هویت اجتماعی در سرمایه¬گذاری، مدیریت منابع مالی و ارزش¬گذاری توسط سرمایه¬گذاران بالقوه با نظریه نفرین برنده
الموضوعات : پژوهش های مالی و رفتاری در حسابداری
عباس رمضان زاده زیدی
1
,
علیرضا حیدری
2
,
علی بیات
3
,
وهاب رستمی
4
1 - استادیار گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نکا، مازندران، ایران
2 - دانشجوی دکتری حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، زنجان، ایران
3 - گروه حسابداری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
4 - استادیار گروه حسابداری، دانشگاه پیام نور زنجان، زنجان، ایران
الکلمات المفتاحية: نظریه نفرین برنده, هویت اجتماعی, مدیریت منابع مالی, ارزش¬گذاری.,
ملخص المقالة :
هدف اصلی این پژوهش بررسی هویت اجتماعی در سرمایهگذاری، مدیریت منابع مالی و ارزشگذاری در بنگاههای اقتصادی توسط سرمایهگذاران بالقوه با نظریه نفرین برنده است. جامعه آماری در بحث رفتاری شامل سرمایهگذاران بالقوه و اساتید دانشگاه و دانشجویان دکتری در رشته حسابداری میباشند و با روش هدفمند 100 نفر بعنوان نمونه انتخاب گردیده است و جامعه آماری در ارزشگذاری شامل شرکتهایی که سال 1400 عرضه اولیه داشتهاند و صنایع غذایی، زراعت، شیمایی و فلزات اساسی به عنوان نمونه انتخاب گردیدهاند. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نوع شبه آزمایشگاهی است. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای و میدانی با ابزار سندکاوی و پرسشنامه صورت گرفته است. در تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از مفروضات دریافتیم که سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی بالا در ارزشگذاری ثأثیر داشته و دچار پدیده نفرین برنده نشدند که ابعاد جمعی فرضیه رد و فردی تأیید شد و هویت اجتماعی بالا در سرمایهگذاران بالقوه باعث کسب بازده سرمایهگذاری و مدیریت منابع مالی میشود. این اولین پژوهشی است که ویژگی رفتاری سرمایهگذاران بالقوه را از نظر هویت اجتماعی در دو بعد جمعی و فردی در کسب بازده سرمایهگذاری، مدیریت منابع مالی برای تشکیل پرتفوی بهینه و ارزشگذاری شرکتها بر اساس رویکرد نفرین برنده بررسی کرده است.
پرندین، کاوه؛ شیرزادی، یاسر؛ حسینی عقدایی، سمیه؛ جمشیدی، طیبه (1402). بررسی ارتباط محافظه¬کاری اجتماعی و افشاگری حسابرسان با تأکید بر نقش تعدیلی شدت اخلاقی. حسابداری مدیریت. 17(60)، 147-167.
رضایی، نرگس، بنی¬مهد، بهمن، حسینی، سید حسین. (1397). تأثیر هویت سازمانی و حرفه¬ای بر تردید حرفه¬ای حسابرس مستقل. دانش حسابرسی. 18 (71). ص: 175-199.
شجیع، رضا؛ کوزه¬چیان، هاشم؛ احسانی، محمد؛ امیری، مجتبی (1391). تأثیر ایدئولوژی بازیکنان حرفه¬ای ایران بر تصمیم-گیری اخلاقی آنان. مطالعات روانشناسی ورزشی. 2، 27-38.
صالحی، تابنده؛ ناظمی، امین (1400). تأثیر پدیده نفرین برنده در نرخ‌شکنی بر تلاش حسابرس در انجام وظایف حسابرسی با استفاده از نظریه بازی‌ها. بررسی¬های حسابداری و حسابرسی. دوره 28. شماره 3. ص: 460-486.
عباسی اصل، مهدی؛ رستمی، محمدرضا؛ مینویی، مهرزاد. (1402). مدل نوسانات بازدهی سهام و سرمایهگذاران درگیر سوگیری‌های شناختی ابهام گریزی، آشنا گرایی، خود اسنادی و دیر پذیری. پژوهش¬های مالی و رفتاری در حسابداری. 3(3)، 1-22.
علی فری، ملیحه؛ وکیلی فرد، حمیدرضا؛ بنی¬مهد، بهمن؛ رویایی، رمضانعلی (1395). بررسی نقش تعدیل کنندگی هویت اجتماعی در روابط بین درک مسئولیت اجتماعی واحدهای تجاری و نگرش شغلی حسابداران. حسابداری مدیریت. 36(10)، 93-111.
کفشی، نوشین؛ عبدالباقی، عبدالمجید (1399). ارزیابی نقش توام احساسات سرمایهگذاران و ارزش ویژه برند بر عملکرد کوتاه‌مدت عرضههای اولیه سهام؛ (شواهدی از بازار سرمایه ایران). دانش مالی تحلیل اوراق بهادار (مطالعات مالی). شماره 45. ص: 111-129.
هریوندی، سعید؛ احمدی، احمد؛ لاری دشت بیاض، محمود. (1402). الگوسازی سوگیری های رفتاری سرمایهگذاران در انتخاب سبد سهام در دوره شیوع اپیدمی کرونا. پژوهش¬های مالی و رفتاری در حسابداری. 3(3)، 69-88.
یوسف¬وند، طاهره؛ جهانشاد، آزیتا (1394). نقش اهرم بر تحلیل پرتفوی سهام با توجه به سلامت مالی شرکت¬ها. حسابداری مدیریت، 8(27)، 37-56.
Abbasi Asl, M., Rostami, M. R., Minoii, M. (2024). The Model of Stock Return Fluctuations and Investors Involved in the Cognitive Biases of Ambiguity Avoidance, Familiarity, Self-documentation, and Procrastination. Financial and Behavioral Researches in Accounting. 3(3), 1-22. (In Persian).
Alex Petkevich and Taufique Samdani (2021). The equilibrium prices of auction IPO securities: Empirical evidence. Journal of Financial Markets. 57, 100629. doi.org/10.1016/j.finmar.2021.100629.
Alifarri, M., Vakilifard, H., Banimahd, B., Royaee, R., (2018). The Moderating Role of Individuals’ Personality Type in the Effect of Social Responsibility Perception on Accountants’ Job Satisfaction and Commitment. Management Accounting, 36 (10), 93-111. (In Persian).
Chui Zi Ong, Rasidah Mohd-Rashid, Kamarun NishamTaufil-Mohd (2020). Do institutional investors drive the IPO Valuation?. Borsa Istanbul Review. Volume 20, Issue 4, December 2020, Pages 307-321.
Dennis K. J. Lin, Lanfeng Kao, Anlin Chen (2010). Winner’s Curse in Initial Public Offering Subscriptions with Investors’ Withdrawal Options. Asia-Pacific Journal of Financial Studies (2010) 39, 3–27. doi:10.1111/j.2041-6156.2009. 00001.x.
Fernandes, Jose, Pena, Juan I. and Benjamin Tabak (2009), Behavior Finance and Estimation Risk in Stochastic Portfolio Optimization, Banco Central Do Brasil, Working Paper No. 184.
George, B. (2003). Authentic Leadership: Rediscovering the Secrets to Creating Lasting Value. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
Harivandi, S., Ahmadi, A., Lari Dasht Bayaz, Mahmoud. (2023). Modeling Investor Behavior Patterns in Choosing a Stock Portfolio During the Covid-19 Epidemic. Financial and Behavioral Researches in Accounting. 3(3), 69-88. (In Persian).
Kafshi, N., Abdolbaghi, A. (2020). Evaluating The Simultaneous Role of Investor’s Sentiment and Brand Equity on Short-Term performance of the Initial public Offerings (Evidence from the Iran Capital Market). Financial Knowledge of Securities Analysis, 13(45), 111-129. (In Persian).
Kaustia, M., Knüpfer. S., (2008). Do investors overweight personal experience? evidence from IPO subscriptions. J., Financ 63(6):2679–2702.
Leśniak, A., & Plebankiewicz, E. (2013). Modeling the decision-making process concerning participation in construction bidding. Journal of Management in Engineering, 31(2), 04014032.
Lo, H. C, Wu, R. S, & Kweh, Q. L. (2017). Do Institutional investors reinforce or reduce agency problems? Earnings management and the post-IPO performance. International Review of Financial Analysis. 52, 62-76.
Margarita Baltakienė, Kęstutis Baltakys, Juho Kanniainen, Dino Pedreschi, Fabrizio Lillo (2019). Clusters of investors around initial public offering. Palgrave Communications. doi.org/10.1057/s41599-019-0342-6.
Obermire, K. M. (2016). Audit committee members' social identities and corporate governance roles (Doctoral dissertation, The University of Wisconsin-Madison).
parandin, k., shirzadi, y., Hosseini Aghdaei, S., jamshidi, T., (2024). Examining the relationship between social conservatism and auditors' Whistle-blowing with emphasis on the moderating role of moral intensity. Management Accounting. 17 (60), 147-167. (In Persian).
