بررسی مایه‌های اسطوره‌ای زمان در شعر اوکتاویوپاز و شفیعی‌کدکنی

الموضوعات : جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

سعید بیت ساعدی ¹ , سیما منصوری ² , مسعود پاکدل ³ , فرزانه رحمانیان کوشککی ⁴

1 - دانشگاه آزاد
2 - دانشگاه آزاد
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد گچساران ، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران
4 - گروه زبان و ادبیات فارسی واحد رامهرمز، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران.

تاريخ الإرسال : 29 الأربعاء , ربيع الأول, 1446 تاريخ التأكيد : 14 الثلاثاء , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 12 الخميس , ربيع الأول, 1447

الکلمات المفتاحية: شعر, اسطوره, زمان, اوکتاویوپاز, شفیعی کدکنی,

ملخص المقالة :

در این جستار، جلوه‌های اسطوره‌ای زمان در شعر اوکتاویو پاز و شفیعی کدکنی بررسی و مشابهت‌یابی شده است در این مقاله، به سه جلوۀ زمان بخش‌پذیر و بخش‌ناپذیر تجلی آن در اسطوره؛ بن‌مایه‌های اسطورۀ بازگشت به اصل؛ و در پایان، مایه‌های اسطوره‌ای خلق مدام و استکمال و تدویر اشاره شده است و در روند بررسی و نگارش، کوشش بر آن بوده است تا مقایسۀ تطبیقی میان بازتاب‌های شعری این سه جلوۀ اساطیری زمان در آثار پاز و کدکنی به دست داده شود. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی بوده است و شیوه‌های تحقیق، تطبیقی و مقایسه‌ای همراه با شرح و تأویل پیچش‌های شعر منثور چندمعنایی موردنظر بوده است. هدف از نگارش این جستار، مقایسه و کشف دیدگاه‌های مشابه دو شاعر در موضوع عنصر زمان و زیر مجموعه‌های آن بوده است. این جستار نشان داده است که شعر و اندیشۀ شاعر مکزیکی با وجود برخورداری خاستگاه‌های دانش اساطیر مکزیک و هند؛ دلیلی روشن برای مشابهت و نزدیکی دیدگاه دو شاعر به دست داده است. اسطوره‌های ایرانی که خاستگاه هندوآریایی هم دارند، در شعر شفیعی کدکنی و در شعر پاز - که به واسطۀحضور در هند با اساطیر شرقی آشنایی یافته بود - شباهت‌های بنیادین نشان داده است.

المصادر:

اسکندری، رضا. (۱۳۹۷). اکتاویو پاس (سه مقاله). تهران: خرد سرخ.
الیاده، میرچا. (۱۳۸۸). مقدس و نامقدس ماهیت دین. ترجمه: بهزاد سالکی. چاپ دوم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
---------. (۱۳۹۹). رساله در تاریخ ادیان. ترجمه: جلال ستاری. چاپ ششم. تهران: سروش.
بهار، مهرداد. (۱۳۶۹). بندهش. تهران: طوس.
--------. (۱۳۸۸). بندهش. چاپ سوم. تهران: توس.
پاز، اوکتاویو. (۱۳۷۱). سخن پاز. ترجمه: مصطفی رحیمی. تهران: گردون.
---------. (۱۳۸۹). سنگ آفتاب. ترجمه: احمد میرعلایی. تهران: کتاب زمان.
---------. (۱۳۹۰). آزادی. ترجمه: حسن قباد. چاپ دوم. تهران: ثالث.
---------. (۱۴۰۰). هزارتوی تنهایی. ترجمه: شهباز محمدی‌زاده و نیسی. تهران: لوح فکر.
پورنامداریان، تقی. (۱۳۸۶). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. چاپ ششم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ترقی، گلی. (۱۳۸۷). بزرگ بانوی هستی. چاپ دوم. تهران: نیلوفر.
زنر، آرسی. (۱۳۸۴). زروان یا معماری زرتشتی گری. ترجمه: دکتر تیمور قادری. چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
سپهری، سهراب. (۱۳۸۹). هشت کتاب. تهران: نشر بهزاد.
ستاری، جلال. (۱۳۸۸). سیمای زن در فرهنگ ایران. چاپ پنجم. تهران: مرکز.
شایگان، داریوش. (۱۳۹۳). پنج اقلیم حضور. چاپ دوم. تهران: فرهنگ معاصر.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۸۸ الف). درستایش کبوترها. تهران: سخن.
---------------. (۱۳۸۸ ب). ستاره دنباله‌دار. چاپ ششم. تهران: سخن.
---------------. (۱۳۸۸ ج). هزاره دوم آهوی کوهی. چاپ پنجم. تهران: سخن.
---------------. (۱۳۸۸ ج). شب‌خوانی. چاپ نهم. تهران: سخن.
---------------. (۱۳۸۸ د). مرثیه‌های سرو کاشمر. چاپ ششم. تهران: سخن.
---------------. (۱۳۸۹). بوی جوی مولیان. چاپ دهم. تهران: سخن.
---------------. (۱۳۸۹ ج). مثل درخت در شب باران. چاپ دهم. تهران: سخن.
---------------. (۱۳۹۱). گزیده اشعار. چاپ هشتم. تهران: مروارید.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. (۱۳۸۸). فرهنگ نمادها. ترجمه: سودابه فضایلی. چاپ دوم. تهران: جیهون.
کربن، هانری. (۱۳۸۷). انسان نورانی در تصوف ایرانی. ترجمه: فرامرز جوهری نیا. چاپ دوم. تهران: آموزگار خرد.
کریمی‌پناه، ملیحه، و رادفر، ابوالقاسم. (۱۳۹۰). «تجلی اسطوره در شعر م. سرشک (شفیعی کدکنی)». ادبیات پارسی معاصر، ۱(۱ (پیاپی 1))، 81-100. SID. https://sid.ir/paper/221528/fa.
گلرخ ماسوله، اسماعیل، و شفیع صفاری، محمد. (۱۳۹۹). «تحلیل اسطوره شناختی مجموعه شعر هزاره دومِ آهوی کوهی شفیعی کدکنی؛ با اشاراتی به درک مسئله هویت». مطالعات ملی، ۲۱(۱ (پیاپی 81))، 83-108. SID. https://sid.ir/paper/88973/fa.
کمیبل، جوزف. (۱۳۸۹). قهرمان هزار چهره. ترجمه: شادی خسرو پناه. چاپ چهارم. مشهد: گل آفتاب.
لوفلردلانو، م. (۱۳۶۴). زبان رمزی افسانه‌ها. ترجمه: جلال ستاری. تهران: توس.
محمودی، مریم، و خادمی، احمد. (۱۳۹۸). «سنگ آفتاب اکتاویو پاز و تأثیر آن بر ذهن و زبان شاملو». پژوهش ادبیات معاصر جهان (پژوهش زبان‌های خارجی)، 24(۲)، 565-582. SID. https://sid.ir/paper/182360/fa.
نوابی، ایرما. (۱۳۸۵) «نماد نقاب, همزاد و دیگری در آثار اکتاویو پاز». پژوهش زبان‌های خارجی، - (۳۰)، 127-144. SID https://sid.ir/paper/83367/fa.
یونگ، کارل گوستاو. (۱۳۹۲). انسان و سمبول‌هایش. ترجمه: محمود سلطانیه. چاپ نهم. تهران: جامی.