مطالعه تاثیر هورمونال پرایمینگ با جیبرلیک اسید و پوشش¬دار کردن بذر با ترکیبات مختلف بر جوانه‌زنی و رشد اولیه ریحان سبز (Ocimum basilicum L.)

الموضوعات :

الهام ستوده قریاغ ¹ , مهدی قیاسی ² , رضا امیرنیا ³ , لیلا شریفی ⁴

1 - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
2 - هیات علمی- دانشگاه ارومیه
3 - عضو هیإت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه
4 - گروه کامپیوتر دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه ارومیه

تاريخ الإرسال : 19 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1446 تاريخ التأكيد : 17 الإثنين , رمضان, 1446 تاريخ الإصدار : 19 الخميس , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: هورمونال پرایمینگ, پوشش¬دار کردن بذر, ریحان, جوانه¬زنی, رشد گیاهچه,

ملخص المقالة :

به منظور ارزیابی تاثیر هورمونال پرایمینگ و پوشش‌دار کردن بذر بر ویژگی‌های جوانه­زنی، رشد گیاهچه ریحان سبز آزمایشی در آزمایشگاه گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال ۱۴۰۱-2 انجام شد. در این مطالعه تاثیر هورمونال پرایمینگ بذر با جیبرلین اسید در غلظت‌های صفر (به عنوان شاهد)، 25، 50، 75، 100 و 150 پی­پی­ام و پوشش‌دار کردن بذر با انواع پوشش‌های معدنی (خاک مزرعه)، آلی (ورمی کمپوست) و زیستی (ازوتوباکتر کروکوکوم) و عدم پوشش­دهی بذر به عنوان شاهد مورد مطالعه قرار گرفت. طرح مورد استفاده بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار بود که به صورت فاکتوریل تاثیر دو عامل هورمونال پرایمینگ و پوشش‌دار کردن بذر بر جوانه­زنی و رشد گیاهچه ریحان مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات مورد مطالعه درصد و سرعت جوانه­زنی، متوسط زمان جوانه­زنی، طول گیاهچه ، وزن تر و خشک گیاهچه ، ضریب آلومتری طولی و وزنی و شاخص‌های بنیه گیاهچه بودنند. بر اساس نتایج هورمونال پرایمینگ با تنظیم کننده رشد مورد مطالعه در غلظت‌های 100 و ۱۵۰ پی­پی­ام منجر به بهبود معنی‌دار شاخص‌های جوانه­زنی و رشد گیاهچه گردید. هم­چنین پوشش‌دار کردن بذر نیز در مقایسه با شاهد منجر به بهبود شاخص‌های مورد مطالعه شد. در میان تیمارهای پوشش‌دار کردن بذر بر مبنای مجموعه نتایج حاصل از این مطالعه پوشش­دار کردن با مواد آلی و زیستی نتیجه مطلوب‌تری در ارتقای شاخص­های مورد مطالعه داشت.

المصادر:

Afzal, I., Javed, T., Amirkhani, M. and Taylor, A.G., 2020. Modern seed technology: Seed coating delivery systems for enhancing seed and crop performance. Agriculture, 10(11), p.526.
Ai, F., Yin, X., Hu, R., Ma, H. and Liu, W., 2021. Research into the super-absorbent polymers on agricultural water. Agricultural Water Management, 245, p.106513.
Alam, S.F., Kim, M.Z., Kim, Y.J., ur Rehman, A., Devipriyanka, A., Sharma, P., Yeo, J.G., Lee, J.S., Kim, H. and Cho, C.H., 2020. A new seeding method, dry rolling applied to synthesize SAPO-34 zeolite membrane for nitrogen/methane separation. Journal of Membrane Science, 602, p.117825.
DEMİR, İ., ÖZDEN, E., GÖKDAŞ, Z. and AYDİN, M., 2020. Radicle emergence test predicts normal germination percentages of onion seed lots with different cultivars and genotypes. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 25(3), pp.434-442.
Ghiyasi, M., Siavash Moghaddam, S., Amirnia, R. and Damalas, C.A., 2019. Chemical priming with salt and urea improves germination and seedling growth of black cumin (Nigella sativa L.) under osmotic stress. Journal of Plant Growth Regulation, 38, pp.1170-1178.
Hernández-García, J., Briones-Moreno, A. and Blázquez, M.A., 2021, January. Origin and evolution of gibberellin signaling and metabolism in plants. In Seminars in cell & developmental biology (Vol. 109, pp. 46-54). Academic Press.
Ma, Y., 2019. Seed coating with beneficial microorganisms for precision agriculture. Biotechnology advances, 37(7), p.107423.
Marthandan, V., Geetha, R., Kumutha, K., Renganathan, V.G., Karthikeyan, A. and Ramalingam, J., 2020. Seed priming: a feasible strategy to enhance drought tolerance in crop plants. International Journal of Molecular Sciences, 21(21), p.8258.
Nouri, M. and Haddioui, A., 2021. Improving seed germination and seedling growth of Lepidium sativum with different priming methods under arsenic stress. Acta Ecologica Sinica, 41(1), pp.64-71.
Pedram, A., Tajbakhsh, M., Fathollah Taleghani, D. and Ghiyasi, M., 2019. The effect of different seed primings on some quantitative and qualitative characteristics of Sugar Beet (Beta vulgaris L.). Journal of Crop Ecophysiology, 13(49 (1)), pp.39-56.
Purba, J.H., Sasmita, N., Komara, L.L. and NESIMNASI, N., 2019. Comparison of seed dormancy breaking of Eusideroxylon zwageri from Bali and Kalimantan soaked with sodium nitrophenolate growth regulator. Nusantara Bioscience, 11(2).
Rehman, A., Shahzad, B., Ullah, A., Nadeem, F., Tanveer, M., Sharma, A. and Lee, D.J., 2019. Seed Priming-Mediated Improvement of Plant Morphophysiology Under Salt Stress. Priming and Pretreatment of Seeds and Seedlings: Implication in Plant Stress Tolerance and Enhancing Productivity in Crop Plants, pp.205-217.
Rhaman, M.S., Imran, S., Rauf, F., Khatun, M., Baskin, C.C., Murata, Y. and Hasanuzzaman, M., 2020. Seed priming with phytohormones: An effective approach for the mitigation of abiotic stress. Plants, 10(1), p.37.
Rocha, I., Ma, Y., Souza-Alonso, P., Vosátka, M., Freitas, H. and Oliveira, R.S., 2019. Seed coating: a tool for delivering beneficial microbes to agricultural crops. Frontiers in Plant Science, 10, p.1357.
Tuncturk, R., Kipcak, S., Ghiyasi, M. and Tuncturk, M., 2019. The determination of gibberellic acid effects on seed germination of Echinacea purpurea (L.) Moench under salt stress. International Journal of Agriculture Environment and Food Sciences, 3(2), pp.101-105.
Wang, G., Yang, Y., Kong, Y., Ma, R., Yuan, J. and Li, G., 2022. Key factors affecting seed germination in phytotoxicity tests during sheep manure composting with carbon additives. Journal of Hazardous Materials, 421, p.126809.

