ارزیابی تأثیر ابعاد هوشمندسازی بر عملکرد مدیریت شهری (نمونه موردی: منطقه یک شهرداری مشهد)

الموضوعات :

مهزاد واعظی ¹ , مهدی وطن پرست ² , محمد معتمدی ³

1 - دانشجوی دکتری تخصصی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیروان،ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری – دانشگاه آزاد واحد شیروان
3 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیروان، ایران

تاريخ الإرسال : 06 الإثنين , ربيع الثاني, 1444 تاريخ التأكيد : 22 الإثنين , ربيع الثاني, 1445 تاريخ الإصدار : 08 الجمعة , ربيع الثاني, 1446

الکلمات المفتاحية: شهر هوشمند, شهروند هوشمند, شهر الکترونیک, شهرداری منطقه یک مشهد,

ملخص المقالة :

امروزه کلان¬شهرها، قطب¬های اقتصادی مهم دنیا هستند و وجه تمایز آنها در مقایسه با دیگر شهرها این است که این-گونه شهرها براساس سامانه¬های هوشمندانه و خلاقانه مدیریت می¬شوند. مهم¬تریـن اهـداف و مأموریت¬هـای شـهر هوشـمند را بایـد در خاســتگاه شــکل¬گیری و عملکــرد آرمانــی آن جســت¬وجو کــرد، ارتباطــی کــه بـا مفاهیـم پایـداری در ابعـاد اقتصـادی، اجتماعـی، زیسـت¬محیطی و اقتصـادی دادرد. ‌لذا،‌ هدف پژوهش حاضر بررسی نقش ابعاد هوشمندسازی در مدیریت شهری منطقه یک شهرداری مشهد بوده که روش تحقیق از حیث هدف کاربردی و از حیث روش به صورت توصیفی– تحلیلی بوده که جامعه آماری در پژوهش حاضر شامل متخصصان و کارشناسان شاغل در شهرداری منطقه یک شهر مشهد بودند، با توجه به اینکه تعداد 110 نفر به عنوان پرسنل شهرداری در این منطقه مشغول فعالیت بودند، 50 درصد جامعه آماری یعنی تعداد 55 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و به صورت نمونه¬گیری هدفمند پرسشنامه¬ها توزیع و با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی ای اچ پی FAHP به تحلیل نظرات آنان پرداخته شد. یافته¬های بدست آمده از تحلیل نظرات کارشناسان مشخص شد "قلمرو هوشمند" با دارا بودن وزن 298/0 بیش¬ترین اهمیت را بر عملکرد مدیریت شهری به خود اختصاص داده ‌است. همچنین "پویایی هوشمند" با وزن 240/0، "حکمرانی هوشمند " با وزن 238/0، "اقتصاد هوشمند" با وزن 113/0 و "محیط هوشمند " با وزن 111/0 در رتبه¬های دوم تا پنجم قرار گرفته‌اند. در نهایت مشخص شد شاخص قلمرو هوشمند تأثیرگذاری بیشتری نسبت به سایر شاخص‌های هوشمندسازی بر عملکرد مدیریت شهری این منطقه داشته است، چرا که در حال حاضر، مدیریت شهری مشهد ضمن ارتباط متقابل عمودی و افقی زیرسیستم¬ها با یکدیگر توسط نوعی سیستم مدیریت هوشمند اداره می¬شوند و این ارتباط بر اساس نرخ ناسازگاري بدست آمده و برابر با 03/0 بوده، بنابراین می¬توان گفت كه قضاوت‌ها و مقايسات زوجي داراي سازگاري و پايايي بوده و شاخص¬های هوشمندسازی تأثیر مستقیمی بر مدیریت شهری مشهد داشته¬اند.

المصادر:

1. ابراهیمی بوزانی، مهدی، پاکار، مریم، سامانی نژاد ،محمد جواد، (1399)، سطح¬بندی مناطق شهر کاشان بر اساس میزان برخورداری از شاخص شهر هوشمند، مدیریت شهری، سال 12 شماره 41، بهار ۱۳۹۹ .
2. اسماعیل زاده، حسن، فنی زهره، عبدلی، سیده فاطمه (1398)، هوشمندسازیر رویکردی در تحقق توسعه شهری پایدار (مطالعه موردی منطقه 6 تهران)، پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره 51، شماره 1، بهار 98، صص 157-145.
3. افضلی، مرضیه، مدیری،مهدی، فرهودی، رحمت¬الله (1398)، تحلیل ملزومات فرایندیِ مدیریتی در هوشمندسازی شهر (مطالعه موردی: شهر کرمان)، جغرافیای اجتماعی شهری سال ششم، شماره 1، بهار و تابستان، صص 28-15.
4. جبارزاده سوره شکری، یونس، کرمی، اژدر (1399)، شناسایی و تحلیل موانع نهادی شهر هوشمند (مورد مطالعه: شهر تبریز) اقتصاد و مدیریت شهری سال هشتم، شماره 31، تابستان ۱۳۹۹ ، صص 108-91.
5. حسینی، اکرم؛ تقیلو، علی اکبر و موقری، علیرضا. (1400)، ارزیابی سطح هوشمندی محلات شهری ارومیه مورد مطالعه: مناطق پنج گانة شهر ارومیه، پژوهش های جغرافیای انسانی، دورۀ 53 ، شمارۀ 4، زمستان 1400، صص 1351-1335.
6. راشکی، مریم، عرب عنانی، محبوبه، (1399)، شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر استقرار شهر هوشمند با رویکرد آموزشی ،نشریه علمی فناوری آموزش، جلد ۱۴ شماره ۴ ، صص777-790.
7. رهنما، محمدرحیم، حسینی، سید مصطفی، محمدی حمدی، سمیه، (1399)، سنجش و ارزیابی شاخص های شهر هوشمند در کلان شهر اهواز)، پژوهش های جغرافیای انسانی، دورۀ 52 ، شماره 2، تابستان 99.
8. سجادیان، مهیار؛ فیروزی، محمدعلی و پوراحمد، احمد. (1401). سنجش ظرفیت نهادی تحقق شهر هوشمند در کلان شهر اهواز، جغرفیا و توسعه، شماره 69، زمستان 1401، صص 59-34.
9. شهبازی، میثم (1397)، در رساله دکتری خود با عنوان (تحلیل بر قابلیت تحقق پذیری شهر هوشمند مورد پژوهی، شهر اصفهان)، رساله دکتری رشته شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اصفهان، استادرهنما: محمد مسعود و مهین نسترن.
10. شیرمحدلو، محسن (1396)، بررسی پتانسیل ها و چالش های شهر شهریار جهت دستیابی
11. محمدی، جلیل، محمدی، علیرضا، غفاری عطا، یزدانی، محمد حسن، (1400)، سنجش تأثیر پذیری شهر از نماگرهای شهر هوشمند مطالعه موردی شهر زنجان ،نشریه پژوهشهای جغرافیای انسانی دوره ۵۳ شماره ۲ تابستان ۱۴۰۰ ، صص 542-521.
12. مقتدری اصفهانی، فریناز (1399)، در مقاله ای با عنوان باز تعریف مفهوم شهرهای هوشمند و فرآیند هوشمندسازی شهرها ، گفتمان طراحی شهری، دوره اول، شماره 2، صص 119-128.
13. نوحه گر، احمد، علوی نایینی، علی، امیری، محمدجواد، سلحشور، مهدی (1398)، اولویت بندی اقدامات لازم جهت تحقق شهر هوشمند (موردمطالعه: منطقه 6 شهرداری تهران)، جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال دهم ، شماره 1-2، زمستان ۱۳۹۸ ، صص 599 – 607
14. هاشمی، سیدعلی، راه نجات، میترا، شریف زاده، فتاح، سعدی، محمدرضا (1399)، در مقاله ای با عنوان (نسبت سنجی حکمروایی خوب و شهر هوشمند )مطالعه موردی:شهر تهران، فصلنامه راهبرد اجتماعی- فرهنگی، سال نهم، شماره سی وچهارم، بهار 1399.
15. هایل مقدم، کیان، نوری کرمانی، علی (1398)، بررسی نقش مدیریت شهری در هوشمند سازی شهر )مورد مطالعه: منطقه 5 شهرداری تهران)، 138- مجله علوم جغرافیایی)جغرافیای کاربردی(، دوره 15 ، شماره 30 ، بهار و تابستان 1398.
16. Ana Jane Benites, Andr´e Felipe Sim˜oes,(2021), Assessing the urban sustainable development strategy: An application of a smart city services sustainability taxonomy, journal Ecological Indicators, 127 (2021) 107734.
17. Colldahi, C & Frey, S & kelemen, J. 2013. “smart cities: strategic sustainable development for an urban world” school of engineering blekinge institute of technology karlskrona.pp 25-39.
18. Gonzalez. R. A, Ferro. R. E, & Liberona. D (2020), "Government and Governance in Intelligent Cities, Smart Transportation Study Case in Bogotá Colombia", Ain Shams Engineering Journal, Vol. 11, Issue 1.
19. Lombardi, P., Giordano, S., Farouh, H., & Yousef, W. (2012). Modelling the smart city performance. Innovation: The European Journal of Social Science Research, 25(2), 137-149.
20. Meijer, A., & Bolívar, M. P. R. (2016). Governing the smart city: a review of the literatureon smart urban governance. International Review of Administrative Sciences, 82(2), 392-408.
21. Mert Duygan, Manuel Fischer,Rea P¨arli ,Karin Ingold, (2022), Where do Smart Cities grow? The spatial and socio-economic configurations of smart city development, Sustainable Cities and Society, 77 (2022) 103578.
22. Wenlong, Zhu, Ruzhen Yan, Ying Song ,(2020), Analysing the impact of smart city service quality on citizen engagement in a public emergency,Journal Cities, 120 (2022) 103439
23. Yigitcanlar, Tan and Kamruzzaman, MD., 2018, Does smart city policy lead to sustainability of cities? Land Use Policy, Vol. 73, No. 1, PP. 49-58.
24. Zheng, R.; Yao, C.; Jin, H.; Zhu, L.; Zhang, Q. and Deng, W., 2015, Parallel Key Frame Extraction for Surveillance Video Service in a Smart City, Published: August 18, 2015, DOI: 10.1371/journal.pone.0135694, Copyright: © 2015 Zheng et al.

