بررسی تاثیر عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی بر عملکرد مالی شرکت با نقش تعدیل کننده کیفیت حسابرسی
الموضوعات :
1 - استادیار گروه حسابداری، واحد نی ریز، دانشگاه آزاد اسلامی، نی ریز، ایران
الکلمات المفتاحية: حاکمیت شرکتی, کیفیت حسابرسی, عملکرد مالی, عوامل اجتماعی, عوامل زیست محیطی,
ملخص المقالة :
هدف: هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی بر عملکرد مالی شرکت با نقش تعدیل کننده کیفیت حسابرسی می‌باشد.
روش‌شناسی: این پژوهش از نظر ماهيت تحليلي-توصيفي است که به بررسی همبستگی بین متغیرها پرداخته شده و از نظر بعد زمانی نیز، از نوع تحقیقات پس رویدادی است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1393 تا 1401 می‌باشد. با روش غربالگری تعداد 101 شرکت به عنوان نمونه پژوهش انتخاب و صورت‌های مالی آنها برای دوره زمانی مذکور مورد بررسی قرار گرفته شده است. دادههاي جمع آوري شده بر اساس متغیرهای مورد بررسی وارد نرم‌افزار EViews شده و در نهایت به تایید یا رد فرضیات تحقیق با استفاده از نتایج حاصله از نرم‌افزارهاي مربوطه پرداخته شده است.
یافته‌ها: نتایج حاصل از آزمون فرضیات بیانگر این است که عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی تأثیر مثبت و معناداری بر عملکرد مالی شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار تهران داشته و کیفیت حسابرسی تأثیر عوامل محیطی، اجتماعی و حاکمیتی را بر عملکرد مالی تعدیل می‌کند.
دانش افزایی: باتوجه به نتایج پژوهش پیشنهاد میشود که شرکت‌ها به منظور بهبود عملکرد مالی خود، ضمن بهبود شاخص‌های زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی، دست به افشای این اطلاعات زده و در راستای ارائه گزارش‌های با دقت و با کیفیت، اهتمام ورزند.
اشرف طالش، سیدهادی، فرساد امان الهی، غلامرضا، کیقبادی، امیررضا، و لشگری، زهرا (1400). تأثیر عملکرد زیست محیطی و مسئولیت اجتماعی بر ارزش بازار: نقش واسطه‌ای عُمر شرکت. دانش حسابداری مالی، 8(3)، 229-267. doi: 10.30479/jfak.2021.14722.2806
امین، وحید، فغانی ماکرانی، خسرو، و ذبیحی زرین کلایی، علی (۱۴۰۰). بررسی نقش تعدیل گری حاکمیت شرکتی در رابطه بین عملکرد پایندگی و عملکرد مالی شرکت. پژوهش های تجربی حسابداری، 11(3)، 1-26. doi: 10.22051/jera.2020.27677.2499
حاجیان نژاد، امین، پورحیدری، امید، و بهارمقدم. (۱۳۹۴). بررسی مشابهت ها، میان چارچوب قابل ارائه برای گزارشگری غیرمالی شرکت‌ها و چارچوب مفهومی حسابداری. دانش حسابداری مالی، 2(2)، 7-32. https://jfak.journals.ikiu.ac.ir/article_1245.html
حسن‌زاده، یارمحمدی، و زلیخا (۱۴۰۳). تأثیر کیفیت حسابرسی بر رابطه بین افشای حاکمیتی، اجتماعی، زیست محیطی (ESG) و سیاست سود سهام پرداختی. حسابداری و بودجه ریزی بخش عمومی، 15(5) ، 91-110.doi: 10.22034/psab.2024.194399
خاک زاد بناب، مهرداد، میرزایی‌صلحی، و آیسان (۱۴۰۱). بررسی تأثیر کیفیت حسابرسی بر عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش در حسابداری و علوم اقتصادی، ۳(6)، 75-82. https://civilica.com/doc/1568843
ذوالفقاری، زهرا، ایزدی نیا، ناصر، و علی احمدی، سعید (۱۴۰۳). نقش تعدیل‌کننده عملکرد غیرمالی بازار محصول در رابطه بین فعالیت‌های محیطی، اجتماعی و راهبری شرکتی با عملکرد مالی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوارق بهادار تهران. پژوهش های تجربی حسابداری، 14(2)، 241-27۲. doi: 10.22051/jera.2024.46225.3202
رمضان احمدی، محمد، آهنگری، عبدالمجید، و حاجب، حمیدرضا (2019). بررسی تأثیر همزمان حاکمیت شرکتی و کیفیت حسابرسی بر کیفیت سود با نقش میانجی ساختار سرمایه و عملکرد مالی. مدیریت دارایی و تامین مالی، 7(1)، 83-102. doi: 10.22108/amf.2018.111931.1274
زندی، آناهیتا و فغانی ماکرانی، خسرو (1397). بررسی تأثیر عملکرد اجتماعی، زیست محیطی(محیطی) و اخلاقی بر عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 7(26)، 145-158. https://www.jmaak.ir/article_12541.html
فخاری، حسین، ملکیان، اسفندیار، و جفایی رهنی، منیر. (1396). تبیین و رتبه بندی مولفه ها وشاخص های گزارشگری زیست محیطی, اجتماعی و راهبری شرکتی به روش تحلیل سلسله مراتبی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار. حسابداری ارزشی و رفتاری، 2(4)، 153-187. doi: 10.29252/aapc.2.4.153
فرجی، امید، حسینی، و جهانی (۱۴۰۲). تأثیر رتبه عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی (ESG) بر ریسک سقوط قیمت سهام با تأکید بر محدودیت مالی. حسابداری مدیریت، 16(57)، 188-202. doi: 10.30495/jma.2023.22630
Abolfazli, P., Nkene Apue Nchama, C., & Lucke-Wold, B. (2024). The impact of gut microbiome on neuro-autoimmune demyelinating diseases. Academia Biology, 2(4). doi: 10.20935/AcadBiol7397
Agyei-Mensah, B. K., & Yeboah, M. (2019). Effective audit committee, audit quality and earnings management: Evidence from the Ghana Stock Exchange. International Journal of Managerial and Financial Accounting, 11(2), 93-112. doi: 10.1504/IJMFA.2019.099765
Alabdullah, T. T. Y., Ahmed, E. R., & Kanaan-Jebna, A. (2022). Corporate governance system and firm financial performance. Acta Scientific COMPUTER SCIENCES Volume, 4(6). https://www.researchgate.net/profile/
Amin, V., Faghani Makrani, K. & Zabihi Zarrinkolaei, A. (2021). Investigating the role of corporate governance moderation in the relationship between corporate sustainability performance and financial performance. Empirical Research in Accounting, 11(3), 1-26. doi: 10.22051/jera.2020.27677.2499 [In Persian]
Arif, M., Sajjad, A., Farooq, S., Abrar, M., & Joyo, A. S. (2021). The impact of audit committee attributes on the quality and quantity of environmental, social and governance (ESG) disclosures. Corporate Governance: The International Journal of Business in Society, 21(3), 497-514. doi: 10.1108/CG-06-2020-0243
Ashraf Talesh, S. H., Farsad Amanollahi, G., Keyghobadi, A. R. & Lashgari, Z. (2021). The impact of environmental performance and social responsibility on market value: the mediating role of company life. Financial Accounting Knowledge, 8(3), 229-267. doi: 10.30479/jfak.2021.14722.2806 [In Persian]
Bacha, S., Ajina, A., & Ben Saad, S. (2021). CSR performance and the cost of debt: does audit quality matter?. Corporate Governance: The International Journal of Business in Society, 21(1), 137-158. doi: 10.1108/CG-11-2019-0335
Chakroun, S., Ben Amar, A., & Ben Amar, A. (2022). Earnings management, financial performance and the moderating effect of corporate social responsibility: evidence from France. Management Research Review, 45(3), 331-362. doi: 10.1108/MRR-02-2021-0126
Dechow, P. M., Sloan, R. G., & Sweeney, A. P. (1996). Causes and consequences of earnings manipulation: An analysis of firms subject to enforcement actions by the SEC. Contemporary Accounting Research, 13(1), 1-36. doi: 10.1111/j.1911-3846.1996.tb00489.x
Fakhari H., Malekian E., & Jafaei Rahni M. (2018). Explaining and ranking of the components and indicators of environmental, social and corporate governance reporting by Analytic Hierarchy Process in the companies listed in Stock Exchange. Journal of Value & Behavioral Accounting, 2(4),153-18. doi: 10.29252/aapc.2.4.153 [In Persian]
Faraji, O., Hosseini, J., & Jahani, S. (2023). The effect of environmental, social and corporate governance (ESG) factor ratings on stock price crash risk with emphasis on financial constraints. Management accounting, 57(16), 179–196. doi: 10.30495/jma.2023.22630 [In Persian]