محرابی, چائی چی, توکل افشاری و رضائی, 1396. بررسی اثر پوشش دار کردن بذر بر ظهور گیاهچه گندم رقم سرداری، تحت سطوح مختلف تنش خشکی و عمق کاشت در آزمایش گلدانی. علوم و فناوری بذر ایران, 6(1), pp.49-56.‎
افکاری, 1401. بهبود صفات و شاخص‌های جوانه‌زنی سه اکوتیپ مرزه (. Satureja hortensis L) با پرایمینگ بذر. تولید و ژنتیک گیاهی, 3(1), pp.109-118.
توکل افشاری, امید انصاری, فرزاد شریف زاده و علی شایان فر, 1392. نقش پرایمینگ در روند مصرف مواد ذخیره ای و جوانه زنی بذر چاودار کوهی تحت تنش شوری. علوم گیاهان زراعی ایران, 44.‎
دهشیری, عباس, زارع و شایان فر, 1396. مقاله مروری: فناوری بذر و نقش آن در کاهش مصرف آب. علوم و تحقیقات بذر ایران, 4(2), pp.123-133.‎
رحیمی پور, آتنا, رستم پور و محمد, 1400. اثر عصاره هیدروالکلی برگ ریحان سبز بر تشنجات القاشده با پنتیلن تترازول در موش سوری نر. مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان, 30(2), pp.156-167.‎
شريفي سيرچي غلامرضا,۱۳۹۵، اثر عصاره ماکروجلبکي بر خصوصيات رشدي نشاهاي گوجه فرنگي.‎
صابری, شهریاری و بزرگمهر, 1399. اثر پرایمینگ و شوری بر جوانه‌زنی و رشد گیاهچه نسی (Stipagrostis plumosa). نشریه علمی-پژوهشی مرتع و آبخیزداری, 73(3), pp.513-524.‎
صادقی, سهرابی, سی و سه مرده و عادل, 1401. بررسی اثر تنظیم‌کننده‌های رشد بر تعدادی از پارامترهای رشد و متابولیت‌های ثانویه دو رقم گندم تحت رژیم‌های مختلف رطوبتی. مجله تولید گیاهان زراعی, 15(1), pp.101-120.‎
گرزی, امیدی, حشمت و بستانی, 1399. اثر تیمارهای پرایمینگ بذر استویا (Stevia rebaudiana) با اسید سالیسیلک، آهن و روی بر برخی صفات جوانه زنی و رنگیزه های فتوسنتزی تحت تنش خشکی. مجله پژوهشهای بذر ایران, 6(2), pp.125-135.‎
موسی پور, فیضیان, بوالحسنی, 1401. اثر ورمی‌کمپوست و تنش رطوبتی بر برخی ویژگی‌های ریحان سبز (.Ocimum basilicum L) و خاک پس از برداشت. پژوهش های خاک, 36(2pp.177-191.(‎.

نص كامل:



 

The effect of hormonal priming with gibberellic acid and seed coating

with different compounds on germination and early growth of green basil

(Ocimum basilicum L.)

 

Elham Soutude Garabagh1, Mahdi Ghiyasi1*, Reza Amirnia1, Leila Sharifi2

1 Department of Plant Production and Genetics, Faculty of Agriculture, Urmia University Branch, Urmia, Iran, 

  Email: [e-mail]

2 Department of Computer Engineering, Electrical and Computer Faculty, Urmia University Branch, Urmia, Iran

Article Info		ABSTRACT
Article type: Research Full Paper                 Article history: Received: 2024-10-22 Accepted: 2025-3-7           Keywords: hormonal priming seed coating basil germination seedling growth		This study aimed to evaluate the effects of hormonal priming and seed coating on the germination characteristics and seedling growth of sweet basil. An experiment was conducted in the Plant Production and Genetics Engineering Laboratory, Faculty of Agriculture, Urmia University, in 2021-2022. The impact of seed hormonal priming with gibberellic acid at concentrations of 0 (control), 25, 50, 75, 100, and 150 ppm, and seed coating with various mineral (field soil), organic (vermicompost), and biological (Azospirillum brasilense) coatings, as well as an uncoated control, was investigated. A completely randomized block design with three replications was used to evaluate the factorial effects of hormonal priming and seed coating on basil germination and seedling growth. The studied traits included germination percentage and rate, mean germination time, seedling length, fresh and dry seedling weight, allometric length and weight coefficient, and seedling vigor index. The results showed that hormonal priming with the growth regulator at concentrations of 100 and 150 ppm significantly improved germination and seedling growth indices. Additionally, seed coating, compared to the control, led to improvements in the studied indices. Among the seed coating treatments, based on the overall results of this study, coating with organic and biological materials yielded more favorable results in enhancing the studied indices.
Cite this article: Soutude Garabagh, E., Ghiyasi, M., Amirnia, R., Sharifi, L. (2024). The effect of hormonal priming with gibberellic acid and seed coating with different compounds on germination and early growth of green basil (Ocimum basilicum L.). Seed Research, 13 (4), 29-42.
	©The author(s)                            Publisher: Islamic Azad University, Gorgan branch Doi:

 

 

 

 

 

تاثیر هورمونال پرایمینگ با جیبرلیک اسید و پوشش­دار کردن بذر با ترکیبات

مختلف بر جوانه‌زنی و رشد اولیه ریحان سبز (Ocimum basilicum L.)

 

الهام ستوده قره‌باغ1، مهدی قیاسی1*، رضا امیرنیا1، لیلا شریفی2

1 گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران، رايانامه:  [e-mail]

2 گروه مهندسی کامپیوتر، دانشکده برق و کامپیوتر، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

اطلاعات مقاله		چکیده
نوع مقاله:  مقاله کامل علمي         تاریخ دریافت: 1/8/1403 تاریخ پذیرش: 27/12/1403       واژه‌های کلیدی:  هورمونال پرایمینگ پوشش‌دار کردن بذر ریحان جوانه‌زنی رشد گیاهچه		به منظور ارزیابی تاثیر هورمونال پرایمینگ و پوشش‌دار کردن بذر بر ویژگی‌های جوانه­زنی، رشد گیاهچه ریحان سبز آزمایشی در آزمایشگاه گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال ۱۴۰۱-2 انجام شد. در این مطالعه تاثیر هورمونال پرایمینگ بذر با جیبرلین اسید در غلظت‌های صفر (به عنوان شاهد)، 25، 50، 75، 100 و 150 پی­پی­ام و پوشش‌دار کردن بذر با انواع پوشش‌های معدنی (خاک مزرعه)، آلی (ورمی کمپوست) و زیستی (ازوتوباکتر کروکوکوم) و عدم پوشش­دهی بذر به عنوان شاهد مورد مطالعه قرار گرفت. طرح مورد استفاده بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار بود که به صورت فاکتوریل تاثیر دو عامل هورمونال پرایمینگ و پوشش‌دار کردن بذر بر جوانه­زنی و رشد گیاهچه ریحان مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات مورد مطالعه درصد و سرعت جوانه­زنی، متوسط زمان جوانه­زنی، طول گیاهچه ، وزن تر و خشک گیاهچه ، ضریب آلومتری طولی و وزنی و شاخص‌های بنیه گیاهچه بودنند. بر اساس نتایج هورمونال پرایمینگ با تنظیم کننده رشد مورد مطالعه در غلظت‌های 100 و ۱۵۰ پی­پی­ام منجر به بهبود معنی‌دار شاخص‌های جوانه­زنی و رشد گیاهچه گردید. هم­چنین پوشش‌دار کردن بذر نیز در مقایسه با شاهد منجر به بهبود شاخص‌های مورد مطالعه شد. در میان تیمارهای پوشش‌دار کردن بذر بر مبنای مجموعه نتایج حاصل از این مطالعه پوشش­دار کردن با مواد آلی و زیستی نتیجه مطلوب‌تری در ارتقای شاخص­های مورد مطالعه داشت.
استناد: ستوده قره‌باغ، الهام؛ قیاسی، مهدی؛ امیرنیا، رضا؛ شریفی، لیلا. (۱۴۰2). تاثیر هورمونال پرایمینگ با جیبرلیک اسید و پوشش‌دار کردن بذر با ترکیبات مختلف بر جوانه‌زنی و رشد اولیه ریحان سبز (Ocimum basilicum L.). تحقيقات بذر، 13(4)، 42-29.
	ناشر: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان © نویسندگان.		Doi:

 

 

مقدمه

    جوانه‌زنی و استقرار گیاهچه از مراحل مهم در زندگی گیاهانی است که توسط بذر تجدید نسل می‌نمایند. در اثر جوانه‌زنی مطلوب و تحقق استقرار مناسب سبز یکنواخت مزرعه و تراکم مورد نظر به دست می­آید (Ghiyasi et al., 2019). علاوه بر این در صورت سپری شدن هرچه سریع­تر مراحل جوانه‌زنی و اتوتروف شدن گیاه امکان استفاده بهینه و مناسب­تر از نهادهای اکولوژیکی از جمله آب و مواد غذایی فراهم شده و گیاه از مزیت نسبی اکولوژیکی در مواجهه با علف­های هرز برخوردار می­شود (Wang et al., 2022). 

    روش­های مختلفی برای بهبود و ارتقای جوانه­زنی توسط پژوهشگران ارائه گردیده است که از مهم­تـرین آن­ها می­توان به پرایمینگ بذر و پوشش­دار کردن بـذر اشاره کرد (Nouri and Haddioui, 2021). پرایمینگ بذر مجموعه‌ای از روش­هایی است که بذر قبل از کاشت در معرض جذب آب قرار گرفته و در اثر این امر بسیاری از واکنش­های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی مربوط به جوانه­زنی در آن به وقوع می‌پیوندد. در اکثر این روش­ها معمولاً جذب آب توسط بذر قبل از خروج ریشچه متوقف شده و بذر تا حدود رسیدن به رطوبت اولیه خود خشک شده و سپس در بستر کشت می­شود (Pedram et al., 2019). در پرایمینگ بذر از محلول­ها و ترکیبات مختلفی برای تیمار نمودن بذر استفاده می­شود. بر اساس نوع این مواد تیمارهای پیش از کاشت بذر (پرایمینگ) را می­توان نام­گذاری نمود. یکی از روش­های بسیار مهم پرایمینگ بذر هورمونال پرایمینگ است که در این روش بذور در غلظت­های مشخصی از مواد تنظیم­کننده رشد گیاهی از جمله جیبرلین، اکسین، سیتوکینین و ... تحت شرایط کنترل شده از نظر دما و مدت زمان تیمار خیس می­شوند (Rehman et al., 2019). هورمون­های گیاهی نقش‌های فیزیولوژیکی متعددی در مراحل مختلف زندگی گیاهان بر عهده دارند. شواهد تحقیقات مختلف نشان داده است که در اکثر موارد استفاده از منابع خارجی تنظیم­کننده­های رشد گیاهی در مرحله جوانه­زنی می­تواند منجر به بهبود رفتارهای زیستی و فیزیولوژیکی در گیاهان مختلف گردد (Tuncturk et al., 2019). از مهم­ترین این هورمون­ها جیبرلین­ها می­باشند. جیبرلین­ها از ترکیبات ترپنوئیدی تشکیل شده‌اند که در دامنه وسیعی از فعالیت‌های زیستی نقش کلیدی ایفا می­کنند. از مهم­ترین کارکردهای این هورمون گیاهی افزایش رشد از طریق تحریک تقسیم سلولی و افزایش طولی سلول­ها می­باشد. حفظ انسجام غشای سلولی و ممانعت از نشت محتویات درون سلولی از دیگر کارکردهای شناخته شده این ترکیب می­باشد (Hernández-García et al., 2021). تحت شرایط تنش­های محیطی بین فعالیت­های آنتی اکسیدانتی و غلظت جیبرلین اثر معنی‌دار مستقیم خطی گزارش شده است. این ماده در فرآیند جوانه­زنی نیز دارای نقش­های مهم و حیاتی می­باشد. جیبرلین از طریق کمک به سنتز آنزیم­های تجزیه­کننده ذخایر غذایی بذر در لایه آلرون و انتقال آن­ها به آندوسپرم نقشی مهم در تامین انرژی و مواد مورد نیاز گیاهچه در حال رشد ایفا می­کند (Tuncturk et al., 2019). علاوه بر این جیبرلین با افزایش سرعت تقسیم سلولی منجر به افزایش سرعت رشد گیاهچه شده و طول دوره هتروتروفی گیاهچه را کاهش می­دهد (Hernández-García et al., 2021). نتیجه تحقیقات بر روی گیاهان مختلف نشان داده است که اعمال خارجی این ماده بر روی بذور از طریق روش‌هایی مثل هورمونال پرایمینگ می‌تواند در شرایط مختلف منجر به بهبود جوانه­زنی، افزایش رشد گیاهچه، از بین رفتن خواب بذر، افزایش مقاومت به تنش­های محیطی و ارتقاء کارکرد سیستم­های آنتی­اکسیدانتی گردد (Marthandan et al., 2020). تاثیر مثبت هورمونال پرایمینگ با جیبرلین اسید در مرزه (افکاری، ۱۴۰۱)، گندم (صادقی و همکاران، ۱۴۰۱)، نسی (صابری و همکاران، ۱۳۹۹)، استویا (گرزی و همکاران، ۱۳۹۹)، گوجه فرنگی (شريفي سيرچي، ۱۳۹۵)، چاودار کوهی (توکل افشاری و همکارانش، ۱۳۹۲) و ... به اثبات رسیده است. از دیگر تیمارهایی که در دانش بذر طی سال‌های اخیر توسعه بسیار یافته و استفاده از آن در ابعاد مختلف تحقیقاتی و تجاری روز افزون شده است پوشش­دار کردن بذر می­باشد (Afzal et al., 2020).

