ارائه و تبیین مدل انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی
الموضوعات : مجله فناوری اطلاعات در طراحی مهندسی
مهدی محمدظاهری
1
,
سید محمد رضا داودی
2
,
محمدرضا دلوی
3
1 - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت تکنولوژی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران
2 - دانشیار گروه مدیریت ،واحد دهاقان ،دانشگاه آزاد اسلامی ،دهاقان ،ایران.
3 - عضو هیان علمی دانشگاه دهاقان
الکلمات المفتاحية: اقتصاد اشتراکی, انتقال تکنولوژی, بلاکچین, برونسپاری, منبع باز,
ملخص المقالة :
هدف این مقاله ارائه و تبیین مدل انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی است. با بهره گیري از روش نظریه زمینه اي، داده هاي حاصل از مصاحبه هاي انجام شده با 21 نفر از مدیران و خبرگان حوزه های انتقال تکنولوژی و اقتصاد اشتراکی که براساس نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده بودند جمع‌آوری شد و این فرآیند تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. اعتبار داده‌های پژوهش از طریق بازگشت به مشارکت کنندگان و ممیزان بیرونی بررسی و تأیید شد. تجزیه تحلیل اطلاعات بر اساس مدل اشتراس و کوربین در قالب کدگذاری باز، محوری و گزینشی در نرم‌افزاراطلس تی آی 8، انجام گرفت. 22 نتایج نشان داد مقوله کلی در قالب مدل پارادایمی که این عوامل دربرگیرنده شرایط علّی (امکانپذیری، اثر اشتراک، دایره نیازها، دایره اثرگذاری، تطابق)، شرایط زمینه اي (نیازهای اقتصادی، ویژگیهای تکنولوژیها و زیرساختهای ساختاری)، شرایط مداخله گر(زیرساختهای نرم افزاری، بسترهای انسانی، نیازهای بازیگران انتقال تکنولوژی، زیرساختهای کیفی)، راهبردها (تحلیل ارتباطی، کارکردی، زیرساختی، اجتماعی) و پیامدها (زیرساختهای مشارکتی مدلهای انتقال تکنولوژی، شبکه و انتقال تکنولوژی، سبک های کسب و کار و زندگی در انتقال تکنولوژی، زیست محیطی) با پدیده اصلی انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی(اقتصاد اشتراکی، مدلهای انتقال تکنولوژی) است.
[1] H. M. Hossain, "Sharing economy: A comprehensive literature review," International Journal of Hospitality Management, vol. 87, p. 102470, 2020. https://doi.org/10.1016/j.ijhm.2020.102470
[2] G. M. Eckhardt and F. Bardhi, "The relationship between access practices and economic systems," Journal of the Association for Consumer Research, vol. 1, no. 2, pp. 210-225, 2016. https://doi.org/10.1086/684684
[3] J. J. Horton and R. J. Zeckhauser, "Owning, using and renting: some simple economics of the 'sharing economy'," NBER Working Paper No. w22029, National Bureau of Economic Research, 2016. DOI 10.3386/w22029
[4] E. Bucher, C. Fieseler, and C. Lutz, "What's mine is yours (for a nominal fee)–Exploring the spectrum of utilitarian to altruistic motives for Internet-mediated sharing," *Computers in Human Behavior*, vol. 62, pp. 316-326, 2016. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.04.002
[5] E. M. Ampaw, A. Adu-Sackey, S. Baffoe, J. Frempong, N. M. Nte-Adik, and J. Azaare, "More than one road goes to Rome: Understanding the complex behavioral solutions of mobile money clientele from the lens of fsQCA," *International Journal of Technology and Management Research*, vol. 6, no. 2, pp. 1-20, 2021. https://doi.org/10.47127/ijtmr.v6i2.122
[6] J. A. Lee, "Forced technology transfer in the case of China," BUJ Sci. & Tech. L., vol. 26, p. 324, 2020.
[7] J. X. Kasperson and R. E. Kasperson, "Corporate culture and technology transfer," in *Social Contours of Risk*, pp. 118-143, Routledge, 2022.
[8] R. Amoussohoui, A. Arouna, M. Bavorova, H. Tsangari, and J. Banout, "An extended Canvas business model: A tool for sustainable technology transfer and adoption," Technology in Society, vol. 68, p. 101901, 2022. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2022.101901
[9] A. Reuschl, V. Tiberius, M. Filser, and Y. Qiu, "Value configurations in sharing economy business models," Review of Managerial Science, vol. 16, no. 1, pp. 89-112, 2022. https://doi.org/10.1007/s11846-020-00433-w
[10] J. Berbegal-Mirabent, D. Gil-Doménech, and E. M. de la Torre, "Examining strategies behind universities’ technology transfer portfolio: how different patterns of resource consumption can lead to similar technology transfer profiles," Competitiveness Review: An International Business Journal, vol. 31, no. 3, pp. 571-593, 2021.https://doi.org/10.1108/CR-01-2020-0013
[11] M. Grzegorczyk, "The role of culture-moderated social capital in technology transfer–insights from Asia and America," Technological Forecasting and Social Change, vol. 143, pp. 132-141, 2019. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2019.01.021
[12] M. V. Barros, M. B. Ferreira, G. F. do Prado, C. M. Piekarski, and C. T. Picinin, "The interaction between knowledge management and technology transfer: a current literature review between 2013 and 2018," The Journal of Technology Transfer*, vol. 45, no. 5, pp. 1585-1606, 2020.https://doi.org/10.1007/s10961-020-09782-w
[13] H. Harden-Davies and P. Snelgrove, "Science collaboration for capacity building: advancing technology transfer through a treaty for biodiversity beyond national jurisdiction," Frontiers in Marine Science, vol. 7, p. 40, 2020. https://doi.org/10.3389/fmars.2020.00040
[14] J. R. Pohlmann, J. L. Duarte Ribeiro, and A. Marcon, "Inbound and outbound strategies to overcome technology transfer barriers from university to industry: a compendium for technology transfer offices," Technology Analysis & Strategic Management, vol. 36, no. 6, pp. 1166-1178, 2024. https://doi.org/10.1080/09537325.2022.2077719
[15] G. U. Ebirim, I. F. Unigwe, N. L. Ndubuisi, C. V. Ibeh, O. F. Asuzu, and O. A. Adelekan, "Entrepreneurship in the sharing economy: A review of business models and social impacts," International Journal of Science and Research Archive, vol. 11, no. 1, pp. 986-995, 2024. 10.30574/ijsra.2024.11.1.0136
[16] M. Henry, D. Schraven, N. Bocken, K. Frenken, M. Hekkert, and J. Kirchherr, "The battle of the buzzwords: A comparative review of the circular economy and the sharing economy concepts," Environmental Innovation and Societal Transitions, vol. 38, pp. 1-21, 2021. https://doi.org/10.1016/j.eist.2020.10.008
[17] X. Cheng, J. Mou, and X. Yan, "Sharing economy enabled digital platforms for development," Information Technology for Development, vol. 27, no. 4, pp. 635-644, 2021. https://doi.org/10.1080/02681102.2021.1971831
[18] D. Schlagwein, D. Schoder, and K. Spindeldreher, "Consolidated, systemic conceptualization, and definition of the 'sharing economy'," Journal of the Association for Information Science and Technology, vol. 71, no. 7, pp. 817-838, 2020. https://doi.org/10.1002/asi.24300
[19] Y. Ren, K. J. Wu, M. K. Lim, and M. L. Tseng, "Technology transfer adoption to achieve a circular economy model under resource-based view: A high-tech firm," International Journal of Production Economics, vol. 264, p. 108983, 2023. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2023.108983
[20] S. Sanasi, A. Ghezzi, A. Cavallo, and A. Rangone, "Making sense of the sharing economy: a business model innovation perspective," Technology Analysis & Strategic Management, vol. 32, no. 8, pp. 895-909, 2020. https://doi.org/10.1080/09537325.2020.1719058
[21] M. Pomffyová, M. Rostašová, and V. Krajčík, "The Role of Spin-Off Companies in the Technology Transfer and IS Management Potential in Developing a Sharing Economy," in Industry 4.0-Impact on Intelligent Logistics and Manufacturing, IntechOpen, 2018. 10.5772/intechopen.81441
[22] N. Khanjanzadeh Kakeroodi, A. Adabi Firoozjaei, S. Nejat, and H. Fallah Lajimi, "Antecedents of Trust in Sharing Economy Platforms: Prioritization With the Best-Worst Method (BWM)," Journal of Business Management, 2024. [In Persian]. 10.22059/jibm.2023.362181.4618
[23] F. Shanehi, "Identification and ranking of factors affecting the success of technology transfer," International Conference and the Fourth National Conference of New Findings in Management, Psychology and Accounting, Tehran, 2023. [In Persian].