Firnanti, F., & Pirzada, K. (2019). Company characteristics, corporate governance, audit quality impact on earnings management. Corporate Governance, Audit Quality Impact on Earnings Management (July 12, 2019). Accounting Financial Review, 4(2), 43-49. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3438238
Hajiannejad, A. & Pourheidari, O. (2015). An investigation of similarities between implied framework for corporate non-financial reporting and accounting conceptual framework in terms of: objectives, users and information qualitative characteristics. Financial Accounting Knowledge, 2(2), 7-32. https://jfak.journals.ikiu.ac.ir/article_1245.html [In Persian]
Hamad, H. A., & Cek, K. (2023). The moderating effects of corporate social responsibility on corporate financial performance: Evidence from OECD countries. Sustainability, 15(11), 8901. doi: 10.3390/su15118901
Handayani, N., & Winarningsih, S. (2020). The effect of net profit margin and return on equity toward profit growth. Moneter-Jurnal Akuntansi Dan Keuangan, 7(2), 198-204. https://web.archive.org/web/20210314092637id_/https://ejournal.bsi.ac.id/ejurnal/index.php/moneter/article/download/8701/pdf
Hassanzadeh, A. & Yarmohammadi, Z. (2024). The effect of audit quality on the relationship between governance, social and environmental (ESG) disclosure and dividend policy. Public Sector Accounting and Budgeting, 5(1), 90-110. doi: 10.22034/psab.2024.194399 [In Persian]
Jung, Y. L., & Yoo, H. S. (2023). Environmental, social, and governance activities and firm performance: Global evidence and the moderating effect of market competition. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 30(6), 2830-2839. doi: 10.1002/csr.2518
Khakzad Bonab, M., & Mirzai Solhi, A. (2022). Investigating the impact of audit quality on the financial performance of companies listed on the Tehran Stock Exchange. Research in Accounting and Economic Sciences, 3(6), 75-82. https://civilica.com/doc/1568843
Kalia, D., & Aggarwal, D. (2023). Examining impact of ESG score on financial performance of healthcare companies. Journal of Global Responsibility, 14(1), 155-176. doi: 10.1108/JGR-05-2022-0045
Meckling, W. H., & Jensen, M. C. (1976). Theory of the Firm. Managerial behavior, agency costs and ownership structure, 3(4), 305-360. doi: 10.1007/978-94-009-9257-3_8
Ramazan Ahmadi, M., Ahangari, A. & Hajeb, H. R. (2019). Investigating the simultaneous effect of corporate governance and audit quality on earnings quality with the mediating role of capital structure and financial performance. Asset Management and Financing, 7(1), 83–102. doi: 10.22108/AMF.2018.111931.1274 [In Persian]
Susanto, A. (2019). The impact of environmental accounting information system alignment on firm performance and environmental performance: A case of small and medium enterprises s of Indonesia. International Journal of energy economics and policy, 9(2), 229-236. doi: 10.32479/ijeep.7511
Triyani, A., Setyahuni, S. W., & Kiryanto, K. (2020). The effect of environmental, social and governance (ESG) disclosure on firm performance: The role of CEO tenure. Jurnal Reviu Akuntansi Dan Keuangan, 10(2), 261-270. doi: 10.22219/jrak.v10i2.11820
Vo, X. V., & Ellis, C. (2017). An empirical investigation of capital structure and firm value in Vietnam. Finance Research Letters, 22, 90-94. doi: 10.1016/j.frl.2016.10.014
Zahid, R. A., Khan, M. K., Anwar, W., & Maqsood, U. S. (2022). The role of audit quality in the ESG-corporate financial performance nexus: Empirical evidence from Western European companies. Borsa Istanbul Review, 22, S200-S212. doi: 10.1016/j.bir.2022.08.011
Zandi, A., & Faghani Makrani, K. (2018). Investigating the impact of social, environmental (environmental) and ethical performance on financial performance of companies admitted to the Tehran Stock Exchange. Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge, 7(26), 145-158. https://www.jmaak.ir/article_12541_en.html [In Persian]
Zoalfaghari, Z., Izadinia, N. & Aliahmadi, S. (2024). The moderating role of product market non-financial performance in the relationship between ESG activities and financial performance in listed companies in the Tehran Stock Exchange. Experimental Accounting Research, 2(14),241-272. doi: 10.22051/JERA.2024.46225.3202 [In Persian]
Journal of Accounting & Financial Transparency 2025: 2(4) 65-86
https://doi.org/10.71965/aft.2025.1191949
Research Paper Open Access
Investigating the impact of environmental, social and governance factors on the company's financial performance with the moderating role of audit quality
Roholla Baharloo1,🖂1
1. Assistant Professor, Department of Accounting, Ney.C., Islamic Azad University, Neyriz, Iran.
ARTICLE INFO | ABSTRACT | |
Received: | 29 November 2024 | Purpose: The purpose of this research is to investigate the impact of environmental, social and governance factors on the company's financial performance with the role of moderating audit quality. Methodology: This research is analytical-descriptive in nature, which examines the correlation between variables, and in terms of the time dimension, it is a type of ex-post research. The statistical population of the present study includes the companies listed on the Tehran Stock Exchange for the period of 2014 to 2022. 101 companies were selected as a research sample using the screening method and their financial statements for the period were examined. The collected data, based on the variables under investigation, was entered into EViews software. Ultimately, the research hypotheses were either confirmed or rejected using the results obtained from the relevant software. Findings: The results of the hypothesis test indicate that environmental, social, and governance factors positively and significantly impact the financial performance of companies listed on the Tehran Stock Exchange, while audit quality moderates the influence of these factors on financial performance. Originality: Based on the research findings, it’s recommended that to enhance their financial performance, while improving the environmental, social and governance indicators, companies should start disclosing this information and strive to provide accurate and quality reports.
|
Revised: | 4 January 2025 | |
Accepted: | 8 January 2025 | |
| ||
Keywords: Audit quality, corporate governance, environmental factors, financial performance, social factors
| ||
JEL Classification: G34, Q56, L25
| ||
Cite this paper: Baharloo, R. (2025). Investigating the impact of environmental, social and governance factors on the company's financial performance with the moderating role of audit quality. Journal of Accounting & Financial Transparency, 2(4), 65–86. https://doi.org/10.71965/AFT.2025.1191949 [In Persian] | ||
[1] 🖂 Corresponding Author.
