. نتایج تجزیه و تحلیل اطلاعات استخراج شده از 121 شرکت بورس و اوراق بهادار تهران نشان می‌دهد که رابطه‌ای بین ویژگی‌های کمیته حسابرسی یعنی استقلال، اندازه، تخصص و سابقه مدیریت اعضای کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی که توسط مدیریت سود اندازه‌گیری شده بود وجود ندارد.

در همین راستا، نسل‌موسوی و همکاران (1400) در پژوهشی با عنوان تاثیر کیفیت حسابرسی بر رابطه بین ویژگی‌های کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی نشان دادند که ویژگی‌های کمیته حسابرسی ازجمله اندازه کمیته حسابرسی، با کیفیت گزارشگری مالی محاسبه‌شده از طریق کیفیت اقلام تعهدی رابطه مثبت و معناداری دارد. همچنین نتایج حاصل از پژوهش آنها تاثیر کیفیت حسابرسی را بر رابطه بین ویژگی‌های کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی تائید می‌کند. علاوه‌براین حاجیها و آزادزاده (1398) در پژوهش خود با عنوان ویژگی‌های کمیته حسابرسی و قابلیت مقایسه صورت‌های مالی با تاکید بر اندازه موسسه حسابرسی و حاکمیت شرکتی نشان دادند که ویژگی‌های کمیته حسابرسی و قابلیت صورت‌های مالی ارتباط منفی و معناداری با یکدیگر دارند. از طرفی نتایج کار آنها نشان می‌دهد که اندازه هیئت مدیره رابطه بین تخصص کمیته حسابرسی و قابلیت مقایسه صورت‌های مالی را به شکل مثبت و استقلال هیئت مدیره رابطه بین اندازه کمیته حسابرسی و قابلیت مقایسه صورت‌های مالی را به شکل منفی تعدیل می‌کند.

بیلال و همکاران (2023)  در تحقیقی به بررسی تاثیر سطح تحصیلات، جنسیت و تجربه حرفه‌ای اعضای کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی پرداختند. نتایج تحقیق آنها نشان داد که حضور اعضای با تحصیلات تکمیلی²³ درکمیته حسابرسی موجب کاهش احتمال مدیریت سود می‌شود. همچنین آنها دریافتند که حضور زنان با تحصیلات تکمیلی بیش از حضور مردان با تحصیلات تکمیلی میتواند احتمال مدیریت سود را کاهش دهد. از طرفی نتایج پژوهش آنها حاکی از آن بود که تجربه حرفه‌ای اعضاء کمیته حسابرسی رابطه منفی با مدیریت سود دارد. در همین راستا در پژوهشی با عنوان کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی که توسط باجرا و کادز²⁴(2018) انجام شد، نتایج گویای آن بود که اثربخشی نظارت کمیته حسابرسی و شایستگی‌های²⁵ آن رابطه مثبت و معناداری با کیفیت گزارشگری مالی دارد. آنها معتقدند که تا حد زیادی فقط وجود کمیته حسابرسی در یک شرکت نمی تواند بهبود کیفیت گزارشگری مالی را تضمین کند.

در تحقیقی دیگر با عنوان تاثیر کیفیت کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی و حق‌الزحمه‌ی حسابرسی که بر روی نمونه‌ای متشکل از87 شرکت از کشور نیوزیلند، با درنظر گرفتن محیط کشور مزبور به عنوان کشوری که کمیته حسابرسی الزامی نیست، انجام شد؛ پژوهشگران دریافتند که کیفیت کمیته حسابرسی باعث بهبود کیفیت گزارشگری مالی نمی‌شود. از طرفی نتایج وجود کمیته حسابرسی باکیفیت را بر کاهش حق‌الزحمه‌ی حسابرسی موثر نمی‌داند (رینزبری و همکاران²⁶، 2009). در مورد دیگر نصیرزاده و همکاران²⁷(2023) در پژوهشی با عنوان "اجزای کمیته حسابرسی و مدیریت سود" به این نتیجه رسیدند که تخصص مالی و اندازه کمیته حسابرسی رابطه معناداری با مدیریت سود تعهدی دارد. همچنین آنها رابطه بین مدیریت سود واقعی و اجزای کمیته حسابرسی را در سه سطح هزینه های عمومی، اداری و فروش، هزینه های تولید و جریان وجوه نقد عملیاتی بررسی کردند که نتایج رابطه مزبور را تائید نکرد. از طرفی استقلال کمیته حسابرسی هم طبق پژوهش آنها رابطه معناداری با مدیریت سود تعهدی ندارد. در پژوهشی که در کشور بحرین انجام شد مشخص شد که تخصص مالی و اندازه کمیته حسابرسی رابطه منفی و معنادار با مدیریت سود تعهدی دارد. همچنین طبق پژوهش آنها رابطه‎ای بین استقلال کمیته حسابرسی، جلسات کمیته حسابرسی، اندازه شرکت و اهرم مالی با مدیریت سود وجود ندارد (جوهمانی، 2017) . همچنین در پژوهشی که توسط نوافلای و آلاروسی (2019) و با عنوان تاثیر ویژگی‌های هیئت‌مدیره، ویژگی‌های کمیته حسابرسی و حسابرس مستقل بر کیفیت افشای گزارشگری مالی انجام شد، نتایج گویای رابطه‌ای مثبت و معنادار بین ترکیب، اندازه و تخصص هیئت‌مدیره و استقلال، اندازه و تخصص کمیته حسابرسی و حسابرس مستقل چهاربزرگ²⁸ با کیفیت افشا گزارشگری مالی بود.

در پژوهشی دیگر با رویکرد کاهش فساد، گورشونوف و همکاران²⁹ (2021) در پژوهش خود با عنوان "مدیر کمیته حسابرسی چهارصلاحیته : یافته‌هایی برای نظارت و کاهش فساد مالی "³⁰ به ارائه چهار ویژگی برای سنجش صلاحیت اعضای کمیته حسابرسی و رابطه آن با کاهش فساد مالی پرداختند. پژوهش آنها نشان داد که چهار ویژگی ( استقلال، تخصص و تجربه مالی، صرف وقت کافی برای انجام وظایف و مالکیت سهام) رابطه منفی و معناداری با کاهش فساد مالی دارد، به‌طوریکه وجود حداقل یک فرد با چهار وِیژگی ذکر شده تا 72 درصد می‌تواند فساد مالی را کاهش دهد. نتایج گویای آن است که وجود یک فرد با چهار ویژگی فوق موثرتر از ترکیب ویژگی‌های فردی اعضای کمیته حسابرسی است. بعد از اس‌او‌ایکس³¹  وجود یک فرد دارای چهار ویژگی مزبور تا 92 درصد می‌تواند فساد مالی را در شرکت‌های سهامی عام کاهش دهد. پژوهش آنها شواهدی مبنی بر رابطه بین چهار ویژگی عضو کمیته حسابرسی و فساد مالی قبل از اس‌اوایکس به دست نیاورد. همچنین شرکت‌های که دارای فساد مالی بودند هیچ عضوی که دارای چهارویژگی فوق باشد را در ترکیب کمیته حسابرسی خود نداشتند. چوی و همکاران³² (2014) در راستای انجام پژوهشی با عنوان کمیته‌های حسابرسی، حاکمیت شرکتی، و ثروت سهامداران، تاثیر سواد مالی اعضای کمیته حسابرسی بر افزایش ثروت سهامداران³³ را تائید می کنند. از طرفی تحقیق آنها نشان می‌دهد که تغییر عضو کمیته حسابرسی شرکت می‌تواند بازده سهام شرکت را تحت تاثیر قرار داده و منجر به بازدهی پایین گردد. اینکه سواد مالی و استقلال اعضای کمیته حسابرسی می‌تواند نقش معناداری در بهبود اثربخشی کمیته حسابرسی داشته باشد، یافته دیگر تحقیق آنها است. همچنین شیکا و کنتیوک (2022) در پژوهش خود تحت عنوان کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی: با نقش تعدیلی استقلال هیئت مدیره در بانک‌های سپرده‌گذاری پول کشور نیجریه، علاوه بر تائید رابطه بین کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی، نقش تعدیلی منفی و معنادار استقلال هیئت مدیره را بر رابطه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی را تائید می کند.

