تحلیل اثرات مناطق نمونه گردشگری در توسعه جوامع محلی (مطالعه موردی: روستای قوری قلعه در استان کرمانشاه)

الموضوعات :

داود جمینی ¹ , فرهاد جوان ² , بیتا حیدریان ³

1 - استادیار گروه ژئومورفولوژی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران؛ پژوهشگر پاره وقت پژوهشکده کردستان شناسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
2 - استادیار گروه مدیریت جهانگردی، دانشکدۀ میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه ژئومورفولوژی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

تاريخ الإرسال : 29 الأحد , جمادى الأولى, 1446 تاريخ التأكيد : 24 الأحد , شعبان, 1446 تاريخ الإصدار : 21 الجمعة , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: گردشگری, ژئوتوریسم, توسعه روستایی, اجتماعات محلی, مناطق نمونه گردشگری, روستای قلعه قوری, کرمانشاه,

ملخص المقالة :

مقدمه: در راستای کاهش چالش­های فزاینده سکونتگاه­های روستایی به­ویژه در کشورهای درحال توسعه، توسعه گردشگری گزینه ­ای است که اکثر اندیشمندان بر روی آن اتفاق نظر دارند. ژئوتوریسم از مهم­ترین زیربخش­های صنعت گردشگری است که یکی از اهداف اصلی آن، توسعه جوامع محلی است. منطقه نمونه گردشگری قوری قلعه به واسطه جاذبه‌های طبیعی و انسانی، طی سال­های اخیر همواره پذیرای تعداد قابل توجهی از گردشگران بوده است.

هدف: با توجه به ماهیت ژئوتوریسم، بررسی چگونگی اثرگذاری آن بر ابعاد کلیدی توسعه روستایی و شناسایی عوامل موثر بر توسعه اثرگذاری ژئوتوریسم، هدف اصلی پژوهش حاضر است.

روش‌شناسی تحقیق: به لحاظ روش­شناسی این مطالعه در گروه پژوهش‌های توصیفی ـ تحلیلی قرار دارد. جامعه آماری شامل تمامی فعالان عرصه گردشگری است که در میان آن­ها 119 نفر به صورت کاملاً تصادفی انتخاب شده­اند. ابزار اصلی جهت گردآوری داده­های میدانی، پرسشنامه محقق‌ساخته است که روایی و پایایی آن بر اساس اصول پژوهش­های میدانی مورد بررسی و تأیید قرار گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل داده­ ها، از آمار توصیفی و استنباطی در نرم­افزار SPSS استفاده شد.

قلمرو جغرافیایی پژوهش: این مطالعه در منطقه نمونه گردشگری قوری قلعه (واقع در استان کرمانشاه) انجام گرفته است.

یافته ­ها: یافته­ های پژوهش نشان داد اثرگذاری ژئوتوریسم بر بعد اقتصادی توسعه روستایی با میانگین 928/2، پایین­تر از سطح متوسط بوده و در بعد اجتماعی و زیست­محیطی به­ترتیب با میانگین 31/3 و 337/3، بالاتر از سطح متوسط بوده است. یافته­های بررسی وضعیت کلی اثرگذاری ژئوتوریسم بر جامعه محلی نشان داد میانگین حاصل شده با مقدار 124/3، بالاتر از سطح متوسط بوده است. یافته­های مدل رگرسیونی برازش شده نهایی نشان داد حدود 28 درصد از واریانس متغیر وابسته به­واسطه سه متغیر همکاری فعالانه اهالی در زمینه گردشگری (473/0 = Beta)، حمایت مالی بخش دولتی (429/0 = Beta) و همکاری فعال مدیران روستایی با اهالی روستا (228/0 = Beta) تبیین شده است.

 نتایج: توسعه ژئوتوریسم معلول عوامل مختلفی است و در این میان مشارکت جامعه محلی، حمایت پایدار بخش دولتی و مدیریت روستایی کارآمد، نقش کلیدی را در توسعه ژئوتوریسم ایفا می­نمایند. در مجموع توسعه ژئوتوریسم در گرو مدیریت جامع توسعه ژئوتوریسم در مقاصد گردشگری است.

المصادر:

اسدی کرم، رخساره. (1395). تحلیلی بر شناخت توانمندی‌ها و برنامه‌ریزی راهبردی توسعه گردشگری (مطالعه موردی : روستای نمونه گردشگری دلفارد در شهرستان جیرفت). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 11(37)، 150-125.
https://sanad.iau.ir/Journal/jshsp/Article/1030603/FullText
اکبریان، محمد. (1400). ارزیابی اثرات زیستمحیطی توسعه ژئوتوریسم در جزیره هرمز. پژوهشهای ژئومورفولوژی کمّی، 10(1)، 39-20. https://www.geomorphologyjournal.ir/article_134549.html?lang=fa.
جمینی، داود؛ جوان، فرهاد و حیدریان، بیتا . (1403). شناسایی چالش‌ها و راهکارهای توسعه ژئوتوریسم در سکونتگاه های روستایی منتخب در استان های کردستان، کرمانشاه و همدان. برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 13(51)، 237-215.
https://doi.org/10.22080/jtpd.2024.28159.3943
جمینی، داود؛ سالاری، ممند و شهابی، هیمن. (1396). تبیین اثرات ژئوتوریسم بر توسعه کارآفرینی در روستا ـ شهرِ قوری قلعه با رویکرد معادلات ساختاری. جغرافیا و پایداری محیط، 7(1)، 110-97. https://ges.razi.ac.ir/article_757.html.
خسروی، سمیه. (1391). توانمندیهای ژئوتوریسم در توسعة روستای ابیانه. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی سپهر، 21(84-1)، 47-43.
خسروی، محمود؛ مهدی نسب، مهدی و شفیعی، بهمن. (1392). مکانیابی پهنه های اکوتوریستی شهرستان پلدختر در فصول سال بر اساس GIS با تأکید بر زاویه تابش خورشید. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 8(24)، 71-55.
https://sanad.iau.ir/fa/Article/1032625
دربان آستانه، علیرضا؛ محمدزاده لاریجانی، فاطمه؛ اصفهانی، مجید و غلامی، علی. (1400). نقش گردشگری دانش محور در توسعه جوامع محلی (مطالعه موردی: ژئوپارک قشم). گردشگری و توسعه، 10(1)، 202-189.
https://doi.org/10.22034/jtd.2019.190583.1770
دیوسالار، اسداله. (1392). بررسی نقش ژئوتوریسم در توسعه پایدار فرهنگی شهرهای ساحلی. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 3(8)، 98-79. https://gps.gu.ac.ir/article_5666.html
ذکاوت، میثم؛ مومنیان، آرزو؛ دولتشاهی، زینب و حبیبی، میرسالار. (1403). آینده پژوهی پیشرانهای خلاقانه مدیریت محلی ژئوسایت و ژئوتوریسم در استان لرستان. چشم انداز شهرهای آینده. ۵ (۲)، 199-۱75. http://jvfc.ir/article-1-386-fa.html.
رومیانی، احمد؛ عباس رشید، خدیجه و خادم، فریدون. (1397). ارزیابی حمایت ساکنین روستاهای هدف گردشگری بر توسعه گردشگری پایدار (مطالعه موردی: روستاهای درسجین و گلابر، استان زنجان). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 13(4)، 233-217.
http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_540513.html
شریفي‌نیا، زهرا و استعلاجي، علیرضا. (1396). بررسي پیامدهاي اجتماعي توسعه گردشگري خانه‌هاي دوم (مطالعه موردي: روستاي زیارت(. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 13(1)، 84-69. http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_540505.html.
صبوری، طاهره؛ ثروتی، محمدرضا و جداری عیوضی، جمشید. (1399). تبیین تأثیر توسعه ژئوتوریسم و ایجاد ژئوپارک با تاکید بر شاخص‌های گردشگری پایدار در ناحیه درفک و دیلمان استان گیلان. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 15(1)، 17-1.
http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_672849.html
صفوی، سید راشد؛ اروجی، حسن؛ علیزاده، محمد و زمانیان، احسان. (1398). سنجش و ارزیابی اثرات و ارتباطات بین ژئوتوریسم و توسعۀ روستایی مطالعۀ موردی: روستاهای پیرامون کال سردر در شهرستان طبس. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 9(34)، 173-194.
https://doi.org/10.30488/gps.2020.102609
قادرمرزی، حامد؛ جمینی، داود و جمشیدی، علیرضا. (1394). واکاوی اثرات گردشگری بر توسعه نواحی روستایی مورد: روستای قوری قلعه، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4(14): 127-111. https://serd.khu.ac.ir/article-1-2583-fa.html.
قنبری، ابوالفضل؛ حجازی، میر اسدالله و قنبری، محمد. (1392). ارزیابی توانمندی زمین گردشگری مکان¬های ژئومورفولوژیکی موجود در روستای کندوان. مسکن و محیط روستا، ۳۲ (۱۴۱)، ۱۱۹-۱۰۹. http://jhre.ir/article-1-313-fa.html.
کریم¬پور ریحان، مجید؛ ناصری، حمیدرضا و دانش، عابد. (1398). امکانسنجی پتانسیلهای اکوتوریسم و ژئوتوریسم و تأثیر آن بر افزایش توان اقتصادی مردم بومی مناطق بیابانی (مطالعه موردی: منطقه جنوب گرمسار). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 9(35)، 91-81. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22286462.1398.9.3.30.8.
مختاری، داود. (1393). اصول موضوعه دانش ژئومورفولوژی و جایگاه ژئوتوریسم (نقدی در حوزه دانش ژئومورفولوژی ایران). جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 25(1)، 91-108. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085362.1393.25.1.11.3.
Bellia, C., Pilato, M., & Seraphin, H (2021). Determining tourism drivers and followers: a methodological approach, Anatolia, https://doi.org/10.1080/13032917.2021.1916549.
