بررسی مقایسه ای مقولات الهیاتی، شناختی و آئینی گاهان با یسنا
الموضوعات :
زهرا شهبازی
1
,
مجتبی زروانی
2
1 - دانشجوی دکتری ادیان و عرفان، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - استاد، گروه آموزشی ادیان و عرفان، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: گاهان, یسنا , آئین, الهیات, خرد,
ملخص المقالة :
ساختار دینی و الهیاتی گاهان دارای مختصاتی ویژه است که از مهمترین آنها میتوان به یکتاپرستی، خردگرایی انسانی تحت لوای خرد الهی و درونی شدن آیین و مناسک اشاره کرد. یکی از بارزترین ویژگیهای گاهان، تاکید بر احراز دانایی است تا جایی که صفت خردمند یا مزدا، بعنوان اصلیترین صفت الوهیت مورد پرستش در گاهان ملاحظه میگردد و انسان تنویر یافته با خرد اهورایی به انبازی با الوهیت برای حفظ جهان آفرینش و گسترش احکام و نوامیس الهی بر زمین (اشه) مجاهده میکند. تاکید بر خرد و خودآگاهی اشراقی در گاهان تا به آنجاست که هر گونه عمل کدر کننده آگاهی همچون نوشیدن هوم و تهییجهای نفسانی که منجر به خونریزی و قربانی میشود مذموم تلقی میگردد. اوستای جدید بویژه بخش غیر گاهانی یسنا، نشان از تغییراتی در نظام دینی و الهیاتی دارد که میل بازگشت به سنن و معتقدات پیشازردشتی در آن منعکس است. بررسیها نشان میدهد مسئله آئین و مناسک در یسنای غیرگاهانی اهمیت قابل توجهی پیدا میکند و از منظر الهیاتی نیز پرستش الوهیت متشخص و متعدد بر خلاف مفاهیم تجریدی و رویکرد توحیدی گاهان ، به آن راه یافته است. هر چند یسنا بعنوان یکی از متون آئینی دین زرتشت سعی دارد تا شکل زندگی فردی و جمعی مزدیسنان را مطابق با آموزههای گاهان قوام دهد ، لیکن در پارهای موارد با وامگیری از مرده ریگ مناسک و باورهای پیشازردشتی در تضاد با آن قرار میگیرد.