همان‌طور که مشخص است، در پیشینه تجربی تاکنون رابطه اندازه کمیته حسابرسی با کیفیت گزارشگری مالی محاسبه شده به وسیله کیفیت اقلام تعهدی بررسی نشده است. از طرفی نقش تعدیلی تخصص‌مالی هیئت‌مدیره بر رابطه مزبور مورد بررسی قرار نگرفته است. همچنین در مواردی که با موضوع پژوهش حاضر مرتبط هستند، نتایج متناقض و ناسازگاری بدست آمده‌است. ازاین‌رو این شکاف می‌تواند با پژوهش حاضر برطرف گردد.

فرضیه‌ها و مدل مفهومی پژوهش

این پژوهش در جهت نیل به هدف خود یعنی بررسی اثر تعدیلی تخصص‌مالی هیئت‌مدیره بر تاثیر اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی به دنبال آزمون فرضیه‌های زیر می‌باشد.

فرضیه اول: اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی تاثیر دارد.

فرضیه دوم: تخصص‌مالی هیئت مدیره تاثیر اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی را تعدیل می‌کند.

مدل مفهومی پژوهش مطابق مبانی نظری در قالب شکل 1 ارائه می‌شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل (1): مدل مفهومی پژوهش

روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از نظر رویکرد انجام تحقیق-پارادایم فکری اثبات گرا، از نظر ماهیت داده‌ها کمی، از نظر نوع استدلال قیاسی، از نظر طول مدت زمان ترکیبی³⁴ (طولی-مقطعی)، از نظر بعد زمان گذشته نگر یا پس رویدادی، از نظر نحوه جمع‌آوری داده‌ها کتابخانه‌ای، از نظر روش نمونه گیری از نوع سیستماتیک و در نهایت از نظر نوع تحقیق علی-همبستگی، می‌باشد که به بررسی تاثیر اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی با نقش تعدیلی تخصص مالی هیئت مدیره می‌پردازد. همچنین تجزیه و تحلیل مشاهدات با استفاده از نرم‌افزارهای Excel و Eviews صورت گرفته است. تحقیق با استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی چون سازمان بورس و اوراق بهادار تهران (SEO³⁵)، کدال³⁶ ( محل انتشار صورت‌های مالی شرکت‌ها)، و از صورت‌های مالی، یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی و گزارشات هیئت مدیره استخراج شده‌است.

دوره زمانی، جامعه و نمونه آماری

کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار بورس و فرابورس اوراق بهادار تهران جامعه آماری پژوهش حاضر را تشکیل می‌دهند. با توجه به اینکه برای محاسبه کیفیت اقلام تعهدی به اطلاعات یک سال قبل و یک سال بعد از دوره مطالعه نیاز است. بنابراین دوره زمانی پژوهش حاضر از خود سال 1396 تا 1400 یعنی برای یک دوره پنج‌ساله می‌باشد. برای این دوره پنج‌ساله اطلاعات یکسال قبل بعنی 1395 و همچنین یکسال بعد یعنی 1401 نیز موردنیاز است. همچنین نمونه آماری نیز به روش نمونه‌گیری سیستماتیک و با اعمال محدودیت‌های اشاره شده در نگاره (1) انتخاب شده‌اند.

نگاره 1: نگاره نمونه گیری

تعداد کل شرکت‌های بورس و فرابورس تهران	712
کسر می‌گردد:
1- شرکت‌هایی که دارای کمیته حسابرسی نمی‌باشند یا حداکثر تا سال 95 کمیته مزبور تشکیل نشده است.	150
2- شرکت‌هایی که اطلاعات مربوط به تعداد اعضای کمیته حسابرسی و رشته تحصیلی اعضای هیئت‌مدیره آنها در دسترس نمی‌باشد.	100
3- مورد مطالعه جزء شرکت‌های صنعت مالی از جمله بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، هلدینگ‌ها، بیمه‌ها و لیزینگ می‌باشد.	206
4- سال مالی شرکت منتهی به 29 اسفند نمی‌باشد یا شرکت طی دوره مطالعه تغییر سال مالی داده است.	124
5- شرکت بعد از سال 95 در بورس یا فرابورس پذیرفته شده باشد.	40
نمونه نهایی	92

 

مدل‌های پژوهش

جهت آزمون فرضیه‌های پژوهش از رگرسیون چندمتغیره استفاده می‌شود. از اینرو جهت آزمون فرضیه اول تحقیق مطابق نصیرزاده و همکاران (2023) و بهایان  و همکاران³⁷ (2020) از رابطه (1) استفاده شده است.

رابطه (1):

 FRQi,t = β0 + β1ACSIZEi,t + β2FIRMSIZEi,t + β3FIRMLEVERAGEi,t + β4FIRMAGEi,t + β5FIRMROAi,t +Ɛi,t                                         

در رابطه (1) ³⁸FRQi,t: کیفیت گزارشگری مالی، ACSIZEi,t: اندازه کمیته حسابرسی، FIRMSIZEi,t: اندازه شرکت، FIRMLEVERAGEi,t: اهرم مالی شرکت، FIRMAGEi,t: سن شرکت و در نهایت FIRMROAi,t: بازده دارایی‌های شرکت است.

همچنین برای آزمون فرضیه دوم به تبعیت از بهایان و همکاران (2020) از رابطه (2) استفاده شده است.

رابطه (2):

FRQi,t = β0 +β1ACSIZE+β2BOARDEXP+ β3ACSIZEi,t*BOARDEXPi,t + β4FIRMSIZEi,t + β5FIRMLEVERAGEi,t + β6FIRMAGEi,t + β7FIRMROAi,t +Ɛi,t

در رابطه (2) BOARDEXPi,t: نشان دهنده تخصص مالی اعضای هیئت مدیره است. در ادامه به تفصیل به معرفی متغیرهای مدل‌های بالا پرداخته خواهد شد.

تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش

متغیر وابسته

کیفیت اقلام تعهدی (AQ)³⁹: کیفیت اقلام تعهدی تعیین‌کننده کیفیت سود است، این به‌آن دلیل است که سود حسابداری به معنای جمع جریانهای نقدی عملیاتی⁴⁰ و اقلام تعهدی تعریف می‌شود. برخی براین باورند که می‌توان جریانهای نقدی عملیاتی آتی را براساس اقلام تعهدی حسابداری پیش‌بینی کرد، زیرا جریانهای نقدی جاری یا بازگشت جریانهای نقدی گذشته را منعکس می‌کند. خطای اندازه‌گیری در تعیین اقلام تعهدی می‌تواند توانایی اقلام تعهدی را جهت پیش‌بینی جریانهای نقدی آینده یا انعکاس جریانهای نقدی گذشته و حال بصورت بالقوه تعدیل نماید. کیفیت بالای اقلام تعهدی می‌تواند عمده تغییرات در جریانهای نقدی گذشته، جاری و آینده را نشان دهد (فرانسیس و همکاران⁴¹، 2005). کیفیت اقلام تعهدی همواره به عنوان معیاری برای سنجش کیفیت گزارشگری مالی مورد توجه پژوهشگران بوده است (کوسنادی و همکاران⁴²، 2016) و از اینرو در این پژوهش همانند قربانی و همکاران (1392) و  ولی زاده لاریجانی و همکاران (1399) برای سنجش کیفیت اقلام تعهدی از مدل فرانسیس و همکاران (2005) استفاده می‌شود. بنابراین رابطه زیر برای اندازه‌گیری کیفیت گزارشگری مالی بیان می‌شود:

TCAi,t=Ф0 + Ф1CFi,t-1 + Ф2CFi,t + Ф3CFi,t+1 + Ф4ΔREVi,t + Ф5PPEi,t + ԑi,t                 

در رابطه بالا:       

TCAi,t: نشان‌دهنده جمع اقلام تعهدی جاری شرکت  iدر سال t، CFi,t: جریان‌های نقدی شرکت i در سال t، ΔREVi,t: تغییر در درآمد فروش شرکت i در سال t نسبت به سال قبل یعنی t-1، و در نهایت PPEi,t: نشان‌دهنده ارزش ناخالص یا بهای تمام شده اموال، ماشین آلات و تجهیزات شرکت i در سال t است. شایان ذکر است که بهای تمام شده اموال، ماشین آلات و تجهیزات از یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی استخراج شده‌است.

جمع اقلام تعهدی جاری از رابطه زیر به دست می‌آید:

TCAi,t= ΔCAi,t - ΔCLi,t - ΔCASHi,t + ΔSTDEBTi,t                       

در رابطه بالا ΔCAi,t: نشان‌دهنده تغییر در دارایی‌های جاری شرکت i در سال t نسبت به سال قبل از آن یا t-1، ΔCLi,t: تغییر در بدهی‌های جاری شرکت i در سال t  نسبت به سال t-1، ΔCASHi,t: تغییرات در موجودی وجه نقد شرکت i در سال t نسبت به سال قبل از آن و در نهایتΔSTDEBTi,t : نشان‌دهنده تغییرات در تسهیلات مالی دریافتنی کوتاه مدت شرکت i در سال t نسبت به سال t-1 است.

همچنین جریان‌های نقدی شرکت i در سال t از رابطه زیر محاسبه می‌شود:

CFi,t = NIBEi,t - TCAi,t + DEPNi,t                                         

در رابطه بالا NIBEi,t: نشان دهنده سود خالص قبل از اقلام غیر مترقبه شرکت i در سال t، TCAi,t: جمع اقلام تعهدی شرکت i در سال t، و در نهایت DEPNi,t: هزینه‌های استهلاک شرکت i در سال t را نشان می‌دهد. لازم به ذکر است که هزینه‌های استهلاک از یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی استخراج شده‌است.

برای کیفیت اقلام تعهدی در این پژوهش از نتیجه باقیمانده (ԑi,t ) شرکت در رابطه (3) استفاده می‌شود. باقیمانده رابطه (3) نشان‌دهنده کیفیت سود است زیرا انحراف معیار باقیمانده های شرکت کیفیت سود را نشان می‌دهد به طوریکه انحراف معیار بالاتر به معنای آن است که پراکندگی سود شرکت بالاست که این نشان از کیفیت سود پایین و در نتیجه کیفیت اقلام تعهدی ضعیف است و در مقابل انحراف معیار باقیمانده پایین پراکندگی سود کمتر و به تابع آن کیفیت سود بالاتر و در نتیجه اقلام تعهدی با کیفیت را نشان می‌دهد (قربانی و همکاران، 1392).

متغیر مستقل

 اندازه کمیته حسابرسی (ACSIZE): که بیانگر تعداد اعضای کمیته حسابرسی است (نصیرزاده و همکاران، 2023؛ نوافلای و آلاروسی،2019). تعداد اعضای کمیته‌حسابرسی شرکت از سایت کدال و بخش مشخصات کمیته حسابرسی استخراج شده‌است.

متغیر تعدیل‌گر

 تخصص مالی هیئت مدیره (BOARDEXP)⁴³: که منظور از آن درصد اعضای با تحصیلات حسابداری، حسابرسی و مدیریت مالی در ترکیب هیئت‌مدیره است (جوهل، کااور و کوپر⁴⁴، 2015؛ المولهیم⁴⁵، 2023). تخصص‌مالی هیئت‌مدیره از بخش نظام‌راهبری شرکت در گزارش هیئت‌مدیره به مجمع عمومی استخراج شده‌است.

متغیرهای کنترلی

اندازه شرکت (SIZE): به صورت لگاریتم طبیعی کل دارایی‌ها اندازه گیری می‌شود (جوهمانی، 2017).

اهرم مالی شرکت (LEVERAGE): که از حاصل تقسیم کل بدهی‌ها بر کل دارایی‌ها محاسبه می‌شود (جوهمانی، 2017).

عمر شرکت (AGE): بصورت لگاریتم طبیعی سن شرکت از تاریخ ثبت آن در اداره ثبت شرکت‌ها تعریف می‌شود (مشایخی و همکاران، 1402 ).

بازده دارایی‌ها (ROA)⁴⁶: حاصل تقسیم سود عملیاتی سال بر کل دارایی‌های شرکت است (قفران و همکاران⁴⁷، 2022).  

 

 

 

 

یافته‌های پژوهش

آمار توصیفی

اطلاعات مربوط به آمار توصیفی متغیرهای پژوهش در نگاره (2) ارائه گردیده است.