Email Address: Baharonline44@gmail.com
© 2025 the author(s). This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited. The terms on which this article has been published allow the posting of the Accepted Manuscript in a repository by the author(s) or with their consent. |
Introduction
A
s public awareness increases, expectations for non-financial reporting have gradually increased, and societal pressures are expected to lead to the consolidation of non-financial reporting. Changes in social perspectives on accounting are combining with the growth of information literacy, quantitative methods, and behavioral sciences to rapidly impact the current accounting profession. Evidence suggests that most of a successful company's assets are intangible assets such as human capital. However, few companies disclose detailed information about these resources. Users of financial information are increasingly demanding different information on different aspects of a company's performance, and different environmental groups are putting different pressures on companies to provide useful information in different areas. This issue has led to the emergence of new aspects in financial and non-financial reporting of companies, under the title of "corporate social and environmental responsibility" (Hajiannejad & Pourheidari, 2015). In recent years, investors have focused their attention on corporate governance, social and environmental practices. To protect shareholders' resources from material misstatements and errors in financial statements, auditors can improve audit quality to detect earnings management practices and force managers to improve earnings quality. Audit quality, which determines audit performance, is subject to several factors such as the size of the audit firm, expertise and audit tenure (Ramazan Ahmadi et al., 2019). According to auditing theory, the effectiveness of external audits depends on audit quality. Various characteristics have been proposed in previous research to assess auditor competence, including the size of the audit firm. Audit quality increases with the size or brand of an audit firm. Well-known auditors produce higher quality audits to protect their reputational capital and remain independent from their clients (Bacha et al., 2021). Hassanzadeh & Yarmohammadi (2024) investigated the effect of corporate governance, social and environmental disclosure on dividend payments and whether audit quality moderates the relationship between corporate governance, social and environmental disclosure and dividend payments. They used panel data method and EViews software to estimate the research model and test the research hypotheses. The results of their research indicated that corporate governance, social and environmental disclosure has a positive and significant effect on corporate dividend payout. Also, audit quality has a significant moderating role in the relationship between corporate governance, social and environmental disclosure and corporate dividend payout. Jung & Yoo (2023) examined the moderating effect of market competition on environmental, social, and corporate governance activities and firm performance and concluded that there is a positive relationship between environmental, social, and corporate governance activities and market value, and that the relationship between environmental, social, and corporate governance activities and profit margin is linear. Based on what has been said and in accordance with the research topic, the following hypotheses have been formulated:
1) Environmental, Social and Governance (ESG) factors affect corporate financial performance (CFP) in companies that listed on the Tehran Stock Exchange.
2) Environmental, Social and Governance (ESG) factors affect corporate financial performance (CFP) with a moderating role of audit quality in companies listed on the Tehran Stock Exchange.
Methodology
One of the most important steps in conducting any scientific research is its methodology. If research has a very strong theoretical basis and its data is collected accurately and completely, but an appropriate research method is not used to analyze the data, the research results will not be very reliable. For this reason, to reject or not reject the hypotheses of any research, it is necessary to adopt an appropriate research methodology and methodology. It is under these circumstances that the research findings are reliable, and their results can be used for decision-making. The present research is applied in terms of classification based on the purpose. Because the results of this research can be used by companies. Also, this research is analytical-descriptive in nature, which’ll examine the correlation between variables, and in terms of time dimension, it is a type of post-event research. That is, it uses historical information of the companies under study. The statistical population of the present study includes companies listed on the Tehran Stock Exchange for 2014-2022.
The reasons for selecting the statistical population are as follows:
1. Access to the financial information of the mentioned companies is possible.
2. Specific criteria and regulations have been established for accepting and continuing the activities of companies on the stock exchange and their reporting methods, so it seems that the information contained in the financial statements of these companies is of higher quality and their information is more reliable.
3. Information from companies listed on the stock exchange is more reliable due to the application of supervision and the existence of specific regulations.
4. If other information is needed, access to that information is possible.
Due to the large size of the statistical population and the existence of some inconsistencies among the members of the population, we refer only to organizations that have the characteristics of the desired population for selection. Considering the above-mentioned limitations, 101 companies were selected as the research sample from 408 companies through screening and their financial statements for the mentioned period were examined.
To examine the research hypotheses, the two models used in the research of Zahid et al. (2022) will be used.
The first model for the first hypothesis:
Second model for the second hypothesis:
Results
The reliability of the research variables was tested using the Levine, Lin, and Cho test. If the research variables are not stable, it will cause the problem of spurious regression, whether in the case of time series data or in combined data. The test results show that all variables are stable. The presented models are used to test the research hypothesis. Before fitting the models, it is necessary to perform the F-Limer test to examine the use of the fixed-effects panel data method versus the mixed data method for the above models. The results showed that the combined data model is the preferred method.
According to the results and considering the F-statistic obtained as 154.483 and its error level (0.000), it can be claimed that the research model is highly significant overall. Also, considering the adjusted coefficient of determination obtained for this model, which is equal to 0.336, it can be stated that the independent and control variables of the research explain the changes in the dependent variable by more than 0.336. In addition, considering the value of the Durbin-Watson statistic, which is equal to 1.755 and is between 1.5 and 2.5, it can be claimed that there is no first-order autocorrelation between the residuals of the model. The results of the estimation of the first model of the research show that the coefficient of the variable of environmental, social and governance factors is equal to 0.011 and its significance level is equal to 0.049, which is less than 0.05. Therefore, environmental, social, and governance factors have a positive and significant impact on the financial performance of companies listed on the Tehran Stock Exchange, confirming the first hypothesis of this study.
The results, considering the F-statistic of 314.93 and its significance level (0.000), indicate that the research model is highly significant overall. Also, considering the adjusted coefficient of determination for this model, which is 0.337, it can be stated that the independent and control variables explain more than 33.7% of the variation in the dependent variable. In addition, considering the value of the Durbin-Watson test, which is equal to 1.748, it can be claimed that there is no first-order autocorrelation between the residuals of the model. The results of the estimation of the second research model show that the coefficient of the variable of environmental, social and governance factors*audit quality is equal to 0.006 and its significance level is equal to 0.008, which is less than 0.05. This means that the audit quality variable positively and significantly moderates the impact of environmental, social, and governance factors on companies' financial performance; as a result, the second hypothesis of this study is confirmed.
Conclusions
The aim of this study is to investigate the effect of environmental, social and governance factors on the financial performance of the company with the moderating role of audit quality in companies listed on the Tehran Stock Exchange. To achieve the stated objective, two hypotheses were formulated. The results of the estimation of the first model of the research show that the coefficient of the variable of environmental, social and governance factors was equal to 0.011 and its significance level was equal to 0.040, which is less than 0.05. Therefore, environmental, social, and governance factors have a positive and significant impact on the financial performance of companies that are members of the Tehran Stock Exchange, and as a result, the first hypothesis of this study is confirmed. These findings are consistent with the results of Zandi & Faghani Makrani (2018). The significance of this hypothesis was also confirmed in the study of Zahid et al. (2022), but the direction of the relationship was reversed, contrary to the results of this study. This difference could be due to the different statistical populations of the two studies and the role of economic-political factors in the research results. Today, companies are under great pressure from their domestic and foreign shareholders to disclose environmental, social, and governance factors. Therefore, by meeting this need of their stakeholders, companies restore credibility, which ultimately has a positive impact on the company's financial performance. The results of the second model estimation showed that the coefficient of the variable environmental, social and governance factors*audit quality was 0.006 and its significance level was 0.008, which is less than 0.05. This means that the audit quality variable positively and significantly moderates the impact of environmental, social and governance factors on the financial performance of companies; as a result, the second hypothesis of this study is confirmed. This finding is consistent with the results of the study by Zahid et al. (2022). According to the agency theory proposed by Meckling & Jensen (1976), auditing is a vital method to reduce information asymmetry, curb opportunistic behaviors, and enhance ESG performance. Therefore, the higher the quality of auditing, the more accurate and reliable financial reporting will be, and the more selfish and opportunistic behaviors of managers will be reduced, resulting in improved financial and non-financial reporting performance.