[24] B. Glaser and A. Strauss, Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research, Routledge, 2017.
[25] A. Strauss and J. Corbin, "Grounded theory methodology," in Handbook of Qualitative Research, vol. 17, pp. 273-285, 1998.
[26] J. Lee, "A Grounded Theory: Integration and Internalization in ERP Adoption and Use," unpublished doctoral dissertation, University of Nebraska, ProQuest UMI Database, 2001.
[27] A. L. Strauss and J. Corbin, Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, Sage, 1990.
دوره هجدهم، شماره بهار 1404
مجله فناوری اطلاعات در طراحی مهندسی Information Technology in Engineering Design http://sanad.iau.ir/journal/ited | |
ارائه و تبیین مدل انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی مهدی محمدظاهری(1) سید محمدرضا داودی*(2) محمدرضا دلوی(3)
(1) گروه مدیریت تکنولوژی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران (2) گروه مدیریت تکنولوژی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران* (3) گروه مدیریت تکنولوژی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران
(تاریخ دریافت: 15/07/1403 تاریخ پذیرش: 19/11/1403) | |
چکیده یکی از پیشرانههای اقتصادی که در چندساله اخیر به صورت تصاعدی در زندگی انسان معاصر نمود پیدا کرده است اقتصاد اشتراکی است. از بین رفتن تعریف مرزهای کالا و خدمات، کاربر، همکار، مشتری، کافرما، ساختار سازمانی، قراردادهای هوشمند و ... باعث شدهاند تا مفاهیمی چون انتقال تکنولوژی با چالشهای بنیادینی روبرو گردد. هدف این مقاله ارائه و تبیین مدل انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی است. این پژوهش با رویکرد کیفی استقرایی و به روش نظریه زمینهاي اشتراوسکوربین انجام شد. ابزار پژوهش (گردآوري داده ها) مصاحبه نیمه ساختارمند بود. با بهرهگیري از روش نظریه زمینهاي، داده هاي حاصل از مصاحبههاي انجام شده با 21 نفر از مدیران و خبرگان حوزههای انتقال تکنولوژی و اقتصاد اشتراکی طی سه مرحله کدگذاري باز، محوري و انتخابی تجزیه و تحلیل شد. 22 مقوله کلی در قالب مدل پارادایمی که این عوامل دربرگیرنده شرایط علّی (به امکانپذیری، اثر اشتراک، دایره نیازها، دایره اثرگذاری، تطابق)، شرایط زمینهاي (نیازهای اقتصادی، ویژگیهای تکنولوژیها و زیرساختهای ساختاری)، شرایط مداخلهگر(زیرساختهای نرم افزاری، بسترهای انسانی، نیازهای بازیگران انتقال تکنولوژی، زیرساختهای کیفی)، راهبردها (تحلیل ارتباطی، کارکردی، زیرساختی، اجتماعی) و پیامدها (زیرساختهای مشارکتی مدلهای انتقال تکنولوژی، شبکه و انتقال تکنولوژی، سبک های کسب و کار و زندگی در انتقال تکنولوژی، زیست محیطی) با پدیده اصلی انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی(اقتصاد اشتراکی، مدلهای انتقال تکنولوژی) است. نتیجه مطالعه مفاهیمی را معرفی کرده است که می‌تواند در بستر ویژگیهای اقتصاد اشتراکی مدل‌هایی را برای انتقال تکنولوژی در این بستر نشان دهد. کلمات کلیدی: اقتصاد اشتراکی، انتقال تکنولوژی، بلاکچین، برونسپاری، منبع باز *عهده‌دار مکاتبات: سید محمدرضا داودی نشانی: گروه مدیریت تکنولوژی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران پست الکترونیکی: smrdavoodi@ut.ac.ir
| |
1- مقدمه
محدودیت منابع طبیعی و رشد مستمر مصرف جهانی، بازنگری در مدلهای سنتی کسب وکار را به یک ضرورت جهانی تبدیل نموده است. یکی از راهکارهای جایگزین برای مدیریت این روند مصرف، مدل مصرف مشترک است. این مدل، موجب ظهور مدلهای نوین کسب وکار یعنی کسب وکارها یا پلتفرمهای مبتنی بر مدل اقتصاد اشتراکی گردیده است .اگرچه پیشینه اشتراکگذاری، به قدمت نوع بشر بازمیگردد اما متأثر از اینترنت و فناوری همراه، اقتصاد اشتراکی پدیدهای نوظهور قرن بیست ویکم است. اقتصاد اشتراکی امکان ارائه خدمات همتابه همتا P2P بین افراد را توسط فناوری فراهم کرده است. اشتراکگذاری به وسیله ایجاد ارزش در داراییهای کم مصرف ، امکان دسترسی به انبوه کاربران را فراهم نموده و نیاز به مالکیت را نیز کاهش میدهد . این ویژگیها موجب توسعه گسترده کسب وکارهای اشتراکی شده است. اقتصاد اشتراکی طی سالهای گذشته هم در مقیاس و هم در دامنه رشد کرده است در بخشهای مختلف، بسترهای اینترنتی تسهیل کنندهای بوجود آمده اند که افراد را قادر میسازند داراییهای استفاده نشده خود را به اشتراک بگذارند. در حالی که برخی از این مدلهای اشتراکی ممکن است ناشی از نیاز به صرفه جویی پس از رکود اقتصادی جهانی در سال 2008 باشد، اما موفقیت آنها توسط آگاهی محیطی همراه با همه گیر بودن اینترنت و فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی که امکان اشتراک گذاری را فراهم می کند، افزایش یافته است. از طرفی انتقال تکنولوژی و بازیگران آن شامل دهندگان تکنولوژی، گیرندگان، مدلهای انتقال و روشهای انتقال تکنولوژی با تغییر ماهیت کسب و کارها دچار تغییرات بنیادین شده است [1].
اقتصاد اشتراکی از زمانی که اولین پلتفرم ها در سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۰۹ ظاهر شدند، در ۱۰ سال گذشته به یک واژه شایع تبدیل شده است پیش بینی شده است که نرخ رشد مرکب سالیانه اقتصاد اشتراکی در بین سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۵ به میزان ۳۳ درصد رشد کند. اقتصاد اشتراکی یک مفهوم مناقشه برانگیز است تا حدی که از مفاهیم مختلفی برای اشاره به آن استفاده میشود از جمله مصرف مشارکتی"، "اقتصاد پلتفرمی"، "اقتصاد مشارکتی"، "اقتصاد بر اساس تقاضا"، "اقتصاد همتا به همتا اقتصاد گیگ" "اقتصاد همتا"، "اقتصاد اقتصاد جمعی. همه این اصطلاحات با هم همپوشانی دارند، عمدتاً به این دلیل که نوعی تعامل مبتنی بر پلتفرم را ارائه میدهند اما هر یک مفهوم مهمی را به همراه دارد. سردرگمی بین این اصطلاحات اغلب بحث در مورد آینده اقتصاد اشتراکی و برآورد اندازه و اهمیت آن را مختل می کند [2]. اصطلاح "اقتصاد اشتراکی" به عنوان یک فرهنگ جدید در حال ظهور در نظر گرفته شده است که به موجب آن افراد می توانند وسایل خود را از طریق پلتفرمهای آنلاین با دیگران به اشتراک بگذارند [3]. بسیاری از مدلهای نظری اقتصاد اشتراکی نشان دادهاند که مکانیسم اشتراک گذاری می تواند دسترسی به داراییهای بسیار ارزشمند را با هزینه کمتر افزایش دهد، که کارایی اقتصادی و رفاه اجتماعی را افزایش می دهد [4]. علاوه بر این تعیین استاندارد ارزش یک فرآیند ،اجتماعی فرهنگی و سیاسی است که بین بازیگران نهادهای مختلف به منظور دستیابی به اجماع مورد مذاکره قرار می گیرد که به فرآیند شناختی تناسب معروف است [5]. در راستای پژوهش‌های قبلی، اقتصاد اشتراکی مبتنی بر تعامل سه بازیگر اصلی است (۱) یک پلتفرم اینترنتی که معاملات تطبیق و تایید شده قابل اعتماد را بین کاربران امکان پذیر میکند (۲) ارائه دهنده خدمات همتا که دسترسی موقت یا مالکیت کامل به داراییهای بدون استفاده را ارائه میدهد و (۳) مشتری که به دنبال دسترسی یا مالکیت یک دارایی است و پرداخت پولی یا غیرپولی ارائه می دهد [6]. پلتفرمهای آنلاین همتا به همتا مدلهای کسب و کار جدیدی ایجاد کردهاند و تغییراتی را در نحوه احساس و بیان تجربیات مشتریان ایجاد کردهاند [7]. علاوه بر این رشد این مدل از کسب و کارها باعث می شود اقتصاد اشتراکی نقش کلیدی در مدیریت کارآمد منابع بهینهسازی بهره وری و بهرهبرداری از اقتصاد محلی داشته باشد [2]. اقتصاد اشتراکی جایگزین‌های مقرون به صرفه و راحت تری برای صنایع فعال فراهم می‌کنند [8].