    پوشش­دار کردن بذر که در اصطلاح به آن کوتینگ بذر (seed coating) نیز گفته می‌شود از تکنولوژی‌های نوین و در حال توسعه و پیشرفت می‌باشد که با اتکا به آن می­توان کمیت و کیفیت محصولات زراعی مختلف را ارتقا داد. علاوه بر این امروزه با توجه به رویکرد کشاورزی پایدار و کشاورزی ارگانیک این تکنیک به دلیل استفاده از ترکیبات طبیعی به عنوان روشی سازگار با محیط زیست بوده و از این رو نیز مورد توجه و استفاده شایان قرار می­گیرد (Rocha et al., 2019). پوشش­دار کردن شامل تکنیک­های ویژه­ای است که به واسطه کاربرد آن­ها مجموعه­ای از مواد به پوشش خارجی بذر افزوده می­شود که این مواد موجب بهبود فرآیند جوانه­زنی و رشد گیاهچه می­شود. به طور مثال در کشت گیاهان حساس به کمبود آب با استفاده از ترکیبات جذب کننده رطوبت در قالب پوشش بذری می­توان مقدار خالص آب جذب شده توسط بذر و پوشش بذری را افزایش داد و ضمن تامین نیاز آبی بذر جهت بهبود جوانه­زنی و رشد گیاهچه، ارتقاء کیفیت بنیه بذر را نیز موجب شد (Ai et al., 2021). یکی از موارد موثر بر نتیجه پوشش­دار کردن بذر نوع ماده مورد استفاده است که امروزه این مواد دارای تنوع بسیار بالایی می­باشند. در این راستا انواع عناصرغذایی به ویژه عناصر غذایی ریز مغذی، مواد محرک رشد و هورمون­های نباتی، انواع آنتی­بیوتیک­ها و سموم کنترل کننده آفات و پاتوژن­ها به بذر افزوده می­شود. هم­چنین انواع ترکیبات پلیمری محلول در آب، ترکیبات آلی مثل کمپوست، کودهای دامی، پودر خاک استریل، رس، ورمی­کولیت، انواع آرد و نشاسته و ... نیز برای پوشش­دار کردن بذر به صورت مستقل یا تلفیقی به کار می­روند (Afzal et al., 2020). در طول چند دهه اخیر استفاده از پوشش­های زیستی نیز رواج پیدا کرده است که این پوشش­ها شامل ترکیبات زیستی مختلف من الجمله باکتری­ها و قارچ­های بهبود دهنده رشد و نمو گیاهی است. به کار بردن این میکروارگانیسم­ها به دلیل تثبیت بیولوژیکی ازت، افزودن برخی آنتی­بیوتیک­ها و ممانعت از تخریب پاتوژن­ها در محیط ریزوسفر ریشه منجر به افزایش تنوع زیستی خاک مزرعه می­شود و در نهایت با استفاده از این ترکیبات هزینه پوشش­دار کردن بذر را ضمن بهبود وضعیت اکوفیزیولوژی و تغذیه­ای نبات می­توان به حداقل رساند (Ma, 2019). بذور پوشش‌دار شده به علت دسترسی بهتر و آسان­تر به مواد غذایی و ترکیبات موثر در فرآیند جوانه­زنی و رشد گیاهچه وضعیت بهتری در رابطه با تظاهر بنیه بذر از خود نشان داده و در نهایت سبز مزرعه یکنواخت و قدرتمندی ظاهر می­شود. هم­چنین گیاهان حاصل از این بذور از توانمندی بیش­تری در مواجهه با تنش­های محیطی (غیرزنده و زنده) برخوردار هستند (Rocha et al., 2019). علاوه بر این پوشش­دار کردن بذر می­تواند به بهبود ویژگی‌های فیزیکی بذر نیز کمک نماید. این امر به ویژه در بذور ریز و با ابعاد هندسی نامتقارن مصداق دارد چرا که در روش­های کشت مکانیزه به علت افزایش وزن بذور ریز و نامتقارن متعاقب پوشش­دار کردن عملیات کاشت بسیار راحت­تر انجام می‌شود بدین صورت که این افزایش وزن بذر منجر ­به پاشیده شدن یکنواخت­تر بذور از بذرکارها و استقرار دقیق‌تر بذر در بستر می‌شود که این امر علاوه بر بهبود سبز مزرعه می­تواند منجر به کاهش بذر مصرفی در واحد سطح و نیز عدم نیاز به واکاری گردد (محرابی و همکاران، ۱۳۹۶). نتایج تحقیقات مختلف توسط محققان نشان داده است که پوشش­دار کردن بذر می­تواند در مجموع به بهبود شاخص­های جوانه­زنی، افزایش عملکرد محصول، افزایش مقاومت به آفات و بیماری­ها، کاهش تنش­های مربوط به آلاینده­های محیطی مانند تنش فلزات سنگین، افزایش راندمان محصول در کشت­های تاخیری و انتظاری و ... کمک کند (دهشیری و همکاران، ۱۳۹۶). ریحان گیاه دارویی- ادویه­ای یک ساله، علفی و متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiacea) است که در مناطقی با آب و هوای معتدل کاشت می‌شود. مصرف ریحان در بسیاری از نقاط جهان به صورت تازه­خوری رواج یافته است ولی از آن به عنوان ادویه برای آشپزی و پخت و پز نیز استفاده زیادی می­شود (موسی­پور و همکاران، ۱۴۰۰). کاربرد دارویی ریحان نیز به دلیل وجود متابولیت­های ثانویه هم­چون ترکیبات فنولی و منوترپن­ها است. ریحان از دیر باز در طب سنتی تحت عنوان آنتی­بیوتیک برای از بین بردن بیماری­های قارچی و باکتریایی به کار گرفته می­شود. برخی از مواد موثره­ی موجود در اسانس ریحان برای مداوا و معالجه انواع بیماری­ها هم­چون بیماری­های قلبی، نفخ شکم، بیماری­های دستگاه گوارش و ... استفاده می­شود (رحیم­پور و رستم­پور، ۱۴۰۰). این تحقیق با هدف انجام هورمونال‌پرایمینگ با جیبرلیک‌اسید و پوشش­دار کردن بذر با ترکیبات مختلف بر جوانه‌زنی و رشد اولیه ریحان سبز انجام گرفت.

مواد و روش­ها

    به منظور بررسی اثر هورمونال پرایمینگ و پوشش­دار کردن بذر بر خصوصیات جوانه‌زنی و رشد گیاهچه ریحان آزمایشی در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه در سال ۱۴۰۱ اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل ۶ سطح غلظتی هورمون جیبرلین (0، 25، 50، 75، 100 و 150) پی­پی­ام برای هورمونال پرایمینگ و تیمار پوشش­دار کردن بذور پرایم شده در چهار سطح 1 عدم پوشش (شاهد)، 2 پوشش­دار کردن معدنی، 3 پوشش­دار کردن آلی و 4 پوشش­دار کردن زیستی بود.