نگاره (2): آمار توصیفی

متغیر	نام اختصاری	میانگین	میانه	بیشینه	کمینه	چولگی	کشیدگی	انحراف معیار
اقلام تعهدی	FRQ	004/0	0971/0	525/0	223/1-	762/2-	347/11	261/0
اندازه کمیته حسابرسی	ACSIZE	25/3	3	5	1	759/1	037/6	676/0
تخصص‌مالی هیئت‌مدیره	BOARDEXP	162/0	2/0	6/0	000/0	719/0	034/3	156/0
اندازه شرکت	FIRMSIZE	629/9	158/11	896/20	645/8	377/21	002/458	493/13
اهرم مالی	FIRMLEVERAGE	518/0	492/0	002/4	031/0	661/4	984/44	311/0
بازده دارایی‌ها	ROA	285/0	956/0	956/0	105/0	376/21	003/485	136/2
عمر شرکت	FIRMAGE	467/3	496/3	204/6	564/2	202/0-	882/1	429/0

 

جهت تجزیه و تحلیل نتایج، همانطور که از نگاره شماره (2) مشخص است، اندازه کمیته حسابرسی شرکت‌های بورس و فرابورس ایران به طور متوسط دارای 3.25 نفر عضو می‌باشد. همانطور که از مقدار بیشینه و کمینه پیداست یک شرکت فقط یک عضو در کمیته حسابرسی خود داشته‌است و در مقابل یک شرکت نیز دارای کمیته حسابرسی 5 نفره بوده‌است. از طرفی طبق داده‌ها کیفیت اقلام تعهدی دارای میانگین 0.004 می‌باشد. همچنین به طور میانگین حدود 17 درصد از اعضای هیئت‌مدیره شرکت‌ها دارای تحصیلات دانشگاهی در رشته‌های مالی هستند. نخصص‌مالی هیئت‌مدیره در بیشترین مقدار 60 درصد است و در کمترین مقدار نیز 0 درصدمی‌باشد. این یعنی در بین شرکت‌ها شرکتی بوده‌است که حتی یک عضو دارای تخصص مالی نیز در ترکیب هیئت‌مدیره نداشته است که این موضوع مقایر با ماده 4 دستورالعمل اصول حاکمیت شرکتی ناشران بورسی است. از طرفی طبق آن‌چیزی که از نگاره واضح است، شرکت‌ها حدود 51 درصد از سرمایه خود را از طریق استقراض کسب کرده‌اند. از طرفی شرکت‌ها از دارایی‌های خود حدود 28 درصد بازدهی کسب کرده‌اند و می‌توان گفت که شرکت‌ها عملکرد مالی خوبی داشته‌اند. عمر شرکت‌ها نیز به طور متوسط 32 (e3.467) سال است، بطوریکه مسن ترین شرکت دارای حدودا 55 (e4.202) سال سن و همچنین جوان‌ترین شرکت نیز تقریبا 8 (e2.564)سال از تاسیس آن گذشته است. در خصوص اندازه شرکت‌ها میانگین بدست آمده 9.629 است که اگر عدد نپر (e) را به توان آن برسانیم عدد 15,199 میلیون ریال بدست می‌آید. جمع دارایی‌های بزرگترین شرکت 1,188,550,102 میلیون ریال (e20.896) می‌باشد. کوچکترین شرکت نمونه نیز بالغ بر 5,681 میلیون ریال (e8.645) دارایی دارد. با توجه به نتایج بدست آمده مشخص است که متغیر تخصص‌مالی هیئت‌مدیره دارای کمترین پراکندگی از میانگین است و در مقابل متغیر اندازه شرکت دارای بیشترین پراکندگی از میانگین می‌باشد. همچنین مثبت بودن کشیدگی تمام متغیرها گویای این موضوع است که منحنی متغیرها بلندتر از توزیع نرمال است.

بررسی فروض کلاسیک رگرسیون

جهت بررسی فروض کلاسیک رگرسیون، فرض اول یعنی صفر بودن میانگین خطاها برقرار است، زیرا شکل تبعی مدل برگرفته از مطالعات گذشته است که بارها مورد آزمون قرار گرفته‌است و صحیح می‌باشد. بنابراین نیازی به آزمون فرض اول نیست. از طرفی در این پژوهش جهت بررسی فرض دوم رگرسیون یعنی ناهمسانی واریانس از آزمون وایت استفاده شده‌است که نتایج آن در نگاره شماره (3) ذکر شده‌است. همانطور که از نتیجه آزمون وایت مشخص است مدل‌های تحقیق دارای ناهمسانی واریانس می‌باشند، زیرا سطح معناداری آن کمتر از 0.05 است. برای برطرف کردن ناهمسانی واریانس از رویکرد حداقل مربعات تعمیم‌یافته بهره‌گرفته شده است. همچنین جهت بررسی خودهمبستگی، یعنی همان فرض سوم کلاسیک از معیار دوربین-واتسون استفاده شده‌است. از آنجا که معیار دوربین-واتسون بین 1.5 و 2.5 می‌باشد، می‌توان نتیجه گرفت که مدل‌ها فاقد خودهمبستگی هستند. از طرفی باتوجه به برقراری فرض اول می‌توان نتیجه گرفت که فرض چهارم مدل رگرسیون، عدم همبستگی بین جملات خطاها و متغیرهای توضیحی برقرار است. همچنین با توجه به اینکه تعداد نمونه بزرگتر از 30 مورد است می‌توان نتیجه گرفت که توزیع جملات خطا از توزیع نرمال پیروی می‌کند و فرض پنجم را نیز می‌توان بدون آزمون پذیرفت. برای بررسی همخطی بین متغیرهای مستقل از معیار عامل تورم واریانس⁴⁸ بهره گرفته‌ شده‌است. نتایج معیار عامل تورم واریانس در نگاره شماره (4) آورده شده است. همانطور که از نتایج پیداست معیار مزبور برای تمام متغیرها نزدیک عدد 1 است و از اینرو می‌توان نتیجه گرفت که بین متغیرهای مستقل همخطی وجود ندارد.

نگاره (3): نتایج آزمون ناهمسانی واریانس

رابطه	نوع آزمون	مقدار آماره F	مقدار احتمال	نتیجه
1	آزمون وایت	96/3	00/0	عدم همسانی واریانس
2	آزمون وایت	68/2	00/0	عدم همسانی واریانس

نگاره (4): آزمون همخطی

متغیرها	آزمون همخطی
	آماره آزمون	همخطی
اندازه کمیته حسابرسی	949/2	ندارد
تخصص مالی هیئت‌مدیره	811/1	ندارد
اندازه کمیته حسابرسی*تخصص مالی هیئت مدیره	789/2	ندارد
اندازه شرکت	012/2	ندارد
اهرم مالی	198/2	ندارد
بازده دارایی‌ها	546/1	ندارد
عمر شرکت	465/2	ندارد

برآورد مدل‌ها به روش داده‌های ترکیبی

از آنجا که در این پژوهش از الگوی رگرسیون چند متغیره با داده‌های ترکیبی استفاده شده است، لذا جهت تعیین برآورد مدل با داده‌های تلفیقی یا داده‌های پانل از آزمون F لیمر استفاده شده‌است، همچنین جهت تعیین تصادفی بودن یا ثابت بودن نوع الگو از آزمون هاسمن بهره‌گیری می‌شود. نتایج آزمون فوق در نگاره شماره (5) ذکر شده‌است.

نگاره (5): آزمون تعیین الگو

متغیر وابسته	آماره F	سطح معناداری	نتیجه
کیفیت گزارشگری مالی	920/0	487/0	داده‌های تلفیقی
کیفیت گزارشگری مالی با اثر تعدیلی	876/0	354/0	داده‌های تلفیقی

 

همانطور که از نتایج آزمون F لیمر مشخص است، برای برآورد مدل‌های تحقیق باید از روش داده‌های تلفیقی استفاده شود. زیرا سطح معناداری آزمون مزکور بیشتر از سطح خطا یعنی 0.05 است. از اینرو با توجه به نتیجه آزمون مزبور دیگر نیازی به آزمون هاسمن نیست.