Carrillo-Hernández, Y. M., Ríos-Reyes, C. A., & Villarreal-Jaimes, C. A. (2024). Geotourism and Geoeducation: A Holistic Approach for Socioeconomic Development in Rural Areas of Los Santos Municipality, Santander, Colombia. Geoheritage, 16(4), 1-26. https://doi.org/10.1007/s12371-024-00974-6.
Carrión-Mero, P., Borja-Bernal, C., Herrera-Franco, G., Morante-Carballo, F., Jaya-Montalvo, M., Maldonado-Zamora, A., Paz-Salas, N., & Berrezueta, E . (2021). Geosites and Geotourism in the Local Development of Communities of the Andes Mountains. A Case Study. Sustainability, 13, no. 9: 4624. https://doi.org/10.3390/su13094624
Chen, P., Clarke, N., & Hracs, B. J. (2022). Urban-rural mobilities: The case of China's rural tourism makers. Journal of Rural Studies, 95, 402-411. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2022.09.017.
Ghaderzadah, H., Dehghani, A., & Jamini, D. (2023). Rural elites; the causes of migration and attracting their participation in the process of rural development with thematic analysis approach (Case Study: Kurdistan Province). Journal of Research & Rural Planning, 12(4), 79-98.
http://dx.doi.org/10.22067/jrrp.v12i4.2309-1087.
Gittins, P., & McElwee, G. (2023). Constrained rural entrepreneurship: Upland farmer responses to the socio-political challenges in England's beef and sheep sector. Journal of Rural Studies, 104, 103141. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2023.103141.
Jamini, D., & Dehghani, A. (2024). An Analysis of Rural Tourism Marketing Indicators (The Case of Quri Qaleh Village, Ravansar County). Journal of Sustainable Rural Development, 8(1), 89-102.
doi: 10.22034/jsrd.2024.446379.1182.
Krasavac, B. C., Radosavljević, K., & Bradić-Martinović, A. (2018). SWOT analysis of the rural tourism as a channel of marketing for agricultural products in Serbia. Економика пољопривреде, 65(4), 1573-1584. doi:10.5937/ekoPolj1804573K.
Liu, C., Dou, X., Li, J., & Cai, L. A. (2020). Analyzing government role in rural tourism development: An empirical investigation from China. Journal of Rural Studies, 79, 177-188.
https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2020.08.046.
Ma, D., Sun, D., & Wang, Z. (2024). Exploring the Rural Revitalization Effect under the Interaction of Agro-Tourism Integration and Tourism-Driven Poverty Reduction: Empirical Evidence for China. Land, 13(1), 60. doi:10.3390/land13010060.
Mariam, K., Singh, M., Yaja, M., & Kumar, A. (2024). Negative perception of the local community towards tourism development. Tourism and hospitality management, 30(1), 15-25.
doi:10.20867/thm.30.1.2.
Nordbø, I. (2022). Female entrepreneurs and path-dependency in rural tourism. Journal of Rural Studies, 96, 198-206. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2022.09.032.
Obradović, S., Stojanović, V., & Lukić, T. (2023). Geotourism and Local Communities: Measuring Residents’ Attitudes Toward Sustainable Tourism in the Fruška Gora National Park. Geoheritage, 15, 90. https://doi.org/10.1007/s12371-023-00860-7.
Ólafsdóttir, R., & Edita, T. (2018). Geotourism: A Systematic Literature Review. Geosciences 8(7), 234. https://doi.org/10.3390/geosciences8070234.
Qu, M., & Zollet, S. (2023). Neo-endogenous revitalisation: Enhancing community resilience through art tourism and rural entrepreneurship. Journal of Rural Studies, 97, 105-114.
https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2022.11.016.
Santi, T. K., Wisnu., Purwasito, A., Watunglawar, B., Mahfud & Widyasari, R. (2024). Development of Geotourism Module Focusing on the Historical Aspects of the Unesco Global Geopark Area (Uggp) Ijen Banyuwangi. Review of Contemporary Philosophy, 23, 330-361.
https://reviewofconphil.com/index.php/journal/article/view/62.
Verma, V., Ahlawat, R., Ghai, M., & Bansal, S. (2024). Rural tourism in Himachal Pradesh in transition: Challenges for regional sustainability. Multidisciplinary Reviews, 7(1), 2024010-2024010.
Wu, B., Geng, B., Wang, Y., McCabe, S., Liao, L., Zeng, L., & Deng, B. (2022). Reverse entrepreneurship and integration in poor areas of China: Case studies of tourism entrepreneurship in Ganzi Tibetan Region of Sichuan. Journal of Rural Studies, 96, 358-368.
https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2022.11.012.
Yang, X. S., & Xu, H. (2022). Producing an ideal village: imagined rurality, tourism and rural gentrification in China. Journal of Rural Studies, 96, 1-10.
https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2022.10.005.