Data Availability Statement
The data that support the findings of this study are available from the corresponding author, upon reasonable request.
Acknowledgements
The author would like to thank all reviewers in the present study.
Ethical Considerations
The author avoided data fabrication, falsification, plagiarism, and misconduct.
Funding
This research did not receive any specific grant from funding agencies in the public, commercial, or not-for-profit sectors.
Conflict of Interest
The author declares no conflict of interest.
مقاله پژوهشی
بررسی تأثیر عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی بر عملکرد مالی شرکت با نقش تعدیل کننده کیفیت حسابرسی
۱. استادیار گروه حسابداری، واحد نی ریز، دانشگاه آزاد اسلامی، نی ریز، ایران.
چکیده | اطلاعات مقاله | |
هدف: هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی بر عملکرد مالی شرکت با نقش تعدیل کننده کیفیت حسابرسی می‌باشد. روش‌شناسی: این پژوهش از نظر ماهيت تحليلي-توصيفي است که به بررسی همبستگی بین متغیرها پرداخته شده و از نظر بعد زمانی نیز، از نوع تحقیقات پس رویدادی است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1393 تا 1401 می‌باشد. با روش غربالگری تعداد 101 شرکت به عنوان نمونه پژوهش انتخاب و صورت‌های مالی آنها برای دوره زمانی مذکور مورد بررسی قرار گرفته شده است. دادههاي جمع آوري شده بر اساس متغیرهای مورد بررسی وارد نرم‌افزار EViews شده و در نهایت به تایید یا رد فرضیات تحقیق با استفاده از نتایج حاصله از نرم‌افزارهاي مربوطه پرداخته شده است. یافته‌ها: نتایج حاصل از آزمون فرضیات بیانگر این است که عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی تأثیر مثبت و معناداری بر عملکرد مالی شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار تهران داشته و کیفیت حسابرسی تأثیر عوامل محیطی، اجتماعی و حاکمیتی را بر عملکرد مالی تعدیل می‌کند. دانش افزایی: باتوجه به نتایج پژوهش پیشنهاد میشود که شرکت‌ها به منظور بهبود عملکرد مالی خود، ضمن بهبود شاخص‌های زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی، دست به افشای این اطلاعات زده و در راستای ارائه گزارش‌های با دقت و با کیفیت، اهتمام ورزند.
| 09/09/1403 | تاریخ دریافت: |
15/۱۰/۱۴۰3 | تاریخ بازنگری: | |
19/۱۰/۱۴۰3 | تاریخ پذیرش: | |
| ||
کلیدواژه‌ها: حاکمیت شرکتی، کیفیت حسابرسی، عملکرد مالی، عوامل اجتماعی، عوامل زیست محیطی
| ||
طبقه‌بندی موضوعی: G34, Q56, L25
| ||
استناد: بهارلو، روح اله (1403). بررسی تأثیر عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی بر عملکرد مالی شرکت با نقش تعدیل کننده کیفیت حسابرسی. حسابداری و شفافیت مالی، 2(4)، ۶۵-۸۶. https://doi.org/10.71965/aft.2025.1191949
| ||
تاریخ پذیرش: 00/
[1] 🖂 نویسنده مسئول.
پست الکترونیکی: Baharonline44@gmail.com
|
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited. The terms on which this article has been published allow the posting of the Accepted Manuscript in a repository by the author(s) or with their consent. |
مقدمه
با افزایش آگاهی‌های عمومی، به تدریج توقعات از گزارشگری غیرمالی نیز افزایش یافته است و انتظار می‌رود فشارهای جامعه، به انسجام گزارشگری غیرمالی منجر شود. تغییرات در دیدگاه های اجتماعی حسابداری با رشد دانش اطلاعات و روش‌های مقداری و علوم رفتاری ترکیب میشود تا با شتاب، حرفه حسابداری کنونی را تحت تأثیر قرار دهد. بنابر شواهد موجود، بیشتر دارایی‌های یک شرکت موفق را دارایی‌های نامشهودی چون سرمایه انسانی تشکیل می‌دهند. با این حال تعداد کمی از شرکت‌ها، اطلاعات تفصیلی راجع به این منابع منتشر می‌کنند. همواره استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی خواهان اطلاعات متفاوتی در ابعاد مختلف عملکرد شرکت می‌باشند و گروه‌های مختلف حافظان محیط زیست، فشارهای متفاوتی را در جهت ارائه اطلاعات کاربردی در زمینه‌های مختلف به شرکت‌ها وارد می‌نمایند. این موضوع سبب پیدایش جنبه‌های جدیدی در گزارشگری مالی و غیرمالی شرکت‌ها، تحت عنوان مسئولیت اجتماعی و زیست محیطی شرکت‌ها گردیده است (حاجیان نژاد و همکاران، 1394).
مسئولیت شرکت‌ها در رابطه با اجتماع و محیط زیست به نقش شرکت‌ها در جامعه پرداخته و تاکید مجددی بر نقش حسابداری، به عنوان یگانه راه حل برای محاسبه هزینه‌هایی که شرکت‌ها و واحدهای تجاری به محیط پیرامونی خود وارد می‌کند، عمل می‌نماید. حسابداری اجتماعی از دیدگاه سنتی خود که تنها وظیفه واحد تجاری را ایجاد سود برای سهامداران می‌دانست فاصله گرفته و واحدهای تجاری را برای هزینه‌هایی که به محیط زیست تحمیل می‌کنند، مسئول می‌شناسد (اشرف و همکاران، 1400).
در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاران توجه خود را به شیوه‌های حاکمیتی، اجتماعی و زیست محیطی شرکت‌ها معطوف کرده‌اند. حسابرسان برای حفظ منابع سهامداران در مقابل تحریف‌ها و اشتباه‌های با اهمیت صورت های مالی می‌توانند با بهبود کیفیت حسابرسی، اعمال مدیریت سود را کشف و مدیران را به بهبود کیفیت سود وادار کنند. کیفیت حسابرسی که تعیین کننده عملکرد حسابرسی است، تابع عوامل متعددی از قبیل اندازه موسسه حسابرسی، تخصص و دوره تصدی حسابرسی است (رمضان احمدی و همکاران، 1398). حفظ و رشد جایگاه شرکت در بازارهای رقابتی مستلزم پایداری در رشد عملکرد شرکت می‌باشد، مدیران برای بهبود عملکرد شرکت نیازمند ابزاری هستند تا از مشکلات شرکت آگاه شوند و پیشنهادهای مناسب جهت کسب آمادگی برای همپوشانی با تغییرات مستمر بهره‌مند گردند. حسابرسی یکی از روش‌هایی است که به صورت مستقل و بی‌طرفانه عملکرد شرکت را بررسی نموده و نتایج آن را به ذینفعان گزارش می کند. امروزه تأثیرگذاری کیفیت حسابرسی بر بهبود نرخ رشد پایدار عملکرد شرکت‌ها با هدف موفقیت در بازار رقابتی محصول به عنوان یک مسئله اساسی برای مدیران تبدیل شده است. همچنین پیش بینی میشود که محیط رقابتی موجب افزایش تمایل شرکت‌ها به بهبود کیفیت حسابرسی شود. بر اساس نظریه نمایندگی، حسابرسی یک روش حیاتی برای کاهش نابرابری اطلاعات، مهار رفتار فرصت طلبانه، و افزایش عملکرد افشای محیطی، اجتماعی و حاکمیتی است. کیفیت حسابرسی به عنوان ظرفیت حسابرسان برای کشف و افشای اشتباهات جدی تعریف می‌کند. میزان اظهار نظر حسابرسی مناسب توسط حسابرس همان چیزی است که به عنوان «کیفیت» حسابرسی از آن یاد میشود. حسابرسی بهتر منجر به گزارشگری مالی دقیق‌تر، قابل اعتماد بودن بیشتر و رفتارهای خودخواهانه کمتر میشود (آگی منسا و همکاران، 2019). بر اساس تئوری حسابرسی، اثربخشی حسابرسی خارجی منوط به کیفیت حسابرسی است. ویژگی‌های مختلفی در تحقیقات قبلی برای ارزیابی شایستگی حسابرسان، از جمله اندازه مؤسسه حسابرسی پیشنهاد شده است. کیفیت حسابرسی با اندازه یا برند یک موسسه حسابرسی افزایش می‌یابد. حسابرسان معروف برای محافظت از سرمایه شهرت خود و مستقل ماندن از مشتریان خود، حسابرسی با کیفیت بالاتری تولید می‌کنند (باچا و همکاران، 2021).