نص كامل:



  مجله علوم جغرافيايي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد مشهد، دوره 20، شماره 48، پاییز 1403، صص 15-1

 

ارزیابی تأثیر ابعاد هوشمندسازی بر عملکرد مدیریت شهری 

(نمونه موردی: منطقه یک شهرداری مشهد)

مهزاد واعظی

 دانشجوی دکتری تخصصی گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان، ایران

مهدی وطن پرست

 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان، ایران (نویسنده مسئول)

[e-mail]

محمد معتمدی

 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیروان، ایران

دريافت: 9/8/1401                          پذيرش: 15/8/1402

چکیده

امروزه کلان­شهرها، قطب­های اقتصادی مهم دنیا هستند و وجه تمایز آنها در مقایسه با دیگر شهرها این است که این­گونه شهرها براساس سامانه­های هوشمندانه و خلاقانه مدیریت می­شوند. مهم­تریـن اهـداف و مأموریت­هـای شـهر هوشـمند را بایـد در خاســتگاه شــکل­گیری و عملکــرد آرمانــی آن جســت­وجو کــرد، ارتباطــی کــه بـا مفاهیـم پایـداری در ابعـاد اقتصـادی، اجتماعـی، زیسـت­محیطی و اقتصـادی دادرد. ‌لذا،‌ هدف پژوهش حاضر بررسی نقش ابعاد هوشمندسازی در مدیریت شهری منطقه یک شهرداری مشهد بوده که روش تحقیق از حیث هدف کاربردی و از حیث روش به صورت توصیفی– تحلیلی بوده که جامعه آماری در پژوهش حاضر شامل متخصصان و کارشناسان شاغل در شهرداری منطقه یک شهر مشهد بودند، با توجه به اینکه تعداد 110 نفر به عنوان پرسنل شهرداری در این منطقه مشغول فعالیت بودند، 50 درصد جامعه آماری یعنی تعداد 55 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و به صورت نمونه­گیری هدفمند پرسشنامه­ها توزیع و با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی ای اچ پی FAHP به تحلیل نظرات آنان پرداخته شد. یافته­های بدست آمده از تحلیل نظرات کارشناسان مشخص شد "قلمرو هوشمند" با دارا بودن وزن 298/0 بیش­ترین اهمیت را بر عملکرد مدیریت شهری به خود اختصاص داده ‌است. همچنین "پویایی هوشمند" با وزن 240/0، "حکمرانی هوشمند " با وزن 238/0، "اقتصاد هوشمند" با وزن 113/0 و "محیط هوشمند " با وزن 111/0 در رتبه­های دوم تا پنجم قرار گرفته‌اند. در نهایت مشخص شد شاخص قلمرو هوشمند تأثیرگذاری بیشتری نسبت به سایر شاخص‌های هوشمندسازی بر عملکرد مدیریت شهری این منطقه داشته است، چرا که در حال حاضر، مدیریت شهری مشهد ضمن ارتباط متقابل عمودی و افقی زیرسیستم­ها با یکدیگر توسط نوعی سیستم مدیریت هوشمند اداره می­شوند و این ارتباط بر اساس نرخ ناسازگاري بدست آمده و برابر با 03/0 بوده، بنابراین می­توان گفت كه قضاوت‌ها و مقايسات زوجي داراي سازگاري و پايايي بوده و شاخص­های هوشمندسازی تأثیر مستقیمی بر مدیریت شهری مشهد داشته­اند.