انتقال فناوری (تکنولوژی) فرایند منتقل کردن تکنولوژی از یک فرد یا سازمان همراه با دانش و مهارت بکارگیری آن به فرد یا سازمان دیگر است. انتقال تکنولوژی فرایند پیچیده و دشواری است. خرید و انتقال تکنولوژی بدون مطالعه و بررسی لازم، نه تنها مفید نخواهد بود، بلکه ممکن است علاوه بر هدر رفتن سرمایه و زمان، به تضعیف تکنولوژی ملی هم بیانجامد [9].
مهم ترین بخش انتقال فناوری یا انتقال تکنولوژی، جذب و بومی سازی و نوآوری آن است که باید مورد تحلیل علمی و عمیق قرار گیرد سطح تکنولوژیک کشورهای پیشرفته و جهان سوم فاصله محسوسی دارد. برای کاستن این فاصله، انتقال تکنولوژی یک لازمه انکارناپذیر است. انتقال تکنولوژی با روشهای مختلف امکانپذیر است، عوامل مهم تعیین کننده روش انتقال تکنولوژی به مقدار زیادی شامل ترکیبی از تمایل انتقال دهنده تکنولوژی جهت عرضه تکنولوژی و دانشفنی و همچنین توانایی دریافت کننده تکنولوژی جهت کسب و جذب تکنولوژی است. داشتن معیار و تعریفی که نشان دهنده انتقال اثربخش تکنولوژی باشد، بسیار مهم و حیاتی می‌باشد. چه بسا هم انتقال دهنده تکنولوژی و هم گیرنده تکنولوژی نیت و قصد انتقال تکنولوژی به بهترین شکل ممکن را داشته باشند، ولی در عمل ممکن است روش انتقال تکنولوژی طوری انجام شود که نتواند نتایج در نظر گرفته شده را برآورده سازد، در نتیجه در مرحله اکتساب تکنولوژی، دقت و کار کارشناسی در انتخاب بهترین روش انتقال تکنولوژی لازم و ضروری می‌باشد. موضوع دیگر انطباق و جذب تکنولوژی انتقال یافته است که باید آن تکنولوژی با شرایط و مشخصات محیطی گیرنده آن تطبیق داده شود و در نهایت مرحله نهایی که توسعه و انتشار تکنولوژی است، نیازمند عزم و همت جمعی و خودباوری ملی و البته ایجاد زیرساختهای لازمه از طرف دولت می‌باشد. در دنیای امروز رابطه‌ای مستقیم بین توسعه تکنولوژی و پیشرفت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یک کشور برقرار است [10].
خلا پژوهش در زمینه انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی به عدم وجود مدلهای جامع برای انتقال تکنولوژی در این بستر برمی‌گردد. با وجود رشد سریع پلتفرمهای دیجیتال و افزایش دسترسی به فناوریهای نوین، هنوز مشخص نیست که کدام مدلهای انتقال تکنولوژی به بهترین نحو با اصول و ویژگیهای اقتصاد اشتراکی هماهنگ هستند. همچنین، فقدان یک مدل خاص و استاندارد برای انتقال تکنولوژی در این زمینه، چالش‌هایی را برای کارآفرینان و ذینفعان ایجاد کرده است که مانع از بهرهبرداری کامل از فرصت‌های موجود میشود. این خلا پژوهش نیازمند بررسی دقیق و طراحی مدلی است که بتوانند به طور مؤثر و کارآمد، فرآیند انتقال تکنولوژی را در بستر اقتصاد اشتراکی تسهیل کنند و به افزایش نوآوری و توسعه محصولات و خدمات جدید کمک نمایند.
بنابراین، مشارکت اصلی این پژوهش را می‌توان در دو نکته زیر خلاصه کرد:
1- اقتصاد اشتراکی با چه مدلهای انتقال تکنولوژی هماهنگتر است.
2- آیا مدل خاصی برای انتقال تکنولوژی در اقتصاد اشتراکی تعریف میشود.
ادامه مقاله بصورتی که مشخص می شود ارائه شده است. در بخش بعدی به پیشینه تحقیق پرداخته شد سپس، روش تحقیق و مراحل اجرایی تحقیق بیان خواهد شد. بعد از آن یافتههای تحقیق ارائه خواهد شد. سرانجام، یک نتیجهگیری کلی به همراه پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی ارائه شد.
2- مروری بر ادبیات تحقیق
اقتصاد اشتراکی و مدلهای انتقال تکنولوژی به‌طور متقابل بر یکدیگر تأثیر میگذارند و این تأثیرات شامل جنبه‌های مختلفی هستند. اولاً، اقتصاد اشتراکی به عنوان یک مدل جدید کسب و کار، فرصت‌هایی برای انتقال تکنولوژی ایجاد میکند. پلتفرمهای دیجیتال در اقتصاد اشتراکی امکان دسترسی به فناوریهای نوین را برای کارآفرینان و کاربران فراهم می‌آورند. این امر به تسهیل تبادل دانش و مهارت‌ها کمک میکند و به کارآفرینان این فرصت را میدهد که از فناوریهای مدرن بهرهبرداری کنند. ثانیاً، انتقال تکنولوژی می‌تواند به بهبود و توسعه مدلهای کسب و کار در اقتصاد اشتراکی منجر شود. با استفاده از تکنولوژیهای جدید، شرکتها می‌توانند کارایی خود را افزایش دهند و تجربه بهتری برای کاربران فراهم کنند. به‌عنوان مثال، استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته برای بهینهسازی فرآیندهای جابجایی یا استفاده از داده‌های کلان برای تحلیل رفتار مصرف‌کنندگان در پلتفرمهای مختلف. ثالثاً، تأثیرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از اقتصاد اشتراکی می‌تواند نیاز به تغییرات در مدلهای انتقال تکنولوژی را ایجاد کند. به‌ویژه در زمینه‌های مربوط به حقوق کارگران، رقابت عادلانه و حفاظت از مصرف‌کننده، نیاز به چارچوب‌های جدید و به‌روز در انتقال تکنولوژی حس میشود. در نهایت، این دو حوزه به‌صورت پویا و در حال تکامل هستند و باید به‌طور مداوم مورد بررسی قرار گیرند تا بتوان به بهینهسازی فرآیندها و بهرهبرداری بهتر از فرصت‌ها و چالشهای موجود پرداخت [11].
در زیر به برخی از پیشینه های مرتبط با موضوع انتقال تکنولوژی و اقتصاد اشتراکی پرداخته شده است:[12] در مقاله خود بیان کردند که ظهور اقتصاد اشتراکی به طور اساسی ساختارهای سنتی شرکتها را دگرگون کرده و فرصت‌های جدیدی برای کارآفرینان ایجاد کرده است و در عین حال کنوانسیون‌های موجود در صنایع مختلف را به چالش می‌کشد. این مطالعه به بررسی جامع کارآفرینی در چارچوب اقتصاد اشتراکی می‌پردازد و مدلهای مختلف کسب‌وکار و پیامدهای اجتماعی آن را مورد بررسی قرار میدهد. اقتصاد اشتراکی که شامل معاملات همتا به همتا است که توسط پلتفرمهای اینترنتی تسهیل میشود، شاهد ظهور کسب‌وکارهای جدید کارآفرینی بوده است. این مقاله به بررسی تنوع و پیچیدگی مدلهای کسب‌وکار در اقتصاد اشتراکی می‌پردازد و شامل پلتفرمهای مختلفی مانند خدمات حمل و نقل، اشتراکگذاری محل اقامت، اشتراکگذاری دارایی و اشتراکگذاری مهارت‌ها میشود. یک بررسی دقیق از هر مدل به منظور کاوش مفاهیم بنیادی، فرآیندهای عملیاتی و جنبه‌های کلیدی که به موفقیت کارآفرینی در این محیط در حال تغییر سریع کمک میکند، انجام میشود. این مطالعه تأثیر مدلهای مختلف کسب‌وکار بر رفتار مصرف‌کننده، دینامیک‌های بازار و توسعه‌های اجتماعی را بررسی میکند. این ارزیابی به نتایج مثبت و منفی توجه داشته و عواملی مانند افزایش کارایی در استفاده از منابع، توانمندسازی اقتصادی افراد و چالشهای احتمالی مرتبط با مسائل نظارتی، حقوق کار و رقابت در بازار را در نظر می‌گیرد. این مقاله بر نقش اساسی فناوری و پلتفرمهای دیجیتال در ترویج کارآفرینی در اقتصاد اشتراکی تأکید میکند. از طریق تجزیه و تحلیل تأثیر دیجیتالی شدن بر دسترسی به بازار، سازوکارهای اعتماد و مقیاس‌پذیری، نقش فناوری به عنوان محرکی برای نوآوری و گسترش کارآفرینی مورد تأکید قرار می‌گیرد. علاوه بر این، تأثیر چارچوب‌های قانونی بر فعالیت‌های کارآفرینی و بررسی تعادل دشوار بین تحریک نوآوری و حفظ حقوق مصرف‌کننده، رقابت عادلانه و برابری اجتماعی نیز تحلیل میشود.
