جایگاه علمی اندلس در تمدن اسلامی
الموضوعات : فقه و تاریخ تمدّن
1 - کارمند دانشگاه فرهنگیان
الکلمات المفتاحية: اندلس , دانشمندان, وضعیت علوم , تمدن اسلامی ,
ملخص المقالة :
تاكيد دين اسلام بر علم آموزي وعلاقه مسلمانان به كسب علم و دانش باعث مي شد كه دانش پژوهان اندلسی پس از طى مراحل مقدماتى علوم يا حتى قبل از آن براى تكميل معارف خود به شهرها و كشورهاى ديگر بروند تا از علم دانشمندان نقاط مختلف بهره ببرند.سفر از اندلس به سوی شرق اسلامي خصوصا بغداد و مكه ومدينه ودمشق در میان دانشمندان رواج بسیار داشت. جایگاه اندلس در اين دوران از نظرفرهنگ و دانش حائز اهميت ومتاثراز روابط وشرایط سیاسی مساعدی بود که در بعضی دوران بر اندلس حکمفرما بود حضور حکومت های مختلف با جریان های فکری متفاوت فرصتی را ایجاد می نمود که در هر عصری به علوم خاصی توجه شود و پویندگان علم به تناسب علاقه حاکمان در هر برهه ای از زمان طلایه دار علم خاصی باشند همچنین آنچه بر اهمیت این قضیه می افزاید واقع بودن اندلس در یکی ازدوردست ترین نقاط نسبت به مراکز اصلی علم و فرهنگ اسلامی است که بنا به عوامل مختلف دسترسی به آن دشوار بود. با این حال، توجه به شاخصه‌های توسعۀ علمی و فرهنگی در این سرزمین از جمله مراکز آموزشی، کتابخانه ها، شمار دانشمندان و اندیشمندان و نیز تألیفات و تصنیفات آنان از رشد سریع و چشمگیر آن در این زمینه حکایت دارد.
اين مقاله در نظر دارد جایگاه علمی اندلس و نقش آن در گسترش تمدن اسلامی را مورد بررسی قرار داده و به تاثير آن در گسترش فرهنگ وتمدن اسلامي بپردازد و به معرفي تعدادي از دانش آموختگان اندلسی در شرق اسلامي بپردازد
آنچه بر اهمیت این قضیه می افزاید واقع بودن اندلس در یکی ازدوردست ترین نقاط نسبت به مراکز اصلی علم و فرهنگ اسلامی است که بنا به عوامل مختلف دسترسی به آن دشوار بود. با این حال، توجه به شاخصه‌های توسعۀ علمی و فرهنگی در این سرزمین از جمله مراکز آموزشی، کتابخانه ها، شمار دانشمندان و اندیشمندان و نیز تألیفات و تصنیفات آنان از رشد سریع و چشمگیر آن در این زمینه حکایت دارد.
اين مقاله در نظر دارد جایگاه علمی اندلس و نقش آن در گسترش تمدن اسلامی را مورد بررسی قرار داده و به تاثير آن در گسترش فرهنگ وتمدن اسلامي بپردازد و به معرفي تعدادي از دانش آموختگان اندلسی در شرق اسلامي بپردازد
1. ابن ابار ،ابي عبدالله محمد بن عبدالله، التكمله لكتاب الصله ،دارالفكر بيروت 1965م
2. ابن ابي اصيبعه،احمد بن قاسم، عيون الانباءفي طبقات الاطبا ،تحقيق نزاررضا ،دارمكتبه الحياه بيروت 1965
3. ابن بشكوال ،خلف ، الصله في تاريخ علماء الاندلس،المكتبه العصريه بيروت :1423ق/2003م
4. ابن بطوطه ،سفرنامه،تهران :بنگاه ترجمه ونشر كتاب 1359 ش
5. ابن جلجل،سليمان بن حسان طبقات الاطبا والحكما ترجمه سيد محمد كاظم امام، انتشارات دانشگاه تهران 1349
6. ابن خطيب ، محمد ، الاحاطه في اخبار غرناطه ، به كوشش محمد عبدالله عنان 1375 ق/1955م.
7. ابن خلدون ، مقدمه،محمد پروين گنابادي،انتشارات علمي و فرهنگي1369ق
8. ابن خلدون،عبدالرحمن ، العبر ،دارالکتاب لبنانی بیروت ،1999م.
9. ابن خلكان، وفيات الاعيان وانباءابناءالزمان ،دارصادر، بيروت 1420ق.
10. ابن عذاري ، البيان المغرب في اخبار اندلس و المغرب ، تصحيح كولان و پرونسا ل ، لبنان ، دار الثقافه چ دوم ، 1983 م.
11. ابن قوطیه، تاریخ فتح اندلس، ترجمه حمیدرضا شیخی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1369.
12. آدام متز، تمدن اسلامی، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، 1364ش
13. اشپولر ، برتولد ، جهان اسلام ، ترجمه دكتر محمد آريان ، انتشارات امير كبير،1354 ش .
14. آل علي ، نورالدين ، اسلام در غرب ، تهران . انتشارات دانشگاه تهران 1370ش.
15. آيتي ، محمد ابراهيم ، اندلس يا تاريخ حكومت مسلمين در اروپا:تهران،1366 .
16. آیتی عبدالحمید تاریخ فلسفه در جهان اسلامی کتاب زمان، 1358 .
