خط مشی مدیریت توسعه فرهنگی در صدر اسلام

الموضوعات :

محمدطاهر آچاک ¹ , ربابه پورجبلی ² , صمد عابدینی ³

1 - دانشجوی دکتری، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.
2 - استادیار، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
3 - استادیار، گروه جامعه شناسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

تاريخ الإرسال : 09 الإثنين , جمادى الأولى, 1446 تاريخ التأكيد : 23 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1446 تاريخ الإصدار : 25 الخميس , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: توسعه, توسعه ی فرهنگی, اسلام, مدل اسلامی توسعه, صدر اسلام,

ملخص المقالة :

موضوع تغییر و حرکت به‌سوی پیشرفت و توسعه، حس فطری انسان است و ایده­ی تمام ادیان و مکاتب بشری، موضوع تغییر بوده است. هدف این پژوهش مطالعه و بررسی مدل مدیریت اسلامی در حوزه توسعه­ فرهنگی است. مبانی نظری پژوهش در راستای نظریه­های ماکس­وبر و امیل­دورکیم، درباره­ی نقش و کارکرد دین و دیدگاه متفکّران مسلمان مثل فارابی و ابن خلدون و غیره در مورد اثر­گذاری و نقش اسلام در تغییر و تحولات زندگی بشر که با بهره­گیری از روشِ تحقیق تحلیل محتوا و تحلیل اسنادی - تاریخی اقدام شده است. جامعه­ی آماری این پژوهش، آیات قرآن و احادیث نبوی و وقایع و رویدادهای صدر اسلام است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که 60 درصد آیات قرآن و 45 درصد احادیث نبوی، مرتبط با مقوله و مفهوم توسعه فرهنگی است و در بررسی اسناد و رویدادهای تاریخی صدر اسلام نیز بیشترین توجه به موضوع فرهنگ و توسعه فرهنگی بوده که با محوریت مؤلفه‌ها و شاخص­های ارزش و جایگاه علم، اصلاح عقاید، پرورش اخلاق و تدوین آداب‌ورسوم شکل‌گرفته و در قالب تمدن اسلامی نمایان شد.

المصادر:


- ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا(1390)، جامعه شناسی توسعه، تهران: انتشارات کیهان.
- اسکات، جولی و هال، آیرین(1382)، دین و جامعه شناسی، ترجمه افسانه نجاریان، اهواز: نشر رسش
- ببی، ارل(1392)، روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه رضا فاضل، تهران:انتشارات سمت.
- بنا، حسن(۱۳۸۸)، پیام بیداری،ترجمه مصطفی اربابی،تهران: نشر احسان
- پژوهنده، محمد حسین، توسعه فرهنگی و فرهنگ توسعه در اسلام، نشریه پژوهشهای اجتماعی اسلامی، شماره 30، مهر و آبان 1380.
- توسلی، غلام¬عباس(1372)، جامعیت مفهوم توسعه، تهران: انتشارات سمت
- رشیدی، حسن(1395)، نگرش جامعه شناختی به توسعه و بایسته های هویتیآن، تهران: نشر سخنوران.
- ساروخانی، باقر(1388)، روشهای تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی
- ستوده، هدایت الله،(۱۳۸۹)، تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام از فارابی تا شریعتی،تهران: ندای اریانا.
- سیدمن، استیون(1393) ، کشاکش آرا در جامعه شناسی، ترجمه هادی جلیلی، تهران:نشر نی.
- سید وکیل، محمد(۱۳۸۰)، اسلام ایین رشد و ترقی،ترجمه عمر قادری،تهران: نشر احسان
- شها، عبدالرحمن(۱۳۸۲)، حقوق بشر در اسلام،ترجمه هیبت الله نژندی منش،تربت جام: نشر احمد جام
- صلابی، علی(۱۳۸۷)، الگوی هدایت،ترجمه گروه فرهنگی انتشارات حرمین، زاهدان: انتشارات حرمین
- طبری، محمد بن جریر(۱۳۶۲)، تاریخ طبری، ترجمه ابولقاسم پاینده، تهران: انتشارات اساطیر
- غزالی، محمد(۱۳۷۸)، اخلاق اسلامی،ترجمه دکتر محمود ابراهیمی،تهران: نشر احسان
- غضبان، منیر محمد(۱۳۸۱)، خط مشی سیاسی در سیره نبوی، ترجمه عمر قادری،تهران: نشر احسان
- فیرحی، داود(۱۳۸۹)، قدرت،دانش و مشروعیت در اسلام(دوره میانه)،تهران: نشر نی
- قرضاوی، یوسف(۱۳۹۰)، دانش و دینداری،ترجمه عبدالعزیز سلیمی‌ - تهران: ‌نشر احسان
- قطب، سید(۱۳۸۷)، مبانی تفکر اسلام،ترجمه ابوبکر حسن زاده،تهران: نشر احسان
- قطب، سید(۱۳۶۹)، آینده در قلمرو اسلام،ترجمه سید علی خامنه ای،تهران: نشر فرهنگ اسلامی
- قطب‌‍، محمد(۱۳۸۲)، لااله الا الله روح زندگی، ترجمه جهانگیر ولدبیگی، تهران: نشر احسان
- گیدنز، آنتونی(1386)، جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی
- لهسایی زاده، عبدالعلی(1386)، جامعه شناسی توسعه، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
- مرادی، بهروز(۱۳۹۳)، چهارده متفکر مسلمان،تهران: بهمن برنا
- مطهری، مرتضی(۱۳۶۱)، انسان و سرنوشت،قم: دفتر انتشارات اسلامی
- ناصح علوان، عبدالله(۱۳۸۴)، دستاوردهای تمدن اسلامی و نقش آن در رنسانس، ترجمه مولود مصطفایی،تهران: نشر احسان
- وبر، ماکس(1388)، اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران: نشر جامی.
- ولایتی، علی¬اکبر(1386)، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، تهران: مرکز چاپ وزارت امور خارجه
منابع خارجی
- البخاری، محمد بن اسماعیل(۲۰۰۶)صحیح البخاری،سعودیه،الریاض: مکتبه الرشد
- باپیر، علی(۲۰۰۶)،تقابل بین اسلام و مکاتب دیگر، اربیل: التفسیر
- مسلم نیشابوری، ابی الحسن(۲۰۰۱)صحیح المسلم،السعودیه،الریاض: مکتبه الرشد.
- H. Hart’ Michael (1992)’ The 100 A Ranking of the most influential persons in history’ Hart Publishing company’ New York.

نص كامل:



 

 

Prioritization of the dimensions of political development based on Islamic teachings in the Islamic Republic of Iran¹

 

 

Zahra Ghorbanzadeh

PhD Student, Department of Management, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran.

ORCID: 0000-0002-6435-0814

[e-mail]

 

Amin Nikpour (Corresponding Author)

Associate Professor, Department of Management, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran

ORCID: 0000-0001-7559-4980

[e-mail]

 

Zahra Shokoh

Assistant Professor, Department of Management, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran.

ORCID: 0000-0002-1816-7824

[e-mail]

 

Shahin Sharifi

Assistant Professor, Department of Management, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran.

ORCID: 0000-0002-7861-733X

[e-mail]

 

Received: 2024   December 27 | Revised: 2025   January 11| Accepted: 2025 January 15

 

 

 

 

Extended Abstract

 

The aim of this research is to prioritize the dimensions of political development based on Islamic teachings for the government of the Islamic Republic of Iran. This study is designed as a developmental-applied research and is conducted in a survey manner.

To collect data, various tools have been utilized, including reviewing credible documents, interviewing experts, and distributing questionnaires. The statistical population of this research includes 15 university professors in the fields of development management and political science who are familiar with Islamic topics, as well as seminary professors and clergy who specialize in governmental management and political science. In this research, the DEMATEL technique has been employed to analyze the data, which helps in examining the relationships between different dimensions of political development.