 

 

 

 

 

آزمون فرضیه‌های پژوهش

نتایج آزمون رگرسیون چند متغیره برای فرضیه اول پژوهش در نگاره شماره (6) ارائه شده است:

نگاره (6): نتایج فرضیه اول

FRQi,t = β0 + β1ACSIZEi,t + β2FIRMSIZEi,t + β3FIRMDEBTi,t + β4FIRMAGEi,t + β5FIRMROAi,t +Ɛi,t
متغیرها	علامت اختصاری		ضریب	انحراف معیار			آماره t	سطح معناداری
عرض از مبدا	C		152/0	061/0			496/2	012/0
اندازه کمیته حسابرسی	ACSIZE		207/0-	064/0			321/3-	001/0
اندازه شرکت	FIRMSIZE		199/0-	038/0			013/2-	044/0
اهرم مالی	FIRMLEVERAGE		32/0	009/0			618/2	002/0
بازده دارایی‌ها	FIRMROA		85/0	078/0			985/1	006/0
عمر شرکت	FIRMAGE		58/0	013/0			364/2	013/0
ضریب تعیین	423/0		آماره F	084/2			دوربین-واتسون	943/1
ضریب تعیین تعدیل شده	406/0	سطح معناداری			000/0

 

از آنجایی‌که سطح معناداری آماره F ارائه شده در نگاره (6) کوچکتر از 05/0 است، بنابراین معناداری کلی مدل مورد پذیرش قرار می‌گیرد. همچنین با توجه به مقدار به دست آمده سطح معناداری برای متغیر اندازه کمیته حسابرسی، فرضیه موثربودن آن بر اقلام تعهدی تائید می‌شود. از طرفی چون مقدار ضریب این متغیر منفی می‌باشد تاثیر اندازه کمیته حسابرسی بر اقلام تعهدی معکوس است، و این به معنای آن است که اندازه بزرگتر کمیته حسابرسی، کیفیت گزارشگری مالی را بهبود می‌بخشد. همچنین یکی از مفروضه‌های رگرسیونی عدم وجود خودهمبستگی در مدل پژوهش است، که مطابق اطلاعات ارائه شده مقدار آماره دوربین-واتسون برابر با 943/1 بدست آمده‌است که این مفروضه تائید می‌شود و در نهایت مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده نشان می‌دهد که 406/0 درصد از تغییرات در اقلام تعهدی توسط مدل ارائه‌شده قابل توضیح است.

نتایج آزمون رگرسیون چند متغیره برای فرضیه دوم پژوهش در نگاره شماره (7) ارائه شده است:

نگاره (7): نتایج فرضیه دوم

FRQi,t = β0 +β1ACSIZE+β2BOARDEXP+ β3ACSIZEi,t*BOARDEXPi,t + β4FIRMSIZEi,t + β5FIRMLEVERAGEi,t + β6FIRMAGEi,t + β7FIRMROAi,t +Ɛi,t
متغیرها	علامت اختصاری	ضریب	انحراف معیار	آماره t	سطح معناداری
عرض از مبدا	C	152/0	061/0	496/2	012/0
اندازه کمیته حسابرسی	ACSIZE	211/0-	064/0	321/3-	001/0
تخصص‌مالی هیئت‌مدیره	BOARDEXP	254/0-	002/0	548/1-	000/0
اندازه کمیته حسابرسی*تخصص‌مالی هیئت مدیره	ACSIZE*BOARDEXP	659/0-	065/0	546/2-	002/0
اندازه شرکت	FIRMSIZE	285/0-	038/0	013/2-	048/0
اهرم مالی	FIRMLEVERAGE	345/0	008/0	681/2	005/0
بازده دارایی‌ها	FIRMROA	885/0	071/0	964/1	007/0
عمر شرکت	FIRMAGE	645/0	014/0	385/2	014/0
ضریب تعیین	485/0	آماره F	064/2	دوربین-واتسون	953/1
ضریب تعیین تعدیل شده	392/0	سطح معناداری	00/0

 

همان‌طور که در نگاره (7) مشاهده می‌شود سطح معناداری آماره F کوچکتر از 05/0 است، در نتیجه معناداری کلی مدل پذیرفته می‌شود. از طرفی همان‌طور که در نگاره (7) نشان داده شده‌است، تاثیر تعدیلگری تخصص مالی هیئت‌مدیره بر رابطه بین اندازه کمیته حسابرسی و اقلام تعهدی تائید می‌شود که با توجه به افزایش ضریب معناداری (659/0)، نقش تعدیلگری متغیر تخصص‌مالی هیئت‌مدیره به وضوح قابل مشاهده است. در نتیجه می‌توان چنین استنباط کرد که تخصص‌مالی هیئت‌مدیره رابطه اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی را تقویت می‌کند. همچنین مطابق اطلاعات ارائه شده، مقدار آماره دوربین-واتسون برابر با 953/1 بدست آمده‌است که بنابراین فرض عدم وجود خودهمبستگی تائید می‌شود و در نهایت مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده نشان می‌دهد که 392/0 درصد از تغییرات در اقلام تعهدی توسط مدل ارائه‌شده قابل توضیح می‌باشد.

آزمون استحکام نتایج

برای کسب اطمینان از حساس نبودن نتیجه فرضیه دوم نسبت به نحوه اندازه‌گیری متغیر تخصص‌مالی هیئت‌مدیره، متغیر مزبور به صورت صفر و یک اندازه‌گیری شد. به طوری‌که اگر هیئت‌مدیره دارای حداقل یک عضو دارای تخصص‌مالی بود عدد 1، و در صورتی که هیئت‌مدیره فاقد عضو دارای تخصص‌مالی بود عدد 0 اختیار می‌شود. نتیجه آزمون فرضیه دوم پژوهش با استفاده از نحوه اندازه‌گیری متفاوت متغیر تخصص‌مالی هیئت‌مدیره در نگاره (8) ارائه شده‌است. همان‌طور که در نگاره مذکور نشان داده شده‌است ضریب متغیر تعاملی اندازه کمیته حسابرسی و تخصص مالی هیئت‌مدیره عدد 544/0- بدست آمده است و معناداری آن نیز کمتر از سطح خطای 05/0 می‌باشد. با توجه به نتیجه بدست آمده می‌توان نتیجه فرضیه دوم پژوهش را پذیرفت. بنابراین نتیجه آزمون فرضیه دوم پژوهش نسبت به نحوه اندازه‌گیری متغیر تعدیلگر حساس نبوده و تخصص‌مالی هیئت‌مدیره رابطه اندازه کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی را تقویت می‌کند.