17. بالنسيا ، آنخل، گونزالس، تاريخ الفكر الاسلامي، ترجمه حسين مونس، مكتبه الثقافة الدينيه ،قاهره ، بي تا
18. البتوني، محمدلبيب ، رحلةالاندلس ، مصر،1977 .
19. بيضون ، ابراهيم ، الدولة العرب في اسپانيا ، بيروت ، دارالنهضه العربيه چ سوم 1406 ه.
20. جيوسي ، سلمي خضراء ، ميراث اسپانياي مسلمان ، محمد تقي اكبري و گروه ترجمه زبان اروپايي ، بنياد پژوهشهاي آستان قدس رضوي1376ش
21. حتي فيليپ ، خليل ،تاریخ عرب ترجمه ابوالقاسم پاينده 1366
22. حسن ابراهيم حسن، تاريخ الاسلام السياسي ، دارالفكر، بيروت ، 1411 ه . ق / 1991 م
23. الحلل الموشيه،به كوشش سهيل زكار و عبدالقادر زمامه ،دارالبيضا 1399ق
24. ذنون طه، عبدالواحد ، دراسات الاندلسيه، الطبعه الاولي 1986م
25. الركابي، جودت، في الادب الاندلس، دارالمعارف مصر، قاهره ،1960
26. زرین کوب، عبدالحسین کارنامه اسلام، 1374ش
27. سلاوي، احمد، الاستقصاء، به كوشش جعفر ناصري و محمد ناصري، دارالبيضاء،1954 م .
28. شبا رو، عصام محمد، الاندلس من الفتح العربي المرصود ،الي فردوس المفقودبيروت،لبنان 1423ق/2003م
29. شکیب ارسلان، امیر، تاریخ فتوحات اسلامى در اروپا، ترجمه على دوانى،1380ش
30. شوقي ، ضيف ، عصرالدول و الامارت الاندلس ، بيروت ، لبنان ، دارالمعارف ، بي تا
31. صاعد اندلسي، التعريف بطبقات الامم. به كوشش غلامرضا جمشيد نژاداول تهران 1370
32. عالم زاده ، هادي ،تاريخ نگاري در اسلام ،تهران 1386
33. العبادي ، احمد ، مختار ، تاريخ المغرب و الاندلس ، بيروت ، دار النهضه العربيه،1400
34. علي مكي ، محمود ،مقدمه بر المقتبس في انباء اهل اندلس ، بيروت 1973م
35. عنان ، محمد عبدالله ، عصر المرابطين و عصر الموحدين ( عصر الموحدين في المغرب و الاندلس ) ، لجنه التاليف و الترجمه و النشر الاول قاهره، 1384 ه./ 1964 م
36. عنان، محمد عبدالله، تاریخ دولت اسلامی در اندلس، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران، انتشارات کیهان،1366.
37. قرباني ، زين العابدين ،تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامي ، دفتر نشر فرهنگ اسلامي ، بي تا
38. قرچانلو ،حسين ،جغرافياي تاريخي كشورهاي اسلامي، تهران 1382.
39. قفطي، علي، تاريخ الحكما به كوشش لايپزيك 1902م
40. كالمت ، تاريخ اسپانيا ، ترجمه امير معزي (حسام الدوله) ،تهران : آشنا ،1373
41. كيلاني ،كامل ، نظرات في تاريخ الادب الاندلسي ، مصر ، مكتبه التجاريه 1342ه . ق
42. گوستا ولوبون ،تمدن اسلام و عرب، ،ترجمه: محمد تقی فخر داعی گیلانی افراسیاب ،1380
43. محمد غزالى، اسلام و بلاهاى نوین، ترجمه مصطفى زمانى،1378
44. المراكشي ، عبدالواحد ، المعجب في تلخيص اخبار المغرب ، محمد سعيد العريان ، محمد العربي العلمي قاهره 1963 م
45. مصطفی الشکعه الأدب الأندلسی موضوعاته و فنونه، بی تا
46. مقري تلمساني،احمد، نفح الطيب، بيروت،دارالفكر 1406 ه/1986 م
47. مولف ناشناخته ، اخبار مجموعه في فتح الاندلس و ذكر امرائهاو الحروب الواقعه بينهم، چاپ و نشر مادريد، 1867م.
48. مونس ، حسين ، سپيده دم اندلس ، ترجمه حميد رضا شيخي، مشهد :آستان قدس رضوي ، بنياد پژوهش هاي اسلامي، 1373 ش.
49. ناصري طاهري ، عبدالله ، مقدمه اي بر تاريخ مغرب اسلامي ، قم ، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1385
50. نصر الله سعدون، تاريخ العرب السياسي في الاندلس بي جا، بي نا، بي تا .
51. نعنعى، عبدالمجيد، تاريخ الدولة الاموية فى الاندلس، بيروت، 1986م،
52. نويري ، شهاب الدين ، نهاية الارب ،بي جا ،بي نا ،بي تا
53. هنری لوکاس، تاریخ تمدن، ترجمه: عبدالحسین آذرنگ،1382
54. هونكه زيگريد ، فرهنگ اسلام در اروپا ،ترجمه مرتضي رهباني ،تهران ، سپهر 1363
55. الهيتي ، عبدالقادر ، خصائص مذهب الاندلس الي النحويه ،1406ق
56. وات، مونتگمري ، اسپانياي اسلامي ، ترجمه محمد علي طالقاني ، تهران، يلدا ، 1359 ش.
