روش شناسی فهم متون اسلامی از منظر اجتهاد امامیه
حسین عندلیب
1
(
گروه معارف اسلامی، واحد قم، دانشگاه ازاد اسلامی ، قم، ایران
)
پیمان عباسیان
2
(
استادیار، گروه حقوق، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
)
الکلمات المفتاحية: روش شناسی, متون اسلامی, اجتهاد امامیه, متن, مولف, مفسر و واضح متن,
ملخص المقالة :
هدف از این پژوهش آن است که به این پرسش اساسی پاسخ دهد که «فهم متون اسلامی از منظر اجتهاد امامیه بر چه اصول و ضوابطی استوار است؟». برای پاسخ به این پرسش مهم باید به این ضرورت توجه داشت که فهم متون اسلامی یکی از مهمترین کارویژه های فقیهان اسلام است. در علم اصول در باب نقش اراده مولف در دلالتهای متن، مباحث گسترده ای مطرح شده است، به گونه ای که لزوم کشف اراده از ظاهر کلام و متعین بودن معنای متن، مورد قبول همه اصولیان است، و این را امر مسلمی می دانند که در تفهیم و تفاهم ضرورتا باید معنای متعین و بنیادین متن، که همان مراد مولف است، کشف شود. همه اصولیان در باب فهم متن بر آنند که نقش تفسیر و مفسر در فهم متن به طور عام و در فهم کتاب و سنت نبوی به طور خاص نقش اکتشافی است که مراد و مقصد مولف را از طریق دلالت متن بر معنای کشف می کند اگر مراد و مقصد مولف را از متن کشف نکند بلکه غیر از متن کشف کند دیگر آن را تفسیر متن نام نمی نهند. یافته پژوهش آن است که سه عنصر اساسی و اصلی در فهم متون اسلامی وجوددارد: متن، مولف و مفسر و واضح متن. هرکدام از این سه مهم نیز بر پایه روش شناسی ویژه اجتهاد امامیه شرایط و ضوابطی را دارا است و اصولی بر آنها حاکم است که در این پژوهش تبیین وتحلیل گردیده است. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است.
صدر، سید محمد باقر،(1392)، بحوث فی شرح العروة الوثقی (طبع جدید)، دارالصدر، تهران.
صدر، سید محمد باقر،(1417)، بحوث فی علم الاصول، تقريرات هاشمى شاهرودى، سید محمود، موسسه دائره المعارف فقه اسلامي بر مذهب اهل بيت عليهم السلام، قم.
صنقور علی، محمد،(1421)، المعجم الاصولی، مطبعه عترت، بیروت.
طباطبایی قمی، سید تقی،(1423)، الغایه القصوی فی التعلیق علی العروه الوثقی، انتشارات محلاتی، قم.
طباطبایی، سید محمد حسین،(1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
طباطبائی قمی، سید تقی،(1426)، مباني منهاج الصالحين، منشورات قلم الشرق، قم.
طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم،(1429)، حاشیه کتاب المکاسب، طلیعه نور، قم.
طباطبائی يزدى، سيد محمد كاظم،(1428)، العروة الوثقى مع التعليقات، مدرسه امام على بن ابى طالب(ع)، قم.
طوسى، محمد بن الحسن،(1390)، الإستبصار فيما اختلف من الأخبار، تحقيق خرسان الموسوی، حسن، دار الكتب الإسلاميه، تهران.
طوسى، محمد بن الحسن،(1407)، تهذيب الأحكام، تحقيق خرسان الموسوی، حسن، دار الكتب الإسلاميه، تهران
عبدالهادی، ابو سریع محمد، الربا و القرض فی الفقه الاسلامی، دارالاعتصام، مصر.
العجم، رفیق،(1998)، موسوعه مصطلحات اصول الفقه عند المسلمین، مکتبه لبنان الناشرون، بیروت.
عراقى، آقا ضياء الدين،(1414)، شرح تبصرة المتعلمين، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم.
عراقى، آقا ضياء الدين،(1421)، حاشية المكاسب (تقريرات: نجم‌آبادي)، غفور، قم.
64. عراقى، عبد النبى نجفى،(1380)، المعالم الزلفى في شرح العروة الوثقى، المطبعة العلمية، قم.
65. علم الهدی، سید مرتضی،(1346)، الذریعه الی اصول الشریعه، دانشگاه تهران، تهران.
66. علیدوست، ابوالقاسم،(1420)، سلسبیل فی اصول التجزیه و الاعراب، دارالاسوه للطباعه و النشر، قم.
67. فراهیدی، خلیل بن احمد(1414)، کتاب العین(ترتیب کتاب العین)، تحقیق محمد حسن بکائی، موسسه نشر الاسلامی، قم.
