فلسفه صلح: کاوشی در متافیزیک صلح فارابی
الموضوعات : کاوش های عقلی"
قاسمعلی کوچنانی
1
,
محمدمهدی داور
2
,
ریحانه صادقی
3
1 - دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه، دانشگاه مموریال نیوفاندلند، سنت جونز، نیوفاندلند و لابرادور، کانادا.
3 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران
الکلمات المفتاحية: فارابی, فلسفه صلح, متافیزیک صلح, صلح, سعادت,
ملخص المقالة :
با تأمل در فلسفه مدنی فارابی علیالخصوص در کتاب الملّة و سیاست مدنیّة، میتوان به مفاهیم گوناگونی برخورد که یکی از این مفاهیم فلسفه صلح یا متافیزیک صلح است. اگر بخواهیم مسائل مطرح شده فارابی در این دو کتاب را به صورت چارچوب و محورهای تشکیلدهنده فلسفه صلح فارابی بیان کنیم، باید اذعان کنیم که تمامی مسائل مربوط در پنج محور خلاصه میگردند: 1. چیستی فلسفه صلح (موضوع و غایت فلسفه صلح)؛ 2. وجوب وجود صلح در جامعه؛ 3. ضامن صلح؛ 4. منبع صلح آفرینی؛ 5. سعادت: ضلع نهایی فلسفه صلح فارابی. بنابراین، با بررسی این پنج محور در فلسفه مدنی فارابی، میتوان از مفهومی به نام فلسفه صلح و متافیزیک صلح سخن راند و همچنین این مفهوم را به عنوان یک نظریه فلسفی به جهان اندیشه عرضه کرد و از سوی دیگر، میتوان استخراج این مفهوم را در سایر آراء اندیشمندان نیز دنبال کرد. همچنین، مفهوم فلسفه صلح قابلیت گسترش به عنوان یک فلسفه مضاف را نیز دارد. بر این اساس، جستار پیش و رو علاوه بر بررسی این پنج محور، به چنین مفهومی در فلسفه فارابی دست پیدا کرده است که دلالت بر پویایی علم مدنی ابونصر فارابی نیز دارد.
1. قرآن کریم.
2. آذرکسب، سیدمحمدرضا و نادیا مفتونی. (1402). «راهبرد تعلیمی فارابی در برقراری صلح جهانی»، فلسفه و کلام اسلامی، 1(56)، 9-23. https://doi.org/10.22059/jitp.2023.347992.523374
3. ابن تیمیه، أحمد بن عبد الحليم. (1995 م). مجموع الفتاوی، تحقیق عبد الرحمن بن محمد بن قاسم، المدينة النبوية: مجمع الملك فهد لطباعة المصحف الشريف.
4. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1375). الاشارات و التنبیهات، قم: نشرالبلاغه.
5. ابن سینا، حسین بن عبدالله (بی¬تا). الهیات دانشنامه علائی، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
6. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1929م). تدابیر المنازل و السیاسات الأهلیة، تحشیه: جعفر نقدی، بغداد: مجلة الرشد.
7. ابن سینا (بی¬تا). عیون الحکمة، بیروت: دارالقلم.
8. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد. به اهتمام عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران - دانشگاه مک گیل.
9. امامی کوپایی، امیرحسین، عدالت¬نژاد، سعید و رضا نجف¬زاده. (1398). «سَنجه فلسفی جهاد: فارابی»، تاریخ و تمدن اسلامی، 15(2)، 33-70. https://doi.org/10.30495/jhcin.2020.15550
10. امامی کوپایی، امیرحسین. (1399). «مدینۀ مسالمه، فاضله یا جاهله؟ درنگی بر نمونه‌ای از فارابی‌پژوهی معاصر»، اندیشه سیاسی در اسلام، 23، 7-22.
11. امامی کوپایی، امیرحسین. (1400). «نظریه جنگ عادلانه فارابی»، تاریخ و تمدن اسلامی، 17(3)، 95-128. https://doi.org/10.30495/jhcin.2021.19114
12. جوینی، ابوالمعالی. (1997 م). البرهان في أصول الفقه. تحقیق صلاح بن محمد بن عويضة، بیروت: دار الكتب العلمية بيروت.
13. جمشیدی، محمدحسین. (1396). «بررسی و تبیین مقوله صلح در نظریه مدینه المسالمه (شهرصلح) فارابی و نظریه صلح پایدارکانت»، جستارهای سیاسی معاصر، 8(25)، 1-28. https://doi.org/10.30465/cps.2017.2938
14. رازی، فخرالدین. (1997 م). المحصول، تحقیق طه جابر فياض العلواني، چاپ سوم، بیروت: مؤسسة الرسالة.
15. شاطبی، ابراهیم بن موسى. (1997 م). الموافقات. تحقیق مشهور بن حسن آل سلمان، قاهره: دار ابن عفان.
16. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم (1981 م). الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة، تحشیه سیدمحمد حسین طباطبائی، بیروت: دار إحياء التراث العربي.
17. غزالی، ابوحامد محمد. (بی¬تا). المستصفی من علم الأصول. تصحیح ابراهیم محمد رمضان، بیروت: شرکة دار الأرقم بن أبي الأرقم.
18. فارابی، ابونصر. (1995 م). تحصیل السعادة، تحقیق علی بوملحم، بیروت: دار ومكتبة الهلال.
19. فارابی، ابونصر. (1390). «التنبیه علی سبیل السعادة»، فارابی و راه سعادت، به کوشش قاسم پورحسن، مقدمه و ترجمه نواب مقربی، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
20. فارابی، ابونصر. (1358). سیاست مدنیّه، ترجمه سیدجعفر سجادی، تهران: انجمن فلسفه ایران.
21. فارابی، ابونصر. (1991 م). کتاب الملة و نصوص أخرى، (محقق: محسن مهدی)، بیروت: دارالمشرق.
22. فارابی، ابونصر. (بی¬تا). المنطقیات، تحقیق محمدتقی دانش¬پژوه، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
23. فاضل لنکرانی، محمدجواد. (1402). نگاهی به مقاصدالشریعة، (مقرر: مهدی اعلایی)، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
24. مجلسی، محمدباقر. (1403 ق). بحار الأنوار، قم: مؤسسة الوفاء.
25. محسنی، محمدسالم و حبیب¬الله احسانی (1396). «تشبه به خدا؛ غایت نهایی فلسفه»، معرفت، شماره 232، 15-24.
26. مدرسی چهاردهی، مرتضی. (1353). «اندیشه صلح از نظر فارابی و فلاسفه غرب»، وحید، 12(132)، 754-757.
27. Locke, J., (1823). Two Treatises of Government, London: Printed for Thomas Tegg; W. Sharpe and Son; G. Offor; G. and J. Robinson; J. Evans and Co.: Also R. Griffin and Co. Glasgow; and J. Gumming, Dublin.