کلیدواژه: شهر هوشمند، شهروند هوشمند، شهر الکترونیک، شهرداری منطقه یک مشهد

1-       مقدمه

امروزه شهرها بیش از هر نقاط دیگری تحت تأثیر فعالیت­های انسانی قرار دارند، به گونه­ای که با سرعت بسیاری در حال گسترش جمعیتی و کالبدی هستند. این امر خدمات­رسانی به ساکنان را بیش از پیش تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین خدمات­رسانی نیازمند پیوند نزدیک و سرو بین بخش­های مختلف یک شهر و دریافت اطلاعات از شهر و اشتراک آن بین نهادهای درگیر در اداره شهر است. با چنین روندی برنامه­ریزان، نوآوران و محققان شهری بر روی مسایلی تحقیق می­کنند که ابداعات را به ابعاد فیزیکی، تکنولوریکی، اجتماعی و سیاسی زندگی همگون شهری پیوند دهند. زیرا هدف آنها ایجاد شهرهایی با عملکرد مناسب، کارآمد، پایدار، تاب­آور، زیست­پذیر، و هوشمند است (حاتمی و همکاران، 1400: 317). آنچه یک شهر را به سمتِ هوشمندی پیش مي برد، صرفاً استفاده از ابزار الکترونیک و سیستم ارتباطاتي آن شهر نیست؛ بلکه نحوۀ برنامه­ریزی و استفاده از این ابزار درجهتِ ارتقای سطح کیفي زندگي شهروندان یک شهر است (روستایی و همکاران، 1397: 197). شهر هوشمند به مثابه رویکردی که تمامی جوانب زندگی انسان را مورد توجه قرار داده است، در دهۀ اخیر پا به عرصه گذاشته و به جرأت می­توان گفت تمامی نظریات و رویکردهای کارآمد در حل مشکلات زندگی شهری را گرد هم آورده است. شهر هوشمند به دلیل گستردگی و پیچیدگی خاص مباحث، کماکان نیازمند تسهیل مفاهیم است (شهبازی، 1398: 4). در تعريـف شـهر هوشـمند تأکید بر يكي از مفاهيم فناوري، منابع انساني و يا حاكميت بوده است (Meijer & Bolívar, 2016: 393). باید توجه داشت پارادایم شهرهای الکترونیک در دنیا به پایان رسیده و توسعه شهری اکنون نیازمند برنامه­های فراتر از شهرهای الکترونیک است. ناحیه­ها، محله ها و فضاهای شهری، عناصر اساسی راهبرد شهر هوشمند هستند، به عبارت دیگر، توسعه پایدار، فرایندی پویا و بی­وقفه در پاسخ به تغییر فشارهای اقتصادی، زیست­محیطی و اجتماعی شهرها است (اسماعیل­زاده و همکاران، 1398: 146). حاكميـت، اقتصاد، سرمايۀ انساني، زندگي و محيط­زيست را شـاخص­هـاي كليـدي بـراي ارزيـابي شـهرهاي هوشـمند دانسـتند. پژوهش­هاي گسترده­اي بر شهرهاي موفق كه به شهر هوشمند تبديل شـده­انـد، انجـام گرفتـه اسـت؛ لـيكن، در مـورد چگونگي مسير و روشي كه يك شهر بايد طي كند تا به يك «شهر هوشمند» تبديل شـود، بررسـي­هـاي زيـادي انجـام نگرفته است. شهرنشيني و كاهش منابع، رشد جمعيت، تغييـرات جمعيتـي، چـالش­هـاي تغييرات آب و هوايي و مواردي از اين دست، هوشمندسازي شهرها را به ضرورتي بـي­بـديل جهـت رفـع مشـكلات تبديل كرده است كه بايد مورد توجه سياست­گذاران، شهرسازان و مديران شهري قرارگيرد (مرادی ، 1398: 141). باتوجه به سیاست مدیران شهری برای توسعه همه­جانبه شهری و توجه به پیشرفت تکنولوژی و همگامی این شهر و حضور در عرصه­های بین­المللی، بحث هوشمندسازی شهری در اولویت سیاست­های اجرایی قرار گرفته است، بنابراین با توجه به اینکه هدف اصلی هوشمندسازی شهرها دستیابی به اهداف توسعه پایدار است تحقیق حاضر، به دنبال بررسی و ارزیابی میزان تأثیرگذاری ابعاد هوشمندسازی بر عملکرد مدیریت شهری در شهرداری منطقه یک مشهد می­باشد.

2-       پیشینه پژوهش

در مورد بررسی و شناخت نقش هوشمندسازی شهری پژوهش­ها­یی انجام شده است برخی مطالعات انجام شده در این زمینه به شرح ذیل می­باشند:

مرت و همکاران (2022)، در پژوهشی با عنوان (شهرهای هوشمند کجا رشد می­کند؟ پیکربندی­های فضایی و اجتماعی اقتصادی توسعه شهر هوشمند)، ۲۲ شهر سوئیس را با پروژه‌های شهر هوشمند بررسی و از تحلیل مقایسه­ای کیفی با مجموعه فازی برای تعیین پیکربندی شرایطی استفاده کردند که برخی از شهرها را در توسعه شهر هوشمندشان از سایرین پیشرفته­تر می­کند.نتایج نشان می‌دهد که پیکربندی سهم بالای بخش خدمات، حضور موسسات تحقیقاتی و تراکم بالای شهری برای نتیجه کافی است، در حالی که اندازه، جمعیت توسعه مسکونی جدید و مشارکت در شبکه های بین المللی امنیت کمتری دارند. نورمالا و همکاران (2022)، در پژوهشی با عنوان (­تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر جست­وجو و به اشتراک­گذاری اطلاعات در پلتفرم دیجیتال شهر هوشمند: شواهد تجربی از اندونزی) و با هدف بررسی عوامل مؤثر بر جستجو و به اشتراک­گذاری اطلاعات در بسترهای دیجیتال شهر هوشمند انجام دادند. آنها با انجام نظرسنجی در هشت شهر هوشمند در اندونزی با ۱۱۶۱ پاسخ­دهنده از یک رویکرد کمی استفاده کردند. داده­های نظرسنجی با استفاده از مدل­سازی معادلات ساختاری اس.ای.ام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و در نهایت به این نتیجه رسیدند که عوامل اجتماعی (احساس تعلق و شهرت­جوی) نقش غالبی در تعیین تمایل ساکنان به جست­وجوی اطلاعات در بسترهای شهر هوشمند دارند. آنا و همکاران (2021)، در مقاله­ای با عنوان (ارزیابی استراتژی توسعه پایدار شهری: کاربرد طبقه­بندی پایداری خدمات شهر هوشمند)، پارادایم شهرهای هوشمند را در چشم­انداز چالش های شهر معاصر، که به طور فزاینده‌ای شامل پیگیری اهداف توسعه پایدار و نیاز به ترکیب رفتارهای انعطاف پذیر شهری، عمدتاً در پاسخ به تأثیرات تغییرات آب و هوایی می­شود، مورد بررسی قرار داده­اند و به این نتیجه رسیده­اند که چهارچوب­های شاخص پایداری عمومی و همچنین مجموعه­ای از شاخص­های شهر هوشمند به عنوان منابع بالقوه طبقه­بندی­های خاص در خدمات شهر هوشمند برای توسعه پایدار شهری مورد تأکید بودند. گنزالز و همکاران (2020)،  به مطالعه تأثیر و نقش دولت در شهرهای هوشمند (مطالعه موردی بوگاتا کلمبیا) پرداخته­اند، موضوع حاکمیت و کیفیت زندگی در شهرهای هوشمند را در بستر اهداف توسعه پایدار بررسی کرده­اند. ونلانگ و همکاران (2020)، در مقاله­ای به تحلیل تأثیر کیفیت خدمات شهر هوشمند بر مشارکت شهروندان در شرایط اضطراری عمومی پرداخته­اند چراکه با شیوع بیماری جدید کرونا ویروس چالش‌های بزرگی را برای بهبود خدمات شهر هوشمند جهانی به همراه داشته است و تا به امروز، مطالعات کمی در مورد اثرات کیفیت خدمات بر مشارکت شهروندان در شهرهای هوشمند در شرایط اضطراری عمومی انجام شده است، بنابراین این مطالعه به عنوان سهم اصلی خود، در ساخت یک مدل نظری متمرکز بوده است. براساس این مدل، مدیران شهر هوشمند می‌تواند واکنش‌های شهروندان در مواقع اضطراری عمومی را از تحریک تا تجربه و رفتارهای آنها در رابطه با خدمات شهر هوشمند درک کنند.