    جهت انجام تیمارهای هورمونال پرایمینگ بذر پس از تهیه محلول­های مربوط به فاکتور اول، ابتدا بذور با محلول هیپوکلریدسدیم 5% به مدت 5 دقیقه ضدعفونی سطحی شدند. سپس به مدت 8 ساعت در تیمارهای مذکور غوطه­ور گردیدند. پس از اعمال تیمارها، بذور تا رسیدن به رطوبت اولیه تحت شرایط آزمایشگاهی خشک شدند (Rehman et al., 2020). در گام بعدی نسبت به پوشش­دار کردن بذرها با کمک نیروی گریز از مرکز اقدام شد. به این منظور ظروف کوچک حاوی بذور در یک ظرف بزرگ قابل دوران که سرعت گردش آن 30 دور در دقیقه بود قرار داده شدند. سپس برای هر تیمار مواد مورد نظر برای پوشش­دهی طی 3 دقیقه به طور یکنواخت بر روی بذور در حال چرخش اسپری گردید (Alam et al., 2020). ترکیبات مواد به کار رفته در تیمارهای پوشش­دار کردن بذر در جدول زیر نشان داده شده است.

 

 

نوع پوشش	نام ماده	ترکیبات موجود
آلی	کمپوست	N=1.55%- P=0.4%- K=0.4%- Ca=2.73%- Mg=0.85%- Fe=5000mg/kg- Mn=275mg/kg- Cu=20mg/kg- Zn=110mg/kg- Pb=19mg/kg- Cd=1mg/kg
معدنی	خاک مزرعه	N=3.55%- P=2.4%- K=1.4%
زیستی	ازتوباکتر	باکتری ازتوباکتر کروکوکوم (107 CFU/ml)

 

 

    بلافاصله پس از اعمال تیمارهای هورمونال پرایمینگ و پوشش­دار کردن بذر آزمایش مربوط به جوانه‌زنی و رشد گیاهچه آغاز گردید. جهت انجام این آزمون تعداد 100 بذر از هر تیمار در 3 تکرار به صورت تصادفی انتخاب شد. جهت جوانه­زنی، بذور به داخل ژرمیناتور با دمای 25 درجه‌ سانتی‌گراد و در شرایط استاندارد آزمایشگاهی منتقل شدند. هر 24 ساعت یکبار به صورت روزانه پس از شروع آزمایش نسبت به شمارش بذور اقدام شد. این کار تا رسیدن بذور به تعداد جوانه‌زنی ثابت یعنی تا روز 7 ادامه یافت. بذوری جوانه زده تلقی شدند که طول رادیکال حاصل از شروع تنجش در آن­ها حدودا 2 میلی­متر بود. در خلال آزمون جوانه­زنی تعداد 30 بذر از بذور جوانه­زده هر تیمار به تصادف برای انجام آزمون رشد گیاهچه انتخاب شد و به روش بین کاغذی (کاغذ صافی لوله شده) در شرایط مشابه آزمون جوانه­زنی  به مدت 10 روز مورد ارزیابی قرار گرفت.

در پایان این آزمایش صفاتی هم­چون طول ریشچه، طول ساقچه، طول گیاهچه، وزن تر ریشچه، وزن تر ساقچه، وزن تر گیاهچه، وزن خشک ریشچه، وزن خشک ساقچه، وزن خشک گیاهچه، ضریب آلومتری طولی، ضریب آلومتری وزنی، درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، متوسط زمان جوانه­زنی و شاخص طولی بنیه بذر محاسبه شدند.

فرمول­های مورد استفاده برای ارزیابی شاخص­های جوانه­زنی و بنیه بذری: درصد جوانه­زنی با استفاده از رابطه 1 محاسبه گردید (Demir et al., 2020).

 (رابطه 1)                              GP= (G/N)×100

در این رابطه GP درصد جوانه­زنی، G تعداد بذر جوانه­زده، N تعداد کل بذور می­باشد. سرعت جوانه‌زنی با استفاده از رابطه 2 محاسبه گردید(Purba et al., 2019).

 (رابطه 2)                                         GR=∑

GR سرعت جوانه­زنی، Ni سرعت جوانه­زنی در روز i و Ti تعداد روزهای جوانه­نی می­باشد. میانگین مدت زمان جوانه­زنی با استفاده از رابطه 3 محاسبه گردید.

 (رابطه 3)                         MGT=∑(ni×di)/∑di

MGT میانگین مدت زمان جوانه­زنی، ni تعداد بذرهای جوانه­زده در هر شمارش، di تعداد روز تا شمارش می­باشد. شاخص طولی بنیه بذر با استفاده از رابطه 4 محاسبه گردید.

 (رابطه 4)                                   SVI=GP×SL

SVI شاخص بنیه بذر، GP درصد جوانه­زنی و SL میانگین طول گیاهچه بر حسب میلی­متر می­باشد.

 

 

 

جدول 1: نتایج تجزیه واریانس صفات اندازه­گیری شده تحت تیمار هورمونال پرایمینگ با جیبرلین و پوشش­دار کردن

منابع تغییرات	درجه آزادی
		(GP)	(MGT)	(GR)	طول گیاهچه  (Cm)	وزن تر گیاهچه (mg)	وزن‌خشک گیاهچه (mg)	(SVI)	طولی (R/SH)	وزنی (R/SH)
تکرار	2	1.594	0.058	1.12	0.001	0.001	0.00	71.027	0.001	0.001
هومونال پرایمینگ	5	663.155**	1.905**	367.65**	3.448**	45.539**	0.184**	78547.43**	0.017**	0.016**
پوشش­دار کردن	3	2577.17**	53.171**	1946.7**	2.984**	70.787**	0.200**	123455.2**	0.391**	0.629**
A×B	15	13.268**	0.136**	87.907**	0.068**	0.97**	0.011**	1328.25**	0.003**	0.016**
خطا	45	1.248	0.015	0.76	0.003	0.041	0.00	71.954	0.00	0.00
ضریب تغییرات		1.736	3.711	2.577	0.83	0.993	1.562	1.915	1.906	3.712

 

 

نمودار 1: مقایسه میانگین بر اساس آزمون LSD هورمونال‌پرایمینگ با غلظت‌های مختلف جیبرلین توام با پوشش‌های (NC- MC- OC- BC به ترتیب پوشش زیستی- پوشش آلی- پوشش معدنی- شاهد(عدم پوشش)) بر درصد جوانه­زنی در سطح احتمال 1 درصد

 

 

نتایج و بحث

تجزیه آماری داده‌های آزمایش نشان داد تاثیر فاکتورهای هورمونال پرایمینگ و پوشش‌دار کردن بذر هم­چنین اثر متقابل این فاکتورها بر روی تمامی صفات مورد مطالعه در سطح احتمال ۹۹ درصد معنی‌دار بود (جدول1).