Ranganathan S, Kivelä M, Kanniainen. J., (2018). Dynamics of investor spanning trees around dot-com bubble. PLoS One 13(6): e0198807.
Rezaiee, N., Banimahd, B., and Hosseiny, H, (2018). The Impact of Organizational and Professional Identity on Professional Audit Doubt, Journal of Audit knowledge, 71(2): 175-199. (In Persian).
Rob Bauer and Paul Smeets (2015). Social identification and investment decisions. Journal of Economic Behavior & Organization. Volume 117, 2015, 121-134. doi.org/10.1016/j.jebo.2015.06.006.
Salehi, T., & Nazemi, A. (2021). The Effect of the Winner's Curse Phenomenon in Low Balling on the Auditor's Effort in Performing the Audit Tasks Using Game Theory. Accounting and Auditing Review, 28(3), 460-486. doi: 10.22059/acctgrev.2021.317347.1008501. (In Persian).
Shaji R, Kozehchian H, Ehsani M, Amiri M. (2012). The effect of the ideology of Iranian professional soccer players on their ethical decisions. Sports Psychology Studies; 2: 27-38. (In Persian).
Thi Nha Truc Phan, Philippe Bertrand, Hong Hai Phan, Xuan Vinh Vo (2021). The role of investor behavior in emerging stock markets: Evidence from Vietnam. The Quarterly Review of Economics and Finance.87, 367-376.
Wilson, R. (2018). Auditor Expertise, Jurors' Social Identities and Evaluations of Auditor Negligence. Journal of Accounting and Finance, 18(3), 46-60.
Yosefvand, T., Azita J., (2016). The role of leverage on a portfolio of stocks due to the financial health of companies. Management accounting, 8(27), 37-56. (In Persian).
Takashi, Kaneko., Petway, Richard, H. (2003). Auctons Versus Book Building of Japanese IPOs. Pacific-Basin Finance Journal. 11(4), 439-462.
Alan, Blankley., Jason, MacGregor., Michael J. Mowchan (2021). Bidding on new audit clients: Avoiding the winner’s curse. Business Horizons. 64(1), 107-117.
Jery, L. Mumpower (1991). Risk, Ambiguity, Insurance, and the Winner's Curse. Risk Analysis. 11(3), 519-522.
Financial and Behavioral Researches in Accounting
Vol. 4, No. 3, Ser No. (14), Autumn 2024, pp. 19-36
Social Identity in Investment, Financial Management Resources and Valuation by Potential Investors with the Winner's Curse Theory
Alireza Heydari1, Abbas Ramezanzadeh Zaidi2, Ali Bayat3, Vahab Rostami4
| Received: 2024/11/04 Accepted: 2024/12/15 |
Extended Abstract
Background and Purpose: Social identity represents a facet of self-awareness grounded in group priorities and the recognition of belonging to a social collective. Individuals with a strong social identity tend to allocate a greater portion of their wealth to the stock market and strive to optimize their financial resources by constructing a well-suited portfolio. Conversely, these investors often seek opportunities that align with their social values and possess the requisite skills to accurately assess investments, thereby mitigating the risk of experiencing the winner's curse. Moreover, existing literature on investor decision-making indicates that individuals exhibiting distinct personality traits are capable of making sound investment choices, thus avoiding the winner's curse. Additionally, an investor's analytical approach can be influenced by prevailing economic and social conditions. This study, for the first time in the country, examines the interplay between social identity, investment strategies, financial resource management, and valuation among potential investors contextualized within the framework of the winner's curse.
Methodology: This research employs a practical approach in terms of purpose and adopts a descriptive survey methodology for implementation. Data were gathered through both library research and fieldwork, utilizing document analysis tools and a structured questionnaire. The study was conducted in a quasi-laboratory setting, incorporating real-case scenarios. The statistical population for the behavioral aspect of the research comprised potential investors, university professors, and doctoral students in the field of accounting. A non-probabilistic sample of 100 individuals was selected using the Cochran formula. In terms of valuation, the statistical population included companies that had their initial public offerings (IPOs) in 2021 (referred to as "1400" in the local calendar). Out of the 13 companies that went public in that year, six were retained in the sample, while two—namely, the National Pension Fund Investment and Management Services Company and the Entrepreneur Leasing Company—were excluded due to their distinct operational characteristics. The remaining four companies investigated included Ghakuresh, a player in the food and beverage sector (excluding sugar), Sapid in the agriculture and related services industry, Kimiatech in the chemical products sector, and Phosphozvar in the basic metals industry.
Findings: The analysis of the hypotheses revealed that potential investors with a strong social identity significantly influence company valuations and do not fall prey to the winner's curse phenomenon. This observation challenges the collective dimension of social identity while affirming its individual dimension. Additionally, a robust social identity among potential investors correlates with higher investment returns and more effective financial resource management. The findings indicate that investors leverage their social identity and financial knowledge to accurately assess the intrinsic value of stocks, enabling them to make informed buy and sell decisions that prevent them from succumbing to market irregularities and the winner's curse. Consequently, individuals with a high social identity, in conjunction with their moral and rational attributes, demonstrate an acute awareness of their social responsibilities, leading to favorable investment outcomes. In this context, potential investors possessing a strong social identity outperform those with a weaker social identity in managing their investment financial resources.
Discussion: To mitigate investment risks, investors are keen on predicting stock market indices, as accurate predictions can help reduce market risks and enhance investment opportunities. During an initial public offering (IPO), company managers possess confidential information regarding future cash flows, investment prospects, and their own management capabilities. Conversely, investors often lack confidence in the predictions related to a company's IPO. Investing in shares of newly listed companies presents a higher risk compared to established firms due to their lack of trading history and limited available data. If an investor purchases shares at a price exceeding the average valuation or the amounts suggested by others, they risk overpaying, thereby incurring the costs associated with the winner's curse. This phenomenon occurs when the investor pays more than the intrinsic value of the shares, ultimately leading to financial losses. Furthermore, investors with a strong social identity tend to allocate a significantly greater portion of their wealth to favorably valued IPO stocks. Analysts with a strong social identity are more likely to predict stock prices realistically and in closer alignment with intrinsic values. This ability allows them to generate positive returns, thereby decreasing the likelihood of encountering the winner's curse. In contrast, financial incentives hold greater significance for investors with a weaker social identity, who may consequently limit their socially responsible investments. Conversely, a strong social identity positively influences the ability to achieve appropriate investment returns and effectively manage financial resources. This study represents the first investigation into the behavioral characteristics of potential investors concerning social identity, examining both collective and individual dimensions in relation to investment returns, financial resource management for optimal portfolio formation, and company valuation through the lens of the winner's curse.
Keywords: Winner's Curse Theory, Social Identity, Financial Management Resources, Valuation.
JEL Classification: G11,G41
[1] . Ph.D. Candidate, Department Accounting, Zanjan branch, Islamic azad university, Zanjan, Iran. (Alirezaheydari1358@gmail.com)
[2] . Assistant Prof. Department Accounting, Islamic azad university, Neka branch, Mazandaran, Iran. corresponding (Corresponding author) (author. Ab.Ramezanzadeh@iau.ac.ir)
[3] . Assistant Prof. Department Accounting, Zanjan branch, Islamic azad university, Zanjan, Iran. (Ali.Bayat22@yahoo.com)
[4] . Assistant Prof. Department Accounting, Zanjan branch, Payame noor university, Zanjan, Iran. (vahab.rostami@gmail.com)
DOI: 10.30486/FBRA.1403.1189514 
پژوهشهای مالی و رفتاری در حسابداری
دورۀ چهارم، شمارۀ سوم، پیاپی 14، پاییز 1403، صفحۀ 36-19
هویت اجتماعی در سرمایهگذاری، مدیریت منابع مالی و ارزشگذاری توسط سرمایهگذاران بالقوه با نظریۀ نفرین برنده
علیرضا حیدری1، عباس رمضانزاده زیدی2، علی بیات3، وهاب رستمی4
|
تاریخ پذیرش: 25/09/1403 |
|
چکیده
هدف اصلی این پژوهش بررسی هویت اجتماعی در سرمایهگذاری، مدیریت منابع مالی و ارزشگذاری در بنگاههای اقتصادی توسط سرمایهگذاران بالقوه با نظریۀ نفرین برنده است. جامعۀ آماری در بحث رفتاری شامل سرمایهگذاران بالقوه و استادان دانشگاه و دانشجویان دکتری در رشتۀ حسابداری میباشند و با روش هدفمند 100 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب گردیده است و جامعۀ آماری در ارزشگذاری شامل شرکتهایی که سال 1400 عرضۀ اولیه داشتهاند و صنایع غذایی، زراعت، شیمیایی و فلزات اساسی به‌عنوان نمونه انتخاب گردیدهاند. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نوع شبه آزمایشگاهی است. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای و میدانی با ابزار سندکاوی و پرسشنامه صورت گرفته است. در تجزیه‌وتحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده از مفروضات این نتیجه حاصل شد که سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی فراوان در ارزشگذاری ثأثیر داشته و دچار پدیدۀ نفرین برنده نشدند که ابعاد جمعی فرضیه رد و ابعاد فردی تأیید شد. هویت اجتماعی زیاد در سرمایهگذاران بالقوه باعث کسب بازده سرمایهگذاری و مدیریت منابع مالی میشود. این اولین پژوهشی است که ویژگی رفتاری سرمایهگذاران بالقوه را از نظر هویت اجتماعی در دو بعد جمعی و فردی در کسب بازده سرمایهگذاری، مدیریت منابع مالی برای تشکیل پرتفوی بهینه و ارزشگذاری شرکتها براساس رویکرد نفرین برنده بررسی کرده است.