حسینی و همکاران (1400)، در پژوهشی به ارزیابی محلات شهر ارومیه از نظر هوشمندی پرداخته­اند و به این نتیجه دست یافته­اند که بین حکم­روايی و شاخص­های تلفیقی شهر هوشمند ارتباط همبستگی معناداری وجود نداشته و شاخص ضريب پراكندگی نشان داده در بین شاخص­های مختلف بیش­ترين میزان نابرابری در شاخص­های مردم هوشمند با مقدار 0.86 و كمترين میزان نابرابری در شاخص­های محیط هوشمند با مقدار 0.40 بوده همچنین نتايج حاصل از تحلیل رگرسیون توأم نشان داده از بین شاخص­های شش­گانه، شاخص­های زندگی و اقتصاد هوشمند بیشترين سطح معناداری را در تبیین و پیش­بینی شهر هوشمند داشتند. محمدی و همکاران (1400)، در مقاله­ای با عنوان سنجش تأثیر­پذیری شهر از نماگرهای شهر هوشمند مطالعه موردی شهر زنجان پرداخته اند که نتایج بدست آمده نشان داده پراکنش نامنظم معیارها در پلان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری است. همچنین تحلیل داده­ها نشان داده متغیرها در بخش تأثیرگذاری و تأثیرپذیری متوسط دارای تراکم زیادی است و سیستم مورد مطالعه دارای ناپایداری است در نهایت ۶ معیار راهبردی، کلیدی و استراتژیک سیستم شناسایی شدند که برای هوشمندی شهر زنجان بسیار مؤثر بودند که این معیارهای عبارت بودند از: زیرساختهای فن­آوری، توانمندی، صلاحیت شهروندان، روایی شفاف، مشارکت شهروندان، امکانات فرهنگی و جاذبه­های گردشگری. ابراهیمی بوزانی و همکاران (1399)، در مقاله­ای سطح­بندی مناطق شهر کاشان بر اساس میزان برخورداری از شاخص شهر هوشمند را بررسی کرده­اند، به این نتیجه رسیدند که تفاوت آشکار بین مناطق شهر کاشان از لحاظ برخورداری از شاخص­های شهر هوشمند وجود دارد در این بین مناطق ۲ و ۴ از وضعیت مطلوب­تر و منطقه ۵ وضعیت نامطلوب­­تری را دارا بوده است و تحلیل همبستگی پیرسون نیز در این پژوهش نشان داد که بین شاخص­ها با سایر شاخص­ها شهر هوشمند ارتباط مثبت و معنی‌داری وجود داشته است. راشکی و عرب­عنانی (1399)، در  پژوهشی به شناسایی و رتبه­بندی عوامل مؤثر بر استقرار شهر هوشمند با رویکرد آموزشی پرداختند و به این نتیجه رسیدند برای ایجاد یک سیستم آموزشی هوشمند شهری در روند تشویق مشارکت شهروندان و ایجاد کانال­های مختلف ارتباطی بسیار مهم است. بنابراین هدف نهایی از توسعۀ شهرهای هوشمند افزایش کیفیت زندگی افراد، خانواده­ها و مردم محلی از طریق فناوری ارتباطات و اطلاعات بوده که می‌تواند سامانه‌های را ایجاد کند که یکپارچگی هوشمند را افزایش دهد. هاشمی و همکاران (1399)، در بررسی حکمروایی خوب و شهر هوشمند (مطالعه موردی: شهر تهران) پرداختند، به این نتیجه رسیده­اند که اگرچه در دو دهۀ اخیر، کشورهای زیادی در دنیا به سوی اتخاذ پارادایم شهر هوشمند در راستای ارتقاء کارایی و پاسخ گویی مدیریت کلان­شهرها و درنتیجه، دولت­ها حرکت کرده­اند و در این مسیر، نتایج قابل توجه­ای به دست آورده­اند، اما ایران هنوز نتوانسته است حتی در پایتخت که مهم­ترین کلان­شهر آن به شمار می­آید (به رغم همه نیازهایی که وجود دارد) این پارادایم مدیریت کلان­شهری را انتخاب و اجرا کند. رهنما و همکاران، (1399)، در مقاله­ای با عنوان (سنجش و ارزیابی شاخص های شهر هوشمند در کلان شهر اهواز)، با استفاده از مدل تصمیم­گیری چندمعیاره PROMETHEE-GIGA و نرم افزار PROMETHEE مناطق هفتگانة کلان شهر اهواز از نظر شاخص­های شهر هوشمند اولویت­بندی کردند. به این نتیجه رسیدند که مناطق سه و دو مطلوب­ترین شرایط و منطقة یک و پنج نامطلوب­ترین شرایط را از نظر شاخص­های شهر هوشمند دارا بوده­اند. مقتدری اصفهانی، فریناز (1399)، به باز تعریف مفهوم شهرهای هوشمند و فرآیند هوشمندسازی شهرها پرداختند، همچنین جبارزاده و کرمی (1399)، در مقاله­ای با عنوان شناسایی و تحلیل موانع نهادی شهر هوشمند (مورد مطالعه: شهر تبریز)، پرداختند و به این نتیجه رسیدند که برای تبدیل شهر تبریز به یک شهر هوشمند باید موانع شناسایی شده؛ شامل موانع مدیریتی- ساختاری، حقوقی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، سیاست گذاری و برنامه­ریزی را ضعیف کرد و در نهایت از بین برد. موانع اقتصادی که مربوط به اختصاص بودجه کم به هوشمندسازی شهر تبریز و اقتصاد مه­آلود می­باشد، رتبه اول را به خود اختصاص داد. افضلی و همکاران (1398)، در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که مدیریت شهری کرمان با هدف کمک به تسریع هوشمندسازی با دعوت از متخصصان امر در  بخش های دولتی و خصوصی فرآیندسازی را در سرلوحه اقدامات هوشمندسازی خود قرار دهند. توجه به نقش های اصلیِ کارکردی شهر در ارائه فرآیندهای مدیریتی هوشمندسازی آن بسیار مؤثر خواهد بود که این مهم نیز، نیازمند مطالعات عمیق تر است. نوحه گر و همکاران، (1398)، بعد از اولویت­بندی الزامات شهر تهران برای تبدیل شدن به شهر هوشمند، به این نتیجه رسیدند که در منطقه 6 شهرداری تهران، بهینه­ترین اقدام انتخاب شده، اجرای طرح حمل ونقل هوشمند بوده است.

هایل مقدم و نوری کرمانی (1398)، با بررسی نقش مدیریت شهری تهران در هوشمندسازی این شهر به این نتیجه رسیدند که بین مدیریت شهری و شش مؤلفه شهر هوشمند رابطه معناداری وجود داشته، همچنین نتایج حاصل از رتبه­بندی مولفه­ها نشان داده که در هوشمندسازی منطقه 5 شهرداری، حکومت هوشمند و اقتصاد هوشمند رتبه­های اول و آخر را به خود اختصاص داده بودند.