درصد جوانه­زنی (GP): مقایسه میانگین اثرات متقابل داده‌ها در رابطه با درصد نهایی جوانه­زنی نشان داد که اعمال تیمارهای هورمونال پرایمینگ با جیبرلین اسید منجر به افزایش معنی‌دار درصد جوانه­زنی  گردیده است (نمودار1). این امر با افزایش غلظت جیبرلین تا ۱۵۰ پی­پی­ام تداوم داشت. در تمام سطوح غلظتی هورمونال پرایمینگ درصد نهایی جوانه­زنی در بذور پوشش‌دار شده به‌طور معنی داری کمتر بود. تفاوت مقادیر این صفت در بذور تیمار شده با جیبرلین در غلظت‌های ۱۰۰ و ۱۵۰ پی­پی­ام با تیمار عدم پوشش­دهی بذر به طور معنی‌داری کمتر بود. پوشش‌دار کردن بذر با ترکیبات ارگانیک کم­ترین تاثیر منفی را در کاهش درصد جوانه­زنی نشان داد. بیشترین درصد جوانه­زنی در میان تیمارهای مورد مطالعه از بذور هورمونال پرایمینگ شده بدون پوشش با غلظت‌های ۱۰۰ و ۱۵۰ پی­پی­ام جیبرلین اسید به ترتیب با مقادیر 85 و 88 درصد به دست آمد که به جز با یک­دیگر با سایر تیمارها از نظر آماری دارای اختلاف معنی­دار بودند. کم­ترین مقدار جوانه­زنی ثبت شده نیز از بذور پوشش‌دار شده با ترکیبات زیستی در شرایط عدم اعمال هورمون‌های پرایمینگ با مقدار ۴۰ درصد ثبت شد که از نظر آماری با سایر تیمارها دارای اختلاف معنی‌دار بود (نمودار 1).

متوسط زمان جوانه­زنی (MGT): مقایسه میانگین اثرات متقابل داده‌های این آزمایش در رابطه با متوسط زمان جوانه­زنی نشان داد که اعمال تیمارهای پیش از کاشت بذر در تمام سطوح مربوط به هورمونال پرایمینگ منجر به افزایش مدت زمان جوانه­زنی گردید. در تمامی سطوح هورمونال پرایمینگ طولانی‌ترین متوسط زمان جوانه­زنی به ترتیب از پوشش‌دار کردن معدنی و بیولوژیکی به دست آمد.

نتایج این تحقیق به وضوح نشان داد که در شرایط عدم پوشش‌دار کردن بذر اعمال تیمارهای هورمونال پرایمینگ منجر به کاهش معنی‌دار متوسط زمان جوانه­زنی نگردید. بیشترین مقادیر به دست آمده از این صفت در میان تیمارهای مورد مطالعه از پوشش‌دار کردن بیولوژیکی در بذور هورمونال پرایمینگ شده با جیبرلین ۱۵۰ پی­پی­ام با مقدار ۶.۷۸ روز به دست آمد (جدول2).

 

 

نمودار 2: مقایسه میانگین براساس آزمون LSD هورمونال‌پرایمینگ با غلظت‌های مختلف جیبرلین توام با پوشش‌های (NC- MC- OC- BC به ترتیب پوشش زیستی- پوشش آلی- پوشش معدنی- شاهد(عدم پوشش) بر متوسط زمان جوانه­زنی در سطح احتمال 1 درصد.

 

 

سرعت جوانه­زنی (GR): نتایج به دست آمده از این تحقیق موید این امر بود که اعمال تیمار پوشش‌دار کردن بذر فارغ از در نظر گرفتن غلظت جیبرلین در هورمونال پرایمینگ منجر به کاهش معنی­دار سرعت جوانه­زنی در بذور ریحان می‌گردد. با این حال اعمال تیمار هورمونال پرایمینگ به ویژه در شرایط عدم اعمال پوشش می‌تواند باعث بهبود این شاخص گردد. بر این اساس در شرایط عدم اعمال پوشش‌دار کردن در تمامی سطوح هورمونال پرایمینگ با جیبرلیک اسید در مقایسه با شاهد منجر به افزایش معنی‌دار سرعت جوانه­زنی گردید.  بر این اساس مقادیر به دست آمده از این صفت در بذور پوشش‌دار نشده هورمونال پرایم شده با غلظت‌های 25، 50، 75، 100 و 150 پی­پی­ام به‌ترتیب 60، 62.8، 65.57 و 66.4 بود. در حالی که مقادیر ثبت شده از این صفت در شرایط عدم اعمال هورمونال پرایمینگ 55.98 بود که از نظر آماری کمتر از تمامی تیمارهای مذکور بود (جدول 3).

 

 

نمودار 3: مقایسه میانگین بر اساس آزمون LSD هورمونال‌پرایمینگ با غلظت‌های مختلف جیبرلین توام با پوشش‌های (NC- MC- OC- BC به‌ترتیب پوشش زیستی- پوشش آلی- پوشش معدنی- شاهد (عدم پوشش)) بر سرعت جوانه­زنی در سطح احتمال 1 درصد.

 

نمودار4: مقایسه میانگین بر اساس آزمون LSD هورمونال‌پرایمینگ با غلظت‌های مختلف جیبرلین توام با پوشش¬های (NC- MC- OC- BC به ترتیب پوشش زیستی- پوشش آلی- پوشش معدنی- شاهد(عدم پوشش)) بر طول گیاهچه در سطح احتمال 1 درصد.

 

 

طول گیاهچه: نتایج آزمایش نشان داد صرف نظر از پوشش‌دار کردن بذر اعمال تیمار هورمونال پرایمینگ منجر به افزایش مقادیر این صفت گردید. با افزایش غلظت جیبرلین این افزایش روند ملموس‌تر نشان داد به­طوری که بیش­ترین طول گیاهچه در تمامی سطوح تیمارهای پوشش‌دار کردن بذر از هورمونال پرایمینگ با جیبرلین در غلظت ۱۵۰ پی­پی­ام به دست آمد. علاوه بر این تاثیر پوشش‌دار کردن بذر بر این صفت نیز معنی‌دار بود در میان مواد مورد استفاده به این منظور به ترتیب پوشش‌دار کردن آلی و زیستی تاثیر معنی‌دار مثبت بیش­تری بر این صفت داشتند. بیش­ترین مقدار طول گیاهچه از تیمار هورمونال پرایمینگ بذر با غلظت ۱۵۰پی­پی­ام جیبرلین در این دو تیمار پوشش‌دار کردن بذر به ترتیب با مقادیر7.8 و 7.5 سانتی‌متر به دست آمد (نمودار4).

وزن تر گیاهچه: بر اساس نتایج حاصل از مقایسه میانگین اثرات متقابل فاکتورهای مورد مطالعه اعمال هورمونال پرایمینگ باجیبرلین اسید و پوشش‌دار کردن بذر در تمامی سطوح فاکتورهای مذکور وزن تر گیاهچه به طور معنی‌داری در مقایسه با تیمار شاهد افزایش نشان داد.

تاثیر مثبت هورمونال پرایمینگ با افزایش غلظت جیبرلین به طور معنی‌داری افزایش یافت. در میان تیمارهای پوشش‌دار کردن بذر اگرچه تمامی این تیمار در مقایسه با شرایط عدم پوشش دار کردن منجر به افزایش معنی‌دار این صفت شدند اما تیمار پوشش‌دار کردن زیستی به طور معنی‌داری در مقایسه با سایر تیمارهای پوشش­دار کردن منجر به افزایش مقادیر مثبت از این صفت شده است این  مقادیر به ترتیتب 27، 25، 24، 23 و 20 میلی­گرم می­باشد.