واژگان کلیدی: نظریۀ نفرین برنده، هویت اجتماعی، مدیریت منابع مالی، ارزشگذاری.
طبقهبندی موضوعی: G11، G41.
مقدمه
یکی از موضوعات مهمی که در پیشینۀ پژوهشهای مالی طی سال‌های اخیر، منطقی یا غیرمنطقی عمل کردن سرمایهگذاران در بازارهای مالی را به چالش کشیده است، نظریۀ بازار کارای سرمایه می‌باشد که فاما در دهۀ 1970 مطرح کرد که با دو فرض اساسی نیز روبه‌رو بود: اول اینکه سرمایهگذاران در تصمیم‌گیری‌های خود در بازار رفتار منطقی و عقلایی دارند. دوم اینکه آنها براساس آخرین اطلاعات و اخبار به خریدوفروش اوراق بهادار اقدام می‌کنند، در نتیجه اوراق همیشه به ارزش ذاتی آن نزدیک است و هیچ‌گونه فرصت آربیتراژی نیست (فاما، 1970). پیش‌بینی رفتار بازارهاي مالی امري بسیار پیچیده می باشد، زیرا توزیع سري‌هاي زمانی مالی در طول زمان دائماً در حال تغییر می‌باشد. همچنین، اظهارنظر در رابطه با قابل پیش‌بینی بودن این بازارها همواره مورد بحث بوده است. در سالهاي اخیر، سرمایهگذاران به‌منظور کاهش ریسک‌هاي سرمایه‌گذاري خود نسبت به پیش‌بینی شاخص‌هاي بازارهاي سهام علاقه‌مند شده‌اند، زیرا پیش‌بینی درست این شاخص‌ها آنها را در کاهش ریسک‌هاي بازار و افزایش فرصت‌ها‌ي سرمایه‌گذاري یاري می‌کند (سیلوا و همکاران، 2010).
شرکت‌ها‌ي زیادي با عرضۀ سهام خود به عموم از طریق بازار سرمایه، نیازهاي مالی خود را تأمین می‌کنند. در این زمان، مدیران اطلاعات محرمانه دارند ولی سرمایهگذاران بالقوه در مورد پیش‌بینی‌های عرضۀ اولیه مطمئن نیستند. خرید سهام شرکت‌ها‌ی تازه‌وارد به بورس پرریسک است، زیرا اطلاعات تاریخی ناچیز دارند و اگر سرمایهگذاران ارزش سهام را بیشتر از میانگین خریداری کنند دچار پدیدۀ نفرین برنده خواهند شد و هزینه‌ای که فرد برنده پرداخت می‌کند بیشتر از ارزش واقعی خواهد بود (لین و همکاران، 2010). عرضههای عمومی اولیه به سرمایهگذاران فرصتی می‌دهد تا از قیمت‌های پایین بالقوه سود ببرند (بالتاکینه و همکاران، 2019).
هویت اجتماعی جنبه‌ای از خودانگاره است که براساس ترجیحات درون‌گروهی و ادراک تعلق به یک گروه اجتماعی ارائه میشود. سرمایه‌گذارانی که هویت اجتماعی قوی دارند، بیشتر ثروت خود را به ارزشگذاری مطلوب عرضههای اولیه اختصاص می‌دهند و رفتار سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی قوی می‌تواند در ارزشگذاری سهام، قیمت را واقعی‌تر پیش‌بینی کند و بازده مثبتی برای آنها ایجاد کند که احتمال نفرین برنده را کاهش می‌دهد (بائر و اسمیت، 2015). قیمتگذاری عرضۀ اولیه، عامل کلیدی موفقیت یا عدم موفقیت یک عرضۀ اولیه بوده و مؤلفۀ مهم تعیین قیمتِ مطلوب نیز، بازده روز اول است (کانیکو و پتوی، 2003). لذا قیمت تعیین‌شده برای اولین عرضۀ عمومی باید منجربه حداکثر کردن ارزش شرکت، جبران هزینههای کسب اطلاعات، توسط سرمایهگذاران و پوشش ریسک سرمایه‌گذار در مقام خریدار سهام شرکتی که تاکنون سهام خود را عرضه ننموده است، شود.
اگر سهام عرضه‌شده بیش از واقع قیمت‌گذاري شود، برای سرمایهگذاران بدون اطلاع بازده منفی ایجاد می‌کند و نفرین برنده را تشدید می‌کند. بنابراین، سؤالی که این پژوهش را به چالش می‌کشد این است که رفتار سرمایهگذاران بالقوه از بعد هویت اجتماعی تا چه حدودی در سرمایهگذاری، مدیریت منابع مالی و ارزشگذاری عرضۀ اولیه سهام شرکت با رویکرد نفرین برنده دخیل است.
[1] . دانشجوی دکتری حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، زنجان، ایران. (Alirezaheydari1358@gmail.com)
[2] . استادیار گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نکا، مازندران، ایران. (نویسندۀ مسئول) (Ab.Ramezanzadeh@iau.ac.ir)
[3] . استادیار گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، زنجان، ایران. (Ali.Bayat22@yahoo.com)
[4] . استادیار گروه حسابداری، دانشگاه پیام نور زنجان، زنجان، ایران. (vahab.rostami@gmail.com)
DOI: 10.30486/FBRA.1403.1189514 DOI:
مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش
ارزشگذاری از چالش‌برانگیزترین مراحل تحلیل بنیادی شرکتی است. در زمان حراجی‌ها با اطلاعات ناقص، نفرین برنده رخ می‌دهد. در این زمان برنده کسی است که قیمتی بیشتر از ارزش واقعی پیشنهاد می‌دهد و این باعث میشود که سودی کمتر از آنچه انتظار دارد، ببرد. شکاف موجود در حراج در مقابل ارزش ذاتی معمولاً می‌تواند به اطلاعات ناقص، انواع پیشنهاددهندگان، احساسات یا عوامل مختلف ذهنی دیگر نسبت داده شود که منجربه نفرین برنده میشود (مامپاور، 1991).
سرمایهگذاران با محاسبۀ بازدهی سرمایهگذاری و مقایسۀ آنها با یکدیگر دست به انتخاب می‌زنند و مدیریت منابع مجموعه‌ای از دارایی‌هاست که در آن فرد سرمایه‌گذار سعی می‌کند با انتخاب انواع دارایی‌ها، سرمایۀ خود را در بخش‌های مختلف سرمایهگذاری کرده و ریسک یک دارایی خاص را متحمل نشود (فرناندز و همکاران، 2010). با این حال، آیندۀ بشر تحت‌تأثیر تصمیم‌های عاقلانه‌ای است که اتخاذ می‌کند، اما این واقعیت را هم نمی‌توان انکار کرد که در دنیا همیشه هویت اجتماعی بر تصمیم‌های انسان تأثیر می‌گذارد (جورج، 2003). در این راستا، فرد تصمیم‌گیرنده برای ارزشگذاری شرکتها اگر بهترین پیشنهاد را بدهد (برنده) ارزش سهام را از همه بیشتر تخمین زده است.
سرمایه‌گذارانی که هویت اجتماعی قوی دارند، به میزان قابل توجهی بیشتر ثروت خود را به ارزشگذاری مطلوب سهام عرضههای اولیه اختصاص می‌دهند و بازده سرمایهگذاری مناسب کسب می‌کنند (بائر و اسمیت، 2015؛ رانگاناتان و همکاران، 2018). بر همین اساس، رفتارهای تحلیگران با هویت اجتماعی انتظار می‌رود بر ارزشگذاری سهام شرکتها تأثیرگذار باشد و با اطلاعات موجود احتمال نفرین برنده شدن را کاهش یا افزایش می‌دهند. در حالی که کاوستیا و کنوپفر (2008) دریافتند که تجربیات شخصی سرمایهگذاران و بازده قبلی عرضههای عمومی اولیه تأثیر قابل توجهی بر عرضههای عمومی اولیۀ آینده دارد. بنابراین، وقتی درک درستی از ارزش واقعی سهام نباشد افراد قیمت سهام را بیشتر از آنچه که ارزش واقعی آن هست در ذهن خود تخمین می‌زنند. در این حالت میانگین ارزش انتظاری افراد تقریباً معادل با ارزش واقعی سهام خواهد بود (شجیع و همکاران، 2012؛ لشنیاک و پلبانکیویچ، 2015؛ ویلسون، 2018).