68. فیاض کابلی، محمد اسحاق،(بی تا)، منهاج الصالحين، بی نا، بی جا.
69. فیومی، احمد بن محمد(1405)، المصباح المنیر، دارالهجره، قم.
70. قائنی، محمد،(1424)، المبسوط فی فقه المسائل المعاصره، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، قم.
71. قمی، میرزا ابوالقاسم،(1430)، قوانین الاصول، انتشارات اسلامی، قم.
72. قوته، عادل بن عبدالقادر،(1418)، العرف حجیته و اثره فی فقه المعاملات المالیه عند الحنابله، المکتبه المکیه، مکه المکرمه.
73. کاشف الغطاء، شیخ جعفر،(بی تا) کشف الغطاء، چاپ سنگی.
74. کافی دونمز، ابراهیم،(1409)، العرف فی فقه الاسلامی، مجله مجمع الفقه الاسلامی، جده، دور پنجم، عدد پنجم، جزء چهارم.
75. کلینی، محمد بن یعقوب،(1407)، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
76. مجلسی، محمدباقر،(1403)، بحارالانوار، الوفاء، بیروت.
77. محقق حلی، جعفر بن حسن ،(1413)، الرسائل التسع، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم.
78. مصطفوی، حسن،(1402)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مرکز الکتاب للترجمه و النشر، تهران.
79. مظفر، محمد رضا،(1375)، أصول الفقه، اسماعيليان، قم.
80. معرفت، محمدهادی،(1383)، التمهید فی علوم القرآن، موسسه تمهید، قم.
81. معرفت، محمدهادی،(1385)، التفسیر و المفسرون، الجامعه الرضویه للعلوم الاسلامیه، مشهد.
82. معلوف، لویس،(1973)، المنجد، دارالفکر، بیروت.
83. مفید، محمد بن محمد،(1414)، اوائل المقالات، درالمفید، بیروت.
84. موسوی خمینی، سید روح الله(1373 ب)، مناهج الوصول الی علم الاصول، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، قم.
85. موسوی خمینی، سید روح الله(1379)(الف)، کتاب البیع، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، قم.
86. موسوی خمینی، سید روح الله(1384)، الخلل فی الصلاة، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، قم.
87. موسوی خمینی، سید روح الله(1392)، موسوعه الامام الخمینی(ره)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، قم.
88. موسوی خمینی، سید روح الله،(1373الف)، انوار الهدایه فی التعلیق علی الکفایه، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، قم.
89. موسوی خمينى، روح الله،(1381)، الاستصحاب، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(ره)، تهران.
90. موسوی خمينى، روح الله،(1410)، الرسائل، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم.
91. موسوی خویی، سید ابوالقاسم،(1412)، مصباح الاصول، مکتبه الداوری، قم.
92. موسوی خویی، سید ابوالقاسم،(1418)، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، با اشراف لطفی، بی نا، قم.
93. موسوی خویی، سید ابوالقاسم،(1993)، اجود التقریرات، مطبعه العرفان، بیروت.
94. موسوی خویی، سید ابوالقاسم،(بی تا)، البیان فی تفسیر القرآن، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، قم.
95. موسوی خويى، سيد ابو القاسم،(1410)، منهاج الصالحين، نشر مدينة العلم، قم
96. نائینی، محمدحسین،(1409)، فوائد الاصول، گردآورنده: محمدعلی کاظمی خراسانی، موسسه النشر الاسلامی، قم.
97. نائينى، ميرزا محمد حسين،(1373)، منية الطالب في حاشية المكاسب، مقرر: خوانساری، موسی بن محمد، المكتبة المحمدية، تهران.
98. نائينى، ميرزا محمد حسين،(1413)، المكاسب و البيع، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم.
99. نجم آبادى، ابوالفضل،(1380)، الأصول، موسسه آيه الله العظمي البروجردي لنشر معالم اهل البيت، قم.
100. نراقی، احمد، (1417)، عوائد الایام، مکتب الاعلام الاسلامی، قم.
101. نراقی، محمد مهدی،(1388)، انیس المجتهدین فی علم الاصول، بی نا، قم.
102. واسطی زبیدی، محب الدین،(1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق: على شيرى، دار الفكر للطباعة و النشر و التوزيع، بیروت.
103. وحید بهبهانی، محمدباقر،(1415)، الفوائد الحائریه، بی جا، قم.
104. وحید خراسانی، حسین،(1428)، منهاج الصالحين، مدرسه امام باقر(عليه السلام)، قم.
105. هاشمی شاهرودی، سید محمود،(1405)، بحوث فی علم الاصول، موسسه دائره المعارف الاسلامی، قم.