در شرایط عدم اعمال هورمونال پرایمینگ نیز هر سه تیمار پوشش‌دار کردن در مقایسه با شاهد بهتر عمل کردند. کمترین مقدار وزن گیاهچه با مقدار 17 میلی­گرم مربوط به تیمار شاهد (عدم پوشش­دار کردن و عدم انجام هورمونال پرایمینگ ) بود.

 

 

نمودار 5: مقایسه میانگین بر اساس آزمون LSD هورمونال‌پرایمینگ با غلظت‌های مختلف جیبرلین توام با پوشش­های (NC- MC- OC- BC به‌ترتیب پوشش زیستی- پوشش آلی- پوشش معدنی- شاهد(عدم پوشش)) بر وزن تر گیاهچه در سطح احتمال 1 درصد.

 

 

وزن خشک گیاهچه: مقایسه میانگین اثرات متقابل در رابطه با صفت وزن خشک گیاهچه نشان داد با افزایش غلظت جیبرلین اسید وزن خشک گیاهچه نیز به طور معنی‌داری افزایش یافت به طوری که اختلاف آماری معنی­داری بین تیمارهای 150 پی­پی­ام جیبرلین و تیمارهای شاهد مشاهده شد. بیش­ترین وزن خشک گیاهچه مربوط به تیمار ۱۵۰ پی­پی­ام جیبرلین اسید بود (2.5 میلی­گرم). با توجه به نمودار و با در نظر گرفتن تیمار پوشش­دهی در تمامی سطوح غلظتی جیبرلین اسید پوشش بیولوژیک (زیستی) نسبت به بقیه پوشش‌ها اثر مثبت معنی‌دار بیشتری روی این صفت داشته است که به ترتیب 1.95، 2.24، 2.38، 2.42، 2.56 و 2.64 میلی­گرم بود (نمودار 6).

 

 

نمودار 6: مقایسه میانگین بر اساس آزمون LSD هورمونال‌پرایمینگ با غلظت‌های مختلف جیبرلین توام با پوشش‌های (NC- MC- OC- BC به‌ترتیب پوشش زیستی- پوشش آلی- پوشش معدنی- شاهد (عدم پوشش)) بر وزن خشک گیاهچه در سطح احتمال 1 درصد.

 

 

شاخص طولی بنیه بذر (SVI): بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق اعمال تیمار فرمول پرایمینگ با جیبرلین اسید به ویژه در شرایط عدم اعمال تیمارهای پوشش‌دار کردن بذر منجر به افزایش معنی­دار شاخص بنیه طولی گیاهچه گردید. این روند با افزایش غلظت جیبرلین به طور معنی‌دار افزایش یافت. مقادیر به دست آمده از این صفت در غلظت‌های صفر، 25، 50، 75، 100 و 150 پی­پی­ام جیبرلین در شرایط عدم اعمال تیمارهای پوشش­دهی به ترتیب 420، 500، 520، 600، 670 و 700  بود. اگرچه اعمال هر سه تیمار پوشش­دهی بذر با مواد معدنی، مواد آلی و بیولوژیک منجر به کاهش شاخص طولی بنیه گیاهچه شدند اما در بذور پوشش‌دار شده آلی که در معرض اعمال تیمارهای هورمونال پرایمینگ با جیبرلین قرار داشتند مقادیر این صفت با افزایش غلظت جیبرلین به طور معنی‌داری افزایش نشان داد.

 

 

نمودار 7 : مقایسه میانگین بر اساس آزمون LSD هورمونال‌پرایمینگ با غلظت‌های مختلف جیبرلین توام با پوشش¬های (NC- MC- OC- BC به ترتیب پوشش زیستی- پوشش آلی- پوشش معدنی- شاهد(عدم پوشش)) بر وزن خشک گیاهچه در سطح احتمال 1 درصد.

 

ضریب آلومتری طولی: با توجه به نمودار کاملا مشهود است که در تمامی سطوح غلظتی جیبرلین در تیمارهایی که پوشش بر آن­ها اعمال نشده است نسبت به تیمارهای پوشش­دار شده ضریب آلومتری بالاترین را شامل شدند که این تیمارها در سه سطح غلظتی 75، 100 و 150 پی­پی­ام دقیقاً یکسان عمل کردند و ضریب آلومتری در بیش­ترین سطح شامل این سه تیمار بوده است. هم­چنین با توجه به نمودار مشخص می­گردد که سه تیمار پوشش زیستی در سطوح غلظتی شاهد، 25 و 50 پی­پی­ام نیز کم­ترین مقدار ضریب آلومتری را به خود اختصاص دادند.

 

 

نمودار 8: مقایسه میانگین بر اساس آزمون LSD هورمونال‌پرایمینگ با غلظت‌های مختلف جیبرلین توام با پوشش‌های (NC- MC- OC- BC به‌ترتیب پوشش زیستی- پوشش آلی- پوشش معدنی- شاهد(عدم پوشش)) بر ضریب آلومتری طولی در سطح احتمال 1 درصد.

 

 

ضریب آلومتری وزنی: با انجام تجزیه واریانس بر روی داده­های این آزمایش در خصوص ضریب آلومتری وزنی مشخص گردید که اثرات متقابل دو عامل هورمونال پرایمینگ با جیبرلین و پوشش­دار کردن و نیز اثر هر دو عامل به تنهایی در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود. در نمودار مربوط به این صفت کاملاً مشخص است که بیش­ترین ضریب آلومتری وزنی مربوط به تیمار ۱۵۰ پی­پی­ام جیبرلین با پوشش آلی است. در مرحله بعدی می­توان مشاهده کرد که دو تیمار جیبرلین 50 پی­پی­ام بدون پوشش با تیمار پوشش آلی که فاقد تیمار با جیبرلیک اسید بود یکسان عمل کرده است. کم­ترین ضریب آلومتری وزنی مربوط به سه تیمار پوشش معدنی در سطح غلظتی شاهد، 25 و 50 پی­پی­ام بود که یکسان عمل کردند.

 

 

 

نمودار 9: مقایسه میانگین بر اساس آزمون LSD هورمونال‌پرایمینگ با غلظت‌های مختلف جیبرلین توام با پوشش‌های (NC- MC- OC- BC به ترتیب پوشش زیستی- پوشش آلی- پوشش معدنی- شاهد(عدم پوشش)) بر ضریب آلومتری وزنی در سطح احتمال 1 درصد.