[13] در مقاله خود بیان کردند که این مطالعه به بررسی انتقال فناوری با توجه به انتظارات عمومی و راهنمایی‌های کارشناسان به منظور دستیابی به مدل اقتصادی دایره‌ای تحت دیدگاه مبتنی بر منابع می‌پردازد. اهداف این مطالعه عبارتند از: (1) ساخت مدلی برای به‌کارگیری انتقال فناوری به منظور دستیابی به اصول اقتصاد دایره‌ای با توجه به انتظارات عمومی و راهنمایی‌های کارشناسان، (2) ایجاد یک ساختار نظری معتبر با استفاده از دیدگاه‌های کارشناسان و (3) ارائه معیارهای عملی برای بهبود تحت محدودیت‌های منابع. شرکت‌های فناوری پیشرفته به دنبال به‌کارگیری انتقال فناوری به منظور دستیابی به اصول اقتصاد دایره‌ای تحت محدودیت‌های منابع و برآورده‌سازی انتظارات عمومی هستند. با این حال، همیشه بین انتظارات و راهنمایی‌های کارشناسان اختلاف وجود دارد. تحلیل عاملی اکتشافی برای تأیید قابلیت اطمینان و اعتبار ویژگیها استفاده میشود. ترجیحات زبانی به مقادیر دقیق با استفاده از روش ترکیب فازی تبدیل می‌شوند. در نهایت، آزمایشگاه تصمیمگیری و ارزیابی برای درک شکاف‌های بین انتظارات عمومی و راهنمایی‌های کارشناسان در پذیرش انتقال فناوری به منظور دستیابی به مدل اقتصادی دایره‌ای تحت محدودیت‌های منابع به کار گرفته میشود. نتایج نشان میدهند که همکاری در فناوری مطابق با استراتژی دایره‌ای، توسعه مهارت‌های نیروی کار دیجیتال، اشتراکگذاری فناوری به منظور دستیابی به منافع مشترک دایره‌ای، و مشارکت ذینفعان برای انتقال فناوری از جنبه‌های مهم هستند.
[14] در پژوهش خود بیان کردند که ظهور یک انقلاب اشتراکی منجر به شکل‌گیری یک سیستم اجتماعی جدید از همکاری است که با فناوریهای دیجیتال امکانپذیر شده است. اگرچه ابتکارات مبتنی بر اشتراک در حال تغییر شیوه‌های سازمانی مستقر و نوآوری در مدلهای کسب‌وکار سنتی هستند، تحقیقات موجود در درک جنبه‌های متعدد این پدیده ناتوان است. این مطالعه به دنبال درک اقتصاد اشتراکی است و به چگونگی گنجاندن روند اجتماعی اشتراک توسط استارتاپ‌ها و استفاده از فناوریهای دیجیتال برای توسعه مدلهای کسب‌وکار نوآورانه می‌پردازد. این تحقیق سعی دارد عدم تطابق نظری-عملی موجود را با ارائه یک چارچوب، تعریف و طبقه‌بندی اصلی از استارتاپ‌های اقتصاد اشتراکی حل کند. این مطالعه یک تحلیل خوشه‌ای بر روی 196 استارتاپ SE را ارائه میدهد. استدلال می کند که استارتاپ‌های اقتصاد اشتراکی به پنج خوشه تقسیم می‌شوند: 1- اشتراک کاذب؛ 2- اقتصاد گیگ؛ 3- اقتصاد مبتنی بر جمع؛ 4- اقتصاد اشتراکی؛ و5- اجاره P2P.
[15] در پژوهش خود بیان کردند که توسعه همه ابعاد دیجیتالی‌سازی، به‌ویژه نفوذ جهانی اینترنت در بیشتر حوزههای تجاری، شرایط بهتری را برای اشتراکگذاری فناوری ایجاد میکند. شرکت های نوپا و اسپین آف با حمایت مراکز دانشگاهی مستقیماً از انتقال آخرین فناوری به عمل حمایت می کنند. با استفاده از مدل مدیریت اقتصادی، اثربخشی چنین اقتصادهایی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. روشها و توصیه‌هایی که باید موانع را بر سر راه شرکت‌های فرعی موفق و استارت‌آپ‌ها و همچنین شرکت‌های کوچک و متوسط که در حوزه رقابتی فعالیت می‌کنند، از بین ببرد، نیز پیشنهاد خواهد شد. ارزیابی دیدگاه‌های ۱۸۹ مدیر شرکت‌های کوچک و متوسط اسلواکی و ۲۶ مدیر شرکت‌های فناوری اطلاعات، این فرصت را ایجاد میکند که تا چه حد شرکتها می‌خواهند فرصت‌های نوآوری و پتانسیل فناوری اطلاعات را در عمل به‌عنوان محرک تغییرات به کار ببرند. این نتایج با نتایج تحقیقات مشابه در اتحادیه اروپا مقایسه خواهد شد. بررسی وابستگی های متقابل شاخص های انتخاب شده با استفاده از روش های آماری و ابزارهای اعتبارسنجی که بخشی از برنامه SPSS هستند ارائه خواهد شد. بر اساس ترکیب تمامی دانش و تجربیات، راه‌های اعمال هرچه مؤثرتر انتقال فناوری و رفتار نظارتی اقتصاد اشتراکگذاری در عمل به مدیران پیشنهاد خواهد شد.
[16] در پژوهش خود بیان کردند که اقتصاد اشتراکی شکل جدیدی از کسب و کارها هستند که در آن افراد از طریق آن دارایی های خود را به اشتراک می گذارند. به عبارت دیگر اقتصاد اشتراکی امکان دسترسی به دارایی های خود را برای دیگران فراهم می کند. پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد ترکیبی اکتشافی طی دو مرحله اجرا شده است. در مرحله نخست جهت شناسایی پیشایندهای اعتماد در اقتصاد اشتراکی، از تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. بدین منظور پس از جستجو در پایگاه های داده گوناگون تعداد 60 مقاله از سال 2014 به بعد انتخاب گردید. پس از انجام تحلیل محتوای کیفی، شاخص هایی تحت عنوان پیشایندهای اعتماد در اقتصاد اشتراکی شناسایی گردید و در نهایت شاخص های شناسایی شده مقوله بندی شدند. سپس در مرحله دوم، جهت الویت بندی مقولهها از روش بهترین بدترین، به عنوان یک روش تصمیم گیری چند معیاره، استفاده گردید. از همین رو پرسشنامه بهترین بدترین تهیه و سپس برای 10 نفر از خبرگان حوزه اقتصاد اشتراکی ارسال گردید و در نهایت به کمک نرم افزار EXCEL داده های حاصل از پرسشنامه بهترین بدترین مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. پس از بررسی های صورت گرفته تعداد 26 شاخص به عنوان پیشایندهای اعتماد در اقتصاد اشتراکی شناسایی گردید. در گام بعد، تعداد 26 پیشایند به 6 مقوله اصلی دستهبندی شدند. مقوله های شناسایی شده شامل ارزشهای پیشنهادی پلتفرم (ارزشهای اجتماعی، ارزشهای فرهنگی)، تجربه برند (تجربه کاربر، شخصی سازی خدمات)، ادراکات اخلاقی مصرف کنندگان (امنیت پلتفرم، حفاظت از کاربران، شفافیت)، کیفیت ادراک شده (کیفیت خدمات)، برندسازی پلتفرم (شخصیت برند، قدرت برند) و قابلیتهای پلتفرم (قابلیتهای فنی، قابلیت اطمینان) می شوند.