در ادامه به برخی پژوهشهای انجام‌شده در این حوزه اشاره می‌گردد:
عباسی‌اصل و همکاران (2024) در پژوهش خود به طراحی مدل نوسانات بازدهی سهام و سرمایهگذاران درگیر سوگیری‌های شناختی پرداختند. از طریق مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته با 30 نفر به روش گلوله‌برفی به این نتیجه رسیدند که سوگیری شناختی ابهام‌گریزی، آشناگرایی، خوداسنادی و دیرپذیری بر نوسانات بازدهی سهام شرکتها تأثیرگذار است.
هریوندی و همکاران (2023) به الگوسازی سوگیری‌های رفتاری سرمایهگذاران در انتخاب سبد سهام در دورۀ شیوع اپیدمی کرونا پرداختند. داده‌ها را از طریق مطالعات پیشین و مصاحبه با اعضای خبرۀ بازار سهام گردآوری و برای ارائه الگو از روش داده‌بنیاد استفاده کردند. نتایج کدگذاری باز آنها نشان داد که 45 مفهوم اصلی در قالب شرایط علّی، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر، مقوله محوری و پیامدها، جهت تبیین مدل سوگیری رفتاری سرمایهگذاران در انتخاب سبد سهام در دورۀ شیوع بیماری کرونا در بازار سهام ایران وجود دارد که شایع‌ترین آنها سوگیری‌های رفتاری دنباله‌روی از جمع، واکنش کمترازحد، توجه بیش‌ازحد به شایعات، کوته‌بینی، اثر تمایلی، تازه‌گرایی و زیان‌گریزی است. درنهایت، با کدگذاری انتخابی و ترسیم الگوی پارادایمی سوگیری‌های رفتاری سرمایهگذاران را در یک دورۀ خاص به بحران اجتماعی دیگر می‌توان تعمیم داد.
پرندین و همکاران (2024) به بررسی رابطۀ بین محافظه‌‌کاری اجتماعی و افشاگری حسابرسان با تأکید بر نقش تعدیل‌کنندۀ شدت اخلاقی پرداختند و با مطالعۀ 316 نفر در سال 1400 مشاهده کردند شدت اخلاقی رابطۀ بین محافظه‌‌کاری اجتماعی و افشاگری حسابرسی را تعدیل می‌کند.
صالحی و ناظمی (2021) با بررسی تأثیر پدیدۀ نفرین برنده در نرخ‌شکنی بر تلاش حسابرس در انجام وظایف حسابرسی به روش آزمایشگاهی و نظریه بازی (حسابرسی و بازار حسابرسی) دریافتند در بازار حسابرسی پدیدۀ نفرین برنده وجود دارد. همچنین، حسابرسانی که با زیان غیرعادی ناشی از نفرین برنده روبه‌رو میشوند، بهدنبال فرصتی برای خنثی کردن آن هستند، بنابراین سعی می‌کنند تلاش خود را در اجرای خدمات حسابرسی تقلیل دهند.
کفشی و عبدالباقی (2020) نسبت به ارزیابی نقش توأم گرایش‌های احساسی سرمایهگذاران و ارزش ویژۀ برند بر عملکرد عرضههای اولیۀ بازار سرمایۀ ایران پرداختند و نشان دادند که عرضههای انجام‌شده در شرایط احساسی همراه با خوش‌بینی در دوره‌های کوتاه‌مدت عملکرد بهتری را نسبت به عرضههای انجام‌شده در شرایط بدبینی بازار به همراه داشتند. نهایتاً در مقاطع یک‌ماه تا نه‌ماه پس از عرضۀ اثر توأم ارزش ویژۀ برند و خوش‌بینی بر عملکرد عرضههای اولیه مشاهده گردید.
رضایی و همکاران (2018) به بررسی تأثیر هویت اجتماعی با ابعاد هویت سازمانی و هویت حرفه‌ای بر تردید حرفه‌ای حسابرسان شاغل در مؤسسه‌های بخش خصوصی، حسابرسان عضو جامعۀ حسابداران رسمی و همچنین سازمان حسابرسی پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد هویت سازمانی و هویت حرفه‌ای از ابعاد هویت اجتماعی تأثیر مثبت و معناداری بر ابعاد تردید حرفه‌ای شامل بعد جستجوی دانش، وقفه در قضاوت، خودرأی بودن، درک میان‌فردی، اعتمادبه‌‌نفس و ذهن پرسشگر دارد.
علی‌فری و همکاران (2018) مطالعۀ نقش تعدیل‌کنندۀ تیپ شخصیتی افراد در تأثیر ادراک مسئولیت اجتماعی بر رضایت و تعهد شغلی حسابداران را انجام دادند و با انتخاب تصادفی 196نفر دریافتند که درک عملکرد اجتماعی بر رضایت شغلی و تعهد سازمانی تأثیر معناداری دارد.
یوسف‌وند و جهانشاد (2016) به مطالعۀ نقش اهرم مالی بر سبد سهام شرکتها پرداختند و در بازۀ زمانی 1384 لغایت 1391 مشاهده کردند بازده مورد انتظار مدیریت منابع مالی براساس اهرم مالی با بازده واقعی این مدیریت منابع مالی تفاوت معناداری دارد و تغییرات اهرم بر بازده سبد سهام یا مدیریت منابع مالی اثر منفی دارد.
پتکویچ و سامدانی (2022) به‌طور تجربی نشان دادند که قیمت فروش عرضۀ اولیه سهام، نتیجۀ تعادل یک بازی متوالی بین مروّجان و سرمایهگذاران نهادی است. در این بازی، سودمندی مروجان برای تولید اطلاعات و سودمندی آنها برای ثبات قیمت، بیشتر (کمتر) از سود آنها برای درآمدهای اولیۀ سهام در زمانی است که بخش بزرگی (کوچک) از سهام شرکت را حفظ کنند. برعکس، سرمایهگذاران نهادی همیشه اطلاعات تولید می‌کنند و سودمندی آنها برای قیمتگذاری کمتر است که رابطۀ معکوس با نوسانات بازده دارد.
فان و همکاران (2023) در پژوهش خود بیان داشتند بررسی نقش انواع مختلف سرمایهگذاران در بازار سهام بسیار مهم است، زیرا انواع مختلف سرمایهگذاران هنگام تصمیم‌گیری سرمایهگذاری واکنش نشان داده و رفتار متفاوتی بروز می‌دهند. نقش رفتار سرمایه‌گذار موضوع بسیار مهمی در بازار سهام نوظهور مانند بازار سهام ویتنام است؛ زیرا این بازار با تعداد زیادی سرمایهگذاران فردی و استاندارد گزارشگری اندک مشخص میشود. همچنین دریافتند که رابطۀ منفی بین احساسات سرمایهگذاران و رفتار آنها با بازده سرمایهگذاری وجود دارد.
بلنکلی و همکاران (2021) در تحقیق خود، با توصیف نفرین برنده نشان دادند چگونه ویژگی‌های اصلی آن بر احتمال تجربۀ پیشنهاددهنده آن تأثیر می‌گذارد. سپس، در مورد اینکه چگونه نفرین برنده به‌طور منحصربه‌فرد در فرایند مناقصۀ حسابرسی اعمال میشود، بحث و نفرین برنده را بر ملاحظات هزینههای مختلف شرکتها ارزیابی کردند.
اونگ و همکاران (2020) در مطالعۀ خود با هدف بررسی تأثیر مالکیت نهادی بر ارزشگذاری عرضۀ اولیۀ عمومی و همچنین بررسی نقش غیرمستقیم سازوکار قیمتگذاری بر این رابطه را سنجیدند. نتایج نشان داد که مالکیت نهادی ارتباط مثبتی با ارزشگذاری عرضۀ اولیۀ عمومی دارد. نقش سیگنال‌دهی سرمایهگذاران نهادی سعی در انتقال اطلاعات در مورد کیفیت شرکتها داشت که به نوبۀ خود دارای ارزشگذاری تقریباً منصفانۀ عرضۀ اولیۀ عمومی بودند. علاوه بر این، مطالعه آنها نشان داد که عرضههای اولیۀ عمومی ساخته‌شده با ارزش دفتری با مالکیت نهادی بیشتر قیمتگذاری نزدیک‌تری با ارزش‌های ذاتی شرکتها دارند.
