صلح و دیپلماسی در اسلام: مطالعه فقهی - تاریخی حل منازعات

الموضوعات :

اسماء شهریاری ¹ , مهدی عبدالمالکی ²

1 - دانشجوي دکتری، گروه حقوق بین الملل عمومی، واحد كرج، دانشگاه آزاد اسلامي، کرج، ايران.
2 - گروه حقوق بین الملل، واحد كرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ايران.

تاريخ الإرسال : 10 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1446 تاريخ التأكيد : 06 الإثنين , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 02 الخميس , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: روابط بین‌الملل اسلامی, دیپلماسی پیامبر, فقه اسلامی, حل منازعات, همزیستی مسالمت‌آمیز.,

ملخص المقالة :

صلح و دیپلماسی در اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این موضوع هم از نظر فقهی و هم تاریخی مورد توجه قرار گرفته است. در فقه اسلامی، صلح به عنوان یکی از اصول اساسی برای حفظ و گسترش دین و جامعه اسلامی شناخته می‌شود. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نیز در دوران حیات خود از دیپلماسی و روش‌های مسالمت‌آمیز برای حل و فصل اختلافات و برقراری صلح استفاده می‌کردند. از نظر تاریخی، پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) با استفاده از دیپلماسی و مذاکره، توانستند بسیاری از جنگ‌ها و درگیری‌ها را به صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز تبدیل کنند. یکی از نمونه‌های بارز این رویکرد، پیمان حدیبیه است که با قریش بسته شد و به مدت ده سال صلح و آرامش را برای مسلمانان به ارمغان آورد. همچنین، تاریخچه‌ای از همزیستی مسلمانان با یهودیان و مسیحیان، به ویژه در منشور مدینه و پیمان صلح با مسیحیان نجران، ارائه شده است، نمونه‌های متعددی از پیمان‌ها و صلح‌های مسالمت‌آمیز مانند صلح حدیبیه و پیمان مدینه که نشان‌دهنده اهمیت صلح و دیپلماسی در اسلام است. در اسلام بنا بر اقتضاء شرایط صلح یا جنگ ضرورت می‌یافت و البته در نهایت، اسلام مبارزه با ظلم را تجویز می‌کند تا جهان به صلحی عادلانه دست یابد. استراتژی‌های پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در دیپلماسی و روابط بین‌المللی نشان می‌دهد که دعوت به اسلام همیشه بر جنگ مقدم بوده است. نمونه‌های متعددی از پیمان‌ها و صلح‌های مسالمت‌آمیز مانند صلح حدیبیه و پیمان مدینه نشان‌دهنده اهمیت صلح و دیپلماسی در اسلام است. در نهایت، اسلام مبارزه با ظلم را تجویز می‌کند تا جهان به صلحی عادلانه دست یابد.

المصادر:

1. آجیلی، هادی؛ اسمعیلی اردکانی، علی (1392). درآمدی بر معنا و مفهوم صلح در روابط بین‌الملل؛رویکرد اسلام سیاسی فقاهتی. پژوهش‌های سیاستهای اسلامی. 1 (4)، 105-134.
2. آيتى، محمد ابراهيم (1378). تاريخ پيامبر اسلام. تهران: دانشگاه تهران.
3. ابن هشام، عبدالملک (1369). سیره النبویه. تهران: ادیب مصطفوی.
4. البانی، محمد ناصرالدین (1412ق.). سلسلة الاحادیث الضعیفة و الموضوعة. ریاض: دارالمعارف.
5. المحمدى، رشیدرضا (1414ق.). تفسیر المنار. مصر: دارالمنار.
6. بیدآباد، بیژن (1388). خلاصه اصول روابط بین الملل در اسلام از دیدگاه حکمت در عرفان و تصوف اسلامی (حقوق بین الملل عمومی، سیاست خارجی و دیپلماسی). تهران: انتشارات نور فاطمه.
7. خزائی، احمدرضا (1393). دیپلماسی پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ابزارهای توسعه روابط بین الملل با سایر دولت‌ها. فصلنامه مطالعات روابط بین الملل. 7 (28)، 103-131.
8. رستاخیزباغان، باقر (1403). جایگاه دیپلماسی فرهنگی در صلح سازی و حل و فصل منازعات بین المللی. اولین کنفرانس بین المللی حقوق، علوم سیاسی، سیاست اسلامی و فقه اسلامی. ساري. ايران.
9. شلتوت، محمود (1354). جنگ و صلح در اسلام. ترجمه شريف رحمانی. تهران: انتشارات بعثت.
10. شیخ طوسى، ابوجعفر محمدبن الحسن (1395). التبیان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات اسلامی.
11. شیخ صدوق، ابوجعفر (1389). الخصال. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
12. طبرى، محمد بن جریر (1421 ق.). جامع البیان عن تأویل آى القرآن تفسیر الطبرى. بیروت: دارالکتب العلمیه و داراحیاء التراث العربى.
13. عزیزی، موسی (1391). سیره سیاسی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله). ویژه نامه نقطه پرگار. 1 (1)، 84-96.
14. عمیدزنجانی، عباسعلی (1344). اسلام و همزیستی مسالمت آمیز. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
15. قرآن کریم (1398). ترجمه محمدمهدي فولادوند. تهران: پیام عدالت.
16. مساعدی، علی (1382). سیاست خارجی پیامبر اعظم (ص). قم: انتشارات قم.
17. مکارم شیرازی، ناصر (1380). مجموعة بحوث فقهیه. قم: مدرسة الإمام علي بن أبي طالب (علیه السلام).
18. منتظری، حسینعلی (1374). مبانی فقهی حکومت اسلامی. ترجمه محمود صلواتی. تهران: نشر تفکر.
19. منتظرى، حسینعلى (1409 ق.). دراسات فى ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه. قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
20. نجفی، محمدحسین (1365). جواهرالکلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.