[17] در پژوهش خود بیان کرد که این مطالعه با هدف شناسایی و اولویتبندی عوامل حیاتی موفقیت در پروژه‌های انتقال فناوری انجام شده است. برای دستیابی به این هدف محقق پس از مطالعه عمیق مبانی نظری موجود و دریافت نظرات صاحبنظران و خبرگان حاضر در شرکت مپنا با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی AHP به طبقه بندی و الویتبندی این عوامل پرداخت. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که سه دسته عوامل فردی، سازمانی و برون سازمانی بر موفقیت انتقال تکنولوژی در شرکت مپنا اثرگذار هستند. در مدل سلسله مراتبی پژوهش عوامل سازمانی با زیر معیارهایی همچون بودجه تحقیقاتی مناسب, مشارکت شرکت های دانش بنیان وبزرگ داخلی, ارایه خدمات فنی و پشتیبانی مناسب (خدمات پس از فروش, تامین قطعات یدکی, ارتقا و تعمیرات), همکاری با جامعه دانشگاهی و مراکز علمیپژوهشی, وجود زیرساختهای سازمانی مناسب همچون (ظرفیتهای صنعتی, تجهیزات و آزمایشگاههای اندازهگیری و دادهبرداری پیشرفته کنترل کیفی و تست) به عنوان رتبه اول و عوامل فردی با زیر معیارهای مدیران با تجربه و حمایتگر، دانش و تخصص نیروی انسانی و رضایت وامنیت شغلی کارکنان، اموزش تخصصی کارمندان و بهرهبرداران در سایت به عنوان رتبه دوم و عوامل برون سازمانی با زیر معیارهایی همچون سیاستهای کلان اقتصاد مقاومتی, قوانین مرتبط و حمایت های دولتی, وجود روابط بینالمللی با ثبات و امن، سرمایهگذاری مشترک خارجی رتبه سوم در رتبه بندی عوامل موثر بر موفقیت انتقال تکنولوژی در شرکت مپنا شناسایی و رتبهبندی شدند.
[18] در پژوهش خود بیان کردند که پلتفرمهای اقتصاد اشتراکی، مدلهای کسب‌وکار جدیدی ایجاد کردهاند که باعث تغییراتی در نحوه احساس و بیان تجربیات مشتریان به وجود آورده اشت. شرکت‌هایی که در بستر اقتصاد اشتراکی فعالیت می‌کنند از جنس استارت‌آپ‌ها (کسب‌وکارهای نوپا) می‌باشند و بازیگران اصلی در اقتصاد اشتراکی، مصرف‌کنندگانی هستند که به‌طور مداوم با شرکتها و سایر مصرف‌کنندگان خلق ارزش می‌کنند. هم‌آفرینی ارزش فرآیند همکاری بین مشتری و تامین‌کننده در فعالیت‌های ایده-پردازی مشترک، طراحی مشترک و توسعه مشترک محصولات جدید می‌باشد. از این‌رو، پژوهش حاضر به دنبال شناسایی پیشایندهای هم‌آفرینی ارزش در استارت‌آپ‌ها در بستر اقتصاد اشتراکی است. در این پژوهش به تحلیل کیفی مصاحبه 10 نفر از خبرگان و صاحبنظران حوزه استارت‌آپ‌های اقتصاد اشتراکی در ایران پرداخته شد. این افراد به صورت هدفمند انتخاب شدند و از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته دادهها گردآوری شدند. پس از تحلیل دادهها تعداد 131 مضمون پایه استخراج شدند و از میان این مضامین 32 مضمون سازمان‌دهنده و 8 مضمون فراگیر به دست آمدند. یافتههای این پژوهش بیانگر این است که پیشایندهای هم‌آفرینی ارزش در استارت‌آپ‌های اقتصاد اشتراکی شامل 8 مضمون فراگیر شامل «ادراکات اخلاقی مصرف‌کنندگان»، «قدرت برند»، «بازاریابی رابطه‌مند»، «ارزش مورد انتظار»، «تجربه مشتری»، «پایداری»، «کمک به رشد و توسعه کسب‌وکارها» و «زیرساخت‌ها» می‌باشند.
3- روششناسی تحقیق
ازآنجاکه پژوهش حاضر بر شکلدهی چارچوب نظري جدید «تدوین تئوري» تأکید و نیاز به آشکارسازي دانش ضمنی خبرگان در این حوزه دارد از استراتژي داده بنیاد بهره می‌برد. پاسخ به سؤال هاي این تحقیق نیازمند نوعی روش شناسی است که بتوان نظرات مدیران و خبرگان سازمان مزبور را که به طورمعمول داده هایی کیفی اند. بررسی و تحلیل کند بنابراین از میان رویکردهاي نظریه داده بنیاد، رویکرد پارادایمی به دلیل ساختارمندي بیشتر انتخاب گردیده است. نظریه پردازي داده بنیاد، یک روش پژوهشی براي علوم اجتماعی است که توسط دو جامعه شناس آمریکایی، گلیسر و اشتِراوس [20،19] تدوین شده است که در آن محقق به جاي پیش فرض گرفتن یک نظریه، کار را در عرصه واقعیت آغاز میکند و نظریه از داده‌هایی که در جریان پژوهش گردآوري و تحلیل می شوند، پدیدار می شود. درواقع تئوري داده بنیاد روشی است براي دستیابی به شناخت پیرامون موضوع موردمطالعه و موضوع یا موضوعاتی که پیش ازاین در مورد آنها تحقیق جامعی نشده است و دانش ما در آن زمینه محدود است.
در این پژوهش براي جمع آوري اطلاعات از روش میدانی و ابزار مصاحبه استفاده شده است. افراد مورد مصاحبه، 21 نفر از مدیران و خبرگان حوزه های انتقال تکنولوژی و اقتصاد اشتراکی می باشند. نمونه گیري در این روش، نمونه گیري نظري است که به صورت هدفمند بوده است و مصاحبه شوندگان بر اساس اهداف پژوهش انتخاب می‌شوند. روش نمونه گیري نظري غیر تصادفی است و نمونه گیري و مصاحبه تا زمانی ادامه پیدا می کند که فرآیند تجزیه وتحلیل و اکتشاف به اشباع نظري برسد. اشباع بدین معنی است که هیچ داده تازه و مهمی به دست نیاید و به نوعی کفایت دادهاي براي تولید نظریه دستیابی دست یابیم. مصاحبههاي انجام شده به صورت نیمه ساختارمند بوده یعنی؛ بنا بر مقتضیات شخصیتی، رفتاري و زمان مصاحبه ها که در این پژوهش بین 30 تا 60 دقیقه است. ترتیب سؤالات می تواند تغییر کند و حتی سؤالات بازتري از سوي مصاحبهگر مطرح شود. همچنین مطالعات کتابخانه‌اي به منظور بررسی مستندات انجام پذیرفت. کفایت تعداد نمونه‌هاي موردمطالعه از طریق روش اشباع (کفایت) نظري حاصل شد.
نظریه داده بنیاد نوعی استراتژی پژوهشی است که در پی تدوین تئوری است و ریشه در داده‌هایی مفهومی دارد که به صورت نظام‌مند گردآوری و تحلیل شدهاند. این استراتژی با استفاده از رویکرد استقرائی سعی در مفهوم‌‌سازی دادهها به‌گونه‌ای که مدل بطور مستقیم از دادهها ظاهر شود، دارد. رویکرد استقرائی برخلاف رویکرد قیاسی، غالب در پژوهش است که با بررسی ادبیات موضوع چارچوب مفهومی یا تئوری تدوین می‌گردد و سپس دادهها با استفاده از ابزارهای پژوهش جمع‌آوری می‌شوند تا در پی تحلیل آنها، چارچوب مفهومی مورد آزمون قرار گیرد.
از آنجا كه پايه‌هاي اصلي ساختن نظريه مفاهيم هستند، لازم است در نظرية داده بنياد ساز و كاري تعبيه شود تا مفاهيم شناسايي و بر حسب خصوصيات و ابعادشان بسط داده شوند. اين ساز و كار در كدگذاري باز انجام مي‌شود. به طوري كه پژوهشگر از دل دادههاي خام اوليه، مقوله‌هاي مقدماتي را در ارتباط با پديدة مورد بررسي از طريق سؤال‌كردن دربارة دادهها، مقايسة موارد، رويدادها و ديگر حالات پديده‌ها، براي كسب شباهتها و تفاوتها استخراج مي‌كند. در مرحلة بعد (كدگذاري محوري) پژوهشگر يكي از مقولهها را محور فرآيند در حال بررسي و اكتشاف قرار مي‌دهد (پديدة اصلي) و سپس مقوله‌هاي ديگر را به آن ارتباط مي‌دهد. اين مقولهها عبارتند از شرايط علّي (علل موجدة پديدة اصلي)، راهبردها (كنش‌ها يا كنش‌هاي متقابلي كه براي كنترل، اداره، برخورد و پاسخ به پديدة اصلي انجام مي‌شوند)، بستر يا زمينه (شرايط بسترساز خاص مؤثر در راهبردها)، شرايط مداخلهگر (شرايط بسترساز عام مؤثر در راهبردها) و پيامدها (ره‌آورد به كار بستن راهبردها). نحوه کدگذاری محوری در شکل 1 نشان داده شده است.