لو و همکاران (2017) نسبت به مطالعۀ تقویت یا کاهش تأثیر سرمایهگذاران نهادی بر مشکلات نمایندگی و مدیریت سود و عملکرد پس از عرضههای اولیه پرداختند و مشاهده نمودند که سرمایهگذاران بر دستکاری سود شرکت‌ها‌ی عرضۀ عمومی اولیۀ سهام، تأثیر دارند.
اوبمایر (2016) در رسالۀ خود به بررسی تأثیر هویت اجتماعی اعضای کمیتۀ حسابرسی و نقش‌های مربوط به حاکمیت شرکتی بر کیفیت نظارت انجام‌شده توسط کمیتۀ حسابرسی پرداخت. هویت اجتماعی اعضای کمیتۀ حسابرسی از طریق چهار پراکسی تجربه در حسابداری بخش عمومی، مدیریت اجتماعی، مالی و سرمایهگذاری اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که انواع هویت‌ها‌ی اجتماعی اعضای کمیته بر اثربخشی وظایف این کمیته اثرگذار هستند. یافته‌ها حاکی از آن بود که هویت اجتماعی اعضای کمیتۀ حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی اثر مثبت و معناداری دارد.
فرضيههاي پژوهش
فرضیۀ 1) سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی فراوان (اندک) در ارزشگذاری شرکتها تأثیر داشته و دچار پدیدۀ نفرین برنده نمی‌شو‌د (میشوند).
فرضیۀ 1-1) سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی با بعد جمعی در ارزشگذاری شرکتها تأثیر داشته و دچار پدیده نفرین برنده نمی‌شو‌د (میشوند).
فرضیۀ 1-2) سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی با بعد فردی در ارزشگذاری شرکتها تأثیر داشته و دچار پدیدۀ نفرین برنده نمی‌شو‌د (میشوند).
فرضیۀ 2) هویت اجتماعی بیشتر (اندک) در سرمایهگذاران بالقوه باعث کسب بازده بهتر در سرمایهگذاری میشود (نمی‌شو‌د).
فرضیۀ 2-1) هویت اجتماعی با بعد جمعی در سرمایهگذاران بالقوه باعث کسب بازده بهتر در سرمایهگذاری میشود (نمی‌شو‌د).
فرضیۀ 2-2) هویت اجتماعی با بعد فردی در سرمایهگذاران بالقوه باعث کسب بازده بهتر در سرمایهگذاری میشود (نمی‌شو‌د).
فرضیۀ 3) هویت اجتماعی بیشتر (اندک) در سرمایهگذاران بالقوه باعث مدیریت منابع مالی بهتر در سرمایهگذاری میشود (نمی شود).
فرضیۀ 3-1) هویت اجتماعی با بعد جمعی در سرمایهگذاران بالقوه باعث مدیریت منابع مالی بهتر در سرمایهگذاری میشود (نمی شود).
فرضیۀ 3-2) هویت اجتماعی با بعد فردی در سرمایهگذاران بالقوه باعث مدیریت منابع مالی بهتر در سرمایهگذاری میشود (نمی‌شو‌د).
روششناسی پژوهش
تحقیق براساس هدف، کاربردی و از نوع شبه‌آزمایشگاهی (نمونههای واقعی) است. اصلي‌ترين روش براي جمع‌آوري داده‌ها در این پژوهش پرسشنامه و کتابخانهای می‌باشد. روش پژوهش در دو گام اجرا میشود:
1) روند عرضههای اولیۀ سهام بررسی میشود.
2) سؤالات استاندارد هویت اجتماعی به همراه خلاصۀ اطلاعات صورت‌ها‌ی مالی چند شرکت واقعی بدون ذکر نام در اختیار تحلیلگران قرار گرفت، پس از جمع‌بندی پاسخ‌های ارائه‌شده با استفاده از نرم‌افزار اسمارت PLS-4 (معادلات ساختاري) نسبت به سنجش ارتباط بین متغیرهای مستقل و وابسته اقدام و همچنین میزان انحراف بازار از قیمتگذاری تحلیلگران سنجیده شد. درنهایت، برای پربار کردن اطلاعات مالی شرکتها از گزینه‌ها‌ی سرمایهگذاری جهت تشکیل مدیریت منابع مالی بهینه استفاده شد.
برای بررسی بحث رفتاری سرمایه‌گذراران، جامعۀ آماری شامل تحلیلگران مالی، استادان دانشگاه و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در رشتۀ حسابداری میباشند و نمونهگیری براساس توان آزمون انجام گردید، در این روش سطح خطا 5 درصد، توان آزمون 90 درصد و اثر اندازه در حدود یک درصد در نظر گرفته شده است. تعداد حجم نمونۀ پژوهش در هر گروه 30 مشارکت‌کننده خواهد بود. با توجه به این که در این پژوهش از سه گروه استفاده شده است لذا حداقل نمونه 90 پاسخدهنده خواهد بود. از آنجایی که این پژوهش شبه‌آزمایشگاهی بوده و نمونههای واقعی استفاده گردیده لذا حجم نمونه به صورت هدفمند و در دسترس و به تعداد 100 نفر انتخاب گردید و برای بررسی ارزشگذاری شرکتها، جامعۀ آماری شامل کلیۀ شرکتهایی است که در سال 1400 عرضۀ اولیه ارائه کرده‌اند که شامل 13 شرکت بوده و از بین این شرکتها 7 شرکت فرابورسی و 6 شرکت بورسی بوده که از بین شرکت‌ها‌ی بورسی 2 شرکت به علت ماهیت متفاوت حذف گردیده و 4 شرکت (با نماد غکورش، سپید، کیمیاتک و فسبزوار) به‌عنوان نمونه انتخاب شد. شرکت‌ها‌ی انتخاب‌شده در قلمرو زمانی این پژوهش به‌صورت واقعی ارزشگذاری و سهام آنها در بورس اوراق بهادار تهران عرضۀ اولیه شده است.
پرسشنامه شامل سه گروه ارزشگذاری شرکت ها، تشکیل سبد سهام و پیش‌بینی بازده بعد از یک‌سال می باشد.
متغيرهاي بررسي‌شده و اندازهگیری آنها به شرح زیر است:
P ارزشگذاری شرکت
اگر سهام عرضه‌شده بیش از واقع قیمتگذاری شود، عاید سرمایهگذاران ناآگاه شده و برای آنها بازده منفی ایجاد می‌کند که این امر برای سرمایهگذاران بی‌اطلاع «نفرین برنده» درست می‌کند.
در این پژوهش به بررسی بازده عرضههای اولیه که به‌صورت حراج در بورس عرضه میشود پرداخته خواهد شد. روش‌های ارزشگذاری سهام عبارتند از:
روش 1 |
|
روش 2 | جریان نقد آزاد شرکت (FCFF) = سود خالص + هزینۀ استهلاک + هزینههای مالی یا سرمایه‌ای (نرخ مالیات -۱) - سرمایهگذاری در دارایی‌های ثابت - تغییر سرمایه در گردش عملیاتی |
روش 3 | جریان نقد آزاد سهام‌داران (FCFE) = سود خالص بعد از کسر بهره و مالیات + هزینۀ استهلاک – سرمایهگذاری در دارایی‌های ثابت – سرمایهگذاری در سرمایه در گردش غیرنقدی + افزایش خالص در اصل تسهیلات مالی دریافتی |
روش 4 | سود هر سهم (P/E)= سود خالص پس از کسر مالیات برای دورۀ جاری / تعداد سهام موجود در سهام عادی |
روش 5 | ﺧﺎﻟﺺ ارزش داراییﻫﺎ (مدل NAV) از ارزش ﻛﻞ داراﻳﻰﻫﺎى ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺲ از ﻛﺴﺮ ﺑﺪﻫﻰﻫﺎ حاصل میشود. NAV= ﻣﺎزاد ارزش ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬارىﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎى ﺗﻤﺎمﺷﺪه + ﺣﻘﻮق ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﻬﺎم/ ﺗﻌﺪاد ﺳﻬﺎم ﺷﺮﻛﺖ |
وقتی سرمایه‌گذار بالقوه ارزش سهم را با این روش محاسبه کند، باید ببینید که قیمت آن سهم در بازار بیشتر از قیمت محاسباتی است یا کمتر. اگر قیمت سهم در بازار بیشتر از این عدد باشد، یعنی آن سهم ارزش ندارد و بالعکس.
پس از ارزشگذاری به ارزیابی عملکرد مدیریت منابع مالی خواهیم پرداخت:
برای ارزیابی عملکرد مدیریت منابع مالی از آلفای جنسن استفاده میشود که نحوۀ محاسبه آن در زیر آمده است:
آلفای جنسن= بازده پرتفلیو -〔نرخ بازده بدون ریسک + بتای پرتفلیو × (نرخ بازده بازار- نرخ بازده بدون ریسک)〕
بازده سهام با استفاده از فرمول زیر محاسبه میشود (در آن Rt بازده سهام در دورۀ t، Pt قیمت سهام در دورۀ مورد نظر، Pt-1 قیمت سهام در دورۀ t-1 و dt سایر مزایای پرداختی سهام).