نگاره (8): نتایج آزمون استحکام

نتیجه آزمون فرضیه دوم:		ضریب	آماره t	معناداری
اندازه کمیته حسابرسی* تخصص‌مالی هیئت‌مدیره	ACSIZE*BOARDEXP	544/0-	511/2-	001/0

 

بحث و نتیجه‌گیری

با توجه به اهمیت کیفیت گزارشگری مالی، در این پژوهش به بررسی تاثیر اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی با توجه به نقش تعدیلگر تخصص‌مالی هیئت‌مدیره پرداخته شد. برای نیل به هدف پژوهش دو فرضیه طراحی گردید. نتایج فرضیه اول نشان می‌دهد که اندازه کمیته حسابرسی بر اقلام تعهدی تاثیر معکوس و معنادار دارد و این یعنی اندازه بزرگتر کمیته حسابرسی کیفیت گزارشگری مالی را افزایش می‌دهد. نتیجه فرضیه اول با نتایج خان محمدی و مویدی آملی (1401)، نسل موسوی و همکاران (1400)، نصیرزاده و همکاران (2023) و نوافلای و آلاروسی (2019) همراستا است. همچنین این نتیجه با نظریه‌های نمایندگی، ذینفعان و علامت‌دهی هم سو است. بنابراین می‌توان گفت که اندازه بزرگتر کمیته حسابرسی به عنوان یکی از مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی منجر به کاهش عدم تقارن اطلاعاتی می‌گردد و به کارآمدی تصمیم‌گیری منجر می‌شود. اندازه بزرگتر کمیته حسابرسی مدیریت ریسک را تسهیل می‌کند، همگرایی را تقویت می‌کند و ترکیب توانایی‌ها را منجر می‌شود. همچنین اندازه کمیته حسابرسی به تامین‌کنندگان سرمایه کمک می‌کند که با اتکا بر اندازه کمیته مزبور به تامین اعتبار بپردازند. در شرکت‌های که کمیته حسابرسی بزرگی دارند مسئولیت‌های اجتماعی بیشتر رعایت می‌گردد و آنها کمتر دست به مدیریت سود می‌زنند و این یعنی گزارشگری مالی آنها با کیفیت است.

طبق نتایج فرضیه دوم تخصص‌مالی هیئت‌مدیره رابطه بین اندازه کمیته حسابرسی و اقلام تعهدی را تقویت می‌کند و این یعنی وجود تخصص‌مالی هیئت‌مدیره در کنار اندازه بزرگتر کمیته حسابرسی موجب بهبود کیفیت گزارشگری مالی شرکت‌ها می‌شود. این نتیجه با پژوهش‌های خان محمدی و مویدی آملی (1401)، نسل موسوی و همکاران (1400)، نصیرزاده و همکاران (2023)، جوهمنی (2017) و نوافلای و آلاروسی (2019) همراستا است. بررسی نظریه‌های حسابداری نیز بر تائید این نتیجه تاکید دارند. نتیجه آزمون استحکام فرضیه دوم با بکارگیری روشی متفاوت برای اندازه‌گیری تخصص‌مالی هیئت‌مدیره نیز نتیجه فرضیه دوم را تائید می‌کند. نظریه سرمایه انسانی نیز معتقداست که تحصیلات و تجربه دانشگاهی این اجازه را به افراد می‌دهد تا بتوانند بر حل مسائل پیچیده فائق آیند. از طرفی دانش مالی اعضای هیئت‌مدیره این اجازه را به آنها می‌دهد تا با آگاهی و دانش خود، از ریسک و مدیریت آن و ضعف‌های کنترل داخلی آگاه شده و وظایف خود را در این راستا به خوبی انجام دهند. از دیدگاه نظریه نمایندگی تخصص‌مالی هیئت‌مدیره آزادی عمل مدیران را کاهش داده و شفافیت و کیفیت گزارشگری مالی را بهبود می‌بخشد. از دیدگاه نظریه وابستگی منابع هیئت‌مدیره برای شرکت مهارت، تخصص و اطلاعات را فراهم می‌کند و بین شرکت و محیط ارتباط برقرار می‌کند. بنابراین طبق این نظریه تخصص‌مالی هیئت‌مدیره منجر به بهبود کیفیت گزارشگری مالی می‌گردد. بنابراین طبق نتایج پژوهش هر دو فرضیه طراحی شده در این تحقیق مورد تائید قرار گرفتند.

محدودیت‌ها و پیشنهادات

در خصوص محدودیت‌های تحقیق نیز می‌توان به انتخاب متغیرهای مستقل اشاره کرد. ممکن است متغیرهای دیگر نیز بتوانند بر متغیر وابسته اثرگذار باشند که در این تحقیق نادیده انگاشته شده‌اند. این موضوع در خصوص متغیرهای کنترلی نیز صدق می‌کند. همچنین این نتایج می‌توانند نسبت به نمونه‌ها و جامعه‌های مختلف متغیر باشند و متفاوت عمل کنند که این موضوع می‌تواند بر قابلیت تعمیم نتایج اثربگذارد. از طرفی با توجه به دامنه متغیرهای تحقیق باید در تصمیم‌گیری محتاط عمل کرد زیرا بیشترین تعداد در کمیته حسابرسی 5 مورد بوده است‌، این درحالی است که اگر تعداد اعضا بالاتر از 5 نفر باشد شاید نتیجه یکسان با پژوهش حاضر نباشد. این نتیجه در خصوص تخصص‌مالی هیئت‌مدیره نیز صادق است. از سویی دیگر با توجه به نتایج تحقیق به مدیران شرکت‌ها توصیه می‌شود که تخصص‌مالی هیئت مدیره و اندازه کمیته حسابرسی را با اهمیت بدانند و روی آن تاکید کنند. همچنین به سیاستگذاران توصیه می‌شود که شرکت‌ها را ملزم به آن کنند که افراد بیشتری را در کمیته حسابرسی بکار گیرند و همچنین تخصص‌مالی هیئت‌مدیره را نیز مدنظر قرار دهند. از سویی دیگر سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان با توجه به موضوع کارایی سرمایه بهتر است در شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که کمیته حسابرسی آن بزرگ است و هیئت‌مدیره آن نیز از تخصص مالی بالایی برخوردار هستند. البته باید در تعمیم نتایج محتاط بود زیرا همیشه اندازه بزرگ‌تر کمیته حسابرسی منجر به بهبود گزارشگری مالی نمی‌شود.

منابع

اسدزاده، حمید؛ نیکبخت، محمدرضا و اسماعیل زاده مقری، علی (1402). طراحی و اعتبار سنجی الگوی اندازه موثر واحد حسابرسی داخلی. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 15(59)، 19-44.

اکبری، محسن؛ محفوظی، غلامرضا؛ هوشمند، رضوان و ممبینی، یعقوب (1399). بررسی تأثیر ارتباطات مؤثر و مشارکت بر کاهش انحرافات و فساد کاری حسابرسان. پژوهش های تجربی حسابداری، (1)، 1-21.

امیرآزاد، میرحافظ؛ برادران حسن‌زاده، رسول؛ محمدی، احمد و تقی‌زاده، هوشنگ (1397). مدل جامع عوامل موثر بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران به روش نظریه‌پردازی زمینه بنیان. نشریه پژوهش های حسابداری مالی، 10(4)، 21-42.

برزگر، قدرت‌اله؛ حسن نتاج کردی، حسین و ملکی، دنیا (1398). بررسی اثر ویژگی‎های کمیته حسابرسی بر افشای مسئولیت اجتماعی شرکت‎ها. بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 26(1)، 19-38.

حاجیها، زهره و آزادزاده، عادله (1398). ویژگی های کمیته حسابرسی و قابلیت مقایسه صورت های مالی با تاکید بر اندازه موسسه حسابرسی و حاکمیت شرکتی. دانش حسابداری مالی، 6(3)، 95-117.

خان محمدی، محمد و مویدی آملی، هادی (1401). بررسی تاثیر ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر کیفیت صورت‌های مالی در شرکت‌های پذیرفته‌شده بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 11(43)، 323-335.

