مطالعه تطبیقی عیب مبیع قبل از قبض در فقه اسلامی و حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین المللی کالا
الموضوعات :نضهت صنیعی 1 , علی چهکندی نژاد 2 , سید محمد رضوی 3
1 - واحد بیرجند
2 - استادیار گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی،دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند،بیرجند،ایران
3 - هیئت علمی رشته فقه و حقوق دانشگاه دولتی بیرجند
الکلمات المفتاحية: عیب مبیع, قبض, فقه اسلامی, حقوق ایران , کنوانسیون بیع بین المللی کالا,
ملخص المقالة :
مطابق ماده 388 ق.مدني هرگاه مبيع قبل از تسليم ناقص شود مشتري حق فسخ دارد. مشتري مي‌تواند بيع را به استناد خيار تبعض صفقه فسخ كند. مطابق ماده 425 قانون مدني هر گاه قبل از قبض مبيع معيوب شود مشتري خيار عيب دارد (عيبي كه بعد از بيع و قبل از قبض در مبيع حادث شود در حكم عيب سابق است. در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا (1980 وین) و حقوق ایران، با شرایطی برای مشتری حق فسخ وجود دارد. سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا بایع حق دارد با رفع عیب مبیع، مانع اعمال حق فسخ مشتری شود؟ در کنوانسیون، به صراحت حق رفع عیب کالا پذیرفته شده است. مواد 37 و 48 کنوانسیون حق رفع عیب کالا از سوی بایع فروشنده را مطرح کرده‌اند. ماده 37، به اصطلاح کالا قبل از موعد مقرر می‌پردازد و ماده 48 نیز به رفع عیب کالا بعد از موعد مقرر اشاره می‌نماید. در حقوق ایران، در بحث خیار عیب، حق رفع عیب مبیع پیش‌بینی نشده است، لیکن قانون‌گذار در ماده 478 قانون مدنی در مبحث مربوط به اجاره، رفع عیب عین مستأجره قبل از اعمال خیار را در صورتی که به مستأجر ضرری نرسد پذیرفته است. هرچند در حقوق ایران به حق رفع عیب مبیع اشاره‌ای نشده است. اما با توجه به رویه تجاری داخلی، وحدت ملاک ماده 478 قانون مدنی، اصل لزوم قراردادها و حاکمیت اراده و با در نظر گرفتن قاعده لاضرر و تکمیلی بودن احکام مربوط به خیار عیب می‌توان حق رفع عیب کالا را برای فروشنده در صورت معیوب بودن مبیع پذیرفت. قانون مدنی ایران در ماده ۳۸۷ مانند دیگر مباحث بیع، پیروی از فقه امامیه نموده است. حکم تلف مبیع قبل از قبض نزد فقهای امامیه اِجماعی است.
منابع
آل‌کاشف‌الغطاء، محمدحسین، تحریرالمجله، باب خیارات، ج 1، تهران، انتشارات نجاح، بی‌تا
احمدزاده بزاز، سیدعبدالمطالب؛ قبولی درافشان، سیدمحمدهادی، درنگی مقایسه ای بر قاعده تلف مبیع قبل از قبض در ماده 387 قانون مدنی، فصلنامه حقوق اسلام و غرب، شماره 2، 1396
امامی، سیّدحسن، حقوق مدنی، ج 1، تهران، کتابفروشی اسلامیه، چاپ بیستم، 1398
انصاری، مرتضی، مکاسب، قم، انتشارات دهاقانی، قم، 1376
بررا گرف و دیگران، تفسیری بر حقوق بیع بین‌المللی، ج 2، ترجمه مهراب داراب‌پور، کتابخانه گنج دانش، چاپ اول، 1374
حلی (علامه)، تذکرة الفقها، ج 1، چاپ سنگی، بی‌تا.
صفایی، حسین، مرتضی عادل، محمود کاظمی، و اکبر میرزانژاد جویباری، حقوق بیع بین‌المللی با مطالعه تطبیقی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1384
طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، حاشیه مکاسب، ج 1، قم، چاپ سربی در 2 مجلد
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، ج 5، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم، 1383
گرایلی، محمدباقر؛ کرمی، فرزانه، بررسی تطبیقی رفع عیب کالا در حقوق ایران و کنوانسیون بین المللی کالا (وین 1980)، دوفصلنامه مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، شماره 29: 66-45، 1393
موسوی خمینی روح‌الله (امام خمینی). تحریر الوسیله، ج 2، ترجمه علی اسلامی، چاپ اول، قم، انتشارات اسلامی، 1370
میرزانژاد جویباری، اکبر، تأثیر درخواست تعمیر کالا از سوی فروشنده در اعمال حق فسخ خریدار، پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران، شماره 1، 1385
میرزای قمی، جامع الشتات، ج 1، تهران، انتشارات رضوان، چاپ اول، بی‌تا
Benjamin, Sale of Goods, 15th ed., London, Sweet & Maxwell, 1977.
Chengwei liu, (2005), specific performance: perspectives from the CISG, UNIDROIT principles, pecl and case law,available at http: cisg.law.pace. edu/cisg/biblio/chengwei3.htm
Schelechtrim, peter, 1998p.commentarr on the UN convention on the international sale of goods (cisg) 2th.published by oxford
White and Summer, Handbook on the Law under the Uniform Commercial Code, 2nd ed, West Publication, 1980, sec: 8-4; John Honnold, John, Uniform Law for International Sales, Kluwer and Taxation Publisher, 1982-1983.