در صورتی که شرکت افزایش سرمایه داشته باشد، بازده واقعي سهام به‌صورت زیر محاسبه مي‌شود (که آن DPS سود نقدی هر سهم در ابتدای سال، Pt قیمت سهام پایان دوره، Pt-1 قیمت سهام در اول دوره، A درصد افزایش سرمایه از محل مطالبات و آوردۀ نقدی، B درصد افزایش سرمایه از محل اندوخته و سود انباشته است):
در ادامه سرمایهگذاران بالقوه با مطالعۀ صورت‌ها‌ی مالی و طرح توجیهی شرکتها، با استفاده از روش‌های ارزشگذاری، نسبت به ارزشگذاری شرکتها با دیدگاه خوش‌بینانه، بدبینانه و محتمل می‌پردازند و به هر یک از مدل‌ها وزن خاصی داده و با میانگین داده‌شده، ارزش شرکت مشخص گردیده که این قیمت با قیمت عرضه‌شده سهام مقایسه می‌گردد. پرسش‌نامۀ ارزشگذاری بدون ذکر نام شرکت و سرمایهگذاران بالقوه و با اشاره به صنعت مورد نظر جهت جلوگیری از تورش در اختیار سرمایهگذاران بالقوه قرار می‌گیرد. در پایان، از سرمایهگذاران بالقوه خواسته میشود بازده شرکتها را در بازۀ زمانی یک‌ساله پیش‌بینی کرده و با ارائۀ سرمایهگذاری با بازده ثابت مدیریت منابع مالی بهینۀ خود را از بین چهار شرکت و سرمایهگذاری با بازده ثابت تهیه نمایند.
متغیر مستقل: هویت اجتماعی
پرسش‌نامۀ هویت اجتماعی با توجه به دو بعد هویت فردي و جمعی برگرفته از نظریات ریچارد چنکینز (2008) ساخته شده است. این پرسشنامه مشتمل بر 20 گویه می‌باشد که 10 گویۀ دوم آن نشان‌دهندۀ بعد فردي و 10 گویۀ اول نشان‌دهندۀ بعد جمعی است. پرسش‌نامۀ هویت اجتماعی براساس طیف لیکرت 5 گزینه‌ای (از خیلی موافق تا خیلی مخالف) درجهبندی شده است. گویه‌ها‌ی معکوس این پرسشنامه عبارتند از: 3، 4، 7، 10، 11، 12، 13، 14، 15، 16و 17 (یعنی به «خیلی موافق» نمره 1 و به «خیلی مخالف» نمرۀ 5 داده میشود) و نمرۀ همۀ گویه‌ها‌ی پرسشنامه با هم جمع میشود. دامنۀ امتیاز این پرسشنامه بین 20 تا 100 خواهد بود. هر چه امتیاز بیشتر باشد، هویت اجتماعی بیشتر خواهد بود و بالعکس. نمرۀ بین 20-61 نشان‌دهندۀ هویت اجتماعی کم و نمرۀ بین 61 تا 100 نشان‌دهندۀ هویت اجتماعی فراوان در فرد است. پرسش‌نامۀ هویت اجتماعی از پایایی (747/0) و روایی قابل قبولی برخوردار است و می‌تواند مورد استفادۀ محققان و متخصصان قرار گیرد (صفارنیا و روشن، 1390).
یافتههای پژوهش
جمعیت‌شناختی تحقیق با بررسی 100 پاسخدهنده از نظر جنسیت و تخصص به صورت جدول(1) ارائه شده است.
جدول(1). توزیع فراوانی براساس جنسیت | |||
| فراوانی | درصد فراوانی | درصد فراوانی تجمعی |
مرد | 54 | 0/54 | 0/54 |
زن | 46 | 0/46 | 0/100 |
کل | 100 | 0/100 |
|
براساس جدول(1) مشاهده میشود از بین 100 پاسخدهنده 54 نفر مرد و 46 نفر زن بوده است و این مقادیر حاکی از آن است که تعداد پاسخ‌دهندگان مرد بیشتر از زنان بوده است.
جدول(2). توزیع فراوانی براساس جنسیت | |||
| فراوانی | درصد فراوانی | درصد فراوانی تجمعی |
بازار سرمایه و کارشناس رسمی | 27 | 0/27 | 0/27 |
استادان | 18 | 0/18 | 0/45 |
دانشجویان دکتری | 55 | 0/55 | 0/100 |
کل | 100 | 0/100 |
|
جدول(2) نشان می‌دهد از بین 100 نفر پاسخدهنده، بیشترین تعداد در گروه دانشجویان دکتری بود که 55 درصد از 100 درصد را شامل می‌شدند و کمترین گروه با 18 نفر به استادان اختصاص داشت و تعداد تحلیلگران بازار سرمایه و کارشناسان رسمی نیز 27 درصد مشاهده میشود.
آمار توصیفی متغیرهای کمّی و کیفی نیز در جدول(3) آمده است:
جدول(3). مقادیر آماره‌ها‌ی توصیفی متغیرها | |||||
متغیر | میانگین | انحراف معیار | حداقل | حداکثر | |
ارزشگذاری | 740/0 | 631/0 | 200/0- | 190/3 | |
ارزشگذاری الف | 205/0 | 260/0- | 600/0- | 000/8 | |
ارزشگذاری ب | 703/5 | 609/0 | 700/0- | 300/41 | |
ارزشگذاری ج | 240/0 | 014/0- | 500/0- | 000/1 | |
ارزشگذاری د | 273/1 | 319/2 | 600/0- | 700/12 | |
سرمایهگذاری | 062/0- | 134/0 | 288/0- | 399/0 | |
سرمایهگذاری الف | 048/0- | 207/0 | 400/0- | 000/7 | |
سرمایهگذاری ب | 203/0- | 961/3 | 000/1- | 900/38 | |
سرمایهگذاری ج | 567/0 | 221/0 | 000/2 | 200/1 | |
سرمایهگذاری د | 189/0- | 249/0 | 700/0- | 700/0 | |
مدیریت منابع مالی | 440/0 | 108/0 | 180/0 | 698/0 | |
هویت اجتماعی | 931/2 | 592/0 | 750/1 | 300/4 | |
جمعی | 730/2 | 737/0 | 500/1 | 500/4 | |
فردی | 131/3 | 600/0 | 700/1 | 500/4 | |
براساس جدول(3) به‌طور متوسط درصد اختلاف ارزشگذاری از ارزش واقعی شرکت بین پاسخ‌دهندگان 74 درصد بوده است. همچنین حداقل و حداکثر آن نیز به ترتیب برابر 0.2- و 19/3 می‌باشد. انحراف معیار داده‌ها بیانگر انسجام داده‌ها است. کمترین درصد اختلاف ارزشگذاری در الف و بیشترین آن در ب است. از طرفی، مطابق تحلیل انجام‌شده، سرمایهگذاری دارای میانگین 062/0- است که این عدد حاکی از آن است که به‌طور متوسط 6 درصد از پاسخ‌دهندگان کمتر از سرمایهگذاری واقعی، پیش‌بینی سرمایهگذاری را انجام داده‌اند و کمترین مقدار سرمایهگذاری 29/0- و بیشترین آن 40/0 است. همچنین، کمترین اختلاف پیش‌بینی سرمایهگذاری در شرکت ب و بیشترین آن در ج است. درصد پیش‌بینی بازدهی مدیریت منابع مالی برای یک‌سال بعد به‌طور میانگین 44 درصد پیش‌بینی شده و حداقل آن برابر 18/0 و حداکثر درصد پیش‌بینی بازدهی مدیریت منابع مالی 70/0 می‌باشد و انحراف معیار آن 108/0 است.
هویت اجتماعی پاسخ‌دهندگان که دامنۀ تغییرات آن از 1 تا 5 می‌باشد (5 پاسخ) دارای میانگین 931/2 است که نزدیک به حد متوسط بوده لذا پاسخ‌دهندگان دارای هویت اجتماعی متوسطی هستند. انحراف معیار هویت اجتماعی برابر 592/0 می‌باشد. حداقل و حداکثر هویت اجتماعی به ترتیب برابر 75/1 و 3/4 است. هویت اجتماعی با بعد جمعی و فردی به ترتیب دارای میانگین 73/2 و 131/3 است و این اعداد حاکی از آن است که هویت اجتماعی با بعد فردی در بین پاسخ‌دهندگان بیشتر از حد متوسط بوده است.
توزیع نرمال یا غیرنرمال متغیرهای پژوهش با آزمون کولموگراف- اسمیرنوف مشخص شد و مقدار سطح معناداری از مقدار خطا یعنی 05/0 کمتر شد، در نتیجه فرضیۀ صفر رد میشود بدین معنا که این متغیرها از یک توزیع غیرنرمال در سطح جامعۀ آماری پیروی می‌کنند. در ادامه آزمون واگرایی و همگرایی در جدول(4) ارائه میشود.