لومباردی و همکارانش (2012) اعتقاد دارند اصطلاح شهر هوشمند به جنبه­های مختلف، از جمله: ساکنان شهر هوشمند، بخش فناوری و اطلاعات و ارتباطات اشاره دارد که نیازمند به سطح قابل ملاحظه­ای از آموزش و تعلیم است؛ علاوه براین اصطلاح هوشمندی به رابطۀ بین دولت­شهرها و شهروندان (به عنوان مثال، ارتباط بین حکمروایی خوب و یا حکومتهای هوشمند)، نیز اشاره دارد. اغلب یک مرجع قوی برای استفاده از فناوری مدرن در زندگی روزمرۀ شهری، که شامل سیستم­های نوآورانۀ حمل­ونقل، زیرساخت و خدمات و همچنین سیستم­های مدیریت و ساماندهی انرژی سبز و کارآمد است (Lombardi et al, 2012: 141).

جدول 1، معیارها و زیرمعیارهای مورد استفاده در پژوهش

معیار	زیرمعیار
اقتصاد هوشمند	توسعۀ فضاهای کسب وکار، ارتقای مالی، روحیۀ نوآوری، کارآفرینی، میزان نفوذ فناوری در کسب وکار، میزان بهره وری و..
پویایی هوشمند	دسترسی محلی، دسترسی به سیستم حمل ونقل ایمن و نوآور، بهبود شرایط سفرهای غیرموتوری، حمل ونقل هوایی
محیط هوشمند	جذابیت و شرایط طبیعی، آلودگی، مدیریت پایدار منابع و..
حکمرانی هوشمند	خدمات عمومی-اجتماعی، خدمات آنلاین،توسعۀ فناوری اطلاعات و ارتباطات، مدیریت شفاف و ...
قلمرو هوشمند	امکانات و شرایط بهداشتی محل اسکان یا کار، برخورداری از امنیت شخصی، کیفیت مسکن، امکانات آموزشی، دسترسی به سیستم کامپیوتر در منازل

نگارنده ، 1401

با توجه به شرایط زائرپذیری شهر مشهد با عنوان پایتخت معنوی جهان اسلام و همچنین سیاست­های مدیران شهری برای ورود به عرصه­های مختلف بین­المللی نیاز به کارگیری ابزارهای هوشمندسازی برای این کلان­شهر دیده می­شود. مسئله مهمی که امروزه توجه همگان، به­ویژه مسئولان شهري را به نحوه مدیریت شهري جلب مـی­کنـد، بـروز مشـکلات جدید است. چون هیچ شهري به خصوص کلان­شهرها نمی­توانند ادعا کنند کـه بـه تنهایی قادر به تأمین نیازمندي­هاي خود هستند. چرا­که روند شهری شدن، منجر به مشـکلات و فرصـتهـاي جهـانی و فراگیر شده که مشارکت و همکاري چندجانبه کلان­شهرها را می­طلبد. در این راستا، مسأله اساسی تحقیق حاضر این است که باتوجه به اینکه مشهد دومین کلان­شهر کشور می­باشد و سیاست مدیران شهری تلاش در جهت پیشبرد این شهر به سمت توسعه همه­جانبه شهری می­باشد در تحقیق حاضر ضرورت تأثیرگذاری هوشمندسازی بر ابعاد مدیریت شهری مورد مطالعه قرار گرفته است.

بررسی پیشینه پژوهش نشان مي­دهد، موضوع هوشمندسازي در شهرها از ديدي جامع در سالهاي اخير بيشتر مورد توجه بوده است و نيل به هوشمندي در اين فضا، بدون توجه به ويژگي­ها، مدل­ها و ظرفيتها امكان­پـذير نيسـت. در روند اجراي هوشمندسازي شهرها چالشها و فرصتهايي است كه بايد حتما در نظر گرفته شود و نياز به نوآوري در اين راه بيش از پيش احساس مي­شود. در بيشتر اين مطالعات، بر توجه به زيرساخت فناوري و رشد تدريجي حركـت به­سوي هوشمندي تاكيد شده است و توجهی به تأثیرگذاری هوشمند­سازی بر مدیریت شهری نداشته­اند.

3-       روش انجام تحقیق

روش تحقیق در پژوهش حاضر، از نظر هدف، کاربردی و بنابر ماهیت مطالعه، از روش توصیفی - تحلیلی استفاده شده است. جامعه آماری در پژوهش حاضر شامل متخصصان و کارشناسان شاغل در شهرداری منطقه یک شهر مشهد بودند، با توجه به اینکه تعداد 110 نفر به عنوان پرسنل شهرداری در این منطقه مشغول فعالیت بودند 50 درصد جامعه آماری یعنی تعداد 55 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و پرسشنامه ویژه نخبگان طراحی و پس از تعیین روایی آن توسط اساتید راهنما، مشاور و صاحبنظران، به صورت نمونه­گیری هدفمند بین نمونه مورد سنجش، توزیع و با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی ای اچ پی FAHP به تحلیل نظرات آنان پرداخته شد. در ضمن برای سنجش پایایی سوالات پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ و برای تعیین ثبات درونی ابزار آزمون KMO و درست بودن تفکیک عامل­ها  همچنین برای تعیین ارتباط علی بین متغیرها از روش مدل معادلات ساختاری (PLS) استفاده شد به طوریکه با توجه به مقدار 7/0 در آلفای کرونباخ و پايايي ترکيبي و براي AVE، 5/0 بدست آمده تمامي معيارها در قسمت سنجش بارهاي عاملي مقدار مناسبي داشتند بنابراین مي‌توان مناسب بودن وضعيت پايايي و روايي تحقيق را تاييد کرد.

منطقه یک شهرداری مشهد، دارای 1744 هکتار وسعت بوده و از لحاظ موقعیت قرارگیری از شمال در مجاورت میدان استقلال، بلوار فردوسی، میدان فردوسی، بلوار سپهبد قرنی، خیابان توحید، میدان شهداء از شرق به خیابان دانشگاه، میدان دکتر شریعتی، خیابان کوهسنگی از جنوب به بلوار شهید محمد منتظری، میدان فلسطین، بلوار ملک آباد، میدان آزادی از غرب به میدان آزادی، بزرگراه آزادی، میدان استقلال منتهی می شود. جمعیت این منطقه بر اساس نتایج طرح اطلس محلات شهر مشهد که در سال 1398 توسط شهرداری مشهد انجام گرفته 201373 نفر در غالب 65433 خانوار برآورد شده است.

 

 شکل 1. منطقه یک در تقسیمات شهری شهرداری مشهد 1401

 

 

4-       یافته­های پژوهش:

در این قسمت پاسخ‌های پرسشنامه در 5 بخش اقتصاد هوشمند، پویایی هوشمند، محیط هوشمند، حکمرانی هوشمند و قلمرو هوشمند مورد بررسی قرار گرفت.

ü       اقتصاد هوشمند

در سوالات 1 تا 5 پرسشنامه مربوط به متغیر "اقتصاد هوشمند" بیشترین میانگین مربوط به "میزان گسترش و نفوذ اینترنت در بین خانواده‏ها" و برابر 282/3 است. یعنی در پاسخ به این سوال اکثر پاسخگویان گزینه‌های خیلی زیاد و زیاد با کدهای 5 و 4 را انتخاب کرده‌اند. کمترین میانگین هم مربوط به "برنامه راهبردی برای گسترش کسب و کارهای اینترنتی و توسعه آن در فضای مجازی" و برابر 384/2 می‌باشد. یعنی در پاسخ به این سوال اکثر پاسخگویان گزینه‌های خیلی کم و کم با کدهای 1 و 2 را انتخاب کرده‌اند.