در این پژوهش به منظور اجراي استراتژي داده بنیاد، از رهیافت نظام مند و با سه فن کدگذاري باز، محوري و انتخابی استفاده شده است [21]. همچنین معیار مقبولیت که در ارزشیابی پژوهشهاي مبتنی بر داده بنیاد بجاي معیارهاي روایی و پایایی عنوان شده است استفاده گردید. مقبولیت به معناي این است که یافته هاي پژوهش تا چه حد در انعکاس تجارب مشارکت کنندگان، پژوهشگر و مخاطب در مورد پدیده مورد مطالعه موثق و قابل باور است. ده شاخص معیار مقبولیت معرفی شده است که 5 مورد آنها در این پژوهش براي ارتقاي دقت علمی، روایی و پایایی مورد استفاده قرار گرفت. استراتژي هاي ممیزي مورد استفاده عبارتند از: حساسیت پژوهشگر، انسجام روششناسی، متناسب بودن نمونه، تکرارشدن یک یافته و استفاده از بازخورد مطلعین [22]
4- یافتههای تحقیق
به منظور پاسخ به سوال پژوهش "پارادایم مفهومی مدل بهینه انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی چگونه است؟"، کدگذاری هاي باز و محوري هر یک از بخش‌هاي مدل زمینه اي به شرح زیر آورده شده است.
شرایط علّی مدل بهینه انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی: شــرایط علّی مقولاتی هســتند که بر مقوله محوري تأثیر میگذارند براســاس مصــاحبههاي انجام شده کدهاي محوري " امکان پذیری، اثر اشتراک، دایرهی نیازها، دایره اثر گذاری و تطابق " شناسایی شده و آن را به کد انتخابی وسیع تر دیگري به نام شرایط علّی ارتباط داده شده است. مشارکت کنندگان در پژوهش اظهار داشتند شرایطی همچون امکان پذیری، اثر اشتراک، دایرهی نیازها، دایره اثرگذاری و تطابق در انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی دخالت دارند که به شرح جدول (1) آورده شده است.
جدول1: کدگذاري محوري دادههاي کیفی (شرایط علّی)
کدگذاری انتخابی | کدگذاری محوری | کدگذاری باز |
شرایط علی |
امکانپذیری | ابزار موجود حوزه محصول یا خدمت صنعت مورد نظر انتقال تکنولوژی گیرنده تکنولوژی فرستنده تکنولوژی ماهیت تکنولوژی مدلهای موجود |
اثر اشتراک | ماهیت اشتراک در صنعت میزان باز یا بسته بودن فرایند محصول اشتراک دارایی ریشههای پیدایش اقتصاد اشتراکی دوره مالکیت دارایی دوره اشتراک دارایی انگیزه مشارکت کنندگان انگیزه های اقتصادی انگیزه زیست محیطی انگيزه هاي مشارکت استفاده مجدد کالاها استفاده از داراییهای بادوام استفاده کمتر از منابع انتقال ارزش حداکثر سازی سود کاهش استفاده از منابع طبیعی کمیاب کاهش حمل و نقل مصرف پایدار رضایت بیشتر دسترسی آسانتر تعاملات مطمئن | |
دایره نیازها | مدلهای موجود اثرات مدلهای موجود نیاز به تعریف یک مدل انحصاری ویژگیهای محصول ویژگیهای خدمات زنجیره ارزش وجود اکوسیستم دایره ای از نیازها مجموعه ای از همیاران منبع باز | |
دایره اثرگذاری | همه فرایند میزان فرایند مجموعه های درگیر در تعریف محصول یا خدمت نهایی انتقال گیرنده انتقال دهنده روش انتقال | |
تطابق | مرحله رشد محصول مرحله رشد تکنولوژی امکانپذیری انتقال میزان دسترسی میزان انطباق محدوده قابل تعریف محصول میزان به کارگیری اکوسیستم مرزهای جغرافیایی مرزهای شرکتی مرزهای صنعت مرزهای کشئرها مرزهای بازار
|
راهبردها مدل بهینه انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی: راهبردها مبتنی بر کنشها و واکنشهایی براي کنترل، اداره و بازخورد پدیده مورد بررسی هستند. راهبردها هدفمند بوده و به دلیلی صورت می‌گیرند. در راهبردها در 4 دسته مفهومی، تحلیل ارتباطی، کارکردی، زیرساختی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است که در آن می توان به حوزه های زیرساختی، قراردادهای هوشمند، مدل های تجاری اقتصاد اشتراکی و پیامدهای آن و ... اشاره کرد، که در جدول (2) به آن اشاره شده است.
جدول2: کدگذاري محوري دادههاي کیفی (راهبردها)
کدگذاری انتخابی | کدگذاری محوری | کدگذاری باز |
راهبردها
|
تحلیل ارتباطی | مدلهای موجود مدلهای ممکن تناسب مدل با تکنولوژی تناسب مدل با توسعه دهنده تناسب مدل با گیرنده تکنولوژی تناسب مدل با فرستنده تکنولوژی |
کارکردی | برونسپاری منبع باز مرزهای کسب و کار مرزهای گینده و دهنده تکنولوژِ نیاز تکنولوژی ظرفیت تکنولوژی دسترسی موقت استراتژیهای رشد اقتصادی دسترسی به انبوه کاربران خلق ارزش مشترک حقوق انتقال تکنولوژی | |
زیرساختی | تحلیل تکنولوژی ارتباط دوسویه تکنولوژی با بازار حوزه اثرگذاری تکنولوژی بازار هدف تکنولوژی مدلهای همکاری مدلهای تجاری اقتصاد اشتراکی و پیامدهای آن اشتراک نظیر به نظیر قرارداد هوشمند اشتراک گذاری فناوری زیرساخت رمزنگاری ایمن | |
اجتماعی | فرهنگ عمومی تعاریف همگشایشی سرمایه اجتماعی توان اعتماد قدرت برند همسان سازی |
عوامل مداخلهگر مدل بهینه انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی: شرایط ساختاري به پدیدهاي تعلق دارند و بر راهبردهاي کنش و واکنش اثر می گذارند. آنها راهبردها را در درون زمینه خاصی سهولت میبخشند یا آنها را محدود و مقید می کنند. مشارکت کننده ها مطرح می کنند که زیرساختارهای نرم افزاری، بسترهای انسانی، نیازهای بازیگران انتقال تکنولوژی و زیرساختهای کیفی از جمله شرایط مداخله گر مدل بهینه انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی سازمان می باشندکه در جدول (3) ارائه شده است.
جدول 3: کدگذاري محوري دادههاي کیفی (عوامل مداخلهگر)
کدگذاری انتخابی | کدگذاری محوری | کدگذاری باز |
عوامل مداخله گر
|
زیرساختهای نرم افزاری | زیرساختهای نرم افزاری اقتصاد اشتراکی مدلهای نوین انتقال تکنولوژی تکنولوژیهای آینده زریساختهای نرم افزاری انتقال دهنده زیرساختهای نرم افزاری انتقال گیرنده تکنولوژی های قابل انتقال بستر آنلاین پلتفرمهای اشتراکی ساختار بلاکچین سیستمهای ابری ابزار هوشمند سیستم عامل های اقتصاد اشتراکی |
بسترهای انسانی | سطح دانش انتقال دهنده سطح دانش انتقال گیرنده سطح دانش مصرف کننده سهم دانش تسهیم کننده شبکه های اجتماعی اعتماد اجتماعی اشتراک غریبه اشتراک اجتماعی اشتراک گذاری و اعتماد باور مشترک اعتماد بین غریبه ها | |
نیازهای بازیگران انتقال تکنولوژی | انتقال تکنولوژی تعریف بازیگران جدید انتقال تکنولوژی حقوق طرفین انتقال تکنولوژی سطح بازار در اقتصاد اشتراکی تعریف رقابت در اقتصاد اشتراکی تعریف کاربر در اقتصاد اشتراکی و مدل انتقال تکنولوژی برای او منابع منبع باز ساختار گسسته پایداری نوآوري تحول آفرین کارآفرینی حذف واسطه وفاداری توانمند سازی بهبود کارایی نیاز مشتری فعال کننده خدمات اعتبار سنجی زنجیره تامین بازیابی خدمات | |
زیرساختهای کیفی | کیفیت تکنولوژی کیفیت رقبا کیفیت ایجاد کننده یا ایجادکنندگان تکنولوژی سطح انتقال دهنده یا نتقال دهندگان سطح دانش سطح دانشهای مکمل کیفیت خدمات بازار دو سویه ظرفیت بلا استفاده کمترین میزان بسندگی دانش کاربران دسترسی استفاده آسان |
شرایط زمینهاي مدل بهینه انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی: بستر یا زمینه مجموعه مشخصههاي ویژهاي است که به پدیده مورد نظر دلالت میکند، یعنی محل حوادث و وقایع متعلق به پدیده. بستر نشانگر مجموعه شرایط خاصی است که در آن راهبردهاي کنش و واکنش صورت می پذیرد. مجموعه عناصر زمینه اي در مدل بهینه انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی شامل "نیازهای اقتصادی، ویژگیهای تکنولوژی ها، زیرساختهای ساختار " است، که به شرح جدول (4) آورده شده است.