 

نتیجه­گیری کلی

 

با توجه به نتایج حاصل شده از این تحقیق می‌توان بیان کرد که تیمارهای پیش از کاشت بذر از جمله پرایمینگ و پوشش‌دار کردن می‌توانند تاثیرات مثبت قابل توجهی بر روی شاخص‌های جوانه­زنی و رشد گیاهچه ریحان داشته باشند. بارزترین این تحقیق روند خطی افزایشی اکثر صفات با افزایش غلظت‌های هورمون‌ جیبرلین اسید به کار برده شده است. به طوری که بهترین نتایج مربوط به غلظت‌های ۱۰۰ و ۱۵۰ پی­پی‌ام این هورمون بود. تیمار دوم که پوشش‌دهی بذور بود با توجه به این­ که برای پوشش‌دار کردن از ترکیبات مختلف و متنوعی استفاده شده بود روی صفات مختلف تاثیرات متفاوتی نیز نشان داده شد. پوشش‌دار کردن بذور ضمن اصلاح فرم بذور و یک­دست و یک شکل کردن آن­ها تمامی مواد مغذی مورد نیاز برای جوانه­زنی را در اختیار بذرها قرار می‌دهد. لذا انتظار می‌رود که بذور با بهره‌مندی سریع از این عناصر نسبت به بقیه بذرها بهتر رشد و نمو کنند و از این طریق نیز توان رقابتی به دست آورند (دهشیری و همکاران، 1396). دراکثر صفات مورد مطالعه در این تحقیق دو پوشش زیستی و آلی نسبت به بقیه تمیارهای پوشش­دهی اثر مثبت بیش­تری نشان داد.

 

References

Afkari, 2012. Improving germination traits and indices of three ecotypes of savory (Satureja hortensis L.) by seed priming. Plant Production and Genetics, 3(1), pp.109-118.

Afzal, I., Javed, T., Amirkhani, M. and Taylor, A.G. 2020. Modern seed technology: Seed coating delivery systems for enhancing seed and crop performance. Agriculture. 10(11). p.526.

Ai, F., Yin, X., Hu, R., Ma, H. and Liu, W. 2021. Research into the super-absorbent polymers on agricultural water. Agricultural Water Management. 245. p.106513.

Dahshiri, Abbas, Zare and Shayanfar, 2017. Review article: Seed technology and its role in reducing water consumption. Iranian Seed Sciences and Research, 4(2), pp.123-133

Demir, İ., Özden, E., Gökdaş, Z., Njie, E.S. and Aydin, M. 2020. Radicle emergence test predicts normal germination percentages of onion seed lots with different cultivars and genotypes. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi. 25(3). pp.434-442. 

Garzi, Omidi, Heshmat and Bostani, 2019. The effect of priming treatments of Stevia rebaudiana seeds with salicylic acid, iron and zinc on some germination traits and photosynthetic pigments under drought stress. Journal of Iranian Seed Research, 6(2), pp.125-135.‎

Ghiyasi, M., Siavash Moghaddam, S., Amirnia, R. and Damalas, C.A., 2019. Chemical priming with salt and urea improves germination and seedling growth of black cumin (Nigella sativa L.) under osmotic stress. Journal of Plant Growth Regulation.  pp38:1170-1178.

Hernández-García, J., Briones-Moreno, A. and Blázquez, M.A. 2021, January. Origin and evolution of gibberellin signaling and metabolism in plants. In Seminars in cell & developmental biology (Vol. 109, pp. 46-54). Academic Press.

Ma, Y., 2019. Seed coating with beneficial microorganisms for precision agriculture. Biotechnology advances. 37(7). p.107423.

Marthandan, V., Geetha, R., Kumutha, K., Renganathan, V.G., Karthikeyan, A. and Ramalingam, J. 2020. Seed priming: a feasible strategy to enhance drought tolerance in crop plants. International Journal of Molecular Sciences. 21(21). p.8258.

Mehrabi, Chai Chi, Tavakol Afshari and Rezaei, 2017. Studying the effect of seed coating on the emergence of wheat seedlings of Sardari cultivar under different levels of drought stress and planting depth in a pot experiment. Iranian Seed Science and Technology, 6(1), pp.49-56.‎

Musapour, Feizian, Boalhassani, 2012. The effect of vermicompost and moisture stress on some characteristics of green basil (Ocimum basilicum L.) and postharvest soil. Soil Research, 36(2):177-191)

Nouri, M. and Haddioui, A. 2021. Improving seed germination and seedling growth of Lepidium sativum with different priming methods under arsenic stress. Acta Ecologica Sinica. 41(1). pp.64-71.

Pedram, A., Tajbakhsh, M., Fathollah Taleghani, D. and Ghiyasi, M. 2019. The effect of different seed primings on some quantitative and qualitative characteristics of Sugar Beet (Beta vulgaris L.). Journal of Crop Ecophysiology.13(49 (1). pp.39-56.

Purba, J.H., Sasmita, N., Komara, L.L. and NESIMNASI, N. 2019. Comparison of seed dormancy breaking of Eusideroxylon zwageri from Bali and Kalimantan soaked with sodium nitrophenolate growth regulator. Nusantara Bioscience.11(2).

Rahimipour, Athena, Rostampour and Mohammad, 1400. The effect of hydroalcoholic extract of green basil leaves on pentylenetetrazole-induced seizures in male mice. Journal of Guilan University of Medical Sciences, 30(2), pp.156-167.‎

Rehman, A., Shahzad, B., Ullah, A., Nadeem, F., Tanveer, M., Sharma, A. and Lee, D.J. 2019. Seed Priming-Mediated Improvement of Plant Morphophysiology Under Salt Stress. Priming and Pretreatment of Seeds and Seedlings: Implication in Plant Stress Tolerance and Enhancing Productivity in Crop Plants. pp.205-217.

Rhaman, M.S., Imran, S., Rauf, F., Khatun, M., Baskin, C.C., Murata, Y. and Hasanuzzaman, M. 2020. Seed priming with phytohormones: An effective approach for the mitigation of abiotic stress. Plants. 10(1): p.37.

Rocha, I., Ma, Y., Souza-Alonso, P., Vosátka, M., Freitas, H. and Oliveira, R.S. 2019. Seed coating: a tool for delivering beneficial microbes to agricultural crops. Frontiers in Plant Science. 10: 1357.

Saberi, Shahriari and Bozorgmehr, 2019. The effect of priming and salinity on the germination and growth of Stipagrostis plumosa seedlings. Scientific Research Journal of Rangeland and Watershed Management, 73(3), pp.513-524.‎

Sadeghi, Sohrabi, S. O. Mordeh and Adel, 2012. Studying the effect of growth regulators on a number of growth parameters and secondary metabolites of two wheat cultivars under different moisture regimes. Journal of Crop Production, 15(1), pp.101-120.‎

Sharifi Sirchi Gholamreza, 2016, The effect of macroalgae extract on the growth characteristics of tomato seedlings.‎

Tavakol Afshari, Omid Ansari, Farzad Sharifzadeh and Ali Shayanfar, 2013. The role of priming in the process of storage material consumption and seed germination of mountain rye under salt stress. Iranian Crop Sciences, 44.‎

Tuncturk, R., Kipcak, S., Ghiyasi, M. and Tuncturk, M. 2019. The determination of gibberellic acid effects on seed germination of Echinacea purpurea (L.) Moench under salt stress. International Journal of Agriculture Environment and Food Sciences.3(2): 101-105.

Wang, G., Yang, Y., Kong, Y., Ma, R., Yuan, J. and Li, G. 2022. Key factors affecting seed germination in phytotoxicity tests during sheep manure composting with carbon additives. Journal of Hazardous Materials. 421: 126-809.

29

---