 

 

 

جدول 2 آماره‌های فراوانی و توصیفی سوالات مربوط متغیر به اقتصاد هوشمند

اقتصاد هوشمند	خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد	میانگین	انحراف معیار
میزان گسترش و نفوذ اینترنت در بین خانواده‏ها	7/9	4/21	2/23	5/22	2/23	282/3	296/1
میزان دسترسی مردم به کامپیوتر و تلفن هوشمند برای انجام امور اداری و تجاری روزمره	7/10	2/23	2/51	9/9	۵	752/2	948/0
تعداد برنامه‏ها و اپلیکیشن‏های اقتصادمحور	3/25	2/28	8/23	5/17	2/5	491/2	193/1
کیفیت نقش‏آفرینی و نفوذ فناوری‏های اطلاعات و ارتباطات در کارآفرینی و تأثیر آن در اقتصاد شهری	1/13	2/28	7/33	4/15	7/9	804/2	144/1
برنامه راهبردی برای گسترش کسب و کارهای اینترنتی و توسعه آن در فضای مجازی	1/31	6/25	2/22	2/16	۵	384/2	218/1

 

ü       پویایی هوشمند

در سوالات 6 تا 10 پرسشنامه مربوط به متغیر "پویایی هوشمند" بیشترین میانگین مربوط به "میزان نفوذ استفاده از فناوری‏های اطلاعات و ارتباطات در بین شهروندان" و برابر 775/3 است. یعنی در پاسخ به این سوال اکثر پاسخگویان گزینه‌های خیلی زیاد و زیاد با کدهای 5 و 4 را انتخاب کرده‌اند. کمترین میانگین هم مربوط به "پهنای باند و پوشش اینترنت" و برابر 308/3 می‌باشد. یعنی در پاسخ به این سوال اکثر پاسخگویان گزینه‌های خیلی کم و کم با کدهای 1 و 2 را انتخاب کرده‌اند.

جدول 3. آماره‌های فراوانی و توصیفی سوالات مربوط متغیر به پویایی هوشمند

پویایی هوشمند	خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد	میانگین	انحراف معیار
پهنای باند و پوشش اینترنت	5/11	5/18	4/20	9/26	7/22	308/3	316/1
گسترش زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات متناسب با نیازهای عمومی شهروندان	۰	9/14	4/27	2/23	5/34	773/3	08/1
استفاده از اینترنت همراه و تلفن‌های هوشمند در بین شهروندان	۰	1/15	2/29	۲۴	6/31	721/3	067/1
میزان اطلاعات شهروندان در استفاده از تلفن‏های هوشمند و اینترنت همراه	2/4	9/15	8/29	۳۰	1/20	46/3	106/1
نفوذ استفاده از فناوری‏های اطلاعات و ارتباطات در بین شهروندان	۰	4/14	2/28	۲۳	5/34	775/3	074/1

 

ü       محیط هوشمند

در سوالات 11 تا 13 پرسشنامه مربوط به متغیر "محیط هوشمند" بیشترین میانگین مربوط به "امکان شناسایی و بهره‏مندی از مباحث فرهنگی شهر مشهد از طریق فضای مجازی" و برابر 063/3 است. یعنی در پاسخ به این سوال اکثر پاسخگویان گزینه‌های خیلی زیاد و زیاد با کدهای 5 و 4 را انتخاب کرده‌اند. کمترین میانگین هم مربوط به "نقش اطلاعات و ارتباطات در گسترش امنیت عمومی شهروندان" و برابر 480/2 می‌باشد. یعنی در پاسخ به این سوال اکثر پاسخگویان گزینه‌های خیلی کم و کم را انتخاب کرده‌اند.

جدول 4. آماره‌های فراوانی و توصیفی سوالات مربوط متغیر به محیط هوشمند

محیط هوشمند	خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد	میانگین	انحراف معیار
نقش اطلاعات و ارتباطات در گسترش امنیت عمومی شهروندان	5/34	5/17	1/20	4/21	5/6	48/2	328/1
اعتمادسازی فناوری اطلاعات و ارتباطات و اپلیکیشن‏های عمومی	8/30	2/22	8/17	6/19	7/9	551/2	356/1
امکان شناسایی و بهره‏مندی از مباحث فرهنگی شهر مشهد از طریق فضای مجازی	4/27	1/15	1/13	5/12	9/31	063/3	628/1

 

ü       حکمرانی هوشمند

در سوالات 14 تا 16 پرسشنامه مربوط به متغیر "حکمرانی هوشمند" بیشترین میانگین مربوط به "نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات و اپلیکیشن‏ها در بهبود و کارایی خدمات اداری به شهروندان" و برابر 264/3 است. یعنی در پاسخ به این سوال اکثر پاسخگویان گزینه‌های خیلی زیاد و زیاد با کدهای 5 و 4 را انتخاب کرده‌اند. کمترین میانگین هم مربوط به "میزان تلاش و کوشش مسئولان و مدیران شهری در گسترش و توسعه فرایندهای جامع ارتباطات و اطلاعات" و برابر 102/3 می‌باشد. یعنی در پاسخ به این سوال اکثر پاسخگویان گزینه‌های خیلی کم و کم با کدهای 1 و 2 را انتخاب کرده‌اند.

 

 

 

 

 

 

جدول 5. آماره‌های فراوانی و توصیفی سوالات مربوط متغیر به حکمرانی هوشمند

حکمرانی هوشمند	خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد	میانگین	انحراف معیار
میزان تلاش و کوشش مسئولان و مدیران شهری در گسترش و توسعه فرایندهای جامع ارتباطات و اطلاعات	1/14	7/15	۲۹	5/28	8/12	102/3	229/1
نقش فضای مجازی، اینترنت و اپلیکیشن‏های مدیریت شهری در گسترش تعاملات بین شهروندان	4/14	5/23	1/19	6/20	5/22	133/3	379/1
نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات و اپلیکیشن‏ها در بهبود و کارایی خدمات اداری به شهروندان	3/2	3/31	4/21	4/27	5/17	264/3	147/1

ü       قلمرو هوشمند

در سوالات 17 تا 21 پرسشنامه مربوط به متغیر "قلمرو هوشمند" بیشترین میانگین مربوط به "نقش آموزش و پرورش و خصوصا شبکه شاد در نفوذ و گسترش آموزش‏های مجازی و آشنایی خانواده‏ها با فضای مجازی" و برابر 869/3 است. یعنی در پاسخ به این سوال اکثر پاسخگویان گزینه‌های خیلی زیاد و زیاد با کدهای 5 و 4 را انتخاب کرده‌اند. کمترین میانگین هم مربوط به "نقش شرکت‌های فن‏آور و دانش‏بنیان در گسترش زیرساخت‌ها و برنامه‌های کاربردی و آموزش آن" و برابر 170/3 می‌باشد. یعنی در پاسخ به این سوال اکثر پاسخگویان گزینه‌های خیلی کم و کم با کدهای 1 و 2 را انتخاب کرده‌اند.