جدول(4). آزمون واگرایی و همگرایی | |||
متغیرهای مکنون | ضریب آلفای کرونباخ | ضریب پایایی ترکیبی | میانگین واریانس استخراج‌شده |
هویت اجتماعی بعد فردی | 839/0 | 845/0 | 596/0 |
هویت اجتماعی بعد جمعی | 736/0 | 800/0 | 535/0 |
مطابق جدول(4)، مناسب بودن وضعیت پایایی مدل با آلفای کرونباخ (Alpha>0.7)، پایایی ترکیبی (Cr>0.7) و میانگین واریانس استخراج‌شده (AVE>0.5) و روایی واگرایی نیز تأیید گردید و مشخص شد مدل از جهت سازه‌ها‌ی درون‌زا دارای قدرت پیش‌بینی (تناسب پیش‌بینی) زیادی می‌باشد.
برازش مدل پژوهش
بررسی مقدار R2در جدول(5) گزارش شده است:
متغیر | ضریب تعیین | ضریب تعیین تعدیل‌شده |
ارزشگذاری | 696/0 | 673/0 |
سرمایهگذاری | 873/0 | 863/0 |
مدیریت منابع مالی | 949/0 | 945/0 |
براساس جدول(5) مشخص شد تمامی متغیرهای وابسته و میانجی پژوهش، دارای ضریب تعیین قوی هستند و از این حیث برازش مدل تأیید شده است.
برای آزمون مدل پژوهش برای تأیید یا رد مفروضات از مدل زیر استفاده میشود.
نمودار(1). آزمون مدل تحقيق برای اجزا (ضرایب به همراه سطوح معنی‌داری)
نمودار(2). آزمون مدل تحقيق برای اجزا (ضرایب به همراه آمارۀ تی)
نمودار(3). آزمون مدل تحقيق برای کل (ضرایب به همراه سطوح معنی‌داری)
نمودار(4). آزمون مدل تحقيق برای کل (ضرایب به همراه اعداد تی)
با توجه به نمودارهای فوق، فرضیۀ اصلی اول مشاهده مي‌شود که ميزان آمارۀ تي بين دو متغیر هویت اجتماعی و ارزشگذاری برابر 443/4 شده که خارج از بازه (96/1 و 96/1-) می‌باشد. لذا این رابطه معنی‌دار است. ضریب مسیر آن 342/0 است که عددی مثبت بوده و لذا رابطه از نوع مستقیم می‌باشد و با افزایش متغیر مستقل، متغیر وابسته نیز افزایش می‌یابد. بنابراین، بین متغیرهای هویت اجتماعی و ارزشگذاری رابطۀ معناداری وجود دارد. مطابق یافته‌ها متوجه شدیم سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی زیاد در ارزشگذاری شرکتها موفق‌تر عمل کرده‌اند و دچار پدیدۀ نفرین برنده نشده‌اند. در نتیجه، فرضیه در سطح اطمینان 95/0 تأیید میشود.
با توجه به نتایج فرضیۀ 1-1 آمارۀ تي بين دو متغیر هویت اجتماعی با بعد جمعی و ارزشگذاری برابر 127/0 شده که داخل بازه (96/1 و 96/1-) می‌باشد. لذا این رابطه معنی‌دار نیست. ضریب مسیر این رابطه 009/0 است. در نتیجه بین متغیرهای هویت اجتماعی با بعد جمعی و ارزشگذاری رابطۀ معناداری وجود ندارد. پس، سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی با بعد جمعی در ارزشگذاری شرکتها موفق‌تر عمل می‌کنند و دچار پدیدۀ نفرین برنده نمی‌شو‌ند ولی از نظر آماری این فرضیه تأیید نگردید. در نتیجه، این فرضیه در سطح اطمینان 95/0 تأیید نمی‌شو‌د.
در تحلیل فرضیۀ 1-2 مشخص شد ميزان آمارۀ تي بين دو متغیر هویت اجتماعی با بعد فردی و ارزشگذاری برابر 267/4 شده که خارج از بازه (96/1 و 96/1-) می‌باشد. بنابرین این رابطه معنی‌دار است. ضریب مسیر این رابطه (358/0) عددی مثبت است و لذا رابطه از نوع مستقیم می‌باشد و با افزایش متغیر مستقل، متغیر وابسته نیز افزایش می‌یابد. بنابراین، بین متغیرهای هویت اجتماعی با بعد فردی و ارزشگذاری رابطۀ معناداری وجود دارد. همچنین، سرمایهگذاران بالقوه که هویت اجتماعی با بعد فردی بیشتری دارند در ارزشگذاری شرکتها به شکل درست‌تر اقدام می‌کنند و به پدیدۀ نفرین برنده برخورد نمی‌کنند و فرضیۀ مورد نظر در سطح اطمینان 95/0 تأیید میشود. ولی انتظار می‌رود افراد با هویت اجتماعی در دو بعد جمعی و فردی همزمان نقش بهتری در تعیین ارزشگذاری داشته باشند.
نتایج فرضیۀ اصلی دوم نشان می‌دهد که آمارۀ تي بين دو متغیر هویت اجتماعی و بازده بهتر در سرمایهگذاری برابر 811/4 شده که خارج از بازه (96/1 و 96/1-) می‌باشد. لذا رابطه معنی‌دار است. ضریب مسیر این رابطه (239/0) عددی مثبت بوده و رابطه از نوع مستقیم است. بین متغیرهای هویت اجتماعی و بازده بهتر در سرمایهگذاری رابطۀ معناداری است. بنابراین سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی بیشتر در کسب بازده و پیش‌بینی آن نسبت به سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی کمتر، بهتر عمل می‌کنند.
مطابق فرضیۀ 2-1 ميزان آمارۀ تي بين دو متغیر هویت اجتماعی با بعد جمعی و بازده بهتر در سرمایهگذاری برابر 342/1 شده که داخل از بازه (96/1 و 96/1-) می‌باشد. لذا رابطه معنی‌دار نیست. ضریب مسیر مقدار مثبت 073/0 است. بنابراین، بین متغیرهای هویت اجتماعی با بعد جمعی و بازده بهتر در سرمایهگذاری رابطۀ معناداری وجود ندارد و فرضیۀ مورد نظر در سطح اطمینان 95/0 تأیید نمی‌شو‌د. به همین جهت، با توجه به جهت رابطۀ مستقیم متغیرها، سرمایهگذاران بالقوه‌ای که با هویت اجتماعی با بعد جمعی بیشتر داشتند در کسب بازده و پیش‌بینی آن عملکرد بهتری نسبت به سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی با بعد جمعی اندک دارند اما از نظر آماری نتوانستیم معنی‌داری آن را اثبات کنیم.
با توجه به نتایج فرضیۀ 2-2 مشخص شد که ميزان آمارۀ تي بين دو متغیر هویت اجتماعی با بعد فردی و بازده بهتر در سرمایهگذاری برابر 124/3 شده که خارج از بازه (96/1 و 96/1-) می‌باشد. لذا رابطه‌ای معنی‌دار است. ضریب مسیر این رابطۀ مثبت و برابر 181/0 است و لذا رابطه از نوع مستقیم می‌باشد. بنابراین، بین متغیرهای هویت اجتماعی با بعد فردی و بازده بهتر در سرمایهگذاری رابطۀ معناداری وجود دارد و فرضیۀ مورد نظر تأیید میشود؛ در نتیجه سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی با بعد فردی باعث کسب بازده سرمایهگذاری بهتر میشوند.
براساس نتایج فرضیۀ اصلی سوم، ميزان آمارۀ تي بين دو متغیر هویت اجتماعی و مدیریت منابع مالی بهتر برابر 322/4 شده که خارج از بازه (96/1 و 96/1-) و رابطه معنی‌دار است. ضریب مسیر این رابطه مقدار 205/0 می‌باشد که عددی مثبت است. بین متغیرهای هویت اجتماعی و مدیریت منابع مالی بهتر رابطۀ معناداری وجود دارد و فرضیه تأیید میشود. بنابراین سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی زیاد باعث مدیریت منابع مالی بهتر در سرمایهگذاری میگردند.
با توجه به نتایج فرضیۀ 3-1 آمارۀ تي بين دو متغیر هویت اجتماعی با بعد جمعی و مدیریت منابع مالی برابر 783/1 شده که داخل از بازه (96/1 و 96/1-) می‌باشد. لذا رابطه معنی‌دار نیست. ضریب مسیر این رابطه مقدار 09/0 می‌باشد. بنابراین، بین متغیرهای هویت اجتماعی با بعد جمعی و مدیریت منابع مالی بهتر رابطۀ معناداری وجود ندارد و فرضیه تأیید نمی‌شو‌د. به همین جهت، سرمایهگذاران بالقوه‌ای که هویت اجتماعی با بعد جمعی داشتند در کسب بازده و پیش‌بینی آن عملکرد بهتری دارند اما از نظر آماری نتوانستیم معنی‌داری آن را اثبات کنیم.