با توجه به آنچه بیان شد اگرچه پژوهش‌های متعددی در رابطه با تأثیرات افشای حاکمیتی اجتماعی و زیست محیطی در ایران انجام شده است، اما در رابطه با ارتباط افشای حاکمیتی اجتماعی و زیست محیطی و عملکرد مالی با نقش تعدیلگری کیفیت حسابرسی پژوهش‌های متعددی صورت نگرفته است. در این مطالعه هدف اصلی پاسخ به این سوالات است که آیا کیفیت حسابرسی بر رابطه بین عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی1 و عملکرد مالی شرکت2 در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران موثر است یا خیر؟ و اینکه آیا کیفیت حسابرسی ارتباط بین عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی و عملکرد مالی شرکت را تعدیل می‌کند؟ لذا با توجه مطالعات صورت گرفته و مطالب گفته شده پژوهش حاضر به بررسی تأثیر عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی بر عملکرد مالی شرکت با نقش تعدیل کننده کیفیت حسابرسی در شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار تهران می‌پردازد.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
اندازه‌گیری عملکرد مالی به شاخصی تبدیل شده است که توسط سرمایه‌گذاران برای ارزیابی یک شرکت که توسط ارزش سهام آن در بورس اوراق بهادار منعکس میشود، استفاده میشود. هر چه عملکرد شرکت بهتر باشد، سرمایه‌گذاران بازده بیشتری کسب خواهند کرد. معمولاً سرمایه‌گذاران به دنبال شرکت‌هایی با بهترین عملکرد می‌گردند که در آن سرمایه خود را سرمایه‌گذاری می‌کنند (هندایانی و همکاران، 2020).
عملکرد مالی شرکت نتیجه بسیاری از تصمیمات فردی است که به طور مداوم توسط یک مدیریت شرکت گرفته میشود عملکرد مالی تعیین کننده قیمت سهام در بازار سهام خواهد بود. هر چه عملکرد مالی بهتر باشد، قیمت سهام نیز بالاتر می‌رود. هر چه قیمت سهام بالاتر باشد، ارزش شرکت بالاتر است. عملکرد مالی شرکت جنبه‌ای است که شرکت باید حفظ کند تا قیمت سهام خود را بالا نگه دارد و برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته شده است (وو و الیس، 2017).
مفهوم پایداری در شیوه های تجاری معاصر در حال افزایش است. طبق تعریف، پایداری سازمانها را ملزم می‌کند تا اهداف پولی و رشد شرکت‌ها را بدون تضعیف آگاهی اجتماعی و اکولوژیکی حفظ کنند. در انطباق با افزایش بار بین‌المللی برای پاسخگویی به اهداف توسعه پایدار، چندین شرکت مدرن شروع به تمرکز اصلی بر روی روش‌های سازمانی مبتنی بر محیط زیست کرده‌اند (سوزانتو و میریانی، 2019).
بقای شرکت تنها به بهبود عملکرد شرکت بستگی ندارد، بلکه به توجه همه ذینفعان شرکت از جمله محیط زیست بستگی دارد. تصمیم مدیر عامل در مورد افشای اجتماعی نه تنها بر سرمایه‌گذاری به عنوان تلاش برای افزایش ارزش شرکت، بلکه به عنوان تعامل شرکت با محیط زیست متمرکز است (تریانی و همکاران، 2020).
حاکمیت شرکتی از طریق مالکیت مدیریتی، مالکیت نهادی، اندازه هیئت مدیره و استفاده از کمیته حسابرسی، با هدف به حداقل رساندن وقوع شیوه های مدیریت سود است. علاوه بر این، اجرای یک حسابرسی با کیفیت بالا نیز انتظار می‌رود فعالیت‌های مدیریت سود را به حداقل برساند. گفته میشود که یکپارچگی صورت‌های مالی زمانی بهبود می‌یابد که یک حسابرس واجد شرایط و مستقل حسابرسی را انجام داده باشد. بنابراین، شرکت‌ها به خدمات حسابرسان واجد شرایط و حرفه‌ای برای کاهش فرصت مدیریت برای انجام اقدامات نامطلوب برای به حداکثر رساندن سود شخصی خود متکی هستند (فرنانتی و همکاران، 2019).
بر اساس تئوری نمایندگی، مکانیسم‌های حاکمیت شرکتی برای کاهش هزینه‌های نمایندگی از طریق هماهنگ کردن منافع مالی مدیران اجرایی با توجه به ذینفعان از طریق تعیین غرامت و مزایای آنها، انتصاب یک هیئت مدیره مستقل برای نظارت بر رفتار مدیریت، و تعیین یک هیئت مدیره مستقل مورد نیاز است (عبدالله و همکاران، 2022). افشای مسئولیت اجتماعی شرکت نه تنها برای سهامداران و مدیریت مهم است، بلکه از نظر کارمندان، مشتریان، سرمایه‌گذاران، نمایندگان، اعتباردهندگان، محیط زیست، جامعه و سایر ذینفعان هنگام تصمیم‌گیری تجاری بسیار مهم است. انطباق با سیاست‌های مسئولیت اجتماعی یک محرک کلیدی برای افزایش عملکرد شرکت و به دست آوردن اهمیت سرمایه‌گذار در نظر گرفته میشود (حمد و چک، 2023). وجود مکانیزم حاکمیت شرکتی مؤثر، کیفیت افشای محیطی را بهبود می‌بخشد و اطلاعات محیطی شفاف‌تر و قابل اعتمادتری را ارائه می‌دهد. افشای بهتر همچنین مشکلات نمایندگی و عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیر و ذینفعان را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، هیئت مدیره به عنوان جزء اصلی سازوکار حاکمیت شرکتی، تصمیم‌گیری و نظارت بر اجرای استراتژی‌ها و سیاست‌های شرکت‌ها از جمله مسائل زیست محیطی را برای اطمینان از رعایت قوانین و مقررات زیست محیطی شرکت‌ها اتخاذ می‌کند. بنابراین، انتظار می‌رود که شرکت‌هایی با مکانیزم حاکمیت شرکتی مؤثر، عملکرد زیست‌محیطی بهتری از خود نشان دهند و این امر شرکت‌ها را به افشای افشای محیطی با کیفیت بالاتر سوق می‌دهد. به عبارت دیگر، مکانیسم حاکمیت شرکتی مؤثر، عملکرد زیست‌محیطی را بهبود می‌بخشد و این امر الهام بخش مدیریت شرکت‌ها برای ارائه افشای محیطی بهتر خواهد بود.تخصیص منابع شرکت به سیاست‌های سازگار با محیط‌زیست، اجتماعی و حاکمیتی که مورد استقبال سرمایه‌گذاران و جامعه به طور کلی است، چالش‌ها و معضلات جدیدی را برای مدیریت و سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند و اولویت‌های جدیدی را در سرمایه‌گذاری و شرکت تعیین می‌کند.