جدول 6 آماره‌های فراوانی و توصیفی سوالات مربوط متغیر به قلمرو هوشمند

قلمرو هوشمند	خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد	میانگین	انحراف معیار
نقش آموزش و پرورش و خصوصا شبکه شاد در نفوذ و گسترش آموزش‏های مجازی و آشنایی خانواده‏ها با فضای مجازی	3/6	2/10	3/12	9/32	4/38	869/3	21/1
رابطه بین سطح تحصیلات شهروندان منطقه یک شهرداری مشهد و میزان آگاهی و استفاده‏ی آنان از قلمروهای فناوری اطلاعات	5/6	7/15	7/15	۲۹	2/33	666/3	263/1
نقش آموزش در گسترش نفوذ قلمرو فناوری اطلاعات و خصوصا اپلیکیشن‏های کاربردی	3/1	6/13	2/22	۲۹	9/33	807/3	09/1
نقش شرکت‌های فن‏آور و دانش‏بنیان در گسترش زیرساخت‌ها و برنامه‌های کاربردی و آموزش آن	1/14	7/22	8/18	9/20	5/23	17/3	384/1
تعداد اپلیکیشن‏ها و برنامه‏های متناسب با نیازهای اداری و تجاری مردم	3/1	6/13	6/20	7/28	8/35	841/3	097/1

ü       -آزمون مدل ساختاری

بعد از بررسي برازش مدل‌هاي اندازه‌گيري نوبت به برازش مدل ساختاری پژوهش مي‌رسد. بخش مدل ساختاری بر خلاف مدل‌هاي اندازه‌گيري، به سوالات (متغيرهاي آشکار) کاري ندارد و تنها عامل‌هاي پنهان همراه با روابط ميان آن‌ها بررسي مي‌گردد. براي بررسي برازش مدل پژوهش از چندين معيار استفاده مي‌شود که اولين و اساسي‌ترين معيار،‌ ضرايب معني‌داري t يا همان مقادير t-values مي‌باشد. ابتدايي‌ترين معيار براي سنجش رابطه‌ي بين عامل‌ها در مدل، اعداد معني‌داري t است. در صورتي که مقدار اين اعداد از 96/1 بيشتر شود، نشان از صحت رابطه‌ي بين عامل‌ها و در نتيجه تاييد فرضيه‌های پژوهش در سطح اطمينان 95/0 است. البته بايد توجه داشت که اعداد فقط صحت رابطه را نشان مي‌دهند و شدت رابطه بين عامل‌ها را نمي‌توان با آن سنجيد.

 

نمودار 1. مدل ضرایب معناداری

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 7. بررسی روابط درون مدل ساختاری

بررسي رابطه ها درون مدل ساختاري تحقيق	ضرایب استاندارد	خطای استاندارد	T Value	P Value
عملکرد مدیریت شهری ← اقتصاد هوشمند	400/0	187/0	146/2	032/0
عملکرد مدیریت شهری ← پویایی هوشمند	337/0	169/0	990/1	047/0
عملکرد مدیریت شهری ← محیط هوشمند	729/0	056/0	114/13	000/0
عملکرد مدیریت شهری ← حکمرانی هوشمند	533/0	141/0	785/3	000/0
عملکرد مدیریت شهری ← قلمرو هوشمند	725/0	057/0	696/12	000/0

با توجه به مندرجات جدول 7 که براي همه‌ي رابطه‌ها نشان داده شده است بين متغیرهایی رابطه معني‌داري برقرار است که مقدار تي وليو براي اين رابطه‌ها بيشتر از 96/1 باشد.

 

5-       نتیجه گیری

از دیدگاه برنامه­ریزان شهری، یکی از راهبردهای دستیابی به توسعة پایدار ارتقای کیفیت محیط زیست شهری و متعادل کردن توزیع فضایی این نوع خدمات از طریق شکل پایدار است. در اواخر قرن بیست و یکم با الهام از بنیان­های علمی توسعة پایدار، رویکرد جدیدی به نام شهرسازی نوین و شهر هوشمند برای پایدارکردن فرم فضایی شهرها مورد توجه قرار گرفته است. شهر هوشمند واقعیتی است که با توجه به گسترش روزافزون تکنولوژی اطلاعات در شهر و در راستای پاسخگویی به نیازهای جدید شهروندان در زندگی شهری آنان پا به عرصة حضور گذاشته است که می­تواند در رفع بسیاری از مشکلات پیش­روی شهرهای جهان سوم مؤثر باشد. بنابراین، هدف پژوهش حاضر، شناخت وضعیت شاخصهای شهر هوشمند در منطقه یک شهرداری مشهد بود که نتایج زیر بدست آمد:

عملکرد مدیریت شهری با ضریب 400/0 بر اقتصاد هوشمند، با ضریب 337/0 بر پویایی هوشمند، با ضریب 729/0 بر محیط هوشمند، با ضریب 533/0 بر حکمرانی هوشمند و با ضریب 725/0 بر قلمرو هوشمند تأثیرگذار بوده است که شاخص پویایی هوشمند از وضعیت بهتری نسبت به سایر شاخص‌های شهر هوشمند در منطقه یک شهرداری مشهد برخودار است.

با توجه به نقش حکم­روایی هوشمند در راهبری تحقق شهر هوشمند و با توجه به نتایج مطالعات امین­نژاد و همکاران (1399)، غلامی نورآباد و همکاران (1401)،  و حسینی و همکاران (1398) شایستۀ توجۀ جدی و خاص می­باشد. همچنین، نتایج این بخش از پژوهش با یافته­های تحقیقات سجادیان و همکاران (1401)،  فیروزی و همکاران (1400)، و کوزه­گر و همکاران (1395) همسو بوده است. همچنین با توجه به وضعیت بالنسبه مناسب مولفه البته نسبت به سایر مولفه­ها، این مولفه، پتانسل بالایی از کمک به سیر گذار به شهر هوشمند در شهرداری منطقه یک مشهد را، بیشتر از سایر مولفه­ها دارد.  در ارتباط با مولفۀ پویایی هوشمند،همانند نتایج حاصل از پژوهش رهنما و همکاران (1399)، از دیدگاه شهروندان مشهدی نیز بیشترین اهمیت را در بین مولفه­های شش­گانۀ تحقق شهر هوشمند در منطقه یک مشهد را دارد. لذا مولفه­ای است که از دیدگاه شهروندان دارای اهمیت است، که نشان از وضعیت مناسب این مولفه است. در ارتباط با محیط هوشمند، با توجه به وضعیت آلاینده های شهر مشهد همچنین یافتۀ این بخش از مقاله، موید نتایج تحقیقات فیروزی و همکاران (1400)،  سجادیان و همکاران (1401)،  حسینی و همکاران (1396) و مددی نیا و همکاران است.

بر اساس نتایج پژوهش راهکارهای پیشنهادی به شرح ذیل هستند:

Ø       براساس داده­های به دست آمده از طریق این پژوهش هنوز بخشی از مردم اعتماد کافی به کارایی خدمات از طریق اینترنت به ویژه آنجا که پرداخت های مالی مربوط می شد ندارند و مدیران شهر باید سعی کنند که اعتماد مردم به سوی خود را با دادن آگاهی و شفافیت لازم بیشترکنند. این امر نیازمند کار فرهنگی مثل ساخت تبلیغات تلوزیونی و آگاهی دادن از طریق روزنامه های محلی شهر است تامردم اطمینان حاصل کنند که پرداخت اینترنتی به طور مثال مانند پرداخت حضوری معتبر است و یا اینکه اگر افراد مدارک خود را از طریق اینترنت برای شهرداری فرستادند از پیگیری کار خود اطمینان حاصل کنند و مجددا حضوری مراجعه نکنند.