با توجه به نتایج فرضیۀ 3-2 آمارۀ تي بين دو متغیر هویت اجتماعی با بعد فردی و مدیریت منابع مالی بهتر برابر 027/3 شده که خارج از بازه (96/1 و 96/1-) است و رابطه معنی‌دار است. ضریب مسیر این رابطه عدد مثبت و برابر 14/0 می‌باشد. همچنین، بین متغیرهای هویت اجتماعی با بعد فردی و مدیریت منابع مالی بهتر رابطۀ معناداری وجود دارد و فرضیه تأیید میشود. در نتیجه سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی با بعد فردی باعث مدیریت منابع مالی بهتر در سرمایهگذاری میشوند.
بحث و نتیجه‌گیری
براساس نتایج فرضیۀ اصلی اول مشخص شد که سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی زیاد در ارزشگذاری دچار پدیدۀ نفرین برنده نمی‌شو‌د. سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی زیاد در مقایسه با دیگران در ارزشگذاری شرکت بهتر عمل می‌کنند زیرا آنها احساس تعهد بیشتری دارند و از تجربیات گروه یا فردی خود در ارزشگذاری استفاده می‌کنند و نهایتاً دچار پدیدۀ نفرین برنده نمی‌شو‌ند. یافتههای پژوهش حاضر نشان می‌دهد سرمایهگذاران بالقوه، با افزایش یک واحد در هویت اجتماعی می‌توانند تقریباً 34 درصد ارزشگذاری را به‌درستی انجام دهند و از پدیدۀ نفرین برنده نجات پیدا کنند. سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی و دانش مالی سعی می‌کنند ارزش ذاتی سهام را درست برآورد کنند و اقدام به خریدوفروش سهام نمایند تا در بی‌قاعدگی بازی قرار نگیرند و نفرین برنده پیش نیاید. این در حالی است که مفروضات فرعی نشان می‌دهد سرمایهگذاران بالقوه‌ای که هویت اجتماعی فردی قوی دارند بیشتر ثروت خود را به ارزشگذاری مطلوب سهام عرضههای اولیه اختصاص می‌دهند و شاید علت آنکه هویت اجتماعی در بعد جمعی در پژوهش حاضر معنادار نشد به خاطر این باشد که کارهای جمعی نسبت به کارهای فردی در کشور ایران به خوبی اجرا نمی‌شو‌د. بررسی مبانی نظری نشان می‌دهد که نتایج این فرضیه با پژوهشهای رانگاناتان و همکاران (2018) و بائر و اسمیت (2015) سازگاری دارد.
همچنین واکاوی انجام‌شده در مسیر فرضیۀ اصلی دوم حاکی از آن است که سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی فراوان اثر مثبت و معنادار در کسب بازده سرمایهگذاری دارند. یافتههای آماری نشان می‌دهد با تقویت یک واحد هویت اجتماعی در سرمایهگذاران انتظار می‌رود حدوداً 24 درصد منجربه کسب بازده بهتر سرمایهگذاری گردد. بنابراین، تقویت هویت اجتماعی در افراد می‌تواند عزت نفس را در افراد به وجود آورد و حس ایمنی در فرد ایجاد کند تا با آگاهی کامل نسبت به بازده مثبت در سرمایهگذاری گام بردارند. در نتیجه، فرد با هویت اجتماعی زیاد، انسان فرهیخته‌ای است که علاوه بر سجایای عقلانی و اخلاقی، از وظایف اجتماعی خود آگاه است و نقش مؤثری در وظایف محول ایفا می‌نماید و به شکل مطلوبی می‌تواند در سرمایهگذاری بازده مطلوب کسب کند. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی در بعد فردی باعث کسب بازده بهتر در سرمایهگذاری میشوند. امّا یافته‌ها از رابطۀ هویت اجتماعی در بعد جمعی از نظر آماری حمایت نمی‌کند. این یافته‌ها با نتایج بائر و اسمیت (2015) و شاجی و همکاران (2012) مشابهت دارد.
یافتههای حاصل از تجزیه‌وتحلیل فرضیۀ اصلی سوم شواهدی را ارائه می‌نماید که براساس آن سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی زیاد در تشکیل سبد سهام موفق‌تر عمل می‌کنند. لذا با افزایش هویت اجتماعی سرمایهگذاران بالقوه به اندازۀ یک واحد، انتظار داریم تقریباً 20 درصد در مدیریت منابع مالی در سرمایهگذاری بهتر عمل نمایند. بنابراین، سرمایهگذاران بالقوه‌ای که هویت اجتماعی قوی دارند انگیزۀ کافی برای پاسخ‌گو بودن در برابر مدیریت منابع مالی مطلوب سرمایهگذاری دارند و مصالح گروهی و اجتماعی را به مصالح فردی ترجیح می‌دهند. در همین راستا، سرمایهگذاران بالقوه با هویت اجتماعی زیاد از بعد فردی در مدیریت منابع مالی سرمایهگذاری بهتر عمل می‌کنند، ولی بعد جمعی از نظر آماری آن را پشتیبانی نمی‌کند. این یافته‌ها با نتایج بائر و اسمیت (2015) و شجیع و همکاران (2012) همخوانی دارد.
چند پیشنهاد کاربردی در راستای پژوهش عبارتند از:
پيشنهاد براي فرضيۀ اصلي اول به همراه مفروضات فرعي آن
به سازمان بورس اوراق بهادار پيشنهاد مي‌گردد به هنگام عرضۀ اوليۀ سهام شركت‌ها شرايطي را فراهم سازد تا تحليلگران مالي با هويت اجتماعي بیشتر نسبت به ارزش‌گذاري اقدام يا به آن نظارت كنند. همچنین پیشنهاد میشود تا سازمان بورس اوراق بهادار در آزمون‌های حرفه‌ای خود به جنبه‌های هویت اجتماعی شرکت‌کنندگان نیز توجه نموده و به صورت مستمر آموزش‌هایی برای ارتقای سطح هویت اجتماعی تحلیلگران برگزار نماید.
پيشنهاد براي فرضيۀ اصلي دوم به همراه مفروضات فرعي آن
به سرمايه گذاران پيشنهاد مي‌شود جهت كسب بازده بیشتر به هنگام سرمايهگذاري نسبت به افزايش دانش خود در حوزۀ هويت اجتماعي اقدام نمايند و يا از تجربيات و تحليل‌هاي، تحليلگران با هويت اجتماعي بیشتر استفاده كنند. به تحليلگران پيشنهاد مي‌گردد كه به منظور افزايش سطح دقيق پيش‌بيني بازده و جلوگيري از نفرين برنده نسبت به افزايش سطح هويت اجتماعي خود اقدام نمايند.
پيشنهاد براي فرضيۀ اصلي سوم به همراه مفروضات فرعي آن: به سازمان بورس اوراق بهادار تهران پيشنهاد مي‌شود در جهت حمايت از سرمايه‌گذاران با استفاده از تحليلگران با هويت اجتماعي فراوان كمك گرفته و اطلاعات كامل‌تري در اختيار سرمايه‌گذاران قرار دهند. همچنين، به دانشگاه‌ها و حتي مدارس كه آموزش نيروي انساني را بر عهده دارند پيشنهاد مي‌گردد در جهت تقويت بعد جمعي هويت اجتماعي افراد نسبت به انجام كار گروهي و مهارت يادگيري آن اقدام تا در مراحل تصميم‌گيري‌هاي مالي و سرمايهگذاري بتوانند، موفق باشند.
References
Baltakienė, M., Baltakys, K., Kanniainen, J., Pedreschi, D., & Lillo, F. (2019). Clusters of investors around initial public offering. Palgrave Communications, 5(1), 1-14.Fama, E. F. (1970). Efficient capital markets. Journal of finance, 25(2), 383-417.
Harivandi, S., Ahmadi, A., & Dashtebayaz, M. L. (2023). Modeling Investor Behavior Patterns in Choosing a Stock Portfolio During the Covid-19 Epidemic. Financial and Behavioral Researches in Accounting, 3(3). (In Persian). Petkevich, A., & Samdani, T. (2022). The equilibrium prices of auction IPO securities: Empirical evidence. Journal of Financial Markets, 57, 100629. Salehi, T., & Nazemi, A. (2021). The Effect of the Winner's Curse Phenomenon in Low Balling on the Auditor's Effort in Performing the Audit Tasks Using Game Theory. Accounting and Auditing Review, 28(3), 460-486. (In Persian). Wilson, R. (2018). Auditor Expertise, Jurors’ Social Identities and Evaluations of Auditor Negligence.