خواجوی، ‌شکراله؛ رضایی، غلامرضا و باقری، مجتبی (1400). بررسی نقش ساختار هیات مدیره بر رابطه بین ویژگی‌های کمیته حسابرسی و کیفیت اطلاعات مالی. مطالعات اخلاق و رفتار در حسابداری و حسابرسی، 1(1)، 36-56.

زارعی، علیرضا و قاسمی، معصومه (1395). اثر ویژگی‌های کمیتة حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی. بررسی‌های حسابداری، 3(12)، 43-64.

عبدی، مصطفی؛ ثنائی‌محمدی، محمدحسین؛ کاظمی علوم، مهدی؛ حیدری، یونس (1398). اثربخشی ویژگی های کمیته حسابرسی بر عدم تقارن اطلاعاتی: دیدگاه نظریه نمایندگی. دانش حسابرسی، 74(19)، 209-236.

عرب، روح‌اله؛ رضایی منفرد، مریم؛ غلامرضاپور، محمد و امیرنیا، نرجس (1399). واکاوی نظریه درونداد-فرآیند-برونداد در تبیین تاثیر سطح تحصیلات اعضای هیئت‌مدیره بر ضعف کنترل‌های داخلی. دانش حسابداری مالی، 7(2)، 109-128.

قربانی، بهزاد؛ فروغی، داریوش؛ امیری، هادی و هاشمی، سیدعباس (1392). کیفیت گزارشگری مالی و نوسان بازده غیرمتعارف سهام. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 6(شماره 1 (پیاپی 17))، 45-61.

مشایخی، بیتا؛ حسن زاده، شادی؛ سماوات، میلاد و نظری، سعیده (1402). افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی‌ شرکتی و رفتار فرصت‌طلبانه مدیریت: نقش تعدیلگر حاکمیت شرکتی. بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 30(3)، 560-589.

نسل موسوی، حسین؛ عنایت پور شیاده، ابراهیم و آذین فر، آرش (1400). تاثیر کیفیت حسابرسی بر رابطه بین ویژگی های کمیته حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی. پیشرفت های مالی و سرمایه گذاری، 2(5)، 44-23.

نمازی، محمد و رضایی، غلامرضا (1393). بررسی اثرات کیفیت اقلام تعهدی و مربوط بودن اطلاعات مالی بر هزینه های نمایندگی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 11(44)، 37-69.

ولی زاده لاریجانی، اعظم؛ حسینی، علی و طهماسبی آشتیانی، مهسا (1399). اثر تعاملی کیفیت اقلام تعهدی و کیفیت حاکمیت شرکتی بر نوسان‌پذیری عملکرد شرکت. بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 27(3)، 454-472.

 

Ahmad, R. A. R., Abdullah, N., Jamel, N. E. S. M., & Omar, N. (2015). Board characteristics and risk management and internal control disclosure level: Evidence from Malaysia. Procedia Economics and Finance, 31, 601-610.

Abdi, M. Sanaeemohamadi, M. Kazemiolom, M. Heidari, Y. (2019). The effectiveness of audit committee characteristics on information asymmetry: An agency theory. Audit knowledge, 19(74), 209-236. (In Persian).

Akbari, M., Mahfoozi, G., Houshmand, R., & Mombini, Y. (2020). Relation of Effective Communications and Participations to Auditors' Work Deviation and Corruption. Empirical Research in Accounting, 10(1), 1-21. (In Persian).

Amirazad, M. H., Baradaran Hassanzadeh, R., Mohammadi, A., & Taghizadeh, H. (2019). Modeling the Factors Affecting Financial Reporting Quality using Grounded Theory in Iran. Financial Accounting Research, 10(4), 21-42. (In Persian).

Arab, r., Rezaei Monfared, M., gholamrezapoor, m., & amirnia, n. (2020). Analyzing the Input-Process-Output Theory in Explaining the Impact of Boardroom Education on the Weaknesses of Internal Controls. Financial Accounting Knowledge, 7(2), 109-128. (In Persian).

Asadzade, H., Nikbakht, M., & Esmaelzadeh Maghari, A. (2023). Design and Validation of the Effective Size Model of Internet Audit Department. Accounting and Auditing Research, 15(59), 19-44. (In Persian).

Almulhim, A. A. (2023). Effects of board characteristics on information asymmetry: Evidence from the alternative investment market. Heliyon, 9(6), e16510.

Bajra, U., & Čadež, S. (2018). Audit committees and financial reporting quality: The 8th EU Company Law Directive perspective. Economic Systems, 42(1), 151-163.

Barzegar, G., Hasannataj kordi, M., & Malaki, D. (2019). An Investigation of the Audit Committee Characteristics Effects on Corporate Social Responsibility Disclosure. Accounting and Auditing Review, 26(1), 19-38. (In Persian).

Bhuiyan, M. B. U., Rahman, A., & Sultana, N. (2020). Female tainted directors, financial reporting quality and audit fees. Journal of Contemporary Accounting & Economics, 16(2), 100189.

Bilal, Chen, S., & Komal, B. (2018). Audit committee financial expertise and earnings quality: A meta-analysis. Journal of Business Research, 84, 253-270.

Bilal, Komal, B., Ezeani, E., Usman, M., Kwabi, F., & Ye, C. (2023). Do the educational profile, gender, and professional experience of audit committee financial experts improve financial reporting quality? Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 53, 100580.

Bonetti, P., Magnan, M. L., & Parbonetti, A. (2016). The influence of country‐and firm‐level governance on financial reporting quality: Revisiting the evidence. Journal of Business Finance & Accounting, 43(9-10), 1059-1094.

Choi, Y. K., Han, S. H., & Lee, S. (2014). Audit committees, corporate governance, and shareholder wealth: Evidence from Korea. Journal of Accounting and Public Policy, 33(5), 470-489.

Costello, A. M., & WITTENBERG‐MOERMAN*, R. (2011). The impact of financial reporting quality on debt contracting: Evidence from internal control weakness reports. Journal of Accounting Research, 49(1), 97-136.

Francis, J., LaFond, R., Olsson, P., & Schipper, K. (2005). The market pricing of accruals quality. Journal of Accounting and Economics, 39(2), 295-327.

Ghafran, C., O'Sullivan, N., & Yasmin, S. (2022). When does audit committee busyness influence earnings management in the UK? Evidence on the role of the financial crisis and company size. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 47, 100467.

Ghorbani, B., Foroghi, D., Amiri, H., & Hashemi, S.A.. (2013). Financial reporting quality and idiosyncratic retuen volatility. Financial Knowledge of Security Analysis (Financial Studies), 6(17), 45-61. (In Persian).

Gorshunov, M. A., Armenakis, A. A., Harris, S. G., & Walker, H. J. (2021). Quad-qualified audit committee director: Implications for monitoring and reducing financial corruption. Journal of Corporate Finance, 66, 101854.

Hasan, A., Aly, D., & Hussainey, K. (2022). Corporate governance and financial reporting quality: a comparative study. Corporate Governance: The International Journal of Business in Society, 22(6), 1308-1326.

Hajiha, z., & Azadzadeh, A. (2019). Audit Committee Characteristics and Financial Statement Comparability with the Moderating Role of Audit Firm Size and Corporate Governance. Financial Accounting Knowledge, 6(3), 95-117. (In Persian).