Ø       اهتمام جدی دولت و سازمان های مربوطه در جهت کاهش هزینه های دسترسی عموم شهروندان به ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات نظیر رایانه های شخصی و خطوط پرسرعت اینترنت بااتخاذ راهبردهای خاص و مناسب به منظور افزایش ضریب نفوذاین ابزارها در خانواده ها.

Ø       مکان سنجی دقیق و علمی قبل از آغاز تعیین چشم اندازها، بهره گیری از مدیران شایسته،جوانان و افراد نخبه و صاحب نظر،برنامه ریزی مبتنی بر هدف و ارزیابی مستمر در طول اجرای راهبرد ها برای جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه.

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

1.       ابراهیمی بوزانی، مهدی، پاکار، مریم، سامانی نژاد ،محمد جواد، (1399)، سطح­بندی مناطق شهر کاشان بر اساس میزان برخورداری از شاخص شهر هوشمند، مدیریت شهری، سال 12 شماره 41، بهار ۱۳۹۹ .

2.       اسماعیل زاده، حسن، فنی زهره، عبدلی، سیده فاطمه (1398)، هوشمندسازیر رویکردی در تحقق توسعه شهری پایدار (مطالعه موردی منطقه 6 تهران)، پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره 51، شماره 1، بهار 98، صص 157-145.

3.       افضلی، مرضیه، مدیری،مهدی، فرهودی، رحمت­الله (1398)، تحلیل ملزومات فرایندیِ مدیریتی در هوشمندسازی شهر (مطالعه موردی: شهر کرمان)، جغرافیای اجتماعی شهری سال ششم، شماره 1، بهار و تابستان، صص 28-15.

4.       جبارزاده سوره شکری، یونس، کرمی، اژدر (1399)،  شناسایی و تحلیل موانع نهادی شهر هوشمند (مورد مطالعه: شهر تبریز) اقتصاد و مدیریت شهری سال هشتم، شماره 31، تابستان ۱۳۹۹ ، صص 108-91.

5.       حسینی، اکرم؛ تقیلو، علی اکبر و موقری، علیرضا. (1400)، ارزیابی سطح هوشمندی محلات شهری ارومیه مورد مطالعه: مناطق پنج گانة شهر ارومیه، پژوهش های جغرافیای انسانی، دورۀ 53 ، شمارۀ 4، زمستان 1400، صص 1351-1335.

6.       راشکی، مریم، عرب عنانی، محبوبه، (1399)،  شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر استقرار شهر هوشمند با رویکرد آموزشی ،نشریه علمی فناوری آموزش، جلد ۱۴ شماره ۴ ، صص777-790.

7.       رهنما، محمدرحیم، حسینی، سید مصطفی، محمدی حمدی، سمیه، (1399)، سنجش و ارزیابی شاخص های شهر هوشمند در کلان شهر اهواز)، پژوهش های جغرافیای انسانی، دورۀ 52 ، شماره 2، تابستان 99.

8.       سجادیان، مهیار؛ فیروزی، محمدعلی و پوراحمد، احمد. (1401). سنجش ظرفیت نهادی تحقق شهر هوشمند در کلان شهر اهواز، جغرفیا و توسعه، شماره 69، زمستان 1401، صص 59-34.

9.       شهبازی، میثم (1397)، در رساله دکتری خود با عنوان (تحلیل بر قابلیت تحقق پذیری شهر هوشمند مورد پژوهی، شهر اصفهان)، رساله دکتری رشته شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اصفهان، استادرهنما: محمد مسعود و مهین نسترن.

10.       شیرمحدلو، محسن (1396)، بررسی پتانسیل ها و چالش های شهر شهریار جهت دستیابی

11.       محمدی، جلیل، محمدی، علیرضا، غفاری عطا، یزدانی، محمد حسن، (1400)، سنجش تأثیر پذیری شهر از نماگرهای شهر هوشمند مطالعه موردی شهر زنجان ،نشریه پژوهشهای جغرافیای انسانی دوره ۵۳ شماره ۲ تابستان ۱۴۰۰ ، صص 542-521.

12.       مقتدری اصفهانی، فریناز (1399)، در مقاله ای با عنوان باز تعریف مفهوم شهرهای هوشمند و فرآیند هوشمندسازی شهرها ، گفتمان طراحی شهری، دوره اول، شماره 2، صص 119-128.

13.       نوحه گر، احمد، علوی نایینی، علی، امیری، محمدجواد، سلحشور، مهدی (1398)، اولویت بندی اقدامات لازم جهت تحقق شهر هوشمند (موردمطالعه: منطقه 6 شهرداری تهران)، جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال دهم ، شماره 1-2، زمستان ۱۳۹۸ ، صص 599 – 607

14.       هاشمی، سیدعلی، راه نجات، میترا، شریف زاده، فتاح، سعدی، محمدرضا (1399)، در مقاله ای با عنوان (نسبت سنجی حکمروایی خوب و شهر هوشمند )مطالعه موردی:شهر تهران، فصلنامه راهبرد اجتماعی- فرهنگی، سال نهم، شماره سی وچهارم، بهار 1399.

15.       هایل مقدم، کیان، نوری کرمانی، علی (1398)، بررسی نقش مدیریت شهری در هوشمند سازی شهر )مورد مطالعه: منطقه 5 شهرداری تهران)، 138- مجله علوم جغرافیایی)جغرافیای کاربردی(، دوره 15 ، شماره 30 ، بهار و تابستان 1398.

16.       Ana Jane Benites, Andr´e Felipe Sim˜oes,(2021), Assessing the urban sustainable development strategy: An application of a smart city services sustainability taxonomy, journal Ecological Indicators, 127 (2021) 107734.

17.       Colldahi, C & Frey, S & kelemen, J. 2013. “smart cities: strategic sustainable development for an urban world” school of engineering blekinge institute of technology karlskrona.pp 25-39.

18.       Gonzalez. R. A, Ferro. R. E, & Liberona. D (2020), "Government and Governance in Intelligent Cities, Smart Transportation Study Case in Bogotá Colombia", Ain Shams Engineering Journal, Vol. 11, Issue 1.

19.       Lombardi, P., Giordano, S., Farouh, H., & Yousef, W. (2012). Modelling the smart city performance. Innovation: The European Journal of Social Science Research, 25(2), 137-149.

20.       Meijer, A., & Bolívar, M. P. R. (2016). Governing the smart city: a review of the literatureon smart urban governance. International Review of Administrative Sciences, 82(2), 392-408.

21.       Mert Duygan, Manuel Fischer,Rea P¨arli ,Karin Ingold, (2022), Where do Smart Cities grow? The spatial and socio-economic configurations of smart city development, Sustainable Cities and Society, 77 (2022) 103578.

22.       Wenlong, Zhu, Ruzhen Yan, Ying Song ,(2020), Analysing the impact of smart city service quality on citizen engagement in a public emergency,Journal Cities, 120 (2022) 103439

23.       Yigitcanlar, Tan and Kamruzzaman, MD., 2018, Does smart city policy lead to sustainability of cities? Land Use Policy, Vol. 73, No. 1, PP. 49-58.

24.       Zheng, R.; Yao, C.; Jin, H.; Zhu, L.; Zhang, Q. and Deng, W., 2015, Parallel Key Frame Extraction for Surveillance Video Service in a Smart City, Published: August 18, 2015, DOI: 10.1371/journal.pone.0135694, Copyright: © 2015 Zheng et al.

11

 

---