بررسی فقهی و حقوقی جدال سیاست و حقوق
الموضوعات :خلیل خسروی 1 , فرید آزادبخت 2 , مهدی حاتمی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
3 - دانشیار، گروه حقوق، دانشگاه کردستان، دانشگاه آزاد اسلامی، کردستان، ایران.
الکلمات المفتاحية: سیاست, حقوق, جدال,
ملخص المقالة :
این مقاله به جدال حقوق و سیاست از منظر فقهی و حقوقی پرداخته است. یادکرد پیوند تمامی دانش های اجتماعی و ارتباط ارگانیک آنها با یکدیگر، پیش درآمد بحث را صورت داده است. پاسخ به شبهه ها و انگاره هایی چون: برون دینی بودن مفاهیم حقوقی و سیاسی در کاربرد امروزین آن و همچنین دوگانگی زبان دین و حقوق و تحول مفهوم حق از معنای اخلاقی که در دنیای قدیم داشته – یعنی حق بودن – به مفهوم نوین آن در عصر جدید – که همانا حق داشتن است و نگاه درونی دینی را بر نمی تابد – نخستین مبحث این مقاله است. در بخش دیگر، مبانی مشترک حقوق و سیاست و منابع مشترک این دو مورد بررسی ونگاه تطبیقی قرار گرفته اند. در مبانی مشترک حقوق و سیاست، تمایز یا وحدت ذاتی انسان ها در آفرینش ومسئله خیرخواهی یا شرارت پیشگی انسان، از دیدگاه فیلسوفان سیاسی همانند افلاطون، ارسطو، منتسکیو، توماس هابز، جان لاک، ژان ژاک روسو و برتراند راسل بررسی شده است. در منابع مشترک حقوق و سیاست نیز، همسانی و ناهمسانی های دیدگاه های فلسفه سیاسی با قرآن مورد مطالعه قرار گرفته است، در فلسفه سیاست و فلسفه حقوق، اراده برتر حاکم، یا اراده مشترک دولت ها منبع اصلی است، و در نظام حقوقی – سیاسی الهی، اراده خداوند منبع اصلی است که در شرایع آسمانی (=کتاب) و گفته های رهبرانی که دریافت کنندگان و مفسران و مجریان آن شرایع هستند، یا به تعبیر دیگر، قرآن و سنت، تجلی می یابد. منابع فرعی نیز همچون عقل و عرف در کنار این دو، مطرح هستند. در پایان این نوشتار، قلمرو مشترک حقوق و سیاست مورد اشاره قرار گرفته است.
1. منتسکیو، روح القوانین، ترجمه علی اکبر مهتدی، چاپ هشتم، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1362، 116. 2. قنواتی، جلیل، نظام حقوقی ا سلام، مرکز جهانی علوم اسلامی، قم، 1377، 17. 3. ماهنامه بازتاب اندیشه در مطبوعات روز ایران، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، شماره 33، گفتگو با محمد راسخ؛ حق و تکلیف در عصر قدیم و جدید، 15ـ14. 4. جعفری، محمدتقی، بررسی و نقد افکار راسل، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1364، 195، به نقل از: مقالات غیرمشهور. 5و6. سروش، عبدالکریم، دانش و ارزش؛ پژوهشی در ارتباط علم و اخلاق، انتشارات باران، تهران، 1359، 33. 7. افلاطون، جمهوریت، 46. 8. مایکل ب. فاستر، خداوندان اندیشه سیاسی، ترجمه علی امینی، چاپ دوم، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1362، ج2، بخش 1، 3ـ152. 9. همان. 10.ویل دورانت، تاریخ تمدن، ترجمه صفدر تقی زاده و ابوطالب صارمی، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران، 1371، 8/643. 11. مایکل ب. فاستر، خداوندان اندیشه سیاسی، جلد2، قسمت اول، صفحه154. 12. ویل دورانت، تاریخ تمدن، 8/463و 469. 13. همان. 14. فروغی، محمدعلی، سیر حکمت در اروپا، انتشارات زوار، تهران، 1344، جزء3، 199 و 201. 15. همان. 16. برایان ردهد، اندیشه سیاسی افلاطون، تانانو، ترجمه مرتضی کافی و اکبر افسری، انتشارات آگاه، تهران، 1373، 190. 17. همان. 18. راسل، برتراند، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریابندری، چاپ دوم، نشر پرواز، تهران، 1365، 190. 19. همان. 20. منتسکیو، روح القوانین، 416. 21. همان، 405. 22. همان، 409؛ مایکل ب. فاستر، خداوندان اندیشه سیاسی، ج2، قسمت دوم، 324. 23. مایکل ب. فاستر، خداوندان اندیشه سیاسی، جزء 2، قسمت دوم، 333. 24. همان، 348، 352 و 351. 25. همان. 26. همان. 27. فروغی، محمدعلی، سیر حکمت در اروپا، جزء 3، 144. 28. طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، چاپ اول، شرکت سهــامی انتشـار، تهران، 1345، 3/144. 29. فصلنامه علوم سیاسی، مؤسسه آموزش عالی باقرالعلوم، قم، سال اول، شماره 2، پاییز سال 1377، صفحه22، گفت وگو با آیت الله محمدهادی معرفت. 30.راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ماده «بین». 31. کاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق، 188. 32. طبـاطبـایی، سیـد محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسه مطبوعـاتی اسمـاعیلیـان، 1393ق، 2/232. 33. قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، ماده «عرف».