Hassan, S. U. (2011). Corporate governance and financial reporting quality: A study of Nigerian money deposit banks. Chief Patron Chief Patron.

Johl, S. K., Kaur, S., & Cooper, B. J. (2015). Board characteristics and firm performance: Evidence from Malaysian public listed firms. Journal of Economics, Business and Management, 3(2), 239-243.

Juhmani, O. (2017). Audit committee characteristics and earnings management: The case of Bahrain. International Journal of Accounting and Financial Reporting, 7(1), 11-31.

Kusnadi, Y., Leong, K. S., Suwardy, T., & Wang, J. (2016). Audit committees and financial reporting quality in Singapore. Journal of business ethics, 139, 197-214.

Khajavi, S., Rezaei, G., & Bageri, M. (2021). Investigating the Role of the Board Structureon the Relationship between the Characteristicsof the Audit Committee and the Qualityof Financial Information. Studies of ethics and behavior in accounting and auditing, 1(1), 35-56. (In Persian).

Khanmohammadi, m., & moayedi amoli, h. (2022). Investigating the effects of audit committee characteristics' on the quality of financial statements in tehran stock exchange. Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge, 11(43), 323-335. (In Persian).

Majiyebo, O. J., Okpanachi, J., Nyor, T., Yahaya, O. A., & Mohammed, A. (2018). Audit committee independence, size and financial reporting quality of listed deposit money banks in Nigeria. IOSR Journal of Business and Management, 20(2), 40-47.

Mashayekhi, B., Hasanzadeh, S., Samavat, M., & Nazari, S. (2023). Corporate Social Responsibility Disclosure and Management Opportunism: The Role Moderating of Corporate Governance. Accounting and Auditing Review, 30(3), 560-589. (In Persian).

Mosavi, S. H. N., Shiadeh, E. E., & Azinfar, A. (2022). Effect of Audit Quality on the Relationship Between Audit committee characteristics and financial reporting quality. Advances in Finance and Investment, 5(2), 23-44. (In Persian).

Martínez‐Ferrero, J., Garcia‐Sanchez, I. M., & Cuadrado‐Ballesteros, B. (2015). Effect of financial reporting quality on sustainability information disclosure. Corporate social responsibility and environmental management, 22(1), 45-64.

Nassir Zadeh, F., Askarany, D., Shirzad, A., & Faghani, M. (2023). Audit committee features and earnings management. Heliyon, 9(10), e20825.

Nawafly, A. T., & Alarussi, A. S. (2019). Impact of board characteristics, audit committee characteristics and external auditor on disclosure quality of financial reporting. Journal of Management and Economic Studies, 1(1), 48-65.

Namazi, M., & Rezaie, g. (2015). Examining the impact of accruals quality and information relevance on the agency costs of the companies listed in Tehran Stock Exchange. Empirical Studies in Financial Accounting, 11(44), 37-69. (In Persian).

Nwaobia, A., Kwarbai, J., Olajumoke, J., & Ajibade, A. (2013). Financial reporting quality on investors’ decisions. International Journal of Economics and Financial Research, 2(7), 140-147.

Paulinus, E. C., Oluchukwu, N., & Somtochukwu, O. (2017). Empirical investigation of corporate governance and financial reporting quality of quoted companies in Nigeria. International Journal of Economics, Business and Management Research, 1(5), 117-137.

Rahim, M. F. A., Johari, R. J., & Takril, N. F. (2015). Revisited Note on Corporate Governance and Quality of Audit Committee: Malaysian Perspective. Procedia Economics and Finance, 28, 213-221.

Rainsbury, E. A., Bradbury, M., & Cahan, S. F. (2009). The impact of audit committee quality on financial reporting quality and audit fees. Journal of Contemporary Accounting & Economics, 5(1), 20-33.

Shika, K. Y. u., & Kantiyok, M. D. (2022). AUDIT COMMITTEE AND FINANCIAL REPORTING QUALITY: THE MODERATING EFFECT OF BOARD INDEPENDENCE OF LISTED DEPOSIT MONEY BANKS IN NIGERIA. Gusau Journal of Accounting and Finance, 3(3), 35-35.

Trai, D., Kha, T., Trung, L., & Dung, N. (2018). The Impact of Corporate Governance on Financial Reporting Quality–Empirical Evidence from Vietnam. Paper presented at the International Conference on Accounting and Finance,(December 2018).

Valizadeh Larijani, A., Hosseini, S. A., & Tahmasebi Ashtiyani, M. (2020). The Interaction Impact of Accruals Quality and Corporate Governance Quality on Performance Variability. Accounting and Auditing Review, 27(3), 454-472. (In Persian).

Zulfiati, L., & Fadhillah, I. S. (2019). Effect of Corporate Governance and Financial Reporting Quality on Asymmetry Information. Paper presented at the 5th Annual International Conference on Accounting Research (AICAR 2018).

Zarei, A., & Ghasemi, M. (2016). The Effect of Audit Committee Characteristics on the Financial Statements Quality. Journal of Iranian Accounting Review, 3(12), 43-64. (In Persian).

 

 

 

---

[1] . Shika & Kantiyok

[2] . The Sarbanes–Oxley Act of 2002  (SOX).

[3] . در واقع می‌توان گفت که قانون اس او ایکس در سال 2002 به منظور بهبود اطمینان و دقت و درستی افشای اطلاعات شرکت‌ها جهت محافظت از سرمایه‌گذاران توسط فدرال ایالات متحده آمریکا تصویب شد.

[4] . Martinez ferrero

[5] . Zulfiati & Fadhillah

[6] . Costello & wittenberg moerman

[7] . Newabia et al.

[8] . Bilal  et al.

[9] . Shika & Kantiyok

[10] . Hasan et al.

[11] . Trai et al.

[12] . Majiyebo et al.

[13] . Julhamani 

[14] . Newafly & alurussi

[15] . Rahim et al.

[16] . The upper echelons theory

[17] . The human capital theory

[18] . Bilal et al.

[19] . Bonetti et al.

[20] . The resource dependency theory

[21] . Paulinus et al.

[22] . The stewardship theory

[23] . Post-graduate

[24] . Bajra & cadez 

[25] . Competencies

[26] . Rainsbury et al.

[27] . Nassirzadeh et al.

[28] . منظور از چهاربزرگ (fourbig) چهار موسسه حسابرسی بزرگ جهان یعنی پرایس واترهاوس کوپرز (pwc)، دیلویت (Deloitte)، ارنست اند یانگ (Ernest & Young) و کی‌پی‌ام‌جی (KPMG) است.

[29] . Gorshunov et al.

[30] . Quad-qualified audit committee director: Implications for monitoring and reducing financial corruption

[31] . The Sarbanes–Oxley Act of 2002 (SOX).

[32] . Choi et al.

[33] . Shareholders wealth 

[34] . Cross-sectional length

[35] . Securities & exchange organization (seo.ir)

[36] . Codal (comprehensive database of all listed companies)

[37] . Bhuiyan et al.

[38] . Financial reporting quality (FRQ)

[39] . accruals quality (AQ)

[40] . operating cash flows

[41] . Francis et al.

[42] . Kusnadi et al.

[43] . Board expertise (BOARDEXP)

[44] . Johl, Kaur & cooper

[45] . Almulhim 

[46] . Return on assets (ROA)

[47] . Ghafran et al.

[48] . Variance inflation factor