جدول 4: کدگذاري محوري دادههاي کیفی (شرایط زمینهای)
کدگذاری انتخابی | کدگذاری محوری | کدگذاری باز |
شرایط زمینه ای
|
نیازهای اقتصادی | فرهنگ مشارکتی زیرساختهای استفاده اشتراکی رشد جمعیت کمبود منابع گسترش نقش مصرف کننده بازار مجازی هم آفرینی ارزش خودکارامدی اصالت ادراک شده |
ویژگیهای تکنولوژیها | وضعیت تکنولوژی مکملهای تکنولوژی دانشهای همگرا تکنولوژیهای جریانساز تکنولوژیهای انقلابی هوش مصنوعی شبکه های اجتماعی بلاکچین فینتک نانو تکنولوژی بایو تکنولوژی | |
زیرساختهای ساختاری | تکنولوژیهای زیرساختی میانجیگری پلتفرم فناوریهای نوین اقتصاد گیگ اقتصاد همتا کارآفرینی برونسپاری منبع باز |
پیامدهاي مدل بهینه انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی: نتایجی که در اثر راهبردها پدیدار میشود. پیامدها نتایج و حاصل کنشها و واکنش‌ها هستند. پیامدها را همواره نمیتوان پیشبینی کرد و الزاماً همان‌هایی نیستند که افراد قصد آن را داشتهاند. همچنین این امکان وجود دارد که آنچه که در بره‌هاي از زمان پیامد به شمار می رود در زمانی دیگر به بخشی از شرایط و عوامل تبدیل شوند. براساس مصــاحبههاي انجام شده پیامدها شامل زیرساختهای مشارکتی مدلهای انتقال تکنولوژی، شبکه و انتقال تکنولوژی، سبکهای کسب و کار و زندگی در انتقال تکنولوژی و زیست محیطی در جدول (5) نمایش داده شده است.
جدول 5: کدگذاري محوري دادههاي کیفی (پیامدها)
کدگذاری انتخابی | کدگذاری محوری | کدگذاری باز |
پیامدها |
زیرساختهای مشارکتی مدلهای انتقال تکنولوژی | شناخت مدلهای نوین کسب و کار بر اساس تکنولوژی ساختارهای مشارکتی سازمانی تعاریف بازیگران تکنولوژی براساس نقشهای جدید شناخت مرزهای گنگ یا آشکار سازمانی شناخت مرزهای تکنولوژی شناخت مرزهای جغرافیایی بر اساس رویکرد اشتراک اقتصاد برونسپاری چندکاربره شدن محصولات و خدمات همسان پنداری کارمند، کاربر، کارآفرین، پلتفرم زیرساختهایی چون بلاکچین و تعاریف تازه از اعتماد و همکاری تعاریف جدید سازمان و تمرکز زدایی به عنوان یک اصل نقشهای همزمان کاربر، گیرنده تکنولوژی با فرستنده تکنولوژی بلاکچین به عنوان یک پیشرانه قراردادهای هوشمند و اثرات بر قراردادهای انتقال تکنولوژی دسترسی به جای کالا سرویس به جای محصول بهبود کارایی موجودی جمع سپاری شده یک سیستم اقتصادی از شبکه ها و بازارهای غیرمتمرکز فرصت صرفه جویی سود اقتصادی
|
شبکه و انتقال تکنولوژی | بهره وری بیشتر فضای کار اشتراکی هزینه کمتر کالاهای اشتراکی خدمات اشتراکی عدالت کسب و کاراستارات آپهای اشتراکی تامین مالی جمعی دفتر توزیع شده ساختار نامتمرکز پلتفرمهای اشتراکی قراردادهای هوشمند کسب و کارهای اشتراکی کاهش مشکلات اجتماعی کمک به محرومان تقویت همبستگی جامعه و پیوند اجتماعی تعامل با افراد انسجام جامعه ادراکات اخلاقی مصرف کنندگان تعامل مصرف کنننده و مشتری عدالت اجتماعی | |
سبکهای کسب و کار و زندگی در انتقال تکنولوژی |
همیاری به جای رقابت همکار به جای کاربر همزمانی انتقال دهنده و انتقال گیرنده در یک محصول یا خدمت تبدیل محصول یا خدمات قابل انتقال به جای یک محصول تعریف ارزش افزوده تمرکز زدایی قراردادهای هوشمند همزمانی کاربر، انتقال دهنده، انتقال گیرنده، تکنولوژی، محصول، خدمات باز بودن تغییرات و انتقال تکنولوژی تبدیل انتقال تکنولوژی از یک خط مستقیم به یک حلقه | |
زیست محیطی | پایداری محیط زیست تقسیم و توزیع ارزش مورد انتظار پایداری بازیابی خدمات تخریب کمتر وقت آزاد اعتماد متقابل |
در مقوله اصلی همچنین پس از بررسی کلیه مصاحبهها و مقالات و مفاهیم مبه دست آمده دو حوزه اثرگذار و اثرپذیر را مورد بررسی قرار داده شده است که این موارد شامل مقوله اصلی اقتصاد اشتراکی است که شامل پلتفرمهای اقتصاد اشتراکی، محصولات و خدمات اشتراکی، جمعکاری، منبع باز، تولید مشارکتی، مصرف مشارکتی، اشتراکگذاری داراییها، ارزشهای مشترک، مرز شرکتها، اعتماد، حریم خصوصی، امنیت، شفافیت، تمرکز زدایی و .. نمود که ما حاصل آن ترکیب یک مدل بهینه بر اساس ویژگیهای تکنولوژی، روشها، مدل‌ها و فرایندهای انتقال تکنولوژی خواهد بود، که به شرح جدول (6) آورده شده است.
جدول 6: کدگذاري محوري دادههاي کیفی (مقوله اصلی)
کدگذاری انتخابی | کدگذاری محوری | کدگذاری باز |
مقوله اصلی |
اقتصاد اشتراکی | پلتفرمهای اقتصاد اشتراکی محصولات و خدمات اشتراکی جمعکاری منبع باز تولید مشارکتی مصرف مشارکتی اشتراکگذاری دارایی ها ارزش های مشترک مرز شرکتها اعتماد حریم خصوصی امنیت شفافیت تمرکز زدایی |
مدلهای انتقال تکنولوژی | فرایند انتقال روشهای انتقال تکنولوژی مدلهای انتقال تکنولوژی انتقال تکنولوژی تعریف تکنولوژی اثربخشی مدل |
از میان عوامل شناسایی شده، پارادایم کدگذاري انتخابی انجام شد و براساس آن ارتباط خطی میان کد ثانویه و کد محوري پژوهش شامل شرایط علّی، شرایط زمینه اي، شرایط مداخله گر، راهبردها و پیامدها مشخص شد. شکل (2) پارادایم کدگذاري و به عبارت دیگر مدل فرآیند کیفی تحقیق را نشان میدهد.
