ارزیابی سنجه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی در نظام‌های کشاورزی پایدار (مطالعه موردی طرح پایلوت پروژه آب‌رسانی سیستان هامون ۳)

الموضوعات : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

منصور حیدریان ¹ , مهدی دهمرده ² , محمدرضا اصغری پور ³ , اسماعیل سید آبادی ⁴ , محمود رمرودی ⁵

1 - دانشگاه زابل
2 - گروه کشاورزی، دانشکده کشاورزی،دانشگاه ملی زابل،ایران
3 - گروه آگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
4 - دانشگاه زابل گروه زرعت
5 - دانشگاه زابل، دانشکده کشاورزی، گروه زراعت

تاريخ الإرسال : 11 السبت , جمادى الأولى, 1445 تاريخ التأكيد : 24 السبت , جمادى الثانية, 1445 تاريخ الإصدار : 12 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1446

الکلمات المفتاحية:

ملخص المقالة :

در سیستم‌های کشاورزی سرتاسر جهان، امنیت غذایی و حفظ پایداری در تمام جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه است. ارزیابی پروژه‌های آبیاری، ابزاری مؤثر برای مدیریت و پیش‌بینی تأثیرات زیست ‌محیطی می باشد. امروزه چالش کمبود منابع آب ایران به حدی تشدید یافته ‌است که اجرای سیاست‌های مدیریتی و اصول صحیح بهره‌وری اجتناب ‌ناپذیر است. در این مطالعه پروژه انتقال آب از چاه نیمه‌های سیستان با تأکید بر شاخص‌های اقتصادی و بوم‌شناختی مورد ارزیابی قرارگرفته است. در این مطالعه توصیفی-تحلیلی، شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نظام‌های کشاورزی پایدار در منطقه سیستان با استفاده از روش‌های آماری مناسب مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده‌ها از طریق آمارهای ثبت شده و مصاحبه حضوری با مدیران پروژه آبرسانی جمع‌آوری شدند. پروژه آبرسانی شامل 16 واحد عمرانی با مساحت‌های متفاوت بود که یکی از آن‌ها، واحد عمرانی هامون ۳، به عنوان مورد مطالعه انتخاب شد. این واحد عمرانی دارای 16 بخش زیرمجموعه بود که طرح پایلوت شبکه آبیاری با تکنولوژی کم فشار در آن اجرا شده بود. تأثیرات پروژه آبرسانی بر شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با استفاده از آزمون ویلکاکسون مورد تحلیل قرار گرفتند. پس از اجرای پروژه، جمعیت منطقه حدود 30 درصد کاهش داشته که ناشی از کاهش تولید، افزایش مهاجرت و نقص در ایجاد اشتغال پایدارمی باشد. کاهش سطح اراضی زراعی کمتر از 5 درصد بوده در مقابل، سطح اراضی باغی با بهبود دسترسی به آب 15 درصد افزایش‌یافته است. افزایش 11 درصدی تعداد دام‌های سنگین و37 درصدی مصرف برق، نشانگر بهبود شرایط زندگی دامداران و تحولات اجتماعی و اقتصادی پس از اجرای طرح است. همچنین هزینه تولید و فروش محصولات زراعی و باغی به دلیل تورم سالانه افزایش‌یافته است. قیمت فروش محصولات زراعی با افزایش 30 درصدی روبرو بوده اما قیمت فروش محصولات باغی افزایش چشم‌گیر 230 درصدی داشته با افزایش آفات ناشی از خشک‌سالی‌ها، استفاده از سموم 20 درصد نسبت به قبل افزایش ‌یافته، در ارزیابی‌ها، میزان خسارات وارده بعد از اجرای طرح با 15 درصد افزایش ریالی مواجه بوده این مطالعه نشان می‌دهد پروژه انتقال آب از چاه نیمه‌های سیستان تأثیرات مختلفی بر جوانب اقتصادی، اکولوژیکی و اجتماعی منطقه داشته و نیازمند راهکارهایی برای حل چالش‌ها و تقویت نتایج است.