چالش های ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری و پیشنهاد راهکارهای حقوقی اصلاح آن

الموضوعات : دستاوردهای نوین در حقوق عمومی

محسن حسینی پناه ¹ , سارا ادیبی سده ² , بهروز مجدزاده خاندانی ³

1 - گروه حقوق خصوصی ، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بین المللی قشم
2 - استادیار گروه حقوق، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران
3 - استادیار، گروه حقوق، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران.

تاريخ الإرسال : 06 الأربعاء , ربيع الثاني, 1446 تاريخ التأكيد : 16 السبت , ربيع الثاني, 1446 تاريخ الإصدار : 22 الإثنين , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: خلاف شرع بیّن, اعاده دادرسی, ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری.,

ملخص المقالة :

ماده ۲ قانون وظایف و اختیارات رئیس قوه قضائیه مصوب ۱۳۷۸، ماده ۱۸ قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی انقلاب و اصلاحیه‌های مصوب ۱۳۸۱ و ۱۳۸۵ و درنهایت ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹2، صلاحیت و اختیارات رئیس قوه قضائیه را درخصوص تشخیص آرای قضایی خلاف شرع بیّن و ارجاع به شعب خاص دیوان عالی کشور، برای بررسی و تعیین تکلیف نهایی آراء و رسیدن به عدالت مدنظر جامعه اسلامی، تعیین کرده‌اند. برقرار نمودن تعادل مناسب فی‌مابین اعتبار امر مختوم و قطعیت آراء از یک طرف و برقراری عدالت و تسریع در روند رسیدگی به دعاوی از طرفی دیگر، نیازمند سازوکاری بهینه و کارآمد می‌باشد. یکی از جهات اعاده دادرسی و طرق فوق‌العاده شکایت از آراء صادره در محاکم، اعمال ماده477 قانون آئین دادرسی کیفری با تمسک به خلاف شرع بیّن بودن آراء صادره می‌باشد. در عمل و رویه موجود در دستگاه قضایی، مصادیق واقعی آراء قطعی خلاف شرع بیّن زیاد نیست درحالی‌که شیوه اعاده دادرسی پیش‌بینی‌شده در ماده477 و مصادیق قابل ادعا به‌عنوان خلاف شرع بیّن بسیار گسترده می‌باشد. در این نوشتار به شیوه توصیفی_تحلیلی به بررسی چالشها و راهکارهای حقوقی خلاف شرع بیّن از طریق اعمال این ماده و نظرات حقوق‌دانان، صاحب‌نظران و ذکر مصادیقی از پذیرش اعاده دادرسی از برخی آراء صادره حقوقی با تکیه‌بر رویه قضایی موضوع به بحث گذاشته شده و با واکاوی نظرات موافقین و مخالفین به تبیین پیشنهادات اصلاحی ماده477 قانون آیین دادرسی کیفری پرداخته شده است.

المصادر:

آماده، غلامحسین، (1388)، نقش رئیس قوه قضائیه در فرایند کیفری ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات دادگستر.
2) بای، حسینعلی،(1393)، مباحثی از آیین دادرسی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
3) بهاری، ایوب، (1397)، «اعاده دادرسی کیفری براساس خلاف شرع بیّن موضوع ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری»، سومین همایش بین المللی فقه و حقوق وکالت و حقوق اجتماعی.
4) بهرامی، بهرام، (1396)، بایسته های اعاده دادرسی، تهران: نگاه بینه.
5) بهشتی، محمدجواد؛ مردانی، نادر؛ (1381)، «بررسی تحلیلی اعاده دادرسی بر اساس قانون جدید آیین دادرسی مدنی 1379»، مجله کانون وکلا، شماره 176.
6) پورقهرمانی، بابک، (1385)، «تجدیدنظرخواهی در ماده 18 قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب مصوب 1381»، مجله دادرسی. شماره 57.
7) پورقهرمانی، بابک، (1395)، طرق فوق‌العاده اعتراض در احکام کیفری، دوره دو جلدی، چاپ اول، تهران، انتشارات خرسندی.
8) پورمحمدی، منصور، (1392)، اعاده دادرسی از رای خلاف شرع بیّن، تهران: بهنامی.
9) جمالی سرابی، مجتبی، (1397)؛ اعاده دادرسی با تجویز رئیس قوه قضائیه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه رازی.
10) جهان تیغ، محمد، (1400)، اعاده دادرسی کیفری شرحی بر ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری، تهران: دادبخش.
11) حاجی پور، نصرت اﷲ، (1383)، تطبیق قوانین با شرع در نظام قانونگذاري ایران، چاپ اول، تهران: مرکزاسناد انقلاب اسلامی.
12) حسنزاده، جهانبخش، (1397)؛ بررسی اعاده دادرسی خاص براساس اختیارات قانونی رئیس قوه قضائیه و سیر تحول قانونی آن در نظام قضایی ایران، رساله دکتری فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه خوارزمی.
13) حسینی، سید امراله؛ (1398)؛ مشروعیت اعاده دادرسی و تعارض آن با لزوم ختم تخاصم (بررسی فقهی-حقوقی ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی.
14) حیدری، لیلا، (1395)؛ اعاده دادرسی(طرق فوق‌العاده) نسبت به آراء کیفری با نگاهی تطبیقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
15) زراعت، عباس، (1394)، آیین دادرسی کیفری، جلد سوم، تهران: میزان.
16) زندی، محمدرضا، (1385)، 432 نکته از قانون اصلاح تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب مصوب سال 81 (سیستم دادسرا، دادگاه)، چاپ دوم، تهران، انتشارات اشراقیه.
17) سوری لکی، سجاد، (1396)؛ مبانی حقوقی اعاده دادرسی در راستای اعمال ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس.
18) شمس، عبدالله، (1381)، آیین دادرسی مدنی، دوره سه جلدی، چاپ دوم، تهران، نشر میزان.
19) صمدی‌اهری، محمدهاشم، (1378)، نظریات قضائی دادستان کل کشور بانضمام: آراء دیوانعالی کشور در اجرا مواد 18 و 31، جلد اول، چاپ اول، تهران، انتشارات گنج دانش.
20) علیزاده طباطبایی، سیدمحمود، (1394)، روزنامه شرق1394، شماره2362، صفحه اول، برگرفته ازسایت مگیران به آدرس: https://www.magiran.com/article/3201975
21) قلیزاده، ابراهیم رضا. شایگان فرد، مجید. میرزاجانی، حمیدرضا. (1401). رویکرد تطبیقی به نهاد فرجام به نفع قانون و خلاف شرع بیّن در حقوق کیفری فرانسه و ایران، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره 9، شماره 3 ، شماره پیاپی 33، 171-194.
22) کاظم زاده، علی، (1384)؛ «نقدی بر اختیارات قانونی رئیس قوه قضائیه در تبصره 2 ماده 18 قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب مصوب 1381 و ماده 2 قانون وظایف و اختیارات رئیس قوه قضائیه مصوب 1378»، وکالت، شماره 27 و 28.
23) کیا، سید حسام الدین، (1395)؛ نقش و جایگاه رئیس قوه قضائیه در بررسی و نقض آراء، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه سمنان.
24) مالمیر، محمود، (1384)؛ اعاده دادرسی فوق‌العاده، ماهنامه دادرسی، شماره 54.
25) مرادی، فرهاد، (1396)؛ تجدیدنظرخواهی فوق‌العاده از آرای مدنی، دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق خصوصی عدالت، سال چهارم، شماره 8.
26) نجفی توانا، علی، (1386)، «نقدی بر اسلاح ماده 18 اصلاحی قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب و آیین نامه اجرایی آن مصوب بهمن ماه 1385»، تهران، مجله کانون وکلا، شماره 198 و 199.
27) نهرینی، فریدون؛(1394)؛ اعاده دادرسی به تشخیص رئیس قوه قضاییه، چاپ سوم، تهران، انتشارات گنج دانش.
28) نهرینی، فریدون؛ (1392)؛ «اثر اعاده دادرسی بر اجرای حکم قطعی دادگاه»، مجله پژوهشهای حقوقی، شماره 23، سال دوازدهم.
29) نهرینی، فریدون، (1389)؛ «تشخیص رئیس قوه قضاییه به عنوان یکی از جهات اعاده دادرسی (1)»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 52.
30) نهرینی، فریدون، (1390)؛ «تشخیص رئیس قوه قضاییه به عنوان یکی از جهات اعاده دادرسی (2)»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 55.
31) نوذری، مهدی؛ (1399)؛ اعاده دادرسی کیفری در رویه قضائی، چاپ اول، تهران، انتشارات فراهنر.
32) هاشمی نیک، پوران، (1396)؛ اعاده دادرسی در دعاوی حقوقی در دیوان عالی کشور، باتوجه به ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس.
33) مجموعه رویه قضایی کیهان، آرشیو حقوقی کیهان، آراء هیات عمومی دیوان عالی کشور از سال 1328 تا سال 1342، جلد دوم، آراء مدنی چاپ دوم، سال 1353.
34) مذاکرات و آراء هیات عمومی دیوان عالی کشور در سال 1377، نشر اداره وحدت رویه و نشر مذاکرات هیأت دیوان عالی کشوردر سال 1377، چاپ اول، 1380.
35) https://ara.jri.ac.ir
36) https://qavanin.ir
37) https://rc.majlis.ir