شکل 2: مدل پارادایمی انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی
5- بحث و نتیجهگیری
انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی به معنای به اشتراکگذاری منابع، دانش و فناوری‌ها در قالب مدلهای کسب‌وکار مشترک است. این رویکرد به طور ویژه در دنیای دیجیتال و با ظهور پلتفرمهای آنلاین مورد توجه قرار گرفته و مزایای قابل‌توجهی را به همراه دارد. براین اساس با استفاده از پژوهش داده بنیاد عوامل شناسایی شده شامل شرایط علّی (به امکانپذیری، اثر اشتراک، دایره نیازها، دایره اثرگذاری، تطابق)، شرایط زمینهاي (نیازهای اقتصادی، ویژگیهای تکنولوژیها و زیرساختهای ساختاری)، شرایط مداخلهگر(زیرساختهای نرم افزاری، بسترهای انسانی، نیازهای بازیگران انتقال تکنولوژی، زیرساختهای کیفی)، راهبردها (تحلیل ارتباطی، کارکردی، زیرساختی، اجتماعی) و پیامدها (زیرساختهای مشارکتی مدلهای انتقال تکنولوژی، شبکه و انتقال تکنولوژی، سبکهای کسب و کار و زندگی در انتقال تکنولوژی، زیست محیطی) با پدیده اصلی انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی(اقتصاد اشتراکی، مدلهای انتقال تکنولوژی) مشخص شده است. انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی به عنوان یک شیوه نوآورانه در توسعه کسب‌وکار، تأثیرات قابل‌توجهی بر روی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی دارد. این رویکرد به اشتراکگذاری منابع و دانش، به ویژه در دنیای دیجیتال، به بهینهسازی فرآیندهای تولید و ارائه خدمات کمک میکند. عوامل شناسایی شده در این تحقیق نشان میدهند که شرایط علّی و زمینهای به وضوح بر موفقیت انتقال تکنولوژی تأثیر میگذارند. به‌عنوان مثال، وجود زیرساختهای نرم‌افزاری و انسانی به عنوان شرایط مداخلهگر، نقش مهمی در تسهیل این فرآیند ایفا میکند. همچنین، استراتژیهای مختلف مانند تحلیل ارتباطی و اجتماعی می‌توانند به بهبود کارایی و ارتقاء کیفیت انتقال تکنولوژی کمک کنند. رشد اقتصاد اشتراکی در سالهای اخیر، باعث تغییرات عمیق در ساختارهای سازمانی و نیاز به نیروی انسانی با مهارت‌های جدید شده است. این تغییرات، چالشهای جدیدی را برای مدیریت منابع انسانی به وجود آورده و نیازمند رویکردهای جدید و تطبیق‌پذیرتر است. به همین دلیل، شناسایی مسائل و مشکلات پیش‌رو و پاسخ به آنها برای هدایت مؤثر نیروی انسانی از اهمیت بالایی برخوردار است. در نهایت، آشنایی با ساختارها و مدلهای نوین انتقال تکنولوژی در قالب اقتصاد اشتراکی، به ذینفعان و نیروی انسانی کمک میکند تا در دنیای کسب‌وکار به‌روز و متناسب با نیازهای جدید عمل کنند. این موضوع به بهبود بهره‌وری و ایجاد روابط جدید بین کارگران و کارفرمایان منجر خواهد شد، که در نهایت به توسعه پایدار و موفقیت‌های بیشتر در بازارهای رقابتی کمک میکند.
6-1- پیشنهادهای سیاسی
· ایجاد پلتفرمهای اشتراکی: توسعه پلتفرمهای آنلاین که به کاربران این امکان را میدهد تا فناوری‌ها و منابع خود را به اشتراک بگذارند، مورد توجه قرار گیرد. این پلتفرم‌ها می‌توانند شامل ابزارهای نرم‌افزاری، دستگاه‌ها و حتی دانش تخصصی باشند.
· برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی: برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های عملی در زمینه استفاده از فناوریهای جدید و شیوه‌های به اشتراکگذاری آنها می‌تواند به انتقال دانش کمک کند.
· تشویق همکاری‌های بینالمللی: ایجاد شبکه‌های همکاری بین کشورهای مختلف برای به اشتراکگذاری تکنولوژی و دانش، به‌ویژه در زمینه‌های نوآورانه و پایدار.
· محیط‌های آزمایشی: تأسیس مراکز نوآوری و آزمایشگاههای مشترک که امکان آزمایش و توسعه فناوریهای جدید را فراهم می‌کنند.
· پشتیبانی از استارتاپ‌ها: ارائه حمایت‌های مالی و مشاوره‌ای به استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا که به دنبال به کارگیری رویکردهای اقتصاد اشتراکی در انتقال تکنولوژی هستند.
· توسعه سیاستهای حمایتی: تدوین و اجرای سیاستهای دولتی که فعالیت‌های اقتصادی اشتراکی را تسهیل کند و موانع قانونی را کاهش دهد.
6-2- پیشنهادهای آتی
· اولویتبندی شاخصهای انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی با استفاده از روشهای تصمیمگیری چندمعیاره،
· استفاده از مدلسازی برنامهریزی ریاضی برای تحلیل عملکرد شاخصهای انتقال تکنولوژی با رویکرد اقتصاد اشتراکی
· توسعه چارچوب پیشنهادی برای سایر ساختار اقتصاد اشتراکی
منابع
[2] A. Akhmedova, A. Manresa, D. Escobar Rivera, and A. Bikfalvi, "Service quality in the sharing economy: A review and research agenda," International Journal of Consumer Studies, vol. 45, no. 4, pp. 889-910, 2021.
[3] E. Bucher, C. Fieseler, and C. Lutz, "What's mine is yours (for a nominal fee)–Exploring the spectrum of utilitarian to altruistic motives for Internet-mediated sharing," Computers in Human Behavior, vol. 62, pp. 316-326, 2016.
[4] J. J. Horton and R. J. Zeckhauser, "Owning, using and renting: some simple economics of the 'sharing economy'," National Bureau of Economic Research, no. w22029, 2016.
[5] E. M. Ampaw, G. A. Siaw, S. Appiah, A. Adu-Sackey, S. Baffoe, J. Azaare, and G. Amuzu, "Value Co-Creation Inside the Ridesharing Economy: Evidence from the Chinese Sharing Economy Experiences cape with Set-theoretic and SEM Applications," Mathematical Theory and Modeling, vol. 11, no. 5, pp. 69-91, 2021.
[6] A. Akhmedova, M. Mas-Machuca, and F. Marimon, "Value co-creation in the sharing economy: The role of quality of service provided by peer," Journal of Cleaner Production, vol. 266, p. 121736, 2020.
[7] Casais, J. Fernandes, and M. Sarmento, "Tourism innovation through relationship marketing and value co-creation: A study on peer-to-peer online platforms for sharing accommodation," Journal of Hospitality and Tourism Management, vol. 42, pp. 51-57, 2020.
[8] G. M. Eckhardt and F. Bardhi, "The relationship between access practices and economic systems," Journal of the Association for Consumer Research, vol. 1, no. 2, pp. 210-225, 2016.
[9] J. A. Lee, "Forced technology transfer in the case of China," BUJ Sci. & Tech. L., vol. 26, pp. 324, 2020.
[10] R. Amoussohoui, A. Arouna, M. Bavorova, H. Tsangari, and J. Banout, "An extended Canvas business model: A tool for sustainable technology transfer and adoption," Technology in Society, vol. 68, p. 101901, 2022.
[11] V. Reuschl, M. Tiberius, M. Filser, and Y. Qiu, "Value Configurations in Sharing Economy Business Models," Review of Managerial Science, vol. 16, no. 1, pp. 89-112, 2022.
[12] G. U. Ebirim, I. F. Unigwe, N. L. Ndubuisi, C. V. Ibeh, O. F. Asuzu, and O. A. Adelekan, "Entrepreneurship in the sharing economy: A review of business models and social impacts," International Journal of Science and Research Archive, vol. 11, no. 1, pp. 986-995, 2024.
[13] Y. Ren, K. J. Wu, M. K. Lim, and M. L. Tseng, "Technology transfer adoption to achieve a circular economy model under resource-based view: A high-tech firm," *International Journal of Production Economics, vol. 264, p. 108983, 2023.
[14] S. Sanasi, A. Ghezzi, A. Cavallo, and A. Rangone, "Making sense of the sharing economy: a business model innovation perspective," Technology Analysis & Strategic Management, vol. 32, no. 8, pp. 895-909, 2020.
[15] M. Pomffyová, M. Rostašová, and V. Krajčík, "The Role of Spin-Off Companies in the Technology Transfer and IS Management Potential in Developing a Sharing Economy," in Industry 4.0-Impact on Intelligent Logistics and Manufacturing, IntechOpen, 2018.
[16] N. Khanjanzadeh Kakeroodi, A. Adabi Firoozjaei, S. Nejat, and H. Fallah Lajimi, "Antecedents of Trust in Sharing Economy Platforms: Prioritization With the Best-Worst Method (BWM)," Journal of Business Management, 2024. (In Persian )
[17] F. Shanaei, "Identification and Ranking of Factors Affecting the Success of Technology Transfer," in International Conference and the Fourth National Conference on New Findings in Management, Psychology, and Accounting, Tehran, 2023. (In Persian )
[18] A. Kordnaeij, A. Moshabaki, and F. Asghari Goudarzi, "Identifying the Antecedents of Value Co-Creation in Startups in A Shared Economy Environment: A Qualitative Content Analysis Approach," Journal of Business Management Perspective, vol. 21, no. 49, pp. 37-70, 2022. (In Persian )
[19] A. Strauss and J. Corbin, "Grounded Theory Methodology," in Handbook of Qualitative Research, 1998, pp. 273-285.
[20] A. Strauss and J. Corbin, Basics of Qualitative Research Techniques, 1998.
[21] J. Lee, "A Grounded Theory: Integration and Internalization in ERP Adoption and Use," unpublished doctoral dissertation, University of Nebraska, in Proquest UMI Database.
[22] L. Strauss and J. Corbin, Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, Sage, 1990.
[23] Y. Mohebzadegan, M. H. Pardakhtchi, M. Ghahramani, and M. Farasatkhah, "Developing a Model for Faculty Development Approach based on Grounded Theory," Quarterly Journal of Research and Planning in Higher Education, vol. 19, no. 4, pp. 1-25, 2023. (In Persian )