خاک زاد بنات (1401) به بررسی پژوهشی با عنوان بررسی تأثیر کیفیت حسابرسی بر عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخت. شکست‌های عمده شرکت‌ها و سایر فروپاشی‌هایی از این قبیل که در سراسر جهان رخ داده است، نگرانی‌هایی را در مورد اطمینان از شیوه‌های گزارش‌دهی مالی توسط شرکتهای پذیرفته شده در بورس را ایجاد کرده است. این امر تعدادی از نهادهای نظارتی و حرفه‌ای در جهان را برانگیخت تا به فکر اصلاحاتی باشند که گزارشگری مالی را شفاف‌تر می‌کنند و در نتیجه عملکرد و کیفیت حسابرسی را افزایش می دهند. بنابراین، این مطالعه مهر تاییدی است بر تأثیر مستقیم کیفیت حسابرسی بر عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران نتایج نشان می‌دهد که حق‌الزحمه حسابرسی رابطه مثبت و غیرمعناداری با بازده دارایی‌ها دارد. این بدان معناست که اگر مبلغ پرداختی به حسابرسان بابت انجام خدمات حسابرسی کاهش یابد، عملکرد مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران افزایش می‌یابد.
امین و همکاران (1400) به بررسی پژوهشی با عنوان بررسی نقش تعدیلگری حاکمیت شرکتی در رابطه بین عملکرد پایندگی و عملکرد مالی شرکت پرداختند. هدف این پژوهش مطالعه تأثیر برخی مکانیزم‌های حاکمیت شرکتی بر عملکرد پایندگی شرکتی، تأثیر عملکرد پایندگی شرکتی بر عملکرد مالی شرکت و همچنین تأثیر تعدیل‌کنندگی حاکمیت شرکتی بر رابطه میان عملکرد پایندگی شرکتی و عملکرد مالی شرکت می‌باشد. نتایج حاکی از آن است که سطح حاکمیت شرکتی رابطه مثبت و معناداری با پایندگی شرکتی دارد. همچنین نتایج نشان داد که سطح حاکمیت شرکتی بالاتر می‌تواند تأثیر عملکرد پایندگی شرکتی را بر بازده دارایی‌ها و نسبت کیوتوبین شرکت افزایش دهد. به طور کلی سطح حاکمیت شرکتی بالاتر موجب افزایش عملکرد پایندگی شرکتی می‌گردد، که این امر موجب تشدید اثر مثبت عملکرد پایندگی شرکت بر عملکرد مالی و ارزش شرکت میشود. زیرا شرکتی که به طور مؤثر رهبری میشود، پایبند به اصول اخلاقی و مسئولیت اجتماعی است و به الزامات زیست محیطی متعهد است و می‌تواند در ایجاد عملکرد مالی بلندمدت، پایدار باشد.
زاهد و همکاران (2022) به بررسی پژوهشی با عنوان نقش کیفیت حسابرسی در رابطه عملکرد مالی شرکت با عوامل محیطی، اجتماعی و حکمرانی: شواهد تجربی از شرکتهای اروپای غربی پرداختند. این تحقیق نقش میانجی کیفیت حسابرسی را در رابطه بین عوامل محیطی، اجتماعی و حکمرانی و عملکرد مالی شرکت در کشورهای اروپای غربی بررسی می‌کند. این نتایج نشان می‌دهند که عوامل محیطی، اجتماعی و حکمرانی اثر منفی معنی‌داری بر عملکرد شرکت دارد، همانطور که توسط بازده دارایی‌ها اندازه‌گیری شده است، از فرضیه مبادله‌ای پشتیبانی می‌کند که در آن سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های محیطی، اجتماعی و حکمرانی هزینه کسب و کار را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، اثر معکوس عوامل محیطی، اجتماعی و حکمرانی بر عملکرد مالی در شرکت‌هایی که توسط توسط شرکتهای حسابداری بیگ فور تایید می‌شوند، مشهودتر است. با این حال، عوامل محیطی، اجتماعی و حکمرانی اثر مثبت معنی‌داری بر درآمد دارد که نشان دهنده این است که مشتریان بیشتر به شرکت‌هایی جذب می‌شوند که در عوامل محیطی، اجتماعی و حکمرانی سرمایه‌گذاری می‌کنند.
حسن زاده و یارمحمدی (1403) این موضوع را مورد بررسی قرار دادند که افشای حاکمیتی، اجتماعی و زیست‌محیطی چه تأثیری بر پرداخت سود سهام شرکت‌ها دارد و آیا کیفیت حسابرسی ارتباط بین افشای حاکمیتی، اجتماعی و زیست‌محیطی و پرداخت سود سهام شرکت را تعدیل می‌کند. از روش پنل دیتا و نرم‌افزار EViews برای برآورد مدل پژوهش و آزمون فرضیات پژوهش استفاده نمودند. نتایج پژوهش آنها بیانگر این بود که افشای حاکمیتی، اجتماعی و زیست‌محیطی، تأثیر مثبت و معناداری بر پرداخت سود سهام شرکت‌ها دارد. همچنین کیفیت حسابرسی نقش تعدیل‌گر معنی‌داری در رابطه بین افشای حاکمیتی، اجتماعی و زیست‌محیطی و پرداخت سود سهام شرکت دارد.
فرجی و همکاران (1402) در پژوهشی تحت عنوان تأثیر رتبه عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی بر ریسک سقوط قیمت سهام با تأکید بر محدودیت مالی نمونه‌ای مشتمل بر 129 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در بازه زمانی 139۹-139۳ انتخاب و آزمون شده است. نتایج با استفاده از روش رگرسیون چندگانه نشان می‌دهد که با افزایش رتبه‌بندی عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی، ریسک سقوط قیمت سهام کاهش پیدا می‌کند. علاوه بر این، رتبه‌بندی عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی با تاخیر یک ساله بر معیار چولگی منفی بازده سهام تأثیری ندارد. اما نوسان پایین به بالا قیمت سهام را کاهش می‌دهد. همچنین، افزایش وقفه دو ساله رتبه‌بندی عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی، تأثیر عمده‌ای بر کاهش ریسک سقوط قیمت سهام ندارد. محدودیت مالی بر رابطه بین رتبه‌بندی عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی و چولگی منفی بازده سهام تأثیر معناداری دارد. اما بر رابطه رتبه‌بندی عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی و نوسان پایین به بالا تأثیری ندارد.
ذوالفقاری و همکاران (1403) در پژوهشی تحت عنوان نقش تعدیل کننده عملکرد غیرمالی بازار محصول در رابطه بین فعالیت‌هاي محیطی، اجتماعی و راهبري شرکتی با عملکرد مالی در شرکت‌هاي پذیرفته شده در بورس اوارق بهادار تهران به بررسی میزان تأثیر فعالیت‌هاي محیطی، اجتماعی و راهبري شرکتی بر عملکرد مالی با در نظر گرفتن نقش تعدیل‌کنندگی عملکرد غیرمالی بازار محصول در شرکت‌هاي پذیرفته شده در بورس اوارق بهادار تهران بین سالهاي 1396 تا 1401 پرداخته‌اند. در پژوهش مذکور با استفاده از روش حذف سیستماتیک، 147 شرکت انتخاب شد. به منظور آزمون فرضیه‌ها، از نرم افزار ایویوز و روش رگرسیون دادههاي ترکیبی چند متغیره استفاده شده است. یافته‌هاي پژوهش نشان داد بین فعالیت‌هاي زیست محیطی، اجتماعی و راهبري شرکتی با عملکرد مالی در شرکت‌هاي پذیرفته شده در بورس اوارق بهادار تهران رابطه مثبت وجود دارد. همچنین عملکرد غیرمالی بازار محصول داراي نقش تعدیل کننده بر رابطه بین فعالیت‌هاي زیست محیطی، اجتماعی و راهبري شرکتی و عملکرد مالی می‌باشد.