 The results indicate that the dimension of effective political participation has been identified as the most important among the dimensions of political development.

 This finding highlights the significant role of citizen participation in political and social processes, which can enhance the sense of responsibility and foster a healthy and dynamic political culture. Additionally, the dimension of religious democracy has been recognized as the most influenced dimension, indicating its deep connection with other dimensions of political development.

This research can serve as a practical guide for policymakers and decision-makers in the Islamic Republic of Iran, assisting in the design of programs and policies that strengthen citizen participation in political processes.

 

In the present study, the dimensions of political development based on Islamic teachings were initially identified through library studies and interviews with experts. These dimensions were classified into nine categories: authentic political-Islamic worldview, coherence of organizational political culture, rationality, and rationality, justice-centeredness, reliance on spirituality, rule of law, effective political participation, religious democracy, and responsibility and accountability. Then, these dimensions were examined and analyzed using the DEMATEL technique.

Analysis of the results obtained from the DEMATEL technique shows that the dimension of effective political participation has been identified as the most important dimension among the dimensions of political development. This result indicates that to realize political development in the Islamic Republic of Iran, there is a need for active and effective participation of citizens in political and social processes. Political participation not only helps to strengthen the sense of responsibility among the people but also leads to the creation of a healthy and dynamic political culture. In other words, the greater the participation of the people in political decision-making and processes, the closer we can get to achieving the goals of political development.

On the other hand, the dimension of religious democracy has been identified as the most influential dimension in this research. This indicates that the principles of religious democracy, as one of the main pillars of the Islamic Republic of Iran system, are influenced by other dimensions of political development. In other words, to strengthen religious democracy, special attention should be paid to other dimensions such as justice-orientedness, rationality and wisdom, and the coherence of political culture. This mutual relationship between the different dimensions of political development can lead to the creation of an efficient and accountable political system in which the rights and freedoms of citizens are well respected.

The present research has significant differences from previous studies in the field of political development, especially in the field of attention to Islamic components.

For example, in the study of Amir Mazaheri et al. (1402), various components of political development have been identified, but the components of political participation and political freedom have not been considered. In contrast, the present study specifically focuses on the dimensions of political development based on Islamic teachings and identifies the dimension of effective political participation as the most important dimension. Also, in the study of Mir Khalili et al. (1401), the political development model based on Iranian Islamic progress has 10 main components, while the present study classifies the dimensions of political development into nine specific categories and emphasizes the importance of the interrelationship between these dimensions. The results of the study of Malekshahi et al. (1400) also emphasize the impact of political development components on good governance, while the present study specifically addresses the impact of political participation on the achievement of political development goals in the Islamic Republic of Iran. The limitations of the present study include that the results obtained are based only on the opinions of experts and academics and may not fully represent the general views of society.

Also, the focus of the study on the dimensions of political development based on Islamic teachings may lead to limitations in examining other components of political development that have been raised in previous studies. In summary, it can be said that these results can be used as a practical guide for policymakers and decision-makers in the Islamic Republic of Iran.

Given the importance of effective political participation and its impact on religious democracy, political development programs and policies must be designed in a way that strengthens citizens' participation in political processes. This can include creating appropriate legal and social platforms for participation, educating and raising awareness among the public about political and social rights and responsibilities, as well as strengthening civil and social institutions.

Keywords:

Political Development, Islamic Teachings, Government Of The Islamic Republic Of Iran, DEMATEL.

 

Contribution of authors

All authors have participated in this research in equal proportion.

 

Ethical approval

Written informed consent was obtained from the individuals for their anonym zed information to be published in this article.

 

Conflict of interest

No conflicts of interest are declared by the authors.

 

        

دوره  2، شماره 1، بهار1404

 

---

[1]  https://doi.org/10.71815/JNAPA.2025.1194673