کالیا و آگراوال (2023) به بررسی تأثیر نظام راهبري شرکتی، مسئولیت اجتماعی و زیست محیطی بر عملکرد مالی شرکت‌هاي بخش سلامت پرداختند و تأثیر بعد کلی و همچنین تأثیر اجزاي سه گانه نظام راهبري شرکتی، مسئولیت اجتماعی و زیست محیطی بر عملکرد مالی شرکت‌ها را مورد مطالعه قرار دادند. یافته‌هاي پژوهش نشان داد که در کشورهاي توسعه یافته، نظام راهبري شرکتی، مسئولیت اجتماعی و زیست محیطی بر عملکرد مالی تأثیر مثبت داشته لیکن در کشورهاي درحال توسعه تأثیر منفی دارد.
جانگ و یو (2023) به اثر تعدیل کننده رقابت بازار بر فعالیت‌هاي زیست محیطی، اجتماعی و راهبري شرکتی و عملکرد شرکت پرداختند و به این نتیجه رسیدند که رابطه‌اي مثبت بین عملکرد فعالیت‌هاي زیست محیطی، اجتماعی و راهبري شرکتی و ارزش بازار وجود دارد، همچنین رابطه بین عملکرد فعالیت‌هاي زیست محیطی، اجتماعی و راهبري شرکتی و حاشیه سود خطی است.
عارف و همکاران (2021) به بررسی پژوهشی با عنوان تأثیر ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر کیفیت و کمیت افشای محیطی، اجتماعی و حاکمیتی پرداختند. هدف این تحقیق تعیین تأثیر فعالیت و استقلال کمیته حسابرسی بر کیفیت و کمیت افشای محیطی، اجتماعی و حاکمیتی برای شرکتهای بخش انرژی در استرالیا است. هدف این مقاله درک این موضوع است که چگونه ویژگی‌های کمیته حسابرسی مانند فراوانی جلسات، و تعداد مدیران مستقل بر انطباق با دستورالعمل‌های ابتکار گزارش‌دهی جهانی و مقدار افشای محیطی، اجتماعی و حاکمیتی تأثیر می‌گذارند. نتایج نشان‌دهنده تأثیر مثبت معنادار فعالیت و استقلال کمیته حسابرسی بر سطح انطباق با دستورالعمل‌های ابتکار گزارش‌دهی جهانی است که نشان‌دهنده تأثیر مطلوب ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارش‌دهی محیطی، اجتماعی و حاکمیتی است.
فرضیه‌های پژوهش
فرضیه دوم: عوامل زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی بر عملکرد مالی شرکت با نقش تعدیل کننده کیفیت حسابرسی در شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار تهران تأثیرگذار است.
روش‌شناسی پژوهش
یکی از مهم ترین مراحل انجام هر تحقیق علمي، روش انجام آن است. اگر یک تحقیق از مبانی نظری بسیار قوی برخوردار باشد و داده های آن به صورت دقیق و کامل گردآوری شده باشند، اما از روش تحقیق مناسبی برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده نشده باشد، نتایج تحقیق چندان قابل اتکا نخواهند بود. به همین دلیل، برای رد یا عدم رد فرضیات هر تحقیق، لازم است که شیوه و روش تحقیق مناسب اتخاذ شود. در این شرایط است که یافته های تحقیق قابل اتکا بوده و می‌توان از نتایج آن برای تصمیم‌گیری استفاده کرد. تحقيق حاضر از نظر دسته‌بندي بر مبناي هدف، کاربردي است. چراکه نتايج حاصل از این پژوهش مي‌تواند مورد استفاده شرکت‌ها قرار گيرد. همچنین این پژوهش از نظر ماهيت تحليلي - توصيفي است که به بررسی همبستگی بین متغیرها خواهد پرداخت و از نظر بعد زمانی نیز، از نوع تحقیقات پس رویدادی است. یعنی از اطلاعات تاریخی شرکتهای مورد بررسی استفاده می کند. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران برای دوره زمانی سال‌های 1393 تا 1401 می‌باشد. دلایل انتخاب جامعه آماری به شرح زیر می‌باشد:
1. دسترسی به اطلاعات مالی شرکتهای مذکور امکان‌پذیر است.
2. معیار و ضوابط خاصی برای پذیرفتن و ادامه فعالیت شرکت‌ها در بورس و نحوه گزارشگری آنها وضع شده است بنابراین به نظر می‌رسد اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی این شرکت‌ها از کیفیت بالاتری برخوردار بوده و اطلاعات آنها مطمئن‌تر است.
3. اطلاعات شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار به دلیل اعمال نظارت و وجود مقررات خاص از قابلیت اتکای بیشتری برخوردار است.
4. در صورت نیاز به سایر اطلاعات، دسترسی به آن اطلاعات میسر است.
با توجه به محدودیت‌های فوق‌الذکر، از تعداد 408 شرکت به روش غربالگری تعداد 101 شرکت به عنوان نمونه پژوهش انتخاب و صورت‌های مالی آنها برای دوره زمانی مذکور مورد بررسی قرار گرفت. به منظور بررسی فرضیات تحقیق، از دو مدل مورد استفاده در پژوهش زاهد و همکاران (2022) استفاده شد.
مدل دوم برای فرضیه دوم:
متغیرهای مدل‌های فوق به صورت زیر تعريف شده‌اند:
جدول 1. تعریف متغیرهای مدل پژوهش | |
متغیر | تعریف |
CFP | عملکرد مالی |
ESG | گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی |
DA | کیفیت حسابرسی |
Lev | اهرم مالی |
عملکرد مالی شرکت اصطلاحی است که برای بخشی یا تمام فعالیت‌های یک شرکت در یک دوره با ارجاع به تعدادی استاندارد مانند هزینه‌های گذشته پیش‌بینی‌شده بر اساس کارایی، مسئولیت‌پذیری یا مسئولیت‌پذیری مدیریت و موارد مشابه استفاده میشود (امین و همکاران، 1400). از دو پارامتر مختلف یعنی بازده دارایی (ROA) و درآمد فروش شرکت‌ها برای اندازه گیری عملکرد مالی شرکت (CFP) استفاده می‌گردد. بازده دارایی‌ها، نسبت سود خالص به کل دارایی‌ها و فروش است. درآمد فروش، لگاریتم طبیعی فروش خالص برای یک سال می‌باشد (چاکروم و همکاران، 2020). در این تحقیق از بازده دارایی‌ها استفاده شده است.
در این پژوهش برای محاسبه میزان گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی از الگو ی وزنی که فخاری و همکاران (1396) برای سنجش میزان گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی شرکتهای فعال در بازار سرمایه ایران ارائه دادند، استفاده میشود. بدین صورت که بر اساس چک لیست پژوهش مذکور، گزارشات هیئت مدیره به دقت مورد تحلیل قرار گرفته و در صورت وجود هر شاخص برای آن امتیاز 1 و در غیر این صورت امتیاز صفر در نظر گرفته میشود. الگوی وزنی مورد استفاده در این پژوهش (بر گرفته از پژوهش فخاری و همکاران، 1396) به شرح زیر است:
ESG: نماینگر نمره میزان گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی
E: نمایانگر نمره بعد زیست محیطی؛ S: نمایانگر نمره بعد اجتماعی؛ G: نمایانگر نمره بعد حاکمیتی است.
کیفیت حسابرسی (DA) فرایندی است که باعث میشود تا حسابرسی به نحو کارایی انجام شود تا حسابرسان مبنای بهتری جهت اظهارنظر نسبت به صورت‌های مالی داشته باشند. شاخص مورد نظر برای اندازه‌گیری کیفیت حسابرسی، سطح اقلام تعهدی اختیاری می‌باشد. اندازه و بزرگی سطح اقلام تعهدی اختیاری، نشانه‌ای از موفقیت مدیران در مدیریت سود طی یک سال می‌باشد. به منظور ارزیابی اقلام تعهدی اختیاری از مدل تعدیل شده جونز استفاده شده است. جونز تفاوت سود و وجوه نقد حاصل از عملیات را به عنوان اقلام تعهدی شناسایی می‌کند (دچو و همکاران، 1996).
:TA جمع کل اقلام تعهدی شرکت i در سال t.
E: سود خالص قبل از اقلام غیر مترقبه شرکت i در سال t.
CFO: وجوه نقد حاصل از فعالیت‌های عملیاتی شرکت i در سال t.
شاخص مورد نظر برای اندازه گیری کیفیت حسابرسی، سطح اقلام تعهدی اختیاری (DA) می‌باشد. به منظور محاسبه اقلام تعهدی اختیاری ابتدا باید اقلام تعهدی غیر اختیاری از طریق فرمول زیر محاسبه شود:
NDA: اقلام تعهدی غیر اختیاری در سال t برای شرکت i
A: جمع دارایی‌ها در سال t برای شرکتi
ΔREV: تغییرات درآمد فروش طی سال t برای شرکتi
ΔREC: تغییرات حساب‌ها و اسناد دریافتنی طی سال‌های 1-t تا t برای شرکت i
PPE: میزان اموال، ماشین آلات و تجهیزات شرکت i در سال t
در صورتی که اقلام تعهدی غیر اختیاری از جمع کل اقلام تعهدی کسر گردد، اقلام تعهدی اختیاری حاصل خواهد شد. بنابراین اقلام تعهدی اختیاری به صورت زیر محاسبه میشود:
اندازه شرکت (Size): از لگاریتم کل دارایی‌های شرکت حاصل میشود.
اهرم مالی (LEV): از تقسیم جمع بدهی‌های کوتاه مدت و بلندمدت به جمع دارایی‌های شرکت به دست می‌آید.
در این تحقیق براي جمع آوري اطلاعات مبانی نظري و ادبیات تحقیق از روش کتابخانه‌اي استفاده میشود که از کتب لاتین و فارسی، پایان نامه‌ها و به خصوص مقالات لاتین و مجلات معتبر استفاده شده است. اطلاعات مورد نیاز از طریق بررسی صورت‌های مالی سازمانها و سایت‌های اطلاع‌رسانی گردآوری میشود. در این پژوهش از روش پانل و مدل رگرسیونی استفاده شده است. دادههاي جمع‌آوري شده با استفاده از نرم افزار Excel پس از اصلاحات و طبقه‌بندي لازم بر اساس متغیرهای مورد بررسی وارد نرم افزار Eviews شده و تجزیه و تحلیل‌هاي نهایی انجام گردید و در نهایت به تایید یا رد فرضیات تحقیق با استفاده از نتایج حاصله از نرم‌افزارهاي مربوطه پرداخته شده است.
یافته‌های پژوهش
در جدول زیر، نتایج آمار توصیفی متغیرهای تحقیق نشان داده شده است. جدول 2 آمار توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش را نشان میهد که بیانگر پارامترهای توصیفی برای هر متغیر به صورت مجزاست.
جدول 2. آمار توصیفی متغیرهای تحقیق | ||||||
متغير | تعداد مشاهدات | ميانگين | ميانه | بیشینه | کمینه | انحراف معيار |
عملکرد مالی | 909 | 115/0 | 101/0 | 621/0 | 789/0- | 133/0 |
گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی | 909 | 478/6 | 663/6 | 204/7 | 000/0 | 660/0 |
کیفیت حسابرسی | 909 | 259/0 | 037/0 | 914/10 | 996/0- | 343/6 |
اهرم مالی | 909 | 615/0 | 620/0 | 333/1 | 096/0 | 194/0 |
اندازه شرکت | 909 | 725/13 | 593/13 | 739/18 | 031/10 | 453/1 |
با استفاده از آزمون لوین، لین و چو پایایی متغیرهای پژوهش مورد آزمون قرار گرفت. در صورتی که متغیرهای تحقیق پایا نباشند؛ چه در مورد داده‌های سری زمانی و چه در داده‌های ترکیبی باعث بروز مشکل رگرسیون کاذب خواهد شد. نتایج آزمون نشان می‌دهد که تمامی متغیرها پایا هستند. نتایج این آزمون در جدول شماره 3 ارائه شده است.
جدول 3. نتایج آزمون پایایی متغیرها | ||
متغیرها | آماره‌ی آزمون لوین، لین و چو | سطح معناداری |
عملکرد مالی | 926/6- | 000/0 |
گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی | 379/42- | 000/0 |
کیفیت حسابرسی | 241/15- | 000/0 |
اهرم مالی | 848/8- | 000/0 |
اندازه شرکت | 218/4- | 000/0 |
همان طور که ملاحظه میشود متغیرهای تحقیق در سطح اطمینان 99 درصد پایا هستند. بنابراین، می‌توان پارامترها را بدون نگرانی از کاذب بودن آنها برآورد کرد.
برای آزمون فرضیه پژوهش از مدل‌های ارایه شده استفاده می‌گردد. قبل از برازش مدل‌ها لازم است تا آزمون F لیمر به منظور بررسی استفاده از روش دادههاي تابلویی با اثرات ثابت در مقابل روش دادههاي ترکیبی براي مدل‌های مزبور انجام شود. نتایج حاصل آزمون F لیمر برای مدل‌های موردنظر در جدول 4 نشان داده شده است.
جدول4. نتایج آزمون F لیمر برای مدل‌های پژوهش | |||
مدل | آماره | احتمال | روش پذیرفته شده |
اول | 858/7 | 192/0 | روش الگوی تلفیقی |
دوم | 678/7 | 280/0 | روش الگوی تلفیقی |
همانطور که در جدول بالا نیز قابل مشاهده است، الگوی داده‌های تلفیقی روش ارجح است. تخمين مدل‌های پژوهش در جداول 5 و 6 با روش دادههاي تلفیقی نشان داده شده است.
جدول 5. نتایج حاصل از برآورد مدل اول پژوهش | |||
متغیر | ضریب متغیر | آماره تی | سطح معنی‌داری |
| 145/0 | 185/3 | 002/0 |
گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی | 011/0 | 970/1 | 049/0 |
اهرم مالی | 399/0- | 351/21- | 000/0 |
اندازه شرکت | 010/0 | 115/4 | 000/0 |
ضریب تعیین | 338/0 |
| |
ضریب تعیین تعدیل شده | 336/0 |
| |
آماره ی دوربین-واتسون | 755/1 |
| |
آماره ی F | 483/154 |
| |
احتمال آماره ی F | 000/0 |
| |
جدول 6. نتایج حاصل از برآورد مدل دوم پژوهش | |||
متغیر | ضریب متغیر | آماره تی | سطح معنی‌داری |
| 147/0 | 208/3 | 001/0 |
گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی | 010/0 | 138/3 | 007/0 |
کیفیت حسابرسی | 047/0 | 113/3 | 007/0 |
کیفیت حسابرسی * گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی | 006/0 | 792/2 | 008/0 |
اهرم مالی | 400/0- | 402/21- | 000/0 |
اندازه شرکت | 010/0 | 218/4 | 000/0 |
ضریب تعیین | 340/0 | ||
ضریب تعیین تعدیل شده | 337/0 | ||
آماره ی دوربین-واتسون | 748/1 | ||
آماره ی F | 314/93 | ||
احتمال آماره ی F | 000/0 | ||
[1] . Environmental, social and governance
[2] . Company